به نقل از «قدس آنلاین»

بایسته‌های انتخاب کارگزار در حکومت اسلامی

تاریخ انتشار: ۱ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۶۹۶۵۴۹۶

 اهلیت‌گرایی و شایسته‌سالاری در مناصب حکومتی و تقنینی، اصلی ضروری و مسلم است که مکتب اسلام در نظام سیاسی خود بر آن پای فشرده است؛ از این رو، هم آنان که نامزد این مناصب می‌شوند، لازم است اهلیتِ پذیرش منصب مورد نظر خویش را به لحاظ تخصص و تجربه در خود احراز کنند و هم دارندگان حق انتخاب که با رأی خود، زمینه حاکمیت نامزدهای مورد نظر خویش را فراهم می‌کنند، لازم است پیش از رأی دادن، خوب بیندیشند و درباره نامزدهای مورد نظر تحقیق کنند و با پرسش و پاسخ و مراجعه به پیشینه افراد و نیز با مشورت‌ با صاحبنظران و دیگر راه‌های معقول، اهلیت و شایستگی منتخبان خویش را احراز کنند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در بحث پیش رو بر اساس آموزه‌های اسلام به همین موضوع پرداخته شده است.

رضا وطن‌دوست/

 اهلیت‌گرایی و شایسته‌سالاری در مناصب حکومتی و تقنینی، اصلی ضروری و مسلم است که مکتب اسلام در نظام سیاسی خود بر آن پای فشرده است؛ از این رو، هم آنان که نامزد این مناصب می‌شوند، لازم است اهلیتِ پذیرش منصب مورد نظر خویش را به لحاظ تخصص و تجربه در خود احراز کنند و هم دارندگان حق انتخاب که با رأی خود، زمینه حاکمیت نامزدهای مورد نظر خویش را فراهم می‌کنند، لازم است پیش از رأی دادن، خوب بیندیشند و درباره نامزدهای مورد نظر تحقیق کنند و با پرسش و پاسخ و مراجعه به پیشینه افراد و نیز با مشورت‌ با صاحبنظران و دیگر راه‌های معقول، اهلیت و شایستگی منتخبان خویش را احراز کنند. در بحث پیش رو بر اساس آموزه‌های اسلام به همین موضوع پرداخته شده است.

نامزدها و اثبات شایستگی‌ها

افرادی که خود را برای تصدی مسئولیتی مانند نمایندگی مجلس نامزد می‌کنند، در صورت عدم اهلیت و توانایی لازم باید بدانند، خواسته یا ناخواسته در مسیری قرار می‌گیرند که هم نوعی ستم به خود مرتکب می‌شوند و هم نوعی خیانت به جامعه و موکلان؛ ستم به خود بدان سبب است که چنین افرادی اگر نتوانند به درستی از عهدۀ نمایندگی و تقنین برآیند، خود را ضایع می‌سازند و اعتبارشان در نزد مردم و موکلانش مخدوش می‌شود؛ این واقعیت هشدارگونه را از امام صادق(ع) در این باره بشنویم که ابتدا فرمود: «إنّ اللَّه تبارک و تعالی فَوَّضَ إلی المؤمن امُورَه کُلَّها و لم یُفَوِّض إلیه أن یُذِلَّ نَفسَه»؛ خداوند همه کارهای مؤمن را به خود وی وانهاده، ولی به او اجازه نداده که خود را خوار گرداند. و سپس در جایی دیگر در هشدار به این موضوع که مبادا کسی مسئولیتی را که از عهده آن برنمی‌آید بپذیرد، فرمود: «لا یَنبَغِی لِلمُؤمِنِ أنْ یُذِلَّ نَفسَه قُلتُ بما یُذِلُّ نفسَه قال یَدخُلُ فیما یَتَعَذَّرُ مِنه»؛ مؤمن را نشاید که خود را خوار کند. (راوی گوید) گفتم: مؤمن به چه چیز خود را خوار می‌کند؟ فرمود: در کاری درآید که باید از آن عذر بخواهد. هر چند عذرخواهی یک مسئول ناکام امری بایسته و اخلاقی است و خود نشانه فهم و شعور اوست، ولی در مجموع عذرخواهی که به دنبال ناکامی پیش می‌آید، نشان از شکست و خواری است و نباید انسان خود را در معرض کاری قرار دهد که در تخصص او نیست و از توان او بیرون است تا سرانجام ناکامی در انجام کار، مجبور به عذرخواهی شود که نوعی اظهار عجز و ناتوانی است.

