بلایی که پنهان‌سازی بر سر اعتماد اجتماعی آورد/ پاتک خبری در کربلای 4 رسانه‌ای
تاریخ انتشار: ۲۳ دی ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۴۹۴۰۹۹
گروه اندیشه ـ فرایند طولانی تحقیقات با اطلاع‌رسانی دیرهنگام درباره علل سقوط هواپیمای اوکراینی، در فهم عرفی به پنهان کاری تعبیر شد. این پنهان‌کاری یا سکوت خبری مسئولان مطلع، در چنین سطحی، پاس گل به رسانه‌هایی خارجی و خطایی بود که به اعتماد عمومی به رسانه‌های داخلی شدیداً ضربه زد؛ بیراه نیست که آن را به عملیات کربلای 4 رسانه‌ای تشبیه کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
روز‌های گذشته، ایام پرفراز و نشیب بر ملت ایران گذشت؛ همه چیز از یک شب جمعه با شیطنت آمریکا شروع شد و ایرانیان عزادار سردار محبوبشان کرد. چیزی نگذشت که در جریان تشییع، موج خروشان و رستاخیز بزرگ مردمی شکل گرفت که با خشم انقلابی خواهان انتقام بودند. این حماسه آن قدر بزرگ بود که با یادآوری پیوند مردم با نظام در اوایل انقلاب و دفاع مقدس، طعم شیرینی پس از یک خبر تلخ در کام مردم حس شد.
کمی بعد باز بی‌تدبیری و سوءمدیریت در پیشگیری از فاجعه‌ای قابل پیش‌بینی، موجب از دست رفتن جان چندین زن و کودک بی‌گناه در میان ازدحام جمعیت کرمانی شد و مجدداً کام مردم ایران را تلخ کرد. هنگامی که داغ مصیبت سردار دل‌ها با داستان غم‌انگیز تشییع در کرمان اذهان مردم را آزرده کرده بود، خبری خوش از انتقامی سخت رسید و حس غیرت، عزت‌طلبی و انتقام‌جویی ایرانیان را اقناع کرد. اما همین حس خوش نیز دیری نپایید که با خبر تلخ سقوط هواپیمای مسافربری و کشته شدن جمعی از ایرانیان عزیز و به ویژه نخبگان وطنی عجین شد.
هرچند در ایام التهابات جنگی و خطر پاسخ احتمالی آمریکا حواس‌ها و توجهات درگیر امر دیگری بود، اما سه روز پس از فروکش کردن آتش جنگ، دقیقاً هنگامی که اذهان مردم کمی آرام شده بود، خبری تلخ‌تر و اندوهی بزرگ را بر قلب ایرانیان نشاند. مردم در اثر فراز و فرود روحی در این چند روز بسیار آسیب‌پذیر بودند و این خبر اندوهی بزرگ بر مصیبتهای قبلی بر دل و جان ایرانیان کاشت.
عملیات فریب رسانه‌ای
در این میان آنچه در تأخیر سه روز، بیش از همه آسیب دید، اعتماد اجتماعی مردم و حتی رسانه‌های داخلی به حاکمیت بود. اگرچه مسئولان تأخیر در بیانیه را در قالب فرایند زمان‌بر برای بررسی تمام فرضیه‌های ممکن مطرح کردند، اما بسیاری آن را پنهان کاری مسئولان تعبیر کردند؛ زیرا این شبهه مطرح بود که در قبال پیگیری‌های خارجی مسئولان مجبور به بیان واقعیت شدند.
