نگاهی به تاریخ؛ از طاعون و وبا تا کرونا

ایسنا/اصفهان مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان، با رجوعی به تاریخچۀ بیماری‌های همه‌گیر، بر ضرورت بهره‌گیری از عبرت‌ها و همچنین استفاده از تهدیدِ کرونا در جهت اصلاح رفتارهای نادرست فردی و جمعی تأکید کرد.

مسعود کثیری در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: سابقۀ بیماری‌های همه‌گیر به دورانی برمی‌گردد که بشر اولین اجتماعات را تشکیل داد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

انسان‌ها زمانی در گروه‌هایی ۱۰ یا ۲۰ نفره، در غارها زندگی اشتراکی داشتند و با افزایش جمعیت، شکل‌گیری قانون‌های اولیه و سپس پدید آمدن تمدن، ارتباطات خود را گسترده کردند.

وی ادامه داد: این گستردگی در کنار همۀ مزایا، معایبی هم داشت، ازجمله سرایت بیماری‌های عفونی؛ بیماری‌هایی که باوجود ازدیاد نسل‌ها طی قرون مختلف، به‌عنوان عامل کنترل جمعیت عمل می‌کرد، تا جایی که در دورۀ قاجار، جمعیت ایران فقط حدود شش میلیون نفر بود.

استاد تاریخ دانشگاه اصفهان، تصریح کرد: در گزارش‌های پراکندۀ موجود، از مرگ سیاه یا «طاعون» و همچنین «وبا» به‌عنوان دو بیماری همه‌گیر در تاریخ ایران یاد شده و البته لازم است بدانیم که در گذشته عنوان وبا به عمدۀ بیماری‌های همه‌گیر اطلاق می‌شد.

وی افزود: کانون عمده این بیماری‌های همه‌گیر نیز طبق یافته‌های تاریخی، هندوستان، آسیای میانه و شرق دور بوده است. نکتۀ جالب اینکه طاعون بیشتر از مسیر جاده ابریشم به ایران سرایت می‌کرد و وبا از طریق بنادر جنوبی و بعد هم به اروپا می‌رفت.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان، خاطرنشان کرد: در دورۀ مغول نیز شواهدی از بروز یک آنفلوآنزای همه‌گیر هست که گفته می‌شود باعث مرگ ۵۰ هزار طفل  شد، اما بیشترین موارد ثبت‌شده دربارۀ بیماری‌های همه‌گیر، مربوط به دوره قاجار به بعد است.

کثیری یادآور شد: سال ۱۲۸۴ هجری قمری یک وبای همه‌گیر باعث مرگ بسیاری از ایرانیان شد و در اصفهان نیز جمعیت زیادی به دلیل این بیماری از دنیا رفتند.

وی با اشاره به اینکه در تاریخ، قحطی و بیماری دو مقولۀ لازم و ملزوم بوده‌اند که پدید آمدن هر یک موجب زایش دیگری می‌شده، گفت: وقتی شهری را محاصره می‌کردند قحطی می‌شد و سپس بیماری‌های همه‌گیر شیوع پیدا می‌کرد. در سال ۱۳۰۷ و ۱۳۰۹، نمونه‌هایی از این قحطی و بیماری را در اصفهان داشته‌ایم و بزرگ‌ترین قحطی و بیماری ثبت‌شده که کل ایران با آن درگیر بود، در سال ۱۲۹۸ هجری شمسی رخ داد.

این مدرس تاریخ ادامه داد: خشک‌سالی، مسائل جنگ جهانی اول، هرج‌ومرج و نبود اقتدار حکومت مرکزی موجب شد که ایران در سال ۱۲۹۸ با اتفاق هولناکی روبرو شود؛ اتفاقی که گاه از آن به هولوکاست ایرانیان نیز یاد می‌کنند و در فیلم یتیم‌خانه ایران می‌توان بازنمایی آن را دید.

