به نقل از «آنا»

علی بن عیسی حَرّانی؛ مؤلف کهن‌ترین کتاب درباره اسطُرلاب

تاریخ انتشار: ۱۹ اسفند ۱۳۹۸ | کد خبر: ۲۷۱۸۸۹۵۷

علی بن عیسی حَرّانی، منجم و ریاضی‌دان در سده سوم هجری معروف به «اُصطُرلابی» است.

گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا ـ بارها شنیده‌ایم که گذشته چراغ راه آینده است. این چراغ، روشنگر مسیری است که به ساختن بنای تمدن ایرانی اسلامی می‌انجامد. چراغی که انوار روشنگرش حاصل تلاش صدها حکیم، هنرمند و فیلسوف مسلمان است که از قرن‌ها پیش خشت به خشت این بنای سترگ را روی هم گذاشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با شما مخاطب گرامی قراری گذاشته‌ایم تا هر روز به بهانه عددی که تقویم برای تاریخ آن روز به ما نشان می‌دهد، به زندگی یکی از مشاهیر و بزرگان تاریخ کهن ایران و اسلام مختصر اشاره‌ای کنیم تا بتوانیم پس از یک سال، با این انوار روشنگر چراغ تمدن و فرهنگ آشنا شویم. به این منظور هر روز صبح، بخشی از تاریخ کهن خود و افتخارات آن را مرور خواهیم کرد.

برای خوشه‌چینی از این خرمن دانش و فرهنگ، جلد اول کتاب «تقویم تاریخ فرهنگ و تمدن اسلام و ایران» تألیف دکتر علی‌اکبر ولایتی که به سال ۱۳۹۲ در انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شده، بهره برده‌ایم.

علی بن عیسی حَرّانی، منجم و ریاضی‌دان در سده سوم هجری و مؤلف کهن‌ترین کتاب برجای مانده به زبان عربی درباره کاربرد اسطرلاب است.

از زمان و مکان ولادت و جزئیات زندگی او اطلاع دقیقی در دست نیست. وی در سده سوم هجری همراه با منجمان بزرگ در رصدها و اندازه‌گیری‌ها و محاسبات نجومی مهم حاضر بوده و در ساختن ابزارهای رصدگری، به‌ویژه اسطرلاب، مهارت داشته و برای همین به اصطرلابی شهرت یافته است؛ از استادان وی در نجوم می‌توان از خالد بن عبدالملک مرورودی نام برد.

اصطرلابی در سال‌های 213-217 هجری همراه با خالد بن عبدالملک مرورودی، یحیی بن ابی منصور، عباس بن سعید جوهری و سند بن علی‌،اعتدال بهاری و میل اعظم خورشید را در شماسیه بغداد و کوه قاسیون دمشق رصد و طول فصول سال را محاسبه کرد. همچنین، در رصدهایی که به دستور مأمون در دشت سنجار برای اندازه‌گیری طول یک درجه از دایره نصف‌النهار جغارافیایی و محاسبه پیرامون این دایره صورت گرفت، شرکت داشت. نالینو نتایج حاصل از این اندازه‌گیری‌ها را جالب توجه، نسبتاً دقیق و دلیلی بر مهارت ستاره‌شناسان مسلمان دانسته است.

ابن یونس، اصطرلابی را دانشمندی بزرگ و کم‌نظیر برشمرده و از یک دستگاه رصد و اندازه‌گیری به قطر پنج متر، شامل نشانه‌گیر و ربع مُجَیّب که درجه‌بندی آن به دست علی بن عیسی صورت گرفته و در نزدیکی دمشق نصب شده بوده، سخن می‌گوید.

عبدالرحمان صوفی نیز در صورالکواکب، کره فلکی ساخته علی بن عیسی رلا توصیف کرده است.

آثار

1. معرفة العمل بالاصطرلاب، این کتاب درباره روش کاربرد اسطرلاب و نحوه اندازه‌گیری با آن است که کهن‌ترین اثر به‌جای‌مانده به زبان عربی درباره کاربرد اسطرلاب به حساب می‌آید. این کتاب نخستین بار در سال 1913م در مجله المشرق بیروت منتشر شد. کارل شوی این کتاب را به آلمانی ترجمه کرده است. در برخی نسخه‌های خطی نام این اثر رسالة فی معرفة علم الاصطرلاب ذکر شده است.

