فرمالیسم یا هنر اخلاقی؛ اصالت در چیست؟ آیا قافیه را باختهایم
تاریخ انتشار: ۴ آبان ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۵۵۸۱۱۰۲
واژه «اصیل» از آن دست صفاتی است که تعاریف زیادی دارد و زمانیکه در کنار هنر قرار میگیرد، گویا انتظار و نگاه دیگری از واژه هنر برای مخاطبان ایجاد میکند، اینکه هنر اصیل چه نوع هنری است و خاستگاه این هنر کجاست و هنرمند اصیل به چه کسی اطلاق میشود از جمله سؤالاتی است که ایکنا را برآن داشت تا درباره این موضوع نشستی با حضور اسماعیل بنیاردلان، اسماعیل شفیعی و بهشید حسینی برگزار کند، مشروح این نشست را در زیر میخوانید.
بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
بنی اردلان: واژه هنر از قرن هفده میلادی و از دوران «کانت»، معنایی تازه به خود گرفت، اما آنچه ما به عنوان هنر از آن یاد میکنیم شباهتی به این معنا ندارد، زیرا تعریفی که از هنر در سنت ما صورت میگیرد در دوره جدید وجود ندارد. به همین جهت باید در ابتدا این تعریف صورت گیرد، اولین تعریفی که در سنت ما درباره هنر وجود دارد در ذیل مباحث وجود شناسی مطرح میشود. یعنی هنر با هستی، خرد، معرفت و اخلاق ارتباط دارد. در حقیقت هنر قابل تفکیک از واژههایی که تعریف کردم نیست، درحالیکه در دوره معاصر هنر با هستی کاری ندارد، هنر حتی از دیدگاه آنها مستقل از مبانی اخلاقی و هستی شناسانه است. دوم هنر در سنت، مفهوم عام دارد یعنی هر تولیدی هنر محسوب میشود، البته در یونان نیز چنین است. با این توضیح هم در سنت هم در تعریف یونانی هنر؛ نجار، آهنگر، معمار و... همه اهل هنراند، اما در دوره جدید، هنرهای زیبا هم مطرح شدهاند. هنر بیشتر به هفت هنری که امروز آنها را میشناسیم، تخصیص پیدا میکند.
باید ببینیم وقتی از دوره جدید سخن میگوییم، منظورمان این است که دوره قدیم کارایی ندارد؟ این فکر اشتباه است، چون همچنان معنا و حقیقتی که ایرانیان از هنر استنباط کردند، میتواند در تعلیم و تربیت و تقرب جستن به خداوند کارکرد داشته باشد. این دورهای که حقیقت در آن جاری است اصطلاحاً سوبژکتیویسم (به Subjectivism» میگویند، هنری که اصالتش به تجربه ذهنی و فاعلش بازمیگردد.
وقتی از هنر ایرانی سخن میگوییم نمیتوان آن را از هنر اسلامی تفکیک کرد، حتی قبل از اسلام نیز هنر ایرانی در حوزه توحیدی فعالیت میکرده است. ایرانیها پیش از اسلام هم در مسیر وحدت و توحید حرکت میکردند و هنر ایران زمین متأثر از هستیشناسی آنهاست و در ادامه با آمدن اسلام این هستی شناسی عمق وسیعتری به خود گرفته است. نکته بعد اینکه بهترین روش برای انتقال حقیقت به دیگری، هنر است. این نکته اخیراً به اثبات رسیده است، ولی ایرانیان از مدتها پیش به این امر باور داشتند. برای همین نزد ایرانیها، هنر جنبه تبلیغی و تعلیمی دارد. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
برخلاف فلسفه، هنر قادر است با کل جامعه ارتباط برقرار کند. در ضمن هنر جنبه تقرب به حقیقت را هم داراست. یعنی بر پایه تعریفی که از هنر دادیم اگر در پی نزدیکی به خداوند هستم باید کار کنم، کاری که مبتنی بر دستورات دینی است. میتوان گفت وقتی کار میکنیم در حال عبادت و تقرب جستن به حقیقتیم که از آن را کشف و شهود مینامیم، پس اگر فردی بتواند صفات خوب را در رفتار، گفتار و کردارش آشکار کند آن فرد هنرمند به معنای عام است. همانند انبیا و اولیاء که موفق شدند صفات خوب را در خودشان آشکار کنند. با مطالبی که بیان کردم هنر یک نوع فضلیت و تقوا گزینی است که در سنت هنری ایرانیان از گذشته دور وجود دارد، البته این ویژگی در ادبیات کشورمان هم رخ داده است.