کثیری تصریح کرد: گرچه در تعداد مرگ‌ومیر ناشی از این قحطی و بیماری مبالغه شده، اما پرواضح است که مصیبت عظمایی برای ایران بوده است. در اصفهان نیز اسناد و خاطرات ضبط‌شدۀ بسیاری از افرادی داریم که آن زمان را دیده‌اند؛ برای مثال در دست‌نوشته‌ای می‌خواندم که فردی تعریف می‌کرد در دوران کودکی از منطقه باب الدشت اصفهان می‌گذشته و آنجا اقشار فقیر جامعه را می‌دیده که دستشان پیش رهگذران دراز بوده و آن‌قدر حال بدی داشته‌اند که حتی گاهی نمی‌توانستند چیزی که بقیه برای آن‌ها می‌گذاشتند، بردارند و بخورند.

 وی افزود: تعداد مردگان نیز به حدی بوده که کسی قادر به دفنشان نبوده و همه در گوشه و کنار شهر افتاده بوده‌اند و امروز گاهی بقایای آن‌ها در گورهای دسته‌جمعی یافت می‌شود.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان با اشاره به نیمۀ پر لیوان بحران کرونا گفت: به‌هرحال اگر بخواهیم از بین این‌همه مصیبت، جنبه مثبت ماجرا را ببینیم، باید بدانیم که بیماری‌های همه‌گیر به کسانی که می‌توانند مبارزه کنند، تعامل بهتری با نیازهای روز دارند و خود را با شرایط جدید وفق می‌دهند، آسیب زیادی نمی‌رساند.

کثیری توضیح داد: برای مثال زمانی که در اصفهان قحطی و بیماری آمده بود، عده‌ای خود را آماده مرگ کردند و مردند، عده‌ای نیز کاه‌گل دیوار را تراشیدند، گل آن را شستند و کاهش را خوردند تا سد جوع کنند و زنده بمانند؛ آن‌ها کسانی بودند که در آن شرایط سخت دوام آوردند و خاطرات آن زمان را برای ما برجای گذاشتند.

وی تأکید کرد: پژوهشگران ما باید با رجوع به اسناد قدیمی و بررسی شیوۀ تعامل فردی و اجتماعی مردم و همچنین نقش حکومت‌ها در کنترل یا اشاعۀ بیماری، به راهکارهای خوبی برای امروز و آینده دست پیدا کنند.

 این استاد تاریخ دانشگاه اصفهان با اشاره به اهمیت رسانه‌ها در بحران‌هایی این‌چنین، گفت: رسانه‌های ما می‌توانند در این روزها برای اصلاح رفتار سنتی و نادرست اجتماعی مردم نقش خوبی را ایفا کنند چراکه به‌واقع، تلاش برای ارتقای سطح سلامت جامعه، نهادینه کردن فرهنگ پیشگیری و خیلی از مسائل مهم دیگر را می‌توان در همین روزها پیگیری کرد و به ثمر رساند.

کثیری خاطرنشان کرد: معضلات اجتماعی ثروتمند و فقیر نمی‌شناسد و همه را به یک‌میزان در خطر قرار می‌دهد، اما طبیعتاً ثروتمندان امکانات بهتری برای عبور از این مشکلات دارند بنابراین با فرهنگ‌سازی خوب در سطح عمومی، می‌توان به‌سلامت از این خطر رست و رها شد.

مدیر مرکز اسناد و کتابخانه ملی منطقه اصفهان، خاطرنشان کرد: باور دارم که آینده روشن است و در حال حاضر ترسِ بیهوده بیشتر به ما آسیب می‌زند تا بیماری؛ به همین دلیل تأکید می‌کنم که لازم است با آگاهی‌رسانی درست، از این تهدید در جهت اصلاح رفتارهای نادرست اجتماعی‌مان بهره ببریم و سنت‌های غلط را حذف کنیم.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری تاريخ کروناویروس بيماري واگيردار بیماری های همه گیر قحطی و بیماری

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۷۴۹۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شارژ رفاه با دورکاری؛ کرونا با زندگی ما چه کرد؟!

شوک کرونا باعث گسترش دورکاری در اکثر کشور‌ها شد. حال پس از گذر از این همه‌گیری، اندکی از حجم دورکاری‌ها کم شده است؛ اما مزیت‌های آن باعث شده است که تعادل جدیدی میان کار و زندگی ایجاد شود. مطالعات جدید نیز نشان می‌دهد، می‌توان تعطیلات یا دورکاری نیروی کار را به نحوی تنظیم کرد که نه تنها اثر منفی در عملکرد اقتصادی نداشته باشد، بلکه باعث بهبود رفاه خانوار‌ها شود.

