بهداشت فردی و اجتماعی در آموزه‌های اسلامی از نگاه آیت‌الله مکارم‌شیرازی / پیشگیری مقدم بر درمان است
تاریخ انتشار: ۱۱ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۱۰۱۰۱۷
مرجع تقلید شیعیان گفت: انسان برای حفظ سلامت جسم خود ناچار است مراقبت هاى مختلف بهداشتى داشته باشد. ۱۱ اسفند ۱۳۹۸ - ۱۴:۵۹ استانها قم نظرات - اخبار استانها -
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله مکارم‌شیرازی در یادداشتی درباره اهمیت رعایت بهداشت اظهار داشت: انسان برای حفظ سلامت جسم خود ناچار است مراقبت هاى مختلف بهداشتى داشته باشد، پیش از خوردن هر نوع غذا و زندگى در هر محیط باید در امورى که ممکن است سرچشمه بیماری هاى گوناگون گردد دقت کند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
گاهى انسان مجبور است براى پیشگیرى از بیماری ها تزریق واکسن کند. گاهى باید رژیم هاى خاصى از نظر غذا و غیره را بپذیرد و گاه و بىگاه خود را براى معاینات دقیق طبى در اختیار پزشکان حاذق بگذارد و پس از ابتلاى به بیمارى و درمان آن تا مدتى باید براى جبران نقاهت و رفع آثار سوء آن، به تقویت بنیه خویش بپردازد.[2]
همۀ این مسائل نشان می دهد انسان سالم و نیرومند، سلامت خود را مرهون ده ها سال زندگى صحیح با رعایت اصول بهداشتى است؛[3] در نتیجه همگان باید به سراغ بهداشت و درمان برویم تا سلامت ما تأمین شود.[4]
آیت‌الله مکارم شیرازی: توسل به حضرت زهرا(ع) راهکار رفع مشکلات استآیت‌الله مکارم شیرازی: قرآن منبع نکات اخلاقی و اجتماعی استآیت الله مکارم شیرازی: ایران هراسی و شیعه ستیزی حربه معاندان و مستکبران استدر این میان، اسلام دین پاک و پاکیزه اى است، و پاکیزگى را دوست دارد، و به آن سفارش مىنماید، و بر اساس آن احکام و قوانینش را تنظیم مىکند.[5]
نظافت و پاکیزگى در این دین مقدس، آن قدر ارزشمند و مهم است که در برخى روایات، به عنوان بخشى از ایمان از آن یاد شده است؛[6] یعنى مسلمانى که طهارت و نجاست و نظافت را رعایت نمىکند ایمانش کامل نیست.[7]
این دین پاک و مبرى از هرگونه تحریف و پیرایه، دستوراتى در زمینه نظافت فردى دارد، و نیز به نظافت اجتماعى سفارش مىکند. عمل کردن به این دستورات، مخصوصاً در عصر و زمان ما، لازم و ضرورى است.[8]
آنچه که در این نگاشته مطرح مىشود، بخشى از مسائلى است که این دین پاک آسمانى، در این زمینه مطرح کرده است. امید است که بدان توجه، و سپس عمل کنیم.[9]
بهداشت فردی و عمومی در فرهنگ اسلامی در یک نگاه
انسان مجموعه اى است از جسم و جان و روح و تن و طبعاً دستورات آسمانى ما جامع میان ماده و معنا و براى تکمیل هر دو جنبه است. از جمله دستورات خداوند براى تربیت جسم و پرورش اندام ما و مزایاى بهداشتى و در جستجوى فواید طبى و بهداشتى می باشد.[10] چرا که طب جسمانى، رابطه نزدیکى با طب روحانى دارد؛ به بیان دیگر مسائل مربوط به سلامت جسم رابطه نزدیکى با سلامت روح دارد ازاین رو سلامت جسم نیز مورد توجه اسلام بوده است.[11]