2. رسالة فی معرفة، العمل بالصفیحة القمریة و الحُقّ الکسوفیة، این رساله یک مقدمه و 9 باب دارد. فصلی جداگانه نیز با عنوان «باب العم لبالصفیحة الآفاقیة» در پایان به آن اضافه شده است.

3. رسالة فی ابطال صناعة احکام النجوم، که درباره رد پیشگویی بر پایه حرکات ستارگان است. اصل این کتاب اکنون در دست نیست، اما ابوالصقر قبیصی و ابومعشر بلخی آثاری در رد این رساله نوشته‌اند.

در کتاب‌خانه‌های جهان نسخه‌های متعددی با همین نام‌ها نگهداری می‌شود که به افراد دیگری نسبت داده شده است. در برخی منابع زیجی نیز به اصطرلابی نسبت داده شده است.

در منابع کهن و نیز اسامی پزشکان برجسته و شاگردان حنین بن اسحاق به پزشکی به نام علی بن عیسی اشاره شده است. برخی گفته‌اند این شخص، که از دوران ولایتعهدی احمد بن متوکل تا خلافت وی پزشک مخصوص او بوده، همان علی بن عیسی اصطرلابی است .

 انتهای پیام/4104/

منبع: آنا

کلیدواژه: انتشارات امیرکبیر دکتر علی اکبر ولایتی تقویم تاریخ اندازه گیری علی بن عیسی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۱۸۸۹۵۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فلومتر التراسونیک کانال باز چیست؟