به گزارش دنیای اقتصاد؛ یک مطالعه جدید از صندوق بین‌المللی پول، اثرات کاهش زمان رفت و آمد بر افزایش رفاه را تایید کرده است. همچنین یک گزارش در اکونومیست نیز شکل جدید دورکاری در اقتصاد آمریکا را مورد بررسی قرار داده که باعث بهبود وضعیت زندگی افراد شده است.

در هفته‌های اخیر، بحث تعطیلات دو روزه در ایران مطرح شده است که بسیاری از کارشناسان بر مزایای اجرایی شدن آن تاکید می‌کنند؛ بنابراین می‌توان همسو با عصر جدید پساکرونا، در اقتصاد ایران نیز تعادل جدیدی میان کار و زندگی تعریف کرد.

یک پژوهش انجام‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول نشان داده است که کاهش ساعات رفت‌وآمد برای کار یکی از والدین می‌تواند اثری مثبت معادل ۱.۵ تا ۴.۵ درصد میزان مصارف خانوار برای آن خانواده داشته باشد. این پژوهش در زمانی که مباحثه در رابطه با ویکند دو روزه در کشور بالا گرفته است، می‌تواند دلالت‌های مثبتی را در حمایت از این طرح داشته باشد. پژوهش صندوق بین‌المللی پول اثر مثبت رفاهی انواع دورکاری را که می‌تواند رفت‌وآمد افراد را کاهش دهد، ارزیابی کرده است.

اثر کرونا بر کاهش زمان رفت‌وآمد‌ها

همه‌گیری کووید-۱۹ به روش‌های بی‌سابقه‌ای دنیای کار را تغییر داده است؛ به‌طوری که کار از راه دور یا دورکاری به‌عنوان یک نوع مهم کار در بازار‌های کاری دنیا مورد توجه قرار گرفته است. با گسترش دورکاری، شیوه کار، مکان انجام کار و ساختار آن تغییر داده شده و هنجار‌های سنتی در مورد زمان کار، رفت‌وآمد و تعادل بین کار و زندگی به چالش کشیده شده است.

توانایی دورکاری به‌طور قابل توجهی زمان رفت‌وآمد را کاهش می‌دهد یا حتی به‌طور کامل آن را حذف می‌کند، یک جزء تقریبا بزرگ از روز کاری که می‌تواند به فعالیت‌های دیگر اختصاص یابد. این تغییر در الگو‌های کار و رفت‌وآمد به تنهایی بر کارگران تاثیر نمی‌گذارد؛ اما می‌تواند تصمیمات کل خانواده را تغییر دهد.

دورکاری یکی از والدین می‌تواند به‌طور قابل توجهی بر تخصیص زمان دیگری تاثیر بگذارد؛ میزان اثرگذاری این زمان ذخیره‌شده بستگی به این دارد که زمان پس‌انداز شده، چگونه صرف می‌شود. با وجود مطالعات بسیاری که در مورد تغییرات در الگو‌های کاری و تخصیص زمان به دلیل همه‌گیری انجام شده است، پویایی‌های مرتبط بین همسران و پیامد‌های رفاهی گسترده‌تر این پویایی‌ها نسبتا ناشناخته باقی مانده است.

هدف پژوهش انجام‌شده توسط صندوق بین‌المللی پول این بوده است که با تحلیل چگونگی تغییر تخصیص زمان در دوران پس از همه‌گیری، با در نظر گرفتن تغییرات بر اساس جنسیت و شغل افراد، به این حوزه مطالعاتی توسعه‌نیافته کمک کند.

در این پژوهش از داده‌های نظرسنجی استفاده از زمان آمریکا (ATUS) استفاده شده است، یک نظرسنجی جامع که توسط اداره آمار کار ایالات‌متحده انجام شده است و نحوه تخصیص زمان افراد در ایالات‌متحده را در فعالیت‌های مختلف ارزیابی می‌کند. داده‌های ATUS نشان می‌دهد قبل از همه‌گیری تفاوت‌های قابل‌توجهی در تخصیص زمان بین مردان و زنان وجود دارد.