در این بین از استحباب پوشیدن لباس نظیف و گرفتن ناخن و زدودن تار عنکبوت و نخوردن آب از کوزه شکسته و پرهیز از آبى که خودش یا دیگرى در آن غسل کرده است گرفته، تا حتی نماز ها و نیایش ها و راز و نیاز با خدا می تواند، علاوه بر آثار اخلاقى و معنوى و روحانى، به خاطر اثرات مفید «روان تنى» و وسیله اى براى تسکین آلام روحى و درد ها و اضطراب ها مورد توجه قرار گیرد.[12]
از سوی دیگر امروزه کتاب هایى به نام طب النبى (صلى الله علیه و آله) و طب الائمة (علیهم السلام) و طب الرضا (علیه السلام) در اختیار داریم که در آنها سخن از یک رشته دستورات طبى و بهداشتى نقل شده از معصومین علیهم السلام است، گاه نیز اشاراتى از قرآن مجید در آنها دیده مىشود؛ مثلاً امروز دانشمندان غذاشناسى آثار فوق العاده اى براى عسل قائلند و هرچه زمان مىگذرد خواص بیشترى براى آن در بهداشت و درمان بیمارى ها کشف مىکنند.[13]
این در حالى است که قرآن مجید با صراحت مىگوید: «فِیهِ شِفَاءٌ لِلنَّاسِ؛[14] در آن، شفا برای مردم است»؛ و همچنین تعبیرات دیگرى که پرده از روى مسائل بهداشتى و درمانى بر مىدارد؛ از جمله دستور معروف پیامبر صلى الله علیه و آله بر اینکه تا گرسنه نشده اید غذا نخورید و تا کاملا سیر نشده اید دست از غذا بکشید[15] که در واقع ناظر به آیه شریفه «کُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا»[16] است.[17]
هم چنین بسیارى از دستورهایى که در زمینه نوشیدنى ها و غذاهاى حلال و حرام وارد شده مربوط به تأثیرات خوب و بد آنهاست؛ تحریم شراب و مواد مخدر، تحریم گوشت حیوانات درنده، خوردن خون و گوشت مردار و ماهیانى که در آب مرده اند و امثال اینها همگى ارتباط نزدیکى با زیان هاى بهداشتى آنها دارد.[18]
توصیه به خوردن میوه ها و سبزى ها و دانه هاى غذایى ارتباط آشکارى با فوائد بهداشتى آنها دارد. روایات طبى نقل شده از پیغمبر اکرم و ائمه هدى (علیهم السلام) نیز با صراحت این مسائل را بازگو مىکند.[19]
نگاهى گذرا به عنوان بهداشت در فقه اسلامی نیز، جامعیت و شمول آن را نسبت به دو حوزه فرد و اجتماع به اثبات مىرساند؛ شاهد این سخن در حوزۀ فرد، وجود کتاب طهارت و نجاست در فقه است براى حفظ مسائل بهداشتى، و کتاب هاى اطعمه و اشربه براى رهایى از غذاهایى که یا ضرر جسمى دارد یا ضرر معنوى و اخلاقى، و در حوزه جامعه نیز تحریم بعضى از تصرف هاى زیانبار در طبیعت که محیط زیست را ویران مىکند به طور کلى تحریم اضرار به نفس و آنچه براى سلامت جسم و جان انسان ها خطرآفرین است (و ممکن است خود انسان خطر آنها را هنوز درنیافته باشد).[20]
از مجموع آموزه های اسلامی که شرح همه آنها به طول مىانجامد به خوبى استفاده مىشود که چگونه اسلام یک نهضت علمى نیرومند را پایه گذارى کرد؟ و به همین دلیل با گذشت دو سه قرن این نهال برومند رشد و نمو کرد و شاخ و برگ آن سراسر جهان اسلام را زیر پوشش خود قرار داد، و چنان به ثمر نشست که در مدت کوتاهى کتاب هاى فراوان در رشته هاى مختلف علمى به ویژه در طب بهداشت، تألیف و تصنیف شد؛ که بخشى از آن به صورت ترجمه، و بخش دیگرى به صورت تحقیقات جدید دانشمندان اسلام، در رشته هاى مختلف علمى انتشار یافت.[21]
پیشگیری مقدم بر درمان است
