معجزه آبخیزداری | ضرورت گنجاندن آبخیزداری در برنامۀ درسی دانشگاه‌ها
تاریخ انتشار: ۲۴ فروردین ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۵۶۹۲۷۸
معاون پژوهشی پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری معتقد است برای توسعۀ پایدار کشاورزی باید از دانش بومی آبخیزداری استفاده شده و این دانش در برنامه‌های درسی دانشگاهی کشور گنجانده شود. ۲۴ فروردين ۱۳۹۹ - ۱۲:۲۸ اقتصادی کشاورزی نظرات - اخبار اقتصادی -
محمود عرب خدری؛ معاون پژوهشی پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری
سابقه سکونت انسان در ایران به چند هزار سال می‌رسد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در بسیاری از موارد، اقدامات انجام یافته برای بهره‌برداری از آب و خاک علاوه بر نقش در تولید، در حفاظت آب و خاک، مهار سیلاب‌ها و تغذیۀ آبخوانها نیز مؤثر بودهاند. گاهی با استفاده از این روشها و فنون، امکان زنده ماندن و استقرار جمعیت در شرایط بسیار سخت به‌وجود آمده و بیابانها به عقب رانده شده است. چنین شیوههای توسعۀ منابع آب و خاک که به‌صورت سنتی و تجربی توسط مردم کسب شده و به اجرا درآمدهاند را میتوان تحت عنوان دانش بومی آبخیزداری طبقه‌بندی کرد.
دانش بومی آبخیزداری مزایای متعدد دارند که از جمله آن میتوان به‌سادگی و کمهزینه بودن، اطمینان از توازن بوم‌شناختی، استفادۀ کمتر از سازههای دائمی – که ممکن است زیانآور باشند- و مشارکت مردمی را میتوان اشاره کرد.
با توجه به اهمیت موضوع، در سال‌های اخیر پژوهش‌های متعددی برای شناسایی این روشها در پژوهشکدۀ حفاظت خاک و آبخیزداری و سایر مراکز تحقیقاتی کشور و دانشگاه‌ها انجام شده است. برخی از این تحقیقات به‌طور خاص روی یک روش سنتی به‌طور عمیق متمرکز شدهاند. در مقابل تعدادی دیگر به‌صورت اجمالی، مجموعهای از روشهای سنتی موجود در یک منطقه را شناسایی و معرفی کردهاند.
عمده روشهایی که جزء دانش بومی آبخیزداری قلمداد می‌شوند را میتوان در 6 دسته به شرح زیر طبقه‌بندی کرد:
روشهای کشاورزی با سیلاب: استحصال جریانهای رودخانهای با حجم و گل‌آلودگی زیاد از قبیل بندسار، خوشاب و دگارروشهای کشاورزی با رواناب: استحصال رواناب از سرشاخهها و دشتها با شدت و گل‌آلودگی کمتر از قبیل دربند، بندسار آبراههای و سنگچالروشهای جمعآوری آب باران در مخازن برای شرب انسان، دام و کشاورزی از قبیل آب انبار، آب‌بندان، هوتک، پرچ و گلروشهای کشاورزی در دامنهها از قبیل سکوبندی و پشتههای ابروییروشهای تغذیۀ قنات و چاهها نظیر کشت زوری، گبربند و چاه نزوروشهای مبارزه با فرسایش بادی و تثبیت ماسههای روان از قبیل بادشکن، بهلی و تنگ بستنیکی از اقدامات ارزنده در خصوص جمعآوری و انتشار دانش بومی آبخیزداری در کشور که با حمایت انجمن علمی آبخیزداری ایران به انجام رسید چاپ کتاب روشهای سنتی حفاظت خاک و آب در ایران در سال 1387 است. در قالب این کتاب 40 دانش بومی از اقصی نقاط کشور بر اساس منابع و