سواد رسانهای و مقابله با ویروس کرونا/ پیامهای ویروسی چیست؟
تاریخ انتشار: ۱۳ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۱۳۰۶۴۱
استاد علوم ارتباطات اجتماعی و رسانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با اشاره به سواد رسانهای و مقابله با ویروس کرونا گفت: «در تبلیغات فضای مجازی گونهای تبلیغ است که به آن پیامهای ویروسی یا تبلیغات ویروسی گفته میشود.»
گروه استانهای خبرگزاری آنا - محمد بوشاسب؛ چند روزی است که شیوع ویروس کرونا، قدرت و تأثیرات آن بر اوضاع کشورهای درگیر و جوانب مختلف زندگی مردم، بحث داغ همه محافل بوده و به تبع آن در ایران نیز این ویروس در حال جولان بوده و افکار عمومی را درگیر خود کرده است؛ اما آیا بهراستی این ویروس چنان که مینماید، خطرناک است و یا اینکه تأثیر شایعات و بزرگنماییهاست که کرونا را قدرتمند و کشنده جلوه میدهد؟
در این میان برای بررسی دقیقتر و واکاوی موضوع، توجه به تأثیر فضای مجازی و شایعات و شاید وجود موقعیت بهرهگیری از این ابزار برای بهرهبرداری شخصی و نتیجهگیری جهتیافته برای شخص یا نهاد یا جریانی خاص در داخل یا خارج کشور، مبحثی مهم و قابل تأمل بوده که توجه به آن و چارهاندیشی و روشنگری عامه مردم از نظر مراجع ذیربط و مسئولان مربوط دور نبوده و نیست.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
در همین راستا نقش اندیشمندان و متخصصان رسانه و فضای مجازی در راستای دفاع آگاهانه و صحیح، نقشی مهم، حیاتی و گرهگشاست.
فائزه تقیپور دکتری علوم ارتباطات اجتماعی و رسانه و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان(خوراسگان) از اندیشمندان و محققان این حوزه است که درباره تأثیر فضای مجازی و شایعات بر میزان تأثیرگذاری و تلفات ناشی از شیوع این ویروس با خبرنگار آنا در اصفهان به گفتگو نشسته است که در ادامه مشروح این گفتگو را میخوانیم.
آنا: کرونا چیست؟ آیا یک پیام اجتماعی است یا یک ویروس؟
تقیپور: کرونا نوعی ویروس با مشخصههای بزرگتر نسبت به آنفلوآنزاست که ترس، نگرانی و اضطراب تشدیدکننده آن بوده و مقابله و کنترل آن قبل از ترس و انتقال پیامهای ناقص و نصفهونیمه خوانده شده نیاز به آگاهیبخشی و پیشگیری دارد؛ بنابراین در شرایط بحرانی و غلبه ترس و نگرانی و تشدید اضطراب حاصل از اپیدمی، غالباً مقابله با آن بسیار سخت و در مواردی حتی غیرممکن است.
آنا: نقش فضای مجازی در پروراندن کاذب این معضل را چگونه ارزیابی میکنید؟
تقیپور: در شرایط کنونی ویروس کرونا به فضای مجازی رخنه کرده است. در تبلیغات فضای مجازی گونهای تبلیغ است که اصطلاحاً به آن پیامهای ویروسی یا تبلیغات ویروسی گفته میشود، یعنی پیامهایی که بدون اطمینان به صحت یا نادرستی آنها به هر شکلی منتقل میشوند و کاملاً قابل انتقال است و از آنجایی که شاخصهای اصلی پیامهای جذاب و قابل انتقال یعنی مبهمبودن و ترسناکبودن را با خود دارد- البته ترسی که بهواسطه ناآگاهی بهوجود میآید- اکنون خبرهای مربوط به ویروس کرونا به شکل پیامهای ویروسی منتقل میشوند و این شروع یک موج خبری سریع و پر از هیجان است. دو چیزی که برای مخاطب بسیار جذاب و سرگرمکننده است؛ سرعت دریافت و انتقال پیام از یکسو و از سوی دیگر هیجانی که به همراه دارد.