طب امروز در حقیقت به دو بخش تقسیم مىگردد: «طب درمانى» و «طب بهداشت». منظور از طب درمانى روشن است؛ اما منظور از طب بهداشت، پیشگیرى از بوجود آمدن بیماری ها و از بین بردن عوامل آن است و از آنجا که جلوگیرى از پیدایش بیمارى به مراتب آسان تر از درمان آن است، بهداشت اهمیت فوقالعاده اى در حیات افراد و سرنوشت اجتماعات دارد و لذا بودجه هاى سنگینى صرف آن مىشود.[22] و سازمان و تشکیلاتى براى بهداشت، درمان، و تولید دارو، همراه با بیمارستان هاى مجهز احداث می شود.[23]
این نکته نیز بسیار قابل دقت است که معمولاً طب پیشگیرى (بهداشت) از طب درمانى مؤثرتر، کم هزینه تر، و به طور کلى مفید تر است، و ضایعات آن به مراتب، کمتر مىباشد.[24] لذا کسانى که براى هزینه بهداشت خویش سخت گیرند باید بدانند این مسأله خود، سبب مىشود که دو یا چند برابر آن را صرف درمان بیمارى ها کنند![25]
روى این اصل، جلوگیرى از بروز این گونه حوادث با تدبیر هاى پیشگیرانه، بسیار امید بخشتر است تا پرداختن به اصلاح بعد از بروز فساد.[26]
در این میان نقش سازمان های درمانی براى رسیدن به این منظور انکار ناپذیر است، این سازمان ها می توانند از طریق تعلیم پیگیر و آموزش مستمر، به افراد نیرو و توان دهند که در برابر عوامل فساد «مصونیت» پیدا کنند و به هنگام بروز یک بیمارى به «واکسیناسیون» عمومى افراد بپردازند و محیط بدن را براى پرورش میکروب هاى بیمارىزا نامساعد مىکنند.[27]
بهداشت فردی در آینۀ روایات
نمىتوان انکار کرد که بسیارى از حوادث دردناک زندگى انسان از خود او سرچشمه مىگیرد، مثلاً بسیارى از بیمارى ها به خاطر بىاعتنائى به اصول بهداشت و حفظ الصحة، و یا افراط در غذا و پرخورى، یا عدم دقت در نظافت یا عدم تحرک و گوشهگیرى، یا عدم پرهیز از مناطق آلوده، یا اشخاص آلوده، حاصل مىشود، و اگر انسان اصول و قوانینى را که خدا در عالم آفرینش و تکوین مقرر داشته رعایت کند، گرفتار آنها نمىشود.[28]
لذا در روایات اسلامى و گفتار امامان معصوم علیهم السلام از هر عاملى که موجب ناپاکى و کثیفى مىشود نهى شده، و به هر امرى که باعث پاکیزگى و بهداشت فردی مىگردد تأکید شده است. به عنوان نمونه امام باقر علیه السلام مىفرماید: «ناخن ها به این خاطر گرفته مىشوند که آنها محل خوابگاه شیطان است».[29]
رسول خدا (صلى الله علیه و آله) دندان چند نفر از مسلمانان را زرد دید، به آنها فرمود: «چرا دندان هاى شما زرد و کثیف است؟ چرا مسواک نمىزنید؟»[30]
از آنجا که شارب و سبیل بلند کمینگاه میکروب خواهد شد، و عملى بر خلاف بهداشت و نظافت است، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله براى فهماندن مطلب به مردم عصرش، به جاى میکروب، از شیطان نام برده، چراکه شیطان در اصل به معناى هر موجود موذى است؛ و چنین فرمود: «لا یُطَوِّلنَّ اَحدکم شاربَهُ، فانَّ الشِّیطانَ یتّخذهُ مخبَأیستَتِرُ بِهِ؛ قطعا هیچ یک از شما سبیل خود را بلند نکند، زیرا اگر بلند کند، شیطان آن را کمینگاه خود قرار مىدهد».[31]
امام کاظم علیه السلام فرمود: «العِطرُ مِن سُنَنِ المُرسَلِینَ؛ استفاده از عطر، از شیوه هاى رسولان خداست».[32]