امام علی(ع) در این باره که با وجود افراد اصلح و توانمند، نوبت به افراد کم‌توان و کم‌تجربه نمی‌رسد و نباید این افراد خود را در معرض رأی مردم قرار دهند، در بیانی هشدارآمیز فرمود:‌ «مَن دعا الناسَ إلی نفسِه و فیهِم مَن هُو أعلمُ مِنه فهُو مُبتَدِعٌ ضالٌ»؛ هر کس مردم را به سوی خود فراخواند حال آنکه در میان آنان کسی عالم‌تر از او باشد، او فردی بدعت‌گذار و گمراه تلقی خواهد شد. افراد ناتوان که خود را در معرض رأی مردم قرار می‌دهند و با وعده‌های بی‌اساس، آرای مردم را به خود جذب می‌کنند، نه تنها بر اساس آموزه‌های یاد شده به خود ستم کرده‌اند، بلکه به جامعه و موکلان خود نیز خیانت کرده‌اند؛ پیامبر اکرم(ص) در هشدار به چنین افرادی فرمود: «من تقدّم علی قومٍ مِن المسلمین و هو یَری أنّ فیهم مَن هو أفضَل مِنه فَقَد خان اللّهَ و رسولَه و المسلمین»؛ هر کس در پذیرش منصب، از دیگر مسلمانان پیشی گیرد، حال آنکه می‌داند در میان آنان، افرادی توانمندتر از او وجود دارند، او به خدا، حضرت رسول او و دیگر مسلمانان خیانت کرده است.

احراز شایستگی نامزدها برای مردم

علاوه بر این، بر مردم نیز که حق انتخاب دارند و با رأی خود سرنوشت خویش را به منتخبان خویش می‌نهند، لازم است دور از هر گونه سلایق شخصی و قومی و با پرهیز از هر نوع حزب‌گرایی، نمایندگانی متعهد، متخصص و با سابقه‌ای درخشان به‌ کار گمارند و از به ‌کارگیری افراد نالایق و پرادعا پرهیز کنند و این سخن نورانی پیامبر رحمت را جدی بگیرند که در هشدار به افرادی که با رأی خود زمینه را برای حاکمیت نااهلان فراهم می‌کنند، فرمود: «من استَعمَلَ عاملاً مِن المُسلمین و هُوَ یَعلَمُ أنّ فیهم أولی بذلک مِنه و أعلَمُ بِکتابِ اللهِ و سُنّة نَبیّه فَقَد خانَ اللهَ و رسولَه و جمیعَ المُسلمین»؛ هر کس فردی از مسلمانان را به کاری گمارد در حالی که او می‌داند در میان دیگر مسلمانان، افرادی سزاوارتر و آگاه‌تر به کتاب خدا و سنت پیامبرش وجود دارند، او در حقیقت به خدا، رسول خدا و تمام مسلمانان خیانت کرده است. امام علی(ع) نیز در ضرورت دقت در امر انتخاب و گزینش صاحب منصبان می‌فرماید: در گزینش منتخبان خود دقت کنید و آنان را پس از آزمودن و احراز صلاحیت به کار گمارید و هرگز با میل خود و بدون مشورت با صاحبنظران و از سر خودکامگی، پستی را به آنان وا ننهید؛ چرا که عمل خودسرانه، خیانت و ستمگری است. منتخبان خود را از میان مردم باتجربه، باحیا و از خاندان پاکیزه و باتقوا که در مسلمانی سابقه‌ای درخشان دارند انتخاب کنید؛ زیرا اخلاق آنان گرامی‌تر، آبرویشان محفوظ‌ ‌تر، طمع‌ورزیشان کمتر و آینده‌نگریشان بیشتر است.