آنا: آیا وجود همین سرعت و هیجان باعث ترویج شایعات میشود؟
تقیپور: این عوامل شایعه را تشدید میکند؛ اما علت اصلی ترویج شایعه را از فرمول «شیبوتانی» میتوان شناخت. وقتی ابهام در زمینه یک موضوع خاص بالا و اهمیت زیادی نیز در همان موضوع خاص وجود داشته باشد، شایعه شکل میگیرد. مطابق این فرمول ژاپنی، ابهام ضرب در اهمیت موضوع موجب شکلگیری شایعه میشود و هرچه شدت این دو خصیصه بالاتر برود، شایعه بزرگتر خواهد بود و متأسفانه اکنون در جامعه ما جنبههای ناشناخته موضوع کرونا بالاست و معمولاً در شرایط بحرانی اکثر مردم به جای خواندن و مطالعهکردن و کسب اطلاعات، بیشتر به شنیدهها بسنده و استناد میکنند، غافل از اینکه شنیدهها ناقص است و هرکس آن بخشی از اطلاعات خود را که به نظر خودش جذابتر است، منتقل میکند.
آنا: جایگاه اهمیت موضوع چیست؟
تقیپور: این موضوع در افکار عمومی اهمیت بالایی دارد و وقتی که یک موضوع همه جامعه را درگیر کند و هیچکس نتواند درباره آن احساس امنیت یا جدایی کند، اهمیت آن موضوع اوج میگیرد. مثال عینی اینکه الان هیچکس نمیتواند ادعا کند من از کرونا در امان هستم، پس اتفاقی که میافتد این است که همه در هر طبقه یا موقعیت اجتماعی که باشند، درگیر هستند و چیزی که شناخت و دانشی به آن ندارند، تهدیدشان میکند و به این ترتیب اهمیت موضوع بالا میرود.
آنا: یعنی بحث کرونا، اکنون یک شایعه است یا واقعیتی است تبدیلشده به شایعه؟
تقیپور: با وجود میل باطنی همه، ویروس کرونا وجود دارد و سلامتی انسانها را با تهدید مواجه کرده است؛ اما به دلیل اطلاعات کم بین توده مردم، این بحران بهعنوان مرکز عمل کرده و شایعه در اطراف آن ساخته میشود. شبکههای اجتماعی نیز بستری برای تولید شایعه در حاشیه موضوع کرونا ایجاد کرده و خیلی از مطالبی که نوشته شده و در گروهها تولید میشود، تحلیل علمی دقیقی نیست و فردی که این مطلب را نوشته است، گاه به هیچ منبع یا مرجع دقیقی مراجعه یا استناد نکرده و بیشتر دلنوشته یا تفسیرهای شخصی است؛ اما متأسفانه این مطلب، خیلی سریع و به شکل پیام ویروسی منتقل میشود.
آنا: چرا امکان رشد شایعه در فضای مجازی بیشتر است؟
تقیپور: پیشتر در رسانهها، مخاطب رسانه داشتیم و رسانه، پیامها را به شکلهای مختلفی به مخاطب منتقل میکرد و در بدنه این رسانهها، برای مدیریت خبر، دروازهبانی داشتیم. یعنی توسط مدیر سیستم خبری، همه چیز کنترل میشد؛ اما در رسانههای اجتماعی و فضای مجازی به جای مخاطب، کاربر داریم. در فضای مجازی دروازهبانی خبر نداریم؛ بلکه دیدهبانی خبر داریم. دیدهبانی خبر و اطلاعات توسط کاربر انجام میشود. کاربرها برای تولید و انتخاب خبر، خودشان تصمیم میگیرند و خودشان منتقل میکنند. معمولاً کاربران، بازخوردها و اثرات پیام تولیدشده یا صرفاً منتقلشده خود را نمیبینند و به آن توجهی ندارند. چیزی که برای کاربر مهم است، تعداد کپیها و تعداد انتقالهای خبر است و نه تأثیرات آن؛ اما پیام تولیدشده و انتقال یافته اثر خود را خواهد گذاشت و گاه بیشتر از حد تصور مؤثر خواهد بود.
آنا: برای جلوگیری از شایعه یا رفع و اصلاح اطلاعات غلط منتقلشده ناشی از آن چه باید کرد؟
تقیپور: پیش از بروز بحران، داشتن آگاهی و مجهزبودن به سواد رسانهای و سواد ارتباطی و سواد مجازی بسیار مفید و مؤثر است؛ اما هنگامی که شایعه بروز کرد و موج رسانهای ایجاد شد، نقش رسانههای رسمی و دولتی که برای شهروندان قابل اعتماد و مورد اطمینان است، خیلی مهم بوده و افرادی که در مقایسه با دیگران اطلاعات بیشتری دارند و به نظرشان سایر کاربران در حال مشارکت در امر تولید اخبار ناشناخته و انتقال اشتباه آن هستند، بسیار مهم جلوه میکند.