و نیز امام صادق علیه السلام فرمود: «کَانَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یُنْفِقُ عَلَى اَلطِّیبِ أَکْثَرَ ما [مِمَّا] یُنْفِقُ عَلَى اَلطَّعَامِ؛ رسول خدا صلى الله علیه و آله آنچه را که براى مصرف عطر و بوهاى خوش، خرج مىکرد، بیشتر از آن بود که براى غذا مصرف مىنمود».[33]
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است: «با هر چیزى که توان دارید نظافت کنید، چرا که خداوند متعال، اسلام را بر اساس نظافت بنا کرده است، و جز انسان پاکیزه و پاک وارد بهشت نگردد».[34]
مطابق روایات فراوان، پرداختن به نظافت در جمعه بسیار خوب است از جمله شستن سر با خطمى[35] سبب رهایى از جذام و برص و جنون مىشود،[36] و در روایات متعددى از امام صادق علیه السلام آمده است که گرفتن ناخن و شارب در روز جمعه، سبب فزونى روزى مىشود.[37]
رابطه وضو و غسل با بهداشت جسمانی چیست؟
بدون شک «وضو» داراى فایده روشن بهداشتی است؛ از نظر بهداشتى شستن صورت و دست ها، آن هم پنج یا لااقل سه بار در شبانه روز، اثر قابل ملاحظهاى در نظافت بدن دارد، مسح کردن بر سر و پشت پاها، که شرط آن رسیدن آب به موها، یا پوست بدن است، سبب مىشود که این اعضا را نیز پاکیزه بداریم، ضمن این که تماس آب با پوست بدن، اثر خاصى در تعادل اعصاب «سمپاتیک» و «پاراسمپاتیک» دارد.[38]
هم چنین وجوب غسل جنابت یک الزام اسلامى براى پاک نگه داشتن بدن و رعایت بهداشت، در طول زندگى است؛ زیرا بسیارند کسانى که از نظافت خود غافل مىشوند ولى این حکم اسلامى آن ها را وادار مىکند که در فواصل مختلفى خود را شستشو دهند و بدن را پاک نگاه دارند، این موضوع اختصاصى به مردم اعصار گذشته ندارد، در عصر و زمان ما نیز بسیارند کسانى که به علل مختلفى از نظافت و بهداشت تن غافلند. (البته این حکم بصورت یک قانون کلى و عمومى است حتى کسى را که تازه بدن خود را شسته شامل مىشود).[39]
در نتیجه، از آنجا که نمازگزار در برخى از مواقع همه بدن را باید به عنوان «غسل» بشوید و معمولاً در شبانه روز چند بار وضو بگیرد و پیش از غسل و وضو تمام بدن را از هر نوع کثافت و آلودگى پاک سازد؛ ناچار یک فرد تمیز و نظیف خواهد بود. از این نظر نماز به بهداشت و موضوع نظافت که یک امر حیاتى است کمک مىکند.[40]
اهمیت و جایگاه پزشکی در اسلام
جامعه توسعه یافته، افزون بر داشتن بهداشت و نظافت مطلوب، نیازمند به دارو و درمان کافى و استاندارد است که بتوان بیماران را به آسانى و با پزشکان حاذق و بیمارستان هاى مجهز درمان کرد.[41]
در کلمات بزرگان دین، وجود طبیب حاذق براى هر جامعهاى ضرورى دانسته شده است؛ امام صادق علیه السلام فرمود: «لا یَستَغنی أهلُ کُلِّ بَلَدٍ عَن ثَلاثَةٍ یَفزَعُ إلَیهِم فِی أمرِ دُنیاهُم وآخِرَتِهِم، فَإِن عَدِموا ذلِکَ کانوا هَمَجاً: فَقیهٍ عالِمٍ وَرِعٍ ، و أمیرٍ خَیِّرٍ مُطاعٍ ، و طَبیبٍ بَصیرٍ ثِقَةٍ؛ مردم هر شهرى نیازمند به سه گروهند که در امر دنیا و آخرتشان به آنها مراجعه کنند که اگر آنها نباشند، اوضاع آنان نابسامان است: فقیه آگاه و پرهیزکار، فرمانرواى نیکوکار و مورد پذیرش و طبیب آگاه و مطمئن».[42]
وجود طبیب ماهر در کنار فقیه پرهیزکار و فرمانرواى نیکوکار و مورد قبول جامعه، نشان از اهمیت وجود پزشکان متخصص و متعهد در جامعه است.[43]