به‌طور کلی مردان ساعت‌های بیشتری کار می‌کنند و بیشتر از زنان در رفت‌وآمد هستند. پس از همه‌گیری، کاهش قابل توجهی در زمان رفت‌وآمد کارگران در مشاغل دورکار شناسایی شده است که به ۱.۷ ساعت در هفته برای مردان و ۱.۲ ساعت در هفته برای زنان می‌رسد. علاوه بر این، بررسی‌های این پژوهش حاکی از کاهش بیش از یک‌ساعت در هفته در ساعات کاری مردان است، با این حال تغییر قابل توجهی در ساعات کاری زنان مشاهده نمی‌شود.

نتایج پژوهش چه می‌گوید؟

بررسی‌ها نشان می‌دهد دستاورد‌های رفاهی قابل توجهی با کاهش زمان رفت‌وآمد به‌دست می‌آید و این دستاورد‌ها برای خانواده‌هایی که کاهش بیشتری را تجربه می‌کنند، بیشتر است. هنگامی که حداقل یکی از همسران در یک شغل از راه دور کار می‌کند، سود کل رفاه از ۱.۵ تا ۴.۵ درصد در معادل مصرف متغیر است.

این سود مخصوصا برای زوج‌هایی که هر دو طرف در مشاغل دورکار، کار می‌کنند مشهود است؛ زیرا زن و شوهر هر دو از این تغییر سود می‌برند. دومین سود بزرگ را زوج‌هایی در یافت می‌کنند که شوهر در شغلی از راه دور کار می‌کند و کمترین سود زمانی مشاهده می‌شود که زن در یک شغل دورکار مشغول شده است.

دلالت‌های این پژوهش برای ایران چه می‌تواند باشد؟

دورکاری به‌عنوان یک گزینه کاری در بسیاری از محیط‌های کاری ایران نیز در دوران همه‌گیری به‌صورت گسترده اجرایی شد. کسب‌وکار‌های فراوانی به صورت دورکار به پیشبرد اهداف خود پرداختند؛ با این حال، با پایان همه‌گیری و بازگشایی پس از آن، اغلب کسب‌وکار‌ها به شیوه حضوری کار کردن بازگشتند.

بررسی‌های این پژوهش نشان می‌دهد دورکاری در بسیاری از کسب‌و‌کار‌ها می‌تواند مازاد رفاهی را برای کارکنان شرکت‌ها ایجاد کند که بدون هزینه مشخص مالی برای کارفرماست. البته این مساله در این پژوهش مورد بررسی قرار نگرفته که دورکاری چه اثری بر بهره‌وری کسب‌وکار‌ها می‌گذارد، با این حال اثر رفاهی این شیوه کار و جذابیت آن برای نیروی کار اثبات شده است.

به‌خصوص در شرایطی که رفت‌وآمد در شهر‌های بزرگ هزینه‌های زیادی را چه به لحاظ زمانی و چه به لحاظ مالی بر افراد تحمیل می‌کند.

دلالت مهم دیگر این پژوهش را می‌توان اهمیت کاهش رفت‌وآمد‌ها و فراغت کارکنان از کار، با کاهش ساعت کاری دانست. مدت‌هاست در کشور ما، صحبت‌ها در رابطه با ویکند یا آخر هفته دوروزه بالا گرفته است. به نظر می‌رسد دو روزه شدن تعطیلات آخر هفته، حتی اگر منجر به کاهش ساعات کاری نیروی کار نیز شود، اثر رفاهی مثبتی را برای جامعه خواهد داشت.

پژوهش‌هایی که در رابطه با اثر ویکند دوروزه بر میزان بهره‌وری کسب‌وکار‌ها انجام شده است، تاکید دارند که این شیوه از توزیع روز‌های تعطیل اثر منفی بر بهره‌وری کسب‌وکار‌ها ندارد و چه بسا با تقویت وضعیت روحی نیروی کار، منجر به رشد بهره‌وری کسب‌وکار‌ها نیز بشود.