در بحث افکار عمومی و شایعه، پدیدهای وجود دارد به نام «مارپیچ سکوت»، به این معنا که وقتی اکثریت جامعه یکصدا و هماهنگ درباره موضوعی صحبت یا قضاوت میکنند یا نظر میدهند، افراد مطلعتر یا افراد مطالعهگر و مطالبهگر سکوت میکنند. با اینکه برای توضیحات خود دلیل و منطق درستی دارند و مطمئن هستند که موج غلطی شکل گرفته است؛ اما باز هم به دلیل ترس از انزوا یا طردشدن از سمت دیگران یا به این دلیل که ممکن است یک درصد نظر یا ایده من اشتباه باشد، سکوت میکنند. این اکثریت معمولاً بهطور سطحی مطالعه کرده و به شکل سطحی از رسانه استفاده میکنند و بعد از تمامشدن موضوع یا بحران، خیلی سریع همه چیز را فراموش میکنند.
این افراد، حافظه تاریخی و رویدادی خوبی ندارند و هرگز از این حافظه استفاده مطلوبی نمیبرند. برعکس اقلیت مطلع چندرسانهای هستند و از پیامهای رسانهای، گزینشهای صحیحی میکنند. پیامهای رسانه برای آنها حکم قطعات یک پازل را دارد که سعی میکنند بهترین قطعات را انتخاب کنند. در این شرایط، افکار عمومی تحت تأثیر رپرتاژهای پرشور رسانهای قرار میگیرد و وظیفه افراد آگاهتر، شرکت در بحثها و نظرات گروهی است.
آنا: چه پیشنهادی برای حل این مسئله دارید؟
تقیپور: اکنون در شبکههای اجتماعی کاربران را به دستههای پرمشغله, فراقتی, ماهر, بهدنبال سرگرمی, تجاری, نگران, بدبین, فعال, غیرفعال, صرفاً مشاهدهکننده, فورواردکننده و آشوبگر میتوان تقسیم کرد که معمولاً مخاطبان مطلع در دسته کاربران غیرفعال قرار میگیرند. یکی از راههای دیگر جلوگیری از این شایعات، برگزاری نشستها و کنفرانسهای مطبوعاتی با همان موضوع و صرفاً با ارائه دیدگاههای منطقی در همان موضوع است. به این لحاظ میتوان با برگزاری نشستهای خبری با هدف مشخص تا حدی بحران شایعات و انتقال اخبار نادرست را کاهش داد و قدرت تشخیص بین عامه مردم ایجاد کرد.
انتهای پیام/4103/4062/
منبع: آنا
کلیدواژه: آنفلوآنزا ویروس کرونا دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان سواد رسانه ای افکار عمومی ویروس کرونا فضای مجازی رسانه ها رسانه ای تقی پور پیام ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۳۰۶۴۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آسیبشناسی استفاده از فضای مجازی در نظام تبلیغیرسانهای مساجد
به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، مسجد اولین نهاد و جایگاه قضاوت، محل عبادت، علم و دانش، علما، مفسران و پایگاه تبلیغاتی اسلام است که حرمت بالایی دارد.
یوسف خجیر (عضو هیئتعلمی گروه ارتباطات) در مقالهای با عنوان «آسیبشناسی استفاده از شبکههای اجتماعی مجازی در نظام تبلیغیرسانهای مساجد کشور» به این موضوع میپردازد که فرق اساسی بین نهاد و سازمان آن است که نهادها در پیشبرد تغیرات جامعه و کارکرد آن به وجود میآیند و فرد، مقام یا دولت در پیدایش آن دخیل نیستند.
در این مقاله آمده است که هویت یکی از مسائل مهم در جامعه است که در فرآیند گروهی حاصل می شود و این رسانهها هستند که فرایند گروهی را تشکیل میدهند و باید گفت مسجد نیز یک رسانه جمعی است که برای رسیدن به کارکردهای خود و رساندن پیام خود، نیاز به ابزار های متنوع و مناسبی دارد که یکی از آنها شبکهسازی است که یک نیاز ضروری است.