به گزارش صدای ایران، به‌عنوان یکی از متداول‌ترین سیستم‌های اندازه‌گیری دبی، جریان یا فلو، فلومتر اولتراسونیک کانال باز با استفاده از فناوری امواج التراسونیک، امکان اندازه‌گیری دقیق و بدون تماس جریان آب در کانال‌های باز را فراهم می‌کند. این دستگاه با قابلیت‌هایی همچون اندازه‌گیری سرعت جریان آب و عمق آب، قابلیت انعطاف‌پذیری در اندازه‌گیری، دقت بالا، و قابلیت اتصال به شبکه‌های ارتباطی، ابزاری بسیار موثر برای مدیریت و کنترل جریان آب در محیط‌های مختلف ارائه می‌دهد.
با پیشرفت تکنولوژی، این فلومترها به‌عنوان یکی از ابزارهای حیاتی در صنایع مختلف از جمله کشاورزی، صنعت، و محیط‌زیست شناخته شده‌اند و نقش بسیار مهمی در بهبود کارایی و بهره‌وری منابع آب داشته‌اند. معرفی فلومتر التراسونیک کانال باز فلومتر التراسونیک کانال باز Open Channel یک تکنولوژی پیشرفته است که برای اندازه‌گیری جریان آب در کانال‌های باز مورداستفاده قرار می‌گیرد. این دستگاه از امواج التراسونیک برای اندازه‌گیری سرعت جریان آب و عمق آب در کانال‌ها استفاده می‌کند. با استفاده از این فلومتر، می‌توان به طور دقیق و بدون نیاز به توقف جریان، اندازه‌گیری جریان آب را انجام داد. این دستگاه از یک سنسور الکترونیکی جهت ارسال و دریافت امواج التراسونیک بهره می‌برد که با ارتباط با یک سیستم کنترلی، اطلاعات لازم را به کاربر ارائه می‌دهد. بهره‌گیری از این تکنولوژی در کانال‌های باز، امکان مانیتورینگ دقیق و موثری از جریان آب را فراهم می‌کند که بسیار اهمیت زیادی در مدیریت منابع آبی و برنامه‌ریزی بهینه در زمینه‌های مختلفی از جمله کشاورزی، صنعت و محیط‌زیست دارد.
این فلومتر علاوه بر اندازه‌گیری جریان آب، امکانات دیگری مانند ضریب کنترل، تنظیمات مختلف برای انواع کانال‌ها، و قابلیت اتصال به شبکه‌های ارتباطی مختلف را نیز فراهم می‌کند. باتوجه‌به دقت بالا و قابلیت اطمینان این دستگاه، می‌توان از آن برای برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آبی با کارایی بالا استفاده کرد. همچنین، طراحی کامپکت و قابل‌حمل این فلومتر، نصب و استفاده آسان در محیط‌های مختلف را فراهم می‌کند. از جمله دیگر مزایای این فلومتر، مقاومت در برابر شرایط محیطی مختلف مانند تغییرات دما و فشار، و همچنین قابلیت کالیبراسیون و تنظیمات اختیاری می‌باشد. تاریخچه توسعه فلومتر التراسونیک کانال باز توسعه فلومتر التراسونیک کانال باز به دهه‌های گذشته باز می‌گردد که با پیشرفت تکنولوژی و نیازهای روبه‌رشد در زمینه مدیریت منابع آب، نیاز به روش‌های دقیق و موثر برای اندازه‌گیری جریان آب احساس شد. در ابتدا، اندازه‌گیری جریان آب از طریق روش‌های سنتی مانند آن‌سویی‌ها و میزان سطح آب در کانال‌ها انجام می‌شد که به‌دقت و کارایی مطلوبی نمی‌رسید. با پیشرفت فناوری، فلومترهای مختلفی برای اندازه‌گیری جریان آب معرفی شدند که از جمله آنها فلومترهای التراسونیک بودند.
از اوایل دهه ۱۹۸۰، فناوری فلومترهای التراسونیک شروع به توسعه یافت و بهبود یافت. این فلومترها از امواج صوتی با فرکانس بالا برای اندازه‌گیری سرعت جریان آب و عمق آب استفاده می‌کنند. این تکنولوژی امکان اندازه‌گیری دقیق و بدون توقف جریان آب را فراهم کرد و به مدیران منابع آب ابزاری قدرتمند برای مانیتورینگ و کنترل جریان آب در کانال‌های باز ارائه داد.
از آن زمان تا کنون، توسعة فلومترهای التراسونیک کانال باز به‌ویژه در زمینه دقت، قابلیت اطمینان، افزایش توانایی‌های محاسباتی و ارتباطی، و بهبود در شرایط کاری مختلف، ادامه داشته است. این پیشرفت‌ها منجر به افزایش استفاده و پذیرش گسترده‌تر این فناوری در صنایع مختلف از جمله آبیاری، صنعت، و محیط‌زیست شده است. مزایای التراسونیک کانال باز به‌عنوان یکی از متداول‌ترین تکنولوژی‌های مورداستفاده، انواع فلومترهای کانال باز دارای ویژگی‌های مثبت زیادی هستند، از جمله:
۱. دقت بالا: این فلومترها دارای دقت بسیار بالا در اندازه‌گیری جریان آب هستند که امکان ارائه داده‌های دقیق و قابل‌اعتماد را فراهم می‌کند.
۲. اندازه‌گیری بدون تماس: ازآنجایی‌که از امواج التراسونیک استفاده می‌کنند، این فلومترها می‌توانند بدون نیاز به تماس مستقیم با آب، جریان آب را اندازه‌گیری کنند که این ویژگی به کاهش هزینه‌ها و زمان نصب و نگهداری کمک می‌کند.