سوال ــ تعاریفی که استاد بنی اردلان، درباره هنر مطرح کردند بیشتر هنر سنتی را در بر میگیرد، اما در هنرهای دیگر، شاید این تعاریف متفاوت باشد. شما به عنوان یکی از اساتید هنر نمایش تعریفتان از هنر اصیل چیست؟
شفیعی: توضیحات آقای اردلان تعاریف پایه است، زیرا اگر تمام زمینههای هنری را بررسی کنیم میتوانیم با هر نگاهی بخشی از آن چیزی که بیان شد را مشاهده کنیم. در اصالت هنر وقتی وارد میشویم نظرات را متفاوت میبینیم. چون برخی افراد هنر را به ذاته اصیل میشمارند، چون خلق کردن اثر در آن وجود دارد. عدهای نیز از منظر خیر و شر به هنر نگاه میکنند. در این نگاه، حتی بخشی از هنر به سمت شر متمایل میشود، اما از نظر من هنر برگرفته از خیر است.
درباره هنرهای جدید که سینما و تئاتر بخشی از آن است هم باید بگویم، تعریف جدیدی از این شکل هنر ارائه میشود. در این تعریف، سرگرمی هم بخشی از هنر است، هرچند عدهای مخالف این دیدگاهاند و هنر را سرگرم کننده نمیدانند ولی این اختلاف نگاه تنها به هنر ایرانی اختصاص ندارد، بلکه این تفاوت نگرش در کل جهان رایج است. برای مثال در آمریکا نگاهی که مایکل مور به سینما دارد کاملاً با دیدگاه اسپیلبرگ متفاوت است و دلیل آن به تفاوت زیباییشناسی در افراد مختلف برمیگردد، در زمینه خیر و شر نیز همینگونه است و این تفاوت نظرها وجود دارد.
ایکنا ــ چرا جنس هنرهای کلاسیک نظیر نقاشی و موسیقی تا این حد بین شرق و غرب تفاوت دارد؟ آیا برخی محدودیتهای دینی در ایران، باعث این تفاوتها شدهاند. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
شفیعی: من به تفاوت کیفیت هنر غرب و شرق چندان اعتقادی ندارم، بلکه باورم این است جنس آثار بیانگر این تفاوتهاست، البته اگر هم تفاوتهایی وجود دارد گاهی ناشی از ابزار است. قدمت شناخت ما از هنرهایی چون موسیقی یا نقاشی با غرب قابل قیاس نیست. نکته بعد اینکه، تعلیمات اسلامی پس از بنیانهای فلسفی این کارهاست. یعنی اساس هنر از زمانی شکل گرفته است که اسلام هنوز وارد ایران نشده است. در دوران پس از اسلام هم دستوراتی به صورت مستقیم درباره نهی موسیقی و نقاشی نداریم. همچنین نظرات علمای دینی درباره هنرهایی، چون موسیقی یا نقاشی متفاوت است، پس نمیتوان به طور قطع درباره این اشکال از هنر اظهار نظر کرد.