از آنجاکه رسانه‌های داخلی، به ویژه جبهه انقلابی کشور تصور این را نداشتند که چنین خطای بزرگی از سوی نیروهای خودی شکل گرفته باشد، همچون گذشته تلاش آمریکا برای فریب و انحراف افکار عمومی است، تئوری نقص فنی را پیگیری کردند و از سکوت مقامات داخلی فریب خوردند. این مسئله باعث شد تا جبهه مردمی و انقلابی و رسانه‌های داخلی به دفاع از عملکرد مسئولان نظامی و فریب این جاری عملیات رسانه آمریکا بپردازد. در طی 72 ساعت، رسانه‌های کشور با عدم اطلاع از اصل موضوع یکپارچه این اتهامات را تکذیب کردند و مسئولان می‌شنیدند و هیچ واکنش و رهنمودی نداشتند. از همه بدتر حضور رئیس سازمان هوایی کشور در صداوسیما و گفت‌وگوی خبری برای دفاع از این نظریه بود. تمام این تلاش‌ها بر این مبنا بود که اگر مسئله موشک در میان بود، حتماً مقامات او را در جریان می‌گذاشتند.
گرچه اذعان به خطای انسانی نشان از ضعف در بخشی از سیستم پدافندی داشت و بیان آن در ساعات آغازین پیامد‌های در داخل و خارج کشور داشت و می‌توانست حمله موشکی به پایگاه عین‌الاسد را تا حدودی تحت الاشعاع قرار دهد، اما تأخیر در اعلام هم در بعد بین‌المللی موجب خدشه‌دار وجهه ایران شد و هم در بعد داخلی صدمات شدیدی بر اعتماد اجتماعی به ویژه در میان اقشار مذهبی وارد کرد؛ زیرا مخالفان نظام این اتفاق را تنها مهر تأیید به ادعاهای سابقشان تعبیر کردند، ولی معتقدان به نظام و انقلاب دچار بهت و حیرت شدند و از این پیشتر برخی در فرض‌های قبلی خودشان شک کردند.
فرایند طولانی و غیرفوری تحقیقات با اطلاع‌رسانی دیرهنگام، در فهم عرفی به پنهان کاری تعبیر می‌شود. اگرچه همگان از این پنهان‌کاری در بهت بودند، اما پیش و بیش از مردم رسانه‌ها از این مسئله آسیب دیدند، زیرا رسانه‌های داخلی ناخواسته در انتقال خبری خلاف واقع به مردم شریک شده بودند. پنهان‌کاری در چنین سطحی پاس گل به رسانه‌هایی خارجی و خطایی بود که به اعتماد عمومی به رسانه‌های داخلی شدیداً ضربه زد و اتهامی غیرمنصفانه به آنان وارد ساخت.
پاس گل به دشمن
این در حالی است که اعتماد مردم به رسانه‌ها و مطبوعات داخلی، یکی از مؤلفه‌های اساسی امنیت و ثبات سیاسی و اجتماعی است؛ به ویژه در شرایطی که رسانه‌های معاند و فارسی‌زبان با تمام توان برای کاهش اعتماد و رجوع مردم به رسانه‌های داخلی تلاش می‌کردند، این پنهان‌کاری یا سکوت خبری مسئولان مطلع در واقع خالی کردن پشتوانه ستون خبری و اطلاعاتی جبهه رسانه‌ای داخلی بود و بیراه نیست که آن را به عملیات کربلای 4 رسانه‌ای تشبیه کرد.
اعتماد یکی از جنبه‌های مهم حیات انسان در میان افراد، گروه‌ها و نهاد‌های اجتماعی است و در جریان تعاملات اجتماعی و کنش‌های متقابل میان افراد و جامعه و رسانه، نقش مهمی در ایجاد نظم و همبستگی اجتماعی ایفا می‌کند. جای داشت که مسئولان بعد از بیانات مقام معظم رهبری از این اتفاقات درس می‌گرفتند و اقداماتی که تقویت سرمایه و اعتماد اجتماعی خلل ایجاد می‌کرد پرهیز می‌کردند. ایشان در نخستین سخنرانی بعد از حمله موشکی ایران، بر چند نکته تأکید کردند. تأکید بر هوشیاری در برابر نقشه‌های دشمن و لزوم حفظ دستاورد وحدت در تشییع پیکر سردار سلیمانی از جمله این نکات بود.