۳. قابلیت اتصال به شبکه‌های ارتباطی: بسیاری از مدل‌های فلومتر التراسونیک کانال باز دارای قابلیت اتصال به شبکه‌های ارتباطی مختلف مانند اینترنت و شبکه‌های محلی هستند که این امکان را به کاربران می‌دهند تا به‌راحتی داده‌ها را بررسی و مانیتور کنند.
۴. انعطاف‌پذیری در استفاده: این فلومترها به‌راحتی در انواع مختلفی از کانال‌ها با ساختارها و ابعاد متفاوت قابل‌استفاده هستند و قابلیت انطباق با شرایط مختلف محیطی را دارند.
۵. پایداری در طولانی‌مدت: با داشتن قابلیت مقاومت در برابر شرایط محیطی مختلف مانند تغییرات دما و فشار، این فلومترها از پایداری و عملکرد قابل‌اعتماد در طولانی‌مدت برخوردارند. تفاوت فلومتر التراسونیک کانال باز با سایر مدل‌ها تفاوت‌های فلومتر التراسونیک کانال باز با سایر مدل‌های اندازه‌گیری جریان باعث شده که این دستگاه‌ها بر اساس مشخصات در نمونه‌های متنوع تقسیم‌بندی شوند:
۱. استفاده از امواج التراسونیک: فلومترهای التراسونیک کانال باز از امواج صوتی با فرکانس بالا برای اندازه‌گیری سرعت جریان آب و عمق آب استفاده می‌کنند، درحالی‌که بسیاری از مدل‌های دیگر از فنون مختلفی مانند اندازه‌گیری تغییرات فشار یا سنسورهای مکانیکی استفاده می‌کنند.
۲. انعطاف‌پذیری در اندازه‌گیری: فلومترهای التراسونیک کانال باز به‌عنوان یک سیستم غیرتماسی عمل می‌کنند و می‌توانند در کانال‌های با ساختار مختلف و اندازه‌های متفاوت استفاده شوند، در وضعیتی که برخی از مدل‌های دیگر نیازمند تنظیمات و تنظیمات خاص برای کارکرد بهینه هستند.
۳. دقت و دسترسی به داده: فلومترهای التراسونیک کانال باز معمولاً دقت بالایی در اندازه‌گیری جریان آب ارائه می‌دهند و قادرند به‌صورت مداوم داده‌های جریان را بدون توقف و با خطای کمتری ارائه دهند، درحالی‌که برخی از روش‌های دیگر ممکن است به‌دقت و پایداری کمتری داشته باشند.
۴. قابلیت اتصال و ارتباط: بسیاری از فلومترهای التراسونیک کانال باز دارای قابلیت اتصال به شبکه‌های ارتباطی مختلف مانند اینترنت یا شبکه‌های محلی هستند که این امکان را به کاربران می‌دهند تا به‌راحتی داده‌ها را بررسی و مانیتور کنند، درحالی‌که برخی از مدل‌های دیگر این قابلیت را فراهم نمی‌کنند. مشخصات فنی فلومتر التراسونیک کانال باز فلومترهای التراسونیک کانال باز، یکی از انواع فلومترهای غیرتماسی هستند که برای اندازه‌گیری دبی جریان سیالات مایع و گازی استفاده می‌شوند. این دستگاه‌ها از امواج التراسونیک برای انجام اندازه‌گیری استفاده می‌کنند.
دامنه اندازه‌گیری: محدوده دبی جریانی که می‌تواند اندازه‌گیری کند.
دقت: دقت اندازه‌گیری فلومتر به واحد دبی (مثلاً لیتر در دقیقه یا مترمکعب در ساعت) که ممکن است به‌صورت درصدی یا به واحد محدودیت مشخص شود.
دمای کاری: محدوده دمایی که فلومتر قادر به عملکرد در آن است.
فشار کاری: محدوده فشاری که فلومتر می‌تواند در آن عمل کند.
خروجی: نوع خروجی سیگنالی که فلومتر ارائه می‌دهد، مثل آنالوگ (مثلاً 4-20 میلی آمپر) یا دیجیتال (مثلاً RS-485).
مصرف انرژی: مصرف انرژی فلومتر به واحد زمان که برای برنامه‌ریزی و مدیریت انرژی مورداستفاده قرار می‌گیرد.
مواد ساختاری: موادی که از آن‌ها فلومتر ساخته شده است که می‌تواند شامل استیل ضدزنگ، پلاستیک، یا سایر مواد باشد.
حالت نصب: می‌تواند شامل حالت‌های نصب عمودی، افقی یا موردتوجه خاصی مثل نصب در محیط‌های خطرناک باشد.   قیمت و خرید فلومتر التراسونیک کانال باز پیش‌ازاین اشاره داشتیم که فلومترهای التراسونیک کانال باز یکی از انواع دستگاه‌های اندازه‌گیری جریان مایعات هستند که بر اساس اصول فیزیکی فراصوت عمل می‌کنند. این دستگاه‌ها از امواج التراسونیک استفاده می‌کنند که از طریق مایعات (مانند آب یا نفت) عبور می‌کنند. یکی از مشخصه‌های این فلومترها، دقت بالا و توانایی اندازه‌گیری دقیق جریان مایعات در شرایط مختلف محیطی است. علاوه بر این، طراحی‌های باز این دستگاه‌ها به آن‌ها این امکان را می‌دهد که بتوانند با تراکم مختلف مایعات و اندازه‌های لوله‌های مختلف کار کنند.
از دیگر ویژگی‌های این نوع فلومترها می‌توان به عدم نیاز به تماس مستقیم با مایعات، مصرف کم‌انرژی، و قابلیت استفاده در شرایط مختلف دما و فشار اشاره کرد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود فلومترهای التراسونیک کانال باز به‌عنوان یکی از گزینه‌های مناسب برای اندازه‌گیری جریان در صنایع مختلف از جمله نفت و گاز، صنایع شیمیایی و آب‌شناسی مورداستفاده قرار گیرند.