آن حضرت در هشدار به صاحبان رأی که ممکن است بدون تحقیق، به افراد نالایق، پرادعا و متملق رأی دهند، فرمود: «مبادا در گزینش منتخبان خود، بر خوش‌باوری خود و اطمینان به آنان تکیه کنید؛ چراکه برخی از این افراد، با ظاهرسازی و خوش‌خدمتی، ممکن است نظر شما را به خود جلب ‌کنند، در حالی که در پس این ظاهرسازی‌ها، نه خیرخواهی وجود دارد و نه از امانتداری خبری است.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: حکومت اسلامی معارف اهل بیت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۹۶۵۴۹۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

حکمرانی ولایی، نظریه جدید در مدل حکمرانی

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، حجت‌الاسلام و المسلمین خسروپناه، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، با حضور در همایش حکمرانی متعالی در دانشگاه آزاد اسلامی گرگان با بیان این مطلب گفت: اولویت و مسئله جدی بشریت، مسئله حکمرانی است و خیلی مهم است که دانسته شود که حکمرانی چه هست؟ و حکمرانی چه نیست؟ بشر اگر در یک و نیم قرن اخیر با بحران‌هایی مانند بحران محیط زیست، بحران خانواده، بحران هویت یا بحران آب مواجه شده است و این بحران‌ها باعث شده که دانشمندان به ارائه نظریاتی در این باره بپردازند مثلا در بحران هویت نظریّات جامعه‌شناختی یا روان‌شناسی ارائه شود. در اواخر قرن بیستم، دانشمندان با بحرانی مواجه شدند با نام بحران حکمرانی.  به همین خاطر از 1980 به بعد، بیشترین کتاب‌ها با عنوان حکمرانی، مرتبط با چهار دهه اخیر خصوصا دو ده اخیر است که توفیق داشتم که بیش از 207 کتاب در حوزه حکمرانی که به زبان انگلیسی نوشته شده است را مطالعه کنم و در این تحقیق، حدود 200 تعریف از ((حکمرانی)) از دانشمندان غربی استخراج شود.

وی با تأکید بر اینکه مسئله حکمرانی از موضوعات جدی دنیای امروز است و هنوز هم به این سؤال که بهترین مدل حکمرانی چه هست؟ پاسخ دقیقی داده نشده است، گفت: درست است که اصطلاح حکمرانی خوب مطرح شده و گفته‌اند حکمرانی خوب، حکمرانی است که هشت ویژگی مشارکت مردم، حاکمیت قانون، شفافیت، پاسخگویی، وفاق عمومی، تساوی یا عدالت،اثر بخشی و مسئولیت‌پذیری را داشته باشد، اما بعد از حکمرانی خوب، اصطلاح حکمرانی سالم را مطرح کرده‌اند که بعد از این تعریف از حکمرانی خوب یا حکمرانی سالم، سؤال مطرح می‌شود که مثلا عدالت چیست؟ الگوی شفافیت، پاسخگویی و مسئولیت‌پذیری چیست؟ مثلا در حوزه عدالت، تئوری‌های مختلفی توسط دانشمندان ارائه می‌شود. به این ترتیب باید گفت که پروژه چیستی حکمرانی خوب، هنوز حل نشده است و در این باب هم البته تحقیقات زیادی در حال انجام است.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: در کشور ما نیز، حدود ده سالیست که واژه حکمرانی، در زبان‌ها و بیان‌ها استفاده می‌شود  اما خیلی اوقات دقیق به کار نمی‌رود، مثلا برخی می‌گویند مقصود از حکمرانی، حکومت‌داری است، حکومت در دوران سنت، به معنای ایجاد امنیت و حفظ مرزها بدون توجه به رفع نیازها بود اما با ایجاد حکومتداری مدرن در غرب و تأسیس  بروکراسی سلسله مراتبی؛ گستره نیازهای حکومت توسعه پیدا کرد و مواردی مانند نیازهای سلامت، امنیت، محبت، اقتصاد، فرهنگ برعهده دولت گذاشته شد و حکومت متولی رفع همه نیازهای مردم شد اما به شکل رسانه و سلسله مراتبی. این مدل از حکومتداری، دولت را فربه می‌کرد و ناکارآمدی و فساد را به دنبال داشت. برای حل این مشکل، یک اصطلاح با عنوان مدیریت دولتی نوین شکل گرفت که در این مدل از حکومتداری، مدیریت جامعه از طریق جوامع مدنی مانند تشکل‌ها و سندیکاها تقویت شد اما در این میان یک چالش جدی به وجود آمد و آن نسبت میان بخش دولتی و بخش خصوصی و نسبت آن‎ها با عدالت به وجود آمد. به‌عنوان نمونه بخش خصوصی با ابزارهای تبلیغی و رسانه‌ای، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهد که در نهایت ممکن است فقط خودش سود ‌برده و سودی به مردم نرسد و یک بی‌عدالتی شکل گیرد. اصصلاح حکمرانی در غرب به وجود آمد البته لازم است این اصصلاح در غرب خوب شناخته شود تا بعد از آن، با نگاهی به مبنای خود، ببینیم چه چیزی می‌توانیم بگوییم.