درسی که از بیانات رهبری نگرفتیم
ایشان با تأکید بر اینکه شهادت حاج قاسم سلیمانی و تشییع‌های بی‌نظیر «زنده بودن انقلاب» را به رخ دنیا کشید، بیان کردند که مردم باید نسبت به نقشه دشمن و راه‌های مقابله با آن شناخت داشته باشند. همچنین رهبر انقلاب همگان را به تیزبینی در مقابل نقشه دشمن و در نظر داشتن نقاط اساسی یعنی «مبانی فکریِ اسلامی و انقلابی» و «وحدت ملی» توصیه کرد و گفت: این وحدتی که خوشبختانه در زیر تابوت پیکر مطهر شهید سلیمانی و شهدای همراه ایشان در بین مردم دیده شد، باید محفوظ بماند.
به حق، اتفاقات پس از شهادت سردار سلیمانی، امداد غیبی و بارقه الهی بود که فراتر از تقویت وحدت داخلی، به وحدت جهان اسلام و تغییر موازنه قدرت در منطقه می‌انجامد، اما مسئولان جای دارد از این مسئله درس بگیرند. چگونه شهادت سردار سپهبد قاسم سلیمانی موجب افزایش یا ظهور سرمایه اجتماعی نهفته در جامعه شد؟ یکی از مهم‌ترین دلایل این مسئله را باید در رابطه خالصانه و اخلاق صادقانه شهید سلیمانی با مردم پیگیری کرد، زیرا همواره توحیدگرایی و معنویت‌خواهی از عوامل انسجام‌بخش و وحدت‌بخشی میان ملت ایران بوده است.
همچنین تقابل ایثار و مظلومیت شهید قاسم سلیمانی از یک سو و جسارت آمریکایی ترامپ از سوی دیگر، با احیای حس تحقیرشدگی در حافظه‌های تاریخی ملت ایران، باعث شد تا بسیاری از مردم که انتقادهایی به شرایط حاضر داشتند، اختلافات و تفرقه‌ها را کنار گذاشته، در معادلات نوین سیاسی و نظامی، بر جنبه وحدت تأکید کنند؛ زیرا مردم با فرهنگ و دیرینه هویتی ملی و مذهبی، بسیار نجیب هستند و به محض اینکه اقدام مثبتی ببینند تمام انزجارها را فراموش می‌کند.
چه شد که به اینجا رسیدیم
در طول سه دهه بعد از دفاع مقدس، مسائلی همچون رفاه‌زدگی و عملکرد بد برخی مسئولان در تضاد با آرمان‌های انقلاب، تقابل و تعارض علنی‌شده در میان مسئولان ارکان نظام، ساختارهای اداریناکارآمد و سازوکار‌های بدون انعطاف و تکلیفی دولتی و عدم اجرای عادلانه و فراگیر قانون و مسائلی از این دست آسیب بزرگی به سرمایه و اعتماد اجتماعی وارد ساخته بود. کاهش اعتماد و سرمایه اجتماعی که گاهی اوقات باعث ظهور تئوری‌های متعدد و مضحکی در قالب «کار خودشان است» شده بود و تا آنجا ادامه داشت که حتی رخدادی مانند زلزله و سیل را در همین قالب تفسیر می‌کردند.
تضعیف اعتماد اجتماعی و فعالیت حرفه‌ای رسانه‌های خارجی باعث شد تا دشمنان فرصت بزرگی برای رخنه در صفوف ملت و برنامه‌ریزی برای خط‌دهی در سکوت خبری بدهند. برای مثال اعلام تعداد کشته‌شدگان اعتراضات آبان‌ماه فرصت را برای بیان آمار و ارقام جعلی و بزرگ می‌گرفت. به هر حال، کتمان‌سازی یا تأخیر در بیان واقعیت، دستاوردهای داخلی در بهبود سرمایه اجتماعی را تضعیف کرد و اگر برای جبران این اتفاق و آسیب به اعتماد اجتماعی در سال‌های آینده فکری نشود، ثبات و آرامش کشور تحت تأثیر قرار خواهد گرفت.
