پهلوان‌خوانی در شب چله
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۱۸۱۷۷۳
یکی مراسم فرهنگی و اجتماعی در شب چله، مراسم " چهل سرود " یا "چل سرو" بوده است که مختص جغرافیای مناطق لر نشین حوزه زاگرس میانی و غربی است و در آن زنان در شب چله تفال به بیت و ابیات فارسی یا فولکور می‌زدند و چهلمین بیت با خوب و بدش قرعه و فال افراد بود.
در تحلیل رویکرد زیباییشناسی چهل سرود در شب چله در مناطق لر نشین زاگرس ایران، محققان، اجرا دسته جمعی، تاکید بر آوای واژگانی ابیات، توجه به صور خیال در اشعار بومی و محلی و اندیشه و معنا را مورد توجه قرار داده‌اند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رویکرد ژرف‌نگری در این مراسم، بیشتر رنگ و بوی عاطفی و رمانتیک داشته است و اشعار انتخاب شده نیز از تغزل مطلوبی برخوردار بوده است.
اما در نقطه مقابل چهل سرود، در همین زاگرس میانی در شب چله، شاهنامه‌خوانی حماسی در برخی از مناطق بختیارینشین رایج بود که اکنون در بخشی از روستاها و شهرهای چهارمحال و بختیاری این مساله هنوز تداوم دارد.
رویکرد مردمشناسی شاهنامه‌خوانی در ایل بختیاری ریشه‌های فرهنگی و تاریخی دارد و سبک خوانش حماسی این کتاب پارسی، بیش از همه مورد توجه کارشناسان در آواشناسی و واج‌شناسی خوانش‌ها قرار دارد.
آنچنان که در چهل سرود " فهلویات " یا "پهلویانه‌ها" به صورت تک بیتی و تک ساحتی مورد توجه است، اما در شاهنامه خوانی بختیاری، عنصر تداوم بخشی به خوانش، روایت حماسی از حوزه داستانی این کتاب بوده است.
هم‌ساختاری مردمشناختی شاهنامه‌خوانی در شب چله در بین ایل بختیاری قدمتی دیرینه دارد به گونه‌ای که نخستین بار سر اوستن هنری لایارد (۱۸۱۷) باستان شناس معروف انگلیسی به مساله جایگاه شاهنامه‌خوانی در بین اقوام ایرانی به خصوص بختیاریها اشاره کرده است.
در بین ایل بختیاری شاهنامه رویکردی اجتماعی داشته است، آنچنان که مردمان این دیار برای فرزندان خود نام‌هایی از شاهنامه و اسطوره‌های پهلوانی انتخاب می‌کردند.
شاهنامه در بین سرزمین بختیاری به عنوان " هفت لشگر " معروف است و نقاله‌خوانی و شاهنامه‌خوانی به عنوان یک فرهنگ بومی در این منطقه درآمده است و هر کدام از شخصیت‌ها و کاراکترهایی داستانی که در شاهنامه به عنوان یک اسطوره‌اند، نماد یک فرهنگ و اندیشه می‌باشند.
نام برخی از مناطق جغرافیایی سرزمین بختیاری از جمله ˈ رستم آبادˈ ، ˈ کوه رستم ˈ و ˈ دژسفید ˈ برگرفته از مفاهیم شاهنامه است و شاهنامه فردوسی، برای مردم این خطه تنها قصه و داستان نبرد نیست، بلکه یک اثر ستایشگری خداوند است.
برای مردم این دیدار شاهنامه، مجموعه تاریخ و فرهنگ اقوام ایرانی است که همه وجوه زندگی، اعتقادات، باورها و دستاوردهای فکری، دینی، اخلاقی و اجتماعی آنان را در خود جای داده است.
شاهنامه فردوسی حدود ۶۰هزار بیت شعر دارد و بزرگترین حماسه ملی ایران است، این کتاب غیر از حماسه بودن، دارای پندها، نصیحت‌ها، اخلاق و ادب است، زیرا فردوسی زنده کننده زبان و هویت ملی ایرانی است.
