به نقل از «جماران»

آیین سده و پخت کُماچ چوپانی در جیرفت

تاریخ انتشار: ۱۳ بهمن ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۷۵۶۵۵۴

واژه "سده " از ریشه "ست" در زبان پهلوی آمده و به معنای عدد "صد" است.

هنگامی که ایرانیان، سال را به دو فصل تابستان و زمستان، تقسیم کرده بودند، از آغاز فروردین تا پایان مهرماه هر سال را تابستان می‌گفتند و از اول آبان‌ماه تا پایان اسفند را زمستان می‌نامیدند. آنان هنگامی که ۱۰۰ روز از زمستان و از شروع ماه آبان می‌گذشت و روز دهم بهمن فرا می‌رسید، آن را "سده "می نامیدند و جشن می‌گرفتند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 
روایتی که به جشن سده در تاریخ ایران باستان نسبت می‌دهند، ماجرای پیداش آتش توسط هوشنگ، شاه پیشدادی است که شرح آن در شاهنامه فردوسی به روشنی و رسایی آمده است. 
این جشن کماکان بعد از اسلام هم در برخی از شهرها و آبادی‌های ایران برگزار می‌شود. 
در روستای تاج‌آباد بخش اسماعیلیه جیرفت نیز این جشن هر ساله برگزار می شود. 
مادربزرگی از اهالی روستا می‌گفت، آیین سده سوزی در سه شب برگزار می شد، در شب‌های نهم و دهم و یازدهم بهمن ماه، شب اول مخصوص اربابان، شب دوم از آنِ چوپانان و شب سوم مخصوص زرتشتیان بود.

در شب دهم بهمن همه اهالی روستا جمع می‌شدند و دور خانه ها می‌چرخیدند و درِ تک تک خانه‌ها را می‌زدند و این اشعار می‌خواندند "سده سده سلطانی، چهل کُنده بسوزان " و "هل هله شو در اومد، پنبه و سله اومد "و صاحب خانه‌ها هم نان و خرما و بیشتر آرد به آنها می‌دهند برای پخت کُماچ آتشی (شیرینی بومی استان کرمان که معمولا با آرد سهن و خرما تهیه می‌شود) 

درست کردن کُماچ در آیین سده به این صورت است که خمیر را آماده می‌کنند، یک نشانه داخل خمیر می‌گذارند، مثلاً یک دکمه یا یک مهره سبز رنگ، بعد می‌آیند کنار هیزم‌هایی که از قبل جمع‌آوری کرده‌اند و روی هم انباشته‌اند و آنها را آتش می‌زنند، وقتی آتش هیزم‌ها به پایان رسید کماچ‌ها را روی زغال‌های سرخ می‌گذارند تا بپزند، بعد از پختن کماچ نوبت به تقسیم کماچ بین افراد می‌رسد، نان ها توسط ریش‌سفید روستا تقسیم می‌شود، بعد از تقسیم نان‌ها، نانی که در آن نشانه جاسازی شده بود، نصیب هر کس بشود از طریق بقیه افراد مورد حمله قرار می‌گیرد، تا اینکه یک شخص از بین میهمانان، ضامن او می‌شود، ضمانت هم به این طریق داده می‌شود که فرد ضامن قول می‌دهد که ۴۸ یا ۷۲ ساعت دیگر باران می‌آید، باید مدت زمان خاصی را بگوید، همین جا ماجرا ختم به خیر می‌شود، در قدیم اگر بعد از گذشت مدت زمان قول داده شده، باران نمی‌بارید، ضامن را احضار و تنبیه می‌کردند. 
مادربزرگ روستا همچنین اظهار داشت، اگر تا موعد مقرر باران نمی‌بارید، معمولا شخصی که از نظر ایمانی سرآمد بود، ضامن می‌شد که معمولا بعد از ضمانت وی باران می‌آمد که به اعتقاد مردم روستا به لطف خدا بود.
در برزکوه (جبالبارز) جیرفت هم جشن سده در روستاهای زیادی توسط عشایر که همواره حافظان فرهنگ و سنن اصیل ایرانی بوده‌اند و کمترین تحریفات را داشته‌اند برگزار می‌شود بدین صورت که مردم بر روی تپه یا کوه مرتفع پشت منازل و آغول گوسفندان جمع می‌شدند و مقارن با غروب آفتاب، انبار بزرگی از چوب درختان و بوته گیاهان را آتش می‌زدند.