باید دقت داشت که اعتماد از عناصر مهم در پذیرش و همدلی و زمینه‌ساز تعاملات اجتماعی و کانون مفهوم سرمایه اجتماعی است. البته نباید اعتماد را جزو مؤلفه‌های سرمایه اجتماعی دانست، بلکه باید از نتایج آن محسوب کرد. از این رو باید تلاش رد تا این اعتماد اجتماعی در ارتباط با مناسبات دولت و ملت بیشتر مورد توجه قرار داد و علاوه بر اصلاح ساختارهای غلط سیاسی، بر رفتار، گفتار و عملکرد مسئولان دقت بیشتری داشت.
نکته آخر، تأکید رهبر انقلاب بر ویژگی سردار سلیمانی مبنی بر «مراقبت از حدود شرعی» در همه شرایط حتی در میدان جنگ بود. ایشان در این باره تصریح کردند: «او فرماندهی جنگاور و مسلط بر عرصه نظامی بود اما در میدان جنگ نیز حدود شرعی را کاملاً رعایت می‌کرد تا به هیچ کس ظلم و تعدی نشود، آن‌هم درحالی که خیلی‌ها در عرصه نظامی اهل احتیاط و رعایت حدود شرعی نیستند». تلاش سردار سلیمانی در حفظ جان مردم در عرصه عملیات‌های نظامی بود نکته‌ای بود که می‌توانست در عملیات اخیر پدافندی مورد توجه و دقت قرار گیرد.
محمد پارسائیان
انتهای پیاممنبع: ایکنا
کلیدواژه: اعتماد اجتماعی ایکنا خبر شلیک موشک
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت iqna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایکنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۴۹۴۰۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
سفر رئیس‌جمهور ایران به پاکستان دستاوردهای اجتماعی، سیاسی و منطقه‌ای داشت
رایزن فرهنگی پاکستان با اشاره به اینکه مردم این کشور، استقامت و مقاومت و شجاعت ملت ایران را ستایش می‌کنند، گفت: همواره به‌رغم سختی‌های فراوانی که استکبار جهانی بر مردم ایران تحمیل کرده با استقامت و شجاعت وصف‌ناپذیری در مقابل همه قدرتمندان عالم ایستاده‌اند.
رایزن فرهنگی پاکستان با تاکید بر این مطلب، افزود: مردم ایران روی مواضع خودشان محکم و پابرجا هستند و مردم پاکستان این استقامت‌ها و شجاعت‌ها را گرامی می‌دارند و بزرگ می‌دانند. به این خاطر است ملت ایران در چشم ملت پاکستان و مردم این کشور، ملتی بزرگ و قابل تقدیر و ستایش است.
عملیات وعده صادق این علاقه را بیشتر هم کرد
وی درباره خوشحالی مردم از انتقام سخت یا همان وعده صادق، نیز افزود: نماد و نمود این بزرگی و عظمت در روز‌های اخیر همان دفاع شجاعانه و پاسخ مقتدرانه عزیزان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به رژیم صهیونیستی بود. اگر مردم پاکستان به ایران اسلامی و مردم ایران و رهبران ایران تا قبل از این پاسخ دندان‌شکن، علاقه‌مند بودند این علاقه‌مندی ظرفِ چند روز گذشته‌ای که از این پاسخ می‌گذرد ده‌ها برابر بیشتر شد و در ملاقات‌های مردمی که ما با مردم پاکستان و حتی با برخی از دولتمردان پاکستان داریم اولین نکته‌ای را که یادآوری می‌کنند همین است که آنچه آرزوی دیرینه جهان اسلام بود امروز توسط جمهوری اسلامی ایران محقق شد. با این نگاه مردم پاکستان و دولتمردان پاکستان میزبان ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران بودند.
