نظام ریاستی برای ایران بهتر است یا پارلمانی؟
تاریخ انتشار: ۴ دی ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۲۴۰۹۳۵
نظام سیاسی ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی شاهد تحولات ساختاری بوده است. نقطه کانونی این تحولات، عبور از دوران ساختار پارلمانی به سمت نظام ریاستی بود که در سال ۱۳۶۸ به موجب بازنگری در قانون اساسی صورت گرفت. با گذشت بیش از سه دهه از این تغییر، بارها و در مقاطعی مختلف بحث‌هایی درباره تغییر دوباره نظام سیاسی ایران از ریاستی به پارلمانی در محافل سیاسی و در میان نخبگان مطرح شده‌است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
رهبر معظم انقلاب در سفری که در سال ۱۳۹۰ به کرمانشاه داشتند، بیاناتی ابراز داشتند که برخی رسانه‌ها و سیاسیون این بیانات را به تمایل رهبری برای تغییر نظام سیاسی کشور از ریاستی به پارلمانی تعبیر کردند.
به گفته رهبر انقلاب «امروز نظام ما نظام ریاستی است؛ یعنی مردم با رای مستقیم خودشان رئیس‌جمهور را انتخاب می‌کنند؛ تا الان هم شیوه بسیار خوب و تجربه شده‌ای بوده است. اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک احساس شود به جای نظام ریاستی مثلاً نظام پارلمانی مطلوب است هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند.»
چندی بعد یعنی در دی ماه ۱۳۹۲، «علاالدین بروجردی» رییس وقت کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، تغییر نظام از ریاستی به پارلمانی را ایده رهبر انقلاب توصیف کرد و گفت: قرار شد در این زمینه کار کارشناسی صورت بگیرد، تیم‌هایی کار خود را شروع کردند که نمی‌دانم به کجا رسیدند، این ایده مقام رهبری باید دقیق بررسی شده و ابعاد مختلف آن به معظم‌له گزارش شود.»
در ادامه تا به امروز هر از چندگاه ایده تغییر نظام سیاسی از ریاستی به پارلمانی به صورت جسته‌وگریخته از سوی برخی نمایندگان مجلس مطرح شده است.
این در حالی است که رهبری در ابتدای خردادماه امسال در دیدار با جمعی از دانشجویان بیان داشتند «مشکلات نظام پارلمانی برای کشور بیش از مشکلات نظام ریاستی است.»؛ سخنانی که بسیاری آن را در مقطع کنونی به عنوان فصل‌الخطابی در بحث‌های مربوط به تغییر ساختار جمهوری اسلامی ایران از ریاستی به پارلمانی می‌نگرند.
نگاهی گذرا به نظام‌های ریاستی و پارلمانی
نظام ریاستی، نوعی از نظام سیاسی است که مبتنی بر تفکیک قوا به طور مطلق شکل می‌گیرد و این موضوع به صراحت در قانون اساسی اعلام شده است. در چنین نظامی، قوه مجریه در دست رئیس‌جمهوری است که به صورت مستقیم از سوی مردم انتخاب می‌شود. در نظام ریاستی، قدرت تک‌رکنی در شخص رییس‌جمهور متمرکز است.
در این نوع نظام سیاسی، رییس‌جمهوری هماهنگ‌کننده سایر قوا است و قوه مجریه به پارلمان جز در موارد خاص پاسخگویی ندارد.
در مقابل، نظام پارلمانی نوعی نظام سیاسی است که تفکیک قوا در آن به طور نسبی در قانون اساسی اعلام شده است چرا که در قوانین اساسی نظام‌های پارلمانی، اصل را بر سودمند بودن پیوندهای رسمی میان قوا و نه جدایی کامل و مطلق آنها قرار داده‌اند. در این نوع نظام سیاسی نخست‌وزیر یا صدراعظم که از سوی مجلس انتخاب می شود همراه با وزیرانش مسوولیت اداره دولت را بر عهده دارد.
نظام سیاسی کنونی ایران در یک نگاه
همانگونه که پیشتر نیز به آن اشاره شد، بسیاری نظام سیاسی کنونی ایران را از آنجا که اصل تفکیک قوا در آن رعایت شده و رئیس‌جمهور منتخب مردم در آن، در راس دولت قرار دارد، نظامی ریاستی می‌دانند. با این حال، توجه به کارکردها و واقعیات ساختار کنونی نشان می‌دهد که نظام سیاسی ایران صرفا ریاستی نیست چرا که در نظام ریاستی رئیس‌جمهوری در برابر قوه مقننه مگر در برخی موارد پاسخگو نیست اما در نظام سیاسی ایران رئیس دولت بر اساس قانون در برابر مجلس پاسخگو است و وزیرانش باید به تایید مجلس برسند.