بنا به سنت مردم منطقه، هیزم تهیه شده باید از ۴۰ نوع درخت و درختچه تهیه می‌شد و برای برکت محصول باید از هر درخت یک چوب در آتش سده می‌سوخت.

بعد از محیا شدن مَنگل (زغال سرخ) هر خانواده یا چند خانواده نزدیک به هم هر کدام مقداری خمیر تهیه می‌کنند و بر روی منگل آماده شده قرار می‌دهند و بر روی آن منگل ریخته تا پخته شود.

مردم محلی  به این نان، کُماچ چوپانی می‌گویند و پس از خاکستر شدند منگل، در قسمت پایانی مراسم با یک چوب (چوبی که با آن گله‌داری می‌کنند) به زیر خاکسترها زده و خاکستر را به سمت خانه و محل گله هر خانواده پرت می‌کردند و معتقد به رفع بلا و دوری گرفتاری با این حرکت بودند.

بزرگترین جشن در این منطقه در روستای بُنِستون برگزار می‌شود و درواقع جدای از مراسم عشایر برگزار می‌شود و افراد زیادی از روستاهای اطراف برای شرکت در این مراسم حضور پیدا می‌کنند.

در حقیقت می‌توان گفت، تنها تجمع همه مردم بر اساس باورهای محلی در منطقه، همین جشن سده است.

پختن کُماچ چوپانی، چوب بازی دو نفره و حرکات نمایشی با چوب‌هایی که دو سر آنها آتش زده شده به همراه خواندن شعرهایی به صورت گروهی و یا تک‌خوانی توسط ریش‌سپیدان، از برنامه‌های جشن سده در این روستا که به آن سده‌سوزی می‌گفتند است.

پایان مراسم هم معمولا با خوردن نان کُماچ و خداحافظی با در آغوش گرفتن یکدیگر به پایان می‌رسید.

دانشجوی کارشناسی ارشد ایرانشناسی، گرایش فرهنگ و آداب و رسوم دانشگاه باهنر کرمان
 

منبع: جماران

کلیدواژه: قیمت خودرو سیل سیستان و بلوچستان قیمت بنزین بودجه 99 آداب و رسوم استان کرمان خرما شاهنامه کارشناسی ارشد قیمت خودرو سیل سیستان و بلوچستان قیمت بنزین بودجه 99 امام خمینی س سید مصطفی خمینی سید احمد خمینی سید حسن خمینی انقلاب اسلامی برگزار می شود جشن سده دهم بهمن آیین سده خانه ها بر روی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۷۵۶۵۵۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آیین بزرگداشت روز هنر انقلاب اسلامی در شاهرود برگزار شد

رئیس حوزه هنری استان سمنان گفت: با توجه به جمعیت اندک استان در بخش هنرمندان وضعیت خوبی داریم و حضور هنرمندان استان سمنان در رویدادهای ملی هنری نشان دهنده این وضعیت مناسب و مطلوب است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از شاهرود، در این آیین که با حضور رئیس حوزه هنری استان سمنان برگزار شد، هنرمندان این استان مسائل و مشکلات مربوط به حوزه فعالیتی خود را بیان کردند.

مشکلات معیشتی، کمبود اعتبار، لزوم برگزاری جشنواره‌ها و اهمیت حمایت از هنرمندان از موارد مطرح شده در این مراسم بود.

رئیس حوزه هنری استان سمنان در این آیین گفت: ما برای اینکه در هنر انقلاب اسلامی به وضعیت مطلوبی برسیم، به زیرساخت‌ها و منابع مالی مناسب و همچنین نیروی انسانی توانمند نیازمندیم.

محمد اصغر زاده اضافه کرد: در بخش هنرمندان با توجه به جمعیت اندک استان وضعیت خوبی داریم و حضور هنرمندان استان سمنان در رویدادهای ملی هنری نشان دهنده این وضعیت مناسب و مطلوب استان سمنان در این زمینه است.

وی گفت: اما استان سمنان در زمینه منبع مالی و زیرساخت‌ها با مشکلات زیادی مواجه است و در این زمینه در مقایسه با سایر استان‌های کشور ضعیف‌تر هستیم.

رئیس حوزه هنری استان سمنان حمایت ویژه مسؤلان این استان از فعالیت‌های حوزه هنری را خواستار شد.

انتهای پیام/363