ایکنا ــ معماری در ایران ریشهای چند هزار ساله دارد که تخت جمشید یکی از نمونههای آن است، اما آنچه امروز در معماری شهرها مشاهده میکنیم، چندان متکی بر آموزههای ملی و اسلامی نیست. درباره این موضوع توضیح دهید؟
حسینی: اینکه چرا امروز کمتر نشانی از معماری ایرانی – اسلامی در کشورمان دیده میشود از آنجا نشئت میگیرد که در برههای از تاریخ معاصر روشنفکران ما شیفته غرب شدند، اتفاقی که سبب شده ترجمههای صحیحی هم در این زمینه انجام نشود. با این توضیح میخواهم اندکی به عقبتر برگردم و معماری ایران قبل از اسلام را ارزیابی اجمالی کنم. تمدن و در ادامه معماری ایران در قبل از اسلام به ویژه در دوره هخامنشیان و قبل از آن، تحت تأثیر معماری مصر بود، چون به واسطه گستردگی ایران این دو تمدن به هم نزدیک بودند، حتی معماری هخامنشی هم تا حدی تحت تأثیر «اورارتورها» که در شهر وان فعلی ترکیه ساکن بودند، شاهدیم. چون آرمگاههای باستانی آنها بسیار شبیه آرامگاههای پادشاهان هخامنشی است.
درباره کیفیت معماری در دوران ساسانی همین اندازه بگویم پلی که آنها در ۲۰۰۰ سال پیش ساختهاند در سیل امسال خراب نشد، اما پلهای جدید با امکانات امروز ساخته شدهاند، به راحتی تخریب شد، در آن دوران معماری بر اساس اصول سنجیدهای انجام میشد مثلاً آنها پلها را با ارتفاع 25 متر میساختند اما پلهای امروزی تنها 5 متر ارتفاع دارند. نکته دیگری که باید ذکر کرد معماری مساجد در صدر اسلام است که تحت تأثیر معماری ایران بود، چون در صدر اسلام چیزی تحت عنوان معماری وجود نداشت و اماکنی، چون آتشکده اردشیر به الگویی برای ساخت مساجد تبدیل شدند. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی
درباره معماری باید نکتهای را بیان کنم. معماری همانند موسیقی، تئاتر یا نقاشی نیست که در برهه زمانی کوتاه نتیجه دهد، بلکه برای آن باید وقت کافی صرف کرد. در دور معاصر این اتفاق رخ نمیدهد، حتی در دوره پهلوی اول هم به معماری توجه نشد، جزء در مقطعی از حکومت پهلوی اول که ما نمودهای از معماری را شاهدیم و بناهای اطراف میدان حسن آباد یکی از این نمادهاست. درباره معماری در زمان حال همین باید بگویم در شرایط فعلی آن چیزی که به عنوان معماری در سطح شهرهای بزرگ شاهدیم تحت تأثیر الگوهای ایرانی – اسلامی نیست، بلکه ریشه آن در معماری رومی مشاهده میشود.
ایکنا ــ به نظر میرسد که هنر ایرانی ـ اسلامی دچار آسیب شده است برای گذر از این شرایط چه راهکاری میتوانید بیان کنید.
بنی اردلان: آسیب در مقوله هنر و فرهنگ به اواخر دوره قاجار باز میگردد، زیرا ما در مواجهه با غرب هیجانی برخورده کردهایم و کمتر به عقل تمسک میجوییم. برای مثال وقتی از مبدا آشناییمان با تئاتر یا هنرهای تجسمی سخن میگوییم به روشنی شاهدیم که مواجه عقلانی با غرب صورت نگرفته است. به همین جهت است که اصالت خودمان را رها کردهایم و با فرهنگ طرف مقابل هم به خوبی آشنا نشدهایم. پیشنهاد من این است که باید معارف خودمان را مجدانه دنبال کنیم، زیرا بدون تردید معارف و هنر ایرانی پاسخگوی نیاز امروز ماست.