شاهنامه خوانی در بین عشایر به ویژه ایل بختیاری از گذشته تاکنون متداول بوده است و این رسم هنوز در بین ایل بختیاری حفظ شده است و به دلیل روح حماسی شاهنامه، بختیاریها در آیین‌های سوگواری نیز شاهنامه‌خوانی می‌کنند.
خوانش شاهنامه در بین ایل بختیاری تنها مخصوص شبهای مهمانی و دورهمی نبوده است بلکه در بیشتر مراسم‌های پر جمعیت نظیر عزاداری‌ها، یکی از برنامه‌ها خوانش شاهنامه بود.
خوانش شاهنامه در بین بختیاریها بیشتر در گوشه دشتی و یا دستگاه ماهور خوانده می شود اما در نهایت ریتم حماسی در این خوانش قالب است.
لحن و صدای زیر و بم شاهنامه‌خوانی در بین ایل بختیاری شبیه خنیاگری قدیم بود، که در مناطق کردنشین زمانی رواج داشته است.
بر خلاف شاهنامه زورخانه‌ای و زنگی یا شاهنامه‌خوانی قهوه خانه‌ای، در شاهنامه خوانی بختیاری، کشیدگی قافیه و تاکید بر واژه ورودی بیت باعث حماسی‌تر شدن آن شده است.
شاهنامه خوانی مجلسی ایل بختیاری رویکرد بازنمایی داستان بر منظومه را دارد که در بین انواع شاهنامه خوانی می‌تواند خود یک مکتب محسوب می‌شود که در خوانش مجلسی شاهنامه در قوم کرد یا بوشهری نیز گونه‌ای از این قصه خوانی وجود دارد.
در شاهنامه‌خوانی مجلس قشقایی لحن بم‌تر است اما در شاهنامه خوانی بختیاری این لحن غمگنانه و غم‌انگیزتر به بیان داستان می‌پردازد.
اکنون آیین شاهنامه خوانی بختیاری از سوی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به عنوان یک اثر میراث ناملموس، به فهرست آثار ملی کشور اضافه شده است.
یک پژوهشگر ادبیات در خصوص ویژگی شاهنامه خوانی در ایران می‌گوید: در گذشته، در حوزه خوانش قهوه‌خانه‌ای شاهنامه، وقتی نقال یا خوانشگر به مجلس مرگ سهراب می‌رسید، برخی از مخاطبان از قهوه‌خانه بیرون می‌زدند تا داستان مرگ سهراب با نشوند و دوباره پس از پایان این مجلس وارد قهوه خانه می‌شدند.
محمد قاسمی در گفت و گو با ایرنا افزود: اما در خوانش مجلسی یا خانگی شاهنامه، ویژگی همگرایی و رجزخوانی بارز است و لحن حماسی بیشترین کاربرد را دارد و در شاهنامه خوانی بختیاری، این موتیف های بسیار مورد توجه قرار دارد.
به گفته وی، خوانش شاهنامه در شب چله به ویژه شبهای زمستان در بین بختیاریها از قدمت برخوردار است و شاهنامه خوانان پیشکسوت هر طایفه از احترام خاصی برخوردار بود.
به گزارش ایرنا، در بین ایرانیان شب چله ورود به زمستانی است که بارش شب هنگام چله نوید بخش آینده روشن برای کشاورزان بوده است.
در قلمرو مرزهای فرهنگی شب چله که به نام شب یلدا در ادبیات پارسی مشهور است، شاعران منظوم و نثر نویسان بر این عقیده بوده‌اند که این شب ، زایش دوباره خورشید بر تنگنای تاریکی زمستان است.
اکنون چهارمحال و بختیاری دارای بیش از ۱۲۶ هزار نفر جمعیت عشایری است که بخشی از این عشایر کوچنده هستند.