در عصر رسول خدا صلى الله علیه و آله گاه براى کسانى که جراحت سختى داشتند، پیامبر دستور مىداد براى او طبیب حاضر سازند. از جمله نقل شده است که شخصى در زمان پیامبر صلى الله علیه و آله مجروح شد؛ رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «ادْعُوا لَهُ طَبِیبَ؛ براى او طبیب حاضر سازند». برخى ها گفتند: آیا او نیاز به طبیب دارد و آیا طبیب مىتواند براى او کارى کند: «هَل یُغنی عَنهُ الطَّبیبُ؟»، رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: «إِنَّ اللَّهَ عز وجل لَمْ یُنْزِلْ دَاءً إِلَّا أَنْزَلَ لَهُ شِفَاءً؛ خداوند متعال براى هر دردى درمانى فرستاده است (که باید سراغ آن رفت و از آن بهره گرفت)».[44]
این بخش از تاریخ پیامبر صلى الله علیه و آله نشان مىدهد که در مدینه و یا اطراف آن اطبایى بودند که براى درمان مجروحان از آنها استفاده مىشد؛ علاوه بر آن مىرساند که رسول خدا صلى الله علیه و آله دارو و درمان بیمار را به قضا و قدر الهى و مانند آن واگذار نمىکرد، بلکه از مسیر طبیعى خود استفاده مىکرد، که در واقع نشانگر اهمیت آن حضرت به طب و طبیب در آن جامعه است و در واقع قضا و قدر این است که مردم در اینگونه امور به دنبال عالم اسباب بروند.[45]
از اطباى معروف عصر رسول خدا صلى الله علیه و آله حارث بن کلده است. در تاریخ آمده است، روزى رسول خدا صلى الله علیه و آله به عیادت سعد بن ابىوقاص رفت؛ و چون بیمارى او مشکل قلبى بود به او فرمود، سراغ حارث بن کلده برود تا وى را درمان نماید.[46]
دستورات طبى که از ناحیه پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام به مردم ارائه مىشد و توجهى که به سلامتى مردم در بیانات آنها آمده نیز، همگى حاکى از برجستگى این حقیقت در مسیر رشد و توسعه جامعه است. البته در آن زمان که مسائل طبى و اجتماعى، گسترش امروز را نداشت در آن شکل محدود عمل مىشد.[47]
خود درمانی ممنوع!
اسلام دستور داده علاوه بر رعایت بهداشت، اگر بیمار شدید به سراغ پزشک و دارو بروید، حتى اگر طبیب کافر باشد، چنانکه به هنگام ضربت خوردن على(علیه السلام) طبیب نصرانى براى آن حضرت آوردند.[48]
بهداشت اجتماعی در اسلام
تردیدى نیست که از شاخصه هاى توسعه یافتگى، داشتن محیط پاکیزه، شهر و خیابان و کوچه تمیز و هواى پاک و غذا و آب سالم و بهداشتى است، زیرا توسعه به مفهوم عام، شامل گستردگى زندگى در تمام جنبه هاى مثبت مىشود که یقیناً بهداشت و نظافت از ارکان آن است.[49]
لذا جامعه اى مورد ستایش اسلام است که از سطح مطلوب نظافت و بهداشت برخوردار باشد؛ خوراک و آب آشامیدنى سالم و وسایل شستشو و حمام در آن در حد استاندارد وجود داشته، از پلشتى ها دور باشد و مردم آن قذر و آلوده نباشند.[50]
پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «بِئْسَ الْعَبْدُ الْقَاذُورَةُ؛ آدم کثیف و ژولیده بد آدمى است».[51]
گاه پیامبر صلى الله علیه و آله افرادى را مىدید که رعایت نظافت نمىکنند، آنها را نکوهش مىکرد که آیا این شخص چیزی برای پاک کردن لباسش پیدا نکرده؟!: «أنَّ النَّبیَّ صلَّى اللَّهُ علیهِ وسلَّمَ رأى رجلًا وسِخةٌ ثیابُه، فقال : أوَ ما وجَدَ هذا شیئًا یُنقِّی بِهِ ثیابَهُ؟».[52]