شاید این تصور پیش آید که تأکید روی معارف به معنای بازگشت به گذشته است. درک معارف هنری تاریخ مصرف ندارد و هرگز کهنه نمیشود. در ایران باستان از این موضوع به عنوان خرد جاویدان نام میبردند و تأکید من بر معارف ایرانی، توجه به همین خرد جاویدان است. حرام یا حلال بودن اقسام هنری چون موسیقی به موسیقی فاخر باز نمیگردد بلکه موسیقی سخیف و بیارزش در این حیطه میگنجد و میتوان گفت که مدنظر علماست. این نگاه حتی در غرب هم وجود دارد. برای مثال افلاطون معتقد است موسیقیای که تحت تأثیر احساسات است در مدینه فاضله جایگاهی ندارد، حتی باید گفت اگر افلاطون در زمان حال موسیقی امروز را میشنید اکثریت آنها را رد میکرد. نکته مهمتر اینکه در اسلام به روی تلاوت قرآن با ترتیل و صدای خوش تأکید شده است، پس چگونه میتوان به طور قاطع گفت اسلام با اساس موسیقی مشکل دارد. درباره نقاشی هم باید بگویم ایرانیها در گذشته به نقاشی قائل نبودند، زیرا به این بازنمایی معتقد نبودند. آنها میخواستند امری معنایی را در ماده متجلی کنند، پس لزومی برای بازنمایی آن نمیدیدند، هرچند در اواخر صفویه پرتره نگاری رونق گرفته است.
ایکنا ــ خطکشی هنر به عنوان هنر فاخر و نازل شاید از منظر بسیاری از افراد صحیح نباشد، آیا بر مبنای اصالت هنر این تکفیک صحیح است.
شفیعی: من چندان با عناوینی نظیر هنر خوب یا بد موافق نیستم، بلکه بیشتر قائل به هنر اصیل و غیر اصیلم. زیرا وقتی خوب یا بد را مطرح میکنیم به نوعی وارد اخلاق میشویم، ولی در بحث اصالت، موضوع زیباییشناسی پیش میآید. درباره شرایط حاکم بر هنر امروز هم باید بگویم آنچه امروز شاهد آنیم تنها ناشی از عملکرد جمهوری اسلامی ایران نیست، بلکه حاصل اتفاقی است که از اوسط پهلوی اول در کشور رخ داده است. متأسفانه ما در اصطکاک فرهنگها، قافیه را به غرب باختهایم.
جدا از این از خودباختگی در حوزه فرهنگ و هنر دچار تشتت آرا هستیم. برای مثال وقتی از عنوان هنر دینی سخن میگوییم نظرات متفاوتی درباره آن مطرح است. عدهای مانند من معتقدند هر آنچه خلق میشود هنر دینی است، زیرا اگر قرار باشد دین را محدود به تاریخ و روایت کنیم در حقیقت به آن معنا جفا کردهایم و برخی تصورات دیگری دارند. در خاتمه، ساده انگاری ما در اصطکاک با غرب تا حدی سطحی شده که فکر میکنیم اگر به موبایل بگویم، تلفن همراه در مقابل فرهنگ غرب ایستادهایم.
ایکنا ــ معماری اصیل را چگونه میتوان با مدرنیته همخوان کرد، آیا مدرن سازی معماری به معنای الگوبرداری از معماری جهانی است؟
حسینی: اگر بخواهیم تنها به گذشته متکی باشیم، ساکن خواهیم بود، همچنین اگر بخواهیم تنها به زمان حال اتکا کنیم و گذشته را به حال خود رها کنیم، همانند معماری مدرن، جهانی خواهیم شد که هیچ نگاهی به سرزمینمان ندارد. برای مثال از ساختمان سازمان ملل، الگوبرداری میشود تا ساختمانی نظیر آن در بلوار کشاورز (وزارت کشاورزی سابق) ساخته شود که نتیجه خوبی در پی نخواهد داشت، به همین جهت در معماری باید علاوه بر نگاه به معماری ایرانی، معماری امروز را هم در نظر گرفت و آنها را باهم همخوان و همساز کرد تا به وضعیت مطلوب دست یافت. گفتوگو از داوود کنشلو انتهای پیام
منبع: ایکنا
کلیدواژه: بنی اردلان حسینی هنر اصیل
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۵۵۸۱۱۰۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مسجد کبود تبریز؛ معماری زیبا و تاریخی ایران
در بافت تاریخی تبریز، یکی از جذابترین جاذبه های تاریخی کشور، با نام مسجد کبود قرار گرفته است. مسجدی با نمای خیره کننده که با هزاران کاشی فیروزهای درخشان تزیین شده است. معماری بینظیر این بنا که تلفیقی چشمنواز از سبکهای معماری ایرانی، آناتولی و دوره تیموری است، جلوه ای ویژه به این مسجد بخشیده است. در ادامه بیشتر با دیدنی های مسجد کبود تبریز آشنا خواهید شد.