به زعم این پژوهشگر هدف این پژوهش شناسایی نقاط چهارگانه قوّت، ضعف، فرصت و تهدید شبکههای اجتماعی برای مساجد و ارائۀ راهبرد استفادۀ بهینه از این شبکهها برای ارتقای فعالیتهای تبلیغی و رسانهای مساجد کشور است. چهارچوب نظری این پژوهش سازمان شبکهای شده بری ولمن (Barry Wellman) برگرفته از کلان نظریه جامعه شبکهای شده اوست.
مساجد برای رسیدن به کارکردهای خود و رساندن پیام خود، نیاز به ابزار های متنوع و مناسبی دارد که یکی از آنها شبکهسازی است که یک نیاز ضروری استخجیر در این مقاله مینویسد: روش این پژوهش آمیخته کیفی کمّی است. در بخش کیفی از روش تحلیل مضمون و در بخش کمّی از روش تجزیه و تحلیل راهبردی یا سوات بهعنوان روش آیندهپژوهی استفاده شده است. در روش نخست، جامعۀ آماری نخبگان دانشگاهی و خبرگان حوزه شبکههای اجتماعی فعال در امور دینی و مساجد هستند که از بین آنها نمونه به روش هدفمند با معیار تدریس و تألیف بیش از پنج سال در حوزۀ رسانههای جدید و دین و فعالیت مستمر اجرایی در بخش امور دینی و مساجد و آشنایی کامل با فضای شبکهها انتخاب شده است.
* نقاط ضعف و قوت فضای مجازی در امور مساجد
به گفته این پژوهشگر یافتههای این پژوهش نشان میدهد که انتشار اخبار و تقویت شبکهسازی بین مسئولان مساجد و شهروندان و بسیجسازی جزء قوّتهای مهم؛ همبستگی اجتماعی کاذب و درگیر شدن مسئولان مساجد و مردم در فضای مجازی و انتشار اخبار جعلی جزء ضعفهای مهم؛ اقناع شبکهای دین و جهانی شدن فعالیتهای مساجد و تنوع و تعدد مخاطبان مساجد جزء فرصتها؛ و ترویج خرافات دینی توسط مغرضان و اعتیاد مجازی فعالان امور مساجد و تضعیف خانوادۀ ایرانیاسلامی جزء نقاط تهدید است.
هماهنگی بین سازمانهای متولی تولید محتوا، نرمافزار با مختصات ارزشهای اسلامیایرانی کشور و همکاری چندجانبۀ همه ذینفعان ازجمله سیاستگذاران، دولت، سازمانهای نظارتی و ... این حوزه باید بهعنوان راهبرد مرجح مدّ نظر قرار گیردبه زعم خجیر مهمترین راهبرد طراحی و تولید و راهاندازی شبکۀ اجتماعی بومی توسط دولت برای تولید محتوای فرهنگی و دینی و تربیتی مناسب از سوی فعالان مساجد و برنامهریزی نهادهای دولتی و غیردولتی دینی برای تولید و انتشار محتوای دینی در این شبکهها است.
همچنین یافتههای پژوهش نشان میدهد که هماهنگی بین سازمانهای متولی تولید محتوا و نرمافزار و ایجاد محتوا با مختصات ارزشهای اسلامیایرانی و ارائۀ خدمات ارتباطی مبتنی بر ارزشهای فرهنگی و دینی کشور و همکاری چندجانبۀ همه ذینفعان ازجمله سیاستگذاران، دولت، سازمانهای نظارتی، بخش خصوصی و سایر دستاندرکاران این حوزه باید بهعنوان راهبرد مرجح مدّ نظر قرار گیرد.
در یک جمعبندی کلی باتوجه به یافتههای این پژوهش، بین آزادی طرح مطلب در شبکههای مجازی اجتماعی و احراز جایگاه حوزه عمومی توسط این شبکه ها ارتباط معنی دار وجود دارد. آزادی طرح مطلب در شبکههای اجتماعی مجازی بر تغییر حوزه عمومی از مسجد به شبکههای اجتماعی مجازی تأثیر مثبت و معنی دار دارد.
در پایان لازم به ذکر است که بین رابطه دسترسی آسان و غیر مکانمند و غیر زمانمند بودن شبکههای مجازی و احراز جایگاه حوزه عمومی توسط این شبکهها ارتباط معنی دار وجود دارد، در نتیجه دسترسی آسان به شبکههای مجازی بر تغییر حوزه عمومی از مسجد به شبکههای اجتماعی مجازی تأثیر گذار است.
انتهای پیام/