قرآن کریم از نعمت هاى خداوند را فروفرستادن آب تمیز و پاک کننده مىداند: «وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّمَاءِ مَاءً طَهُوراً؛[53] و از آسمان آبی طاهر و مطهّر نازل کردیم».[54]
در دستورات دین، از آلوده کردن آب پرهیز داده شده و پیامبر صلى الله علیه و آله حتى بول کردن در کنار رودخانه را ناپسند شمرده است.[55]
هواى سالم و ناآلوده از امورى است که در بهداشت محیط و سکونت مطلوب مؤثر است. در رهنمود هاى بزرگان دین داشتن هواى پاک و سالم از شرایط محل سکونت دلپذیر شمرده شده است: «لاتَطیبُ السُکنى إلاّ بِثَلاثٍ: الهَواءِ الطَّیِّبِ...؛ محل سکنونت پاک نمی شود مگر با سه چیز: هوای پاک و... ».[56]
سخن آخر: (معاشرت ها و حضور در مراکز عمومی صحیح نیست)
در خاتمه و با توجه به شرایط پیش آمده و پیدا شدن علائمی از ابتلای تعدادی از مردم به ویرویس کرونا، لزوم رعایت نکات بهداشتی ضروری است.
هم چنین باید بر اعصاب خود مسلط باشیم و از ترس و استرس پرهیز نماییم.
خوب است در تمام خانه ها زیارت عاشورا و حدیث کسا خوانده شود، زیرا این دو به همه روحیه می دهد و آثار گران بهایی دارد.
باید دانست از جمله مسائلی که بر هر انسانی واجب است، حفظ جان و سلامت است و اگر انسان در این زمینه کوتاهی کند، در پیشگاه خداوند مسئولیت دارد، لذا در این مقطع زمانی معاشرت ها و حضور در مراکز عمومی صحیح نیست.
بی تردید اگر مردم به وظایف خود از نظر بهداشتی به‌درستی عمل نمایند، ان شاالله مشکلی نخواهد بود و ما هم دعا می‌کنیم و امیدواریم موثر واقع شود.[57]
منابع:
1. دائرة المعارف فقه مقارن
2. گفتار معصومین(ع)
[1] زندگى در پرتو اخلاق، ص64.
[2] همان.
[3] مثال هاى زیباى قرآن، ج1، ص324.
[4] پنجاه درس اصول عقائد براى جوانان، ص370.
[5] احکام بانوان، ص27.
[6] بحار الأنوار، ج 59، صفحه 291.
[7] احکام بانوان، ص27.
[8] همان.
[9] همان.
[10] پاسخ به پرسش هاى مذهبى، ص274.
[11] برای اطلاعات بیشتر، ر.ک: دائرة المعارف فقه مقارن، ج 1، ص 65-/ 72 ؛ (پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج13، ص70).
[12] پاسخ به پرسش هاى مذهبى، ص274.
[13] پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج13، ص68.
[14] سورۀ نحل، آیه 69.
[15] بحارالانوار، ج 59، ص 290.
[16] «و (از نعمت های الهی) بخورید و بیاشامید، ولی اسراف نکنید».
[17] سورۀ اعراف، آیه 31؛ ( پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج13، ص69).
[18] پیام امام امیر المومنین علیه السلام، ج13، ص68.
[19] همان، ص69.
[20] دائرة المعارف فقه مقارن، ج1، ص68.
[21] پیام قرآن، ج10، ص259.
[22] زندگى در پرتو اخلاق، ص34.
[23] خطوط اقتصاد اسلامى، ص60.
[24] مدیریت و فرماندهى در اسلام، ص77.
[25] یکصد و پنجاه درس زندگى (فارسى)، ص77.
[26] مدیریت و فرماندهى در اسلام، ص77.
[27] همان.
[28] پیام قرآن، ج4، ص526.
[29] مکارم الاخلاق، ص 72؛ (گفتار معصومین(ع)،ج1، ص87).
[30] فروع کافى، ج 6، ص 495؛ (گفتار معصومین(ع) ،ج1، ص87).