آشنایی با تاریخچه مسجد کبود تبریزمسجد کبود تبریز، با معماری بینظیر و قدمت حدودا ششصد سالهاش، همچون نگینی فیروزهای در قلب تاریخ ایران زمین میدرخشد. این مسجد، یادگاری از سلسله آق قویونلو است و ساخت آن در سال 1465 میلادی به دستور جهانشاه، حاکم این سلسله، آغاز شد. اگر برای مسافرت با قطار از تهران به تبریز می روید، بازدید از مسجد کبود به هیچ وجه نباید از برنامه شما حذف شود. هنگام گشت و گذار در حیاط و تحسین کاشیکاریهای ظریف آن، اجازه دهید تخیلتان شما را به دوران عظمت و شکوه هنری گذشته ببرد. مسجد کبود صرفاً یک مکان مذهبی نیست، بلکه گواهی بر قدرت ماندگار خلاقیت انسانی و زیبایی هنر است. مسجد کبود تبریز که در وقفنامه و شناسنامهی بنا از آن با نام «عمارت مظفریه» یاد شده است، در زلزله ویرانگر سال 1778 میلادی آسیب جدی دید که فروریختن گنبدش انجامید. با وجود این آسیب ها، مسجد کبود همچنان نمادی از پویایی و میراث فرهنگی تبریز به شمار می رود. تلاشها برای مرمت، به طور دقیق هویت معماری آن را حفظ کرده و اطمینان حاصل شده است که شکوه و جلال آن همچنان نسلهای آینده را مسحور خود کند.
معماری مسجد کبود تبریز: شاهکاری از تناسب و ظرافتمسجد کبود تبریز، با معماری منحصر به فرد و ویژگیهای خاص خود، در میان دیگر مساجد همدوره خود برجسته است. این مسجد، در سه جنبه، تمایز خود را به نمایش میگذارد:
کاشیکاری و ترکیب رنگ بینظیر: استفاده از کاشیهای فیروزهای و آبی کبود در کنار آجرها، زیبایی خیرهکنندهای به مسجد کبود بخشیده است. این مسجد، یکی از چهار مسجد آبی دنیا است که رنگ آن، نمادی از آسمان و معنویت است. ترکیب هنرمندانه آجر و کاشی در قوسها، ستونها، کتیبهها و دیوارهها، ظرافت و دقت معماران ایرانی را به نمایش میگذارد. تناسب با اقلیم و آبوهوای تبریز: معمار مسجد کبود، با ظرافت تمام، بنا را با شرایط آبوهوایی تبریز سازگار کرده است. طراحی خاص پنجرهها، نور و گرما را به داخل مسجد هدایت میکند. وجود گنجههایی برای قرار دادن کفشها، نشان از توجه معمار به نیازهای نمازگزاران دارد. نقشه و پلان منحصر به فرد: مسجد کبود، برخلاف بسیاری از مساجد، ایوان فرعی ندارد. پس از گذر از سردر و رواقها، وارد صحن اصلی مسجد میشوید که توسط چهار ستون بزرگ و گنبد مسجد محافظت میشود. ستونهای موازی و صحنهای مربعی، از ویژگیهای تکرارشونده در معماری این مجموعه هستند. ساخت گنبد بزرگ مسجد بر روی چهار ستون، نشان از مهارت و خلاقیت معمار دارد.آسیبهای مسجد کبود:
متاسفانه، بخشهای زیادی از مسجد کبود، بهویژه سردر آن، در اثر زلزله و شرایط اقلیمی تبریز آسیب دیده است. بیتوجهی به حفظ و نگهداری این بنای تاریخی، از دیگر عوامل آسیب به مسجد کبود است. دزدیده شدن طلاهای کتیبه داخل مسجد، نمونهای از این بیتوجهیها است.مسجد کبود تبریز، با وجود آسیبهای فراوان، هنوز هم شاهکاری از معماری ایرانی است. حفظ و مرمت این بنای تاریخی، وظیفهای همگانی است تا این نماد ارزشمند فرهنگ و تمدن ایران، برای نسلهای آینده به یادگار بماند.