وی اضافه کرد: هنگامی که دانشمندان غربی از حکمرانی سخن می گویند، منظور حکومت نیست بلکه حکومت هم می‌تواند مصداقی از آن باشد، به اصصلاح منطقی این دو، نسبت عموم و خصوص من‌وجه باشد، مثلا ممکن است منظور از حکمرانی، حکومت باشد یا ممکن است منظور حکمرانی به معنای سیاسی آن نبوده و هدف حکمرانی در محدوه یک سازمان باشد. به همین دلیل هم نباید حکمرانی را با حکومت‌داری مترادف دانست. برخی دیگر نیز حکمرانی را با سیاستگذاری عمومی مترداف می‌دانند که این نیز اشتباه است.

استاد خسروپناه گفت: سیاستگذاری عمومی، بخشی از حکمرانی است، برخی نیز حکمرانی را مدیریت دانسته‌اند چو ن در حکمرانی و مدیریت، سیاستگذاری، ساماندهی، نظارت و ارزیابی وجود دارد اما حکمرانی فقط مدیریت نیست و تفاوت‌هایی با هم دارنند. در هر حال آنچه از مجموعه بررسی‌های انجام شده در حوزه حکمرانی به دست می‌آید این است که حکمرانی از سنخ فرآیند است و نه یک پروژه. و  پروژه تصمیم گیری است برای این فرایند تصمیم گیری، در ساحت سیاستگذاری، تنظیم گری، هدایتگری و راهبری، تصدی گری و نظارت و ارزیابی. حکمرانی از سیاستگذاری عمومی در ساحت فرهنگ، اقتصاد، تعلیم و تربیت، سلامت و دیگر حوزه‌های اجتماعی شروع شده و بعد از آن نوبت به تنظیم‌گری می‌رسد که البته باید دانست که تقنین بخشی از تنظیم‌گری است، قانونگذاری، ساختار سازی، گفتمان‌سازی، راهبری و هدایت‌گری از عناصر تنظیم‌گری است.