[31] فروع کافى، ج 5، ص 448؛ ( گفتار معصومین(ع)، ج1، ص87).
[32] فروع کافى، ج 6، ص 511؛ (گفتار معصومین(ع)، ج1، ص88).
[33] فروع کافى، ج 6، ص 512؛ (گفتار معصومین(ع)، ج1، ص88).
[34] میزان الحکمه، ج 10، ص 93؛ ( گفتار معصومین(ع)، ج1، ص88).
[35] گیاه دارویی.
[36] کافى، ج 3، ص 418، ح 7 و 10.
[37] کافى، ج 3، ص 418، ح 5؛ (کلیات مفاتیح نوین، ص976 ).
[38] احکام بانوان، ص39.
[39] تفسیر نمونه، ج4، ص294.
[40] پاسخ به پرسش هاى مذهبى، ص286.
[41] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص217.
[42] بحارالانوار، ج 75، ص 235، ح 59؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218).
[43] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218.
[44] مصنف ابن ابىشیبه، ج 5، ص 421، ح 1؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218).
[45] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218.
[46] ر. ک: معجم الکبیر طبرانى، ج 6، ص 50؛ الجرح والتعدیل ابن أبى حاتم رازى، ج 3، ص 87؛ اسد الغابه، ج 1، ص 322 والاصابة، ج 1، ص 687( در المعجم الکبیر، نام او سعد بن ابى رافع ذکر شده ولى در بسیارى دیگر از کتاب ها نام او سعد بن ابىوقاص آمده است)؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218).
[47] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص218.
[48] اخلاق اسلامى در نهج البلاغه (خطبه متقین)، ج1، ص207.
[49] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص217.
[50] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216.
[51] کافى، ج 6، ص 439، ح 6؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216).
[52] مسند ابى یعلى، ج 4، ص 23؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216).
[53] سورۀ فرقان، آیه 48.
[54] دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216.
[55] « کَرِهَ اَلْبَوْلَ عَلَى شَطِّ نَهْرٍ جاری»، (وسائل الشیعه، ج 1، ص 230، ح 9)؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216).
[56] بحارالانوار، ج 75، ص 234، ح 46، از امام صادق علیه السلام؛ (دائرة المعارف فقه مقارن، ج2، ص216).
[57] بیانات حضرت آیت الله العظمی مکارم شیرازی، 3/12/1398
انتهای پیام/452/ش
R7854/P/S6,62/CT1منبع: تسنیم
کلیدواژه: رسول خدا صلى الله علیه و آله پیامبر صلى الله علیه و آله صلى الله علیه و آله فرمود امام صادق علیه السلام آیت الله مکارم شیرازی گفتار معصومین ع علیهم السلام بهداشت فردی هاى مختلف سلامت جسم مى شود بن ابى
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۰۱۰۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
عملیات جدید مقاومت اسلامی لبنان علیه مواضع صهیونیست‌ها
مقاومت اسلامی لبنان با صدور دو بیانیه از عملیات جدید علیه مواضع صهیونیست‌ها در شمال فلسطین اشغالی خبر داد. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در بیانیه اول مقاومت اسلامی لبنان آمده است: مجاهدان ما ساختمانی را که در آن نظامیان صهیونیستی در شهرک صهیونیست نشین «دوویو» در آن سنگر گرفته بودند با سلاح‌های مناسب هدف قرار دادند.
حزب الله لبنان در بیانیه دوم خود همچنین از هدف قرار گرفتن محل استقرار نظامیان صهیونیست در شهرک صهیونیست نشین «اوویم» خبر داد.
منابع خبری روز دوشنبه (دهم اردیبهشت ماه) از شلیک بیش از 30 موشک از جنوب لبنان به شهرک‌های صهیونیست نشین در منطقه الجلیل واقع در شمال فلسطین اشغالی خبر دادند.
حملات موشکی سنگین از جنوب لبنان به شمال اراضی اشغالی1650 عملیات حزب‌الله لبنان علیه رژیم صهیونیستی طی 200 روزانتهای پیام/
مسمومیت ۲۹ پزشک با مشروبات الکلی تقلبی در شیراز