چرا محدودیت استقبال پیش آمد؟
مشکی درباره دلیل محدودیت استقبال و اجازه ندادن به برخی از تجمعات خیابانی برای استقبال از رئیس‌جمهور ایران، تأکید کرد: طبیعی است در چنین فضایی با آن علاقه‌مندی که به زمینه‌هایش اشاره کردم چقدر می‌تواند استقبال از طرف مردم پاکستان، استقبال پرشور و هیجان‌انگیزی باشد. به‌رغم اینکه شرایط امنیتی در پاکستان شرایط به هر حال ویژه‌ای است و دولت عزیز پاکستان برای حفظ امنیت سفر رئیس جمهور کشور ایران و هیئت همراه مجبور بود تدابیری را اتخاذ کنند و نمی‌توانستند تجمعات خیابانی را اجازه بدهند، اما ما شاهد بودیم در مسیر کاروان ریاست محترم جمهور در شهر‌های لاهور و کراچی به ویژه کاروان‌های استقبال مردمی شکل گرفت و برخی از تصاویری که امکان انتشار آنها بود شاهد این مسئله است.
تصاویر شگفت انگیزی که هم در اخبار سراسری ایران و رسانه‌های جمعی ایران منتشر شد
وی ادامه داد: در شهر اسلام‌آباد که مقصد اول سفر رئیس‌جمهور ایران بود ما شاهد تلاش مردم برای استقبال عمومی بودیم که اشاره کردم به دلیل شرایط ویژه، این امکان فراهم نشد، اما در نشست‌های نخبگانی و نشست‌هایی که با شخصیت‌های تراز اول اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و ادبی در محل اقامت ریاست محترم جمهور برگزار شد این علاقه، این عشق و ارادت به نمایش گذاشته شد که تصاویر آن در اخبار سراسری جمهوری اسلامی ایران و اخبار رسانه‌های جمعی کشور پاکستان منتشر شد. البته آن چیزی که به نمایش گذاشته شد قطره‌ای از دریایی بود که مردم پاکستان تلاش داشتند به نمایش بگذارند. اما به دلیل شرایط خاص امکان ظهور و بروز آن خیلی فراهم نشد.
استقبال از رئیس‌جمهور در کراچی و لاهور
رایزن فرهنگی پاکستان به شور مردم در لاهور و کراچی اشاره کرد و افزود: در شهر‌های لاهور و کراچی این فضا قدری فراهم‌تر شد، اما آنچه در واقعیت میدان بود شاید رسانه‌ها نتوانند به تصویر بکشند. بازتاب‌هایی که ما الان در حال رصد آنها هستیم در رسانه‌های مکتوب و مجازی و رسانه‌های دیداری و نوشتاری همه مملوء از شور، سپاس و تقدیر از انجام شدن سفر و مواضع بسیار خوب رئیس جمهور ایران در این سفر هستیم و همچنان موج خوشحالی همچنان که قبل از این سفر شروع شده بود همچنان بعد از گذشت یک روز از پایان سفر ادامه دارد و پیش‌بینی این است در روز‌های آینده این موج ادامه داشته باشد و حتماً این سفر یک نقطه عطفی برای گسترش روابط همه جانبه ایران و پاکستان خواهد بود.
این سفر افق‌های بلندتری را پیش‌روی دو کشور گذاشت
مشکی در پایان تاکید: ما در پاکستان شاهد بودیم که برخی از کشور‌های منطقه و برخی از قدرت‌های فرامنطقه‌ای خیلی تلاش داشتند برای این سفر محدودیت‌های فراوانی ایجاد کنند حتی اگر بتوانند اصل سفر را تحت‌الشعاع قرار دهند، اما با لطف خدای متعال سفر به خوبی انجام شد و هم دستاورد‌هایی که این سفر داشت چه دستاوردهای اجتماعی و چه دستاوردهای سیاسی و منطقه‌ای در همین مدت کوتاه بازتاب خودش را داشت و حتماً در ادامه و آینده پس از این سفر، شاهد بازتاب‌های بیشتر و گشوده شدن افق‌های بلندتری در روابط دو کشور خواهیم بود.
باشگاه خبرنگاران جوان فرهنگی هنری ساير حوزه ها
تیم فوتسال افغانستان نیمی از راه جام جهانی را طی کرد