وی افزود: مرحله بعد تصدی‌گری و نظارت و ارزیابی است. یعنی در حکمرانی، حکمرانان که می‌توانند دولت مردان یا بخش خصوصی یا توده‌های مردم یا ذی‌نفعان مؤثر در حکمرانی باشند، بدیهیست اگر ذی‌نفعان هر موضوع  مثلا صنایع دستی، در تدوین سند مرتبط با آن نقش داشته باشند، در اجرای آن فعال‌تر خواهند بود. یکی از دلایلی که سند در کشور تدوین و تصویب می‌شود اما اجرا نمی‌شود این است که ذی‌نفعان در تدوین آن سند یا آیین‌نامه و قوانین مرتبط مشارکت ندارنند، مشارکت ذی‌نفعان در تدوین سند، میزان مشارکت آن‌ها در اجرا افزایش خواهد داد و به اصطلاح سند، اجرایی‌تر می‌شود. در این مدل از حکمرانی بسیار اهمیت به مشارکت ذی‌نفعان داده شده است که در مدل حکمرانی خوب و سالم در غرب شناخته شده است. البته باید توجه داشت که تفاوت‌هایی میان حکمرانی خوب و حکمرانی سالم در غرب وجود دارد. اما یک تجربه عقلانی است که باید مورد توجه باشد.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر عنوان همایش گفت: آنچه که در عنوان این همایش به عنوان حکمرانی متعالی مطرح شده است، که هدف آن بهره‌مندی از حکمت قرآنی یا حکمت متعالی است. به‌عنوان نمونه چگونه می‌توان از میراث ارزشمند حکمای بزرگی مانند مانند سهروردی، ملاصدرا، میرفندرسکی یا دیگر شخصیت‌ها در موضوع حکمرانی چه بهره‌ای می توان برد؟ یا از آموزه‌های حکمی قرآنی چه استفاده‌هایی می‌توان کرد تا این دستاورد عقلی بشری درموضوع حکمرانی را تعالی دهد و بتوانیم حرفی نو برای گفتن با دنیای غرب هم داشته باشیم.

وی با اشاره به اهمیت طرح حرف نو  برای ارائه به جهان علمی گفت: چند کلید واژه نسبت به حکمرانی  که می‌تواند حرف نویی در حوزه حکمرانی باشد می‌تواند در این موضوع قابل توجه باشد سه الگوی حکمرانی تاکنون پیشنهاد شده که هر آنها، دارای مزایا و معایبی است، الگوی حکمرانی سلسله مراتبی، الگوی حکمرانی بازاری یا بنگاهی، که در این مدل، دولت نقش حداقلی دارد و بخش خصوصی نقش حداکثری را داراست.مدل سوم نقش حکمرانی شبکه‌ای است که در آن گروه‌ها، تشکل‌ها و فعالان مردمی نقش بیشتری داشته باشند و نقش دولت و بازار کم‌رنگ‌تر باشند که هر سه الگو، معایب و مزایایی دارد. حال سؤال این است که حکمت اسلامی در مورد نقش بازار، مردم یا دولت در موضوع حکمرانی چه دیدگاهی دارد؟ آیا ایده یا دیدگاه جدیدی دارد؟ باید گفت که در قران کریم، سوره مائده را که در اواخر عمر پیامبر اسلام (ص) نازل شده است باید سوره حکمرانی نامید همانگونه که برخی مفسّرین این سوره را سوره ولایت نامگذاری کرده‌اند. در این سوره موضوع ولایت هم به صورت ایجابی و هم به صورت سلبی بیان شده است.

استاد خسروپناه تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد موضوع حکمرانی ولایی می‌تواند نظریه جدیدی در الگوی حکمرانی ارائه دهد و معایب مدل‌های سه گانه حکمرانی را برطرف کند. در این دیدگاه، ولی یک محور است و بین مردم و ولی یک پیوند ناگسستنی است و این مردم در تصمیم‌سازی نقش دارند، به بیان دیگر این مدل حکمرانی بسیاری از آسیب‌های حمکرانی سلسله مراتبی یا بازاری را ندارد ولی مدل به مدل حکمرانی شبکه‌ای شباهت دارد. در این مدل از حکمرانی، ولی؛ حکم خداوند را بیان می‌کند اما اجرای آن حکم، نیاز به سیاستگذاری، قانونگذاری، ساختارسازی و دیگر موارد مورد نیاز دارد که مردم به‌عنوان حلقه شبکه‌ای پیرامون ولی در این موضوعات، مشارکت می‌کنند. این مدل از حکمرانی در دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال اجراست. قطعا اساتید دانشگاهی و شخصیت‌های فرهیخته می‌توانند با بررسی موضوعات مرتبط با حکمرانی، نظریّات جدیدی را ارائه دهند که این موضوع می‌تواند تحولی در موضوع حکمرانی در سطح بین‌الملل ایجاد کند.

انتهای پیام/