منبع: ایرنا
کلیدواژه: فرهنگی چهارمحال وبختیاری شاهنامه شب یلدا فرهنگی چهارمحال وبختیاری شاهنامه شب یلدا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۱۸۱۷۷۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
علم‌الهدی: حجاب متعلق به فرهنگ ایران است؛ در شاهنامه، فردوسی از قول منیژه نقل می‌کند «منیژه منم، دخت افراسیاب، برهنه ندیده تنم آفتاب»
به گزارش جماران؛ سید احمد علم‌الهدی در خطبه سیاسی نماز جمعه این هفته که با حضور پرشور زائران و مجاوران در حرم مطهر رضوی برگزار شد، با اشاره به فرارسیدن سالروز شهادت امام صادق (ع) اظهار کرد: مسئله مظلومیت، قصه تکراری در سیره همه اولیای الهی است و شاید یکی از ابعادی که وجود اقدس امیرالمومنان (ع) را اول مظلومان عالم می‌دانند، به این خاطر است که خود مظلوم بود و همه مظلومان عالم نیز از نسل او بودند.
وی افزود: شما ببینید یک شخصیت عالم و فرزانه‌ای را با لباس عبادت از خانه بیرون بکشند، دستهایش را در حدود سن ۶۵ سالگی ببندند و بی‌حیایی سوار بر اسب او را به دنبال بکشد. این مظلومیت برای کدام رهبر و قوم تکرار شده است؟ در همین حد که حتی یهود جسور و عنود نیز با اینکه قاتل پیامبران بودند، اما دست به چنین هتک حرمت‌هایی نمی‌زدند. به همین هم اکتفا نکردند و در نهایت با سم وجود اقدسش را مسموم کردند و به شهادت رساندند.
نماینده، ولی فقیه در استان خراسان رضوی خاطرنشان کرد: امام صادق (ع) یک وجه تقارن و تشابه نزدیکی هم با وجود اقدس، ولی نعمت ما علی‌ابن موسی‌الرضا (ع) داشتند. یکی اینکه امام صادق (ع) نخستین نفری بود که ولادت امام رضا (ع) را بشارت داد و دوم آن که شهادت امام صادق (ع) از نظر زمانی مقارن با ولادت امام رضا (ع) بود که انگار سرچشمه علم و فضائل امام صادق (ع) وقتی از دنیا رفت، در وجود، ولی معصوم دیگری همچون امام رضا (ع) دوباره متولد شد تا همگان از آن محظوظ و بهره‌مند شوند.
اجتماع صادقیون مصداق یک سنت حسنه استوی با دعوت رسمی از زائران و مجاوران بارگاه منور رضوی برای حضور در اجتماع بزرگ صادقیون ادامه داد: همچون سال‌های قبل، فردا نیز به مناسبت فرارسیدن سالروز شهادت رئیس مذهب جعفری، زائران و مجاوران امام هشتم (ع) از میدان شهدا به سمت حرم مطهر رضوی راهپیمایی می‌کنند. اجتماع عظیم صادقیون از آن سنت‌های حسنه و نیکی است که همه می‌توانند به نیت عرض تسلیت و ابراز ارادت به محضر امام رضا (ع) در آن شرکت کنند.
علم‌الهدی گفت: از برگزارکنندگان اجتماع عظیمی که روز چهارشنبه در حمایت از طرح نور برگزار شد تا مردم، شور و ارادت خود را نسبت به فرمانده محترم و شجاع نیروی انتظامی و مجریان طرح نور نشان بدهند، تقدیر و تشکر می‌کنم. وقتی نیرو‌های نخبه نظام به دنبال اجرای شرع و قانون بیفتند، باید حمایت مردم نیز پشتیبان آن‌ها باشد. این اجتماع موردتأیید بنده است و از همه شما برادران و خواهران گرامی برای شرکت در آن تشکر می‌کنم.
کارگر، عنصر سازنده در جامعهعضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به فرارسیدن هفته معلم و هفته کارگر به عنوان دو مناسبت جاری تصریح کرد: این روز‌ها در هفته کار و کارگر هستیم. کارگر، عنصر سازنده در جامعه است و توسعه اقتصادی، رشد اقتصادی و جهش تولید به مدد بازوان توانمند او تأمین می‌شود که از این حیث، تأمین معیشت کارگر بر همه مسئولان ضرورت دارد. علاوه بر این، هفته معلم نیز در این روز‌ها در جریان است که با اشاره به آن، نکاتی را عرض می‌کنم.
وی با اشاره به آیه ۲ سوره مبارکه جمعه تأکید کرد: قول مشهور این است که امام (ره) فرمود معلمی شغل انبیاست، اما اشاره امام راحل به هر معلمی نیست، زیرا خداوند عالم در قرآن کریم سه شغل برای پیامبران الهی عنوان کرده است؛ آن جا که می‌فرماید «هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْأُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتَابَ وَالْحِکْمَةَ» و تصریح می‌کند که پیامبران، آیات الهی را برای مردم می‌خواندند، آن‌ها را تزکیه می‌دادند و کتاب و حکمت به ایشان می‌آموختند. این سه عنوان، سه شرطی است که اگر معلم به آن پایبند بود، آن زمان است که میتوان گفت آن معلم رهرو طریق انبیاست.
تولید هویت، تکلیف اصلی معلمانعلمالهدی با بیان اینکه تولید هویت برای مردم، بزرگترین رسالت انبیای الهی بود، گفت: همه انسان‌هایی که در دوران حیات بابرکت رسول اکرم (ص) در قبایل، عشایر و دسته‌های مختلف که گرفتار امیال نفسانی بودند، بر هم شمشیر می‌کشیدند و قتل و غارت را در روابط خود حاکم می‌کردند، به دست پیامبر اسلام (ص) هویت یافتند، تبدیل به «امت» شدند و جامعه‌سازی کردند. بر همین اساس هم بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با معلمان تأکید کردند که پرورش هویت دانش‌آموزان در کنار علم‌آموزی بر معلمان ضرورت دارد.
وی بیان کرد: معلم مکلف است پیش از آموزش، به دانش‌آموز هویت ملی و دینی ببخشد، زیرا از اساس، هویت دینی محور هویت ملی است. عزیزان من، مسئله حجاب نیز یکی از همین هویت‌های دینی و ملی است. اصلاً حجاب متعلق به فرهنگ ایران است. حتی آن زمان که هنوز اسلام وارد ایران نشده بود، حجاب فرهنگ ایرانیان بود؛ به‌خصوص در تاریخ ایران باستان و انعکاس این فرهنگ را میتوان در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی دید؛ آن زمان که از قول منیژه به عنوان نماد یک زن فرهیخته و ایرانی نقل می‌کند «منیژه منم، دخت افراسیاب، برهنه ندیده تنم آفتاب».
تزکیه، مقدم بر تعلیم استعضو مجلس خبرگان رهبری با تأکید بر اینکه آموزش و پرورش مکلف است فرهنگ ملی و دینی را به دانش‌آموز تعلیم دهد، اظهار کرد: اگر این فرهنگ به درستی منتقل شد، آن زمان است نسل آینده‌ساز دیگر خودباختگی هویتی نخواهد داشت و غربگرا و غرب‌زده نخواهد بود. برادران عزیز، خواهران گرامی، آن‌چه امروز در دانشگاه‌های آمریکا درحال وقوع است، اینکه استاد دانشگاه را روی زمین می‌کشند و دانشجو را به شدیدترین شکل ممکن سرکوب می‌کنند، همه این‌ها تابلوی لیبرال دموکراسی و تمدن غربی است که امروزه در ایالات متحده آمریکا به چشم می‌آید. حقیقت این‌ها همین است، واقعیت این‌ها همین است. دانش آموز اگر هویت پیدا کند، به این‌ها وابسته نمی‌شود.
وی افزود: پس از هویت‌بخشی، خداوند عالم تزکیه را مقدم بر تعلیم دانسته است. به همین دلیل، ما نیز تأکید داریم که باید پرورش مقدم بر آموزش باشد. البته در مقوله پرورش نمیتوان فقط به دبیران پرورشی اکتفا کرد، زیرا اصل تربیت از همان معلمی آغاز می‌شود که درحال تعلیم است. آن عظمتی که معلم به خاطر علمش در چشم دانش‌آموز دارد، بهترین ابراز تربیت است اگر معلم دغدغه‌مند باشد. اگر معلم این سه خاصیت را داشت یعنی به دانش‌آموز هویت داد، او را تربیت کرد و تعلیم را به حد کمال به اجرا درآورد، آن زمان است که رهرو طریقت انبیاست.
ورود دادستان کلاله به موضوع مفقودی «یسنا»