بر این اساس، در حالی که اصل ۱۱۴ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس‌جمهوری را به عنوان رییس هیات دولت، منتخب مردم می داند نه پارلمان، برخی اصول قانون اساسی با ویژگی های نظام پارلمانی سازگاری دارد مانند اصل ۱۳۳ که بر ضرورت تایید وزرای تعیین شده از طرف رئیس‌جمهوری در مجلس شورای اسلامی تاکید دارد یا اصول۱۲۲ و۱۳۷ قانون اساسی که رئیس‌جمهوری و وزرا را در برابر مجلس مسئول می دانند.
با توجه به موارد ذکر شده، برخی از حقوقدانان و سیاست‌ورزان، نظام فعلی حاکم بر ایران را از آن جهت که با هر دو نوع نظام سیاسی ریاستی و پارلمانی اشتراکاتی دارد، نظام نیمه‌ریاستی - نیمه‌پارلمانی می‌دانند؛ نظامی که به باور گروهی از صاحبنظران به دلیل اثرگذاری بیشترِ رای مردم در انتخاب رئیس دولت به مردم‌سالاری نزدیکتر است. در همین حال، توزیع متوازن قدرت در نظام ریاستی بین قوه مجریه و قوه مقننه، امکان دموکراتیک‌تر شدن فرایند تصمیم‌گیری را فراهم می‌کند. البته برخی هم بر چالش‌های بروکراتیک، نبود امکان تصمیم‌گیری مستقل و عاجل دولت‌ها و سطح اختیارات دستگاه اجرایی انگشت نهاده و آن را از معایب وضعیت موجود برمی‌شمرند.
با این‌حال، برای تصمیم‌گیری در خصوص نوع نظام سیاسی حاکم بر یک کشور باید به پیشینه تاریخی و تجارب سیاسی آن کشور، زمینه‌ها و بسترها و همچنین امکانات و الزامات سیاسی، اجتماعی آن توجه نشان داد. در این مسیر، سنجش دقیق مزایا و معایب دو نظام ریاستی و پارلمانی می‌تواند برای انتخاب هرچه صحیح‌تر موثر باشد و افقی روشن‌تر را در برابر دیدگان تصمیم گیرندگان قرار دهد. برخی هم این پرسش را مطرح می‌سازند که کدام یک از این نظام‌ها می‌تواند زمینه مشارکت بیشتر مردم را فراهم کرده و به تقویت بنیان‌های دموکراسی در کشور یاری رساند؟
برچسب‌ها جامعه پذیری سیاسی پارلمان دولت انتخابات مجلس شورای اسلامی قانون اساسیمنبع: ایرنا
کلیدواژه: جامعه پذیری سیاسی پارلمان دولت انتخابات مجلس شورای اسلامی قانون اساسی جامعه پذیری سیاسی پارلمان دولت انتخابات مجلس شورای اسلامی قانون اساسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۲۴۰۹۳۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
کارگران رزمندگان حقیقی نظام جمهوری اسلامی هستند
فرمانده سپاه استان قزوین گفت: در دوره‌ای که در نبرد پنجه با پنجه دشمن و در فشار اقتصادی، تحریم و تنگناهای اقتصادی قرار داریم، کارگران رزمندگان حقیقی نظام مقدس جمهوری اسلامی به شمار می‌روند.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از قزوین، سردار سرتیپ‌دوم پاسدار رستمعلی رفیعی آتانی بعدازظهر امروز _یکشنبه نهم اردیبهشت_ در جشنواره امتنان که با محوریت تجلیل و تقدیر از جامعه کارگری و شهدای کارگر برگزار شده بود، اظهار کرد: کارگران اگرچه در مقاطع متفاوت با تلاش و همت در راستای اهداف کشور فعالیت کردند، اما حضور جامعه کارگری در دوران پرافتخار دفاع مقدس فراموش‌شدنی نیست.
وی افزود: در دوره‌ای که در نبرد پنجه با پنجه دشمن و در فشار اقتصادی، تحریم و تنگناهای اقتصادی قرار داریم، کارگران رزمندگان حقیقی نظام مقدس جمهوری اسلامی به شمار می‌روند.
فرمانده سپاه حضرت صاحب‌الأمر (عج) با اشاره به عملیات وعده صادق بیان کرد: برای نخستین مرتبه کشور ما میدان دیپلماسی و عمل را در یک جا قرار داد و آرزوی دیرینه ۷۶ ساله دنیای اسلام و آرزوی مظلومان را محقق کردیم.
سردار رفیعی آتانی ادامه داد: رزمندگان میدان را خالی نکردند و با دستان پرقدرت خود به دشمن نشان دادند که ما پیروز می‌شویم، چرا که با همه ظرفیت‌های موجود پای کار هستیم و این فقط یک عملیات محدود است.
وی خاطرنشان کرد: روزی تمامی دنیا می‌گفتند به ایران سلاح نفروشید، امروز همه دنیا را بسیج کرده‌اند که از ایران سلاح نخرید، این نشان می‌دهد که همگی با تمام قوا و همت خود برای ایستادگی نظام جمهوری اسلامی تلاش کردیم و از این همت همچنان ادامه دارد.
کد خبر 748868
استرداد ۸۵ میلیون ریال به حساب زائران حج تمتع ۱۴۰۲