مسجد کبود تبریز کجاست؟مسجد کبود که به مسجد جهانشاه نیز معروف است، در مرکز شهر تبریز، در خیابان امام خمینی، روبروی بازار بزرگ تبریز واقع شده است. این مسجد در محلهای به نام گوی مسجد قرار دارد.
مسجد کبود از طریق وسایل حمل و نقل عمومی به راحتی قابل دسترسی است.
مترو: نزدیکترین ایستگاه مترو به مسجد کبود، ایستگاه میدان ساعت است که حدود 10 دقیقه پیادهروی دارد. اتوبوس: خطوط اتوبوس 1، 2، 3، 4، 7، 10 و 11 در نزدیکی مسجد کبود قرار دارند. تاکسی: تاکسیها به راحتی در دسترس هستند و میتوانند شما را به مسجد کبود ببرند.ساعت بازدید مسجد کبود تبریز همه روزه از ساعت 8 صبح تا 5:30 بعد از ظهر است؛ البته ممکن است این زمان در روزهای خاص و فصلهای مختلف قدری متفاوت باشد.
جاهای دیدنی مسجد کبود تبریزدر جای جای مسجد کبود تبریز، جاذبههای دیدنی و منحصر به فرد به چشم میخورد.
برخی از دیدنی های این مسجد عبارتند از:
سردر مسجد: سردر مسجد کبود یکی از زیباترین بخش های مسجد است که با کاشی کاری های معرق و خطوط اسلیمی جلوهای ویژه را از همان ابتدای ورود به گردشگران ارائه میدهد. گنبد مسجد: گنبد مسجد کبود به رنگ فیروزهای است و با کاشی کاری های معرق تزئین شده است. محراب مسجد: محراب مسجد کبود از سنگ مرمر ساخته شده است و با نمایی زیبا چشمها را مزین میکند. مناره های مسجد: مسجد کبود چهار مناره دارد که با کاشی کاری های تماشایی تزئین شده است. حیاط مسجد: در بخشهای مختلف حیاط مسجد کبود درختان و گلکاریهای زیبایی به چشم میخورد که زیبایی این مسجد را دوچندان کرده است.علاوه بر این، مسجد کبود دارای چندین بخش دیگر نیز هست که عبارتند از:
کتابخانه: کتابخانه مسجد کبود در زمان خود یکی از بزرگترین کتابخانه های ایران بود. مدرسه: مدرسه مسجد کبود در زمان خود یکی از مهمترین مراکز آموزشی ایران بود. خانقاه: خانقاه مسجد کبود محل سکونت درویشان بود.سخن پایانی
مسجد کبود به عنوان یکی از زیباترین جاذبههای تاریخی و گردشگری کشور، تنها یکی از مقاصدی است که میتوانید در سفر به تبریز از آن بازدید کنید. تجربه جاهای دیدنی تبریز و حضور در کنار مردمان خونگرم این شهر تا مدتها در خاطر شما باقی خواهد ماند. اگر شما نیز به دنبال این تجربه منحصر به فرد هستید، تنها کافی است همین حالا به سایت یوتراوز مراجعه کرده و بلیط سفر خود را با بهترین قیمت تهیه کنید.
کانال عصر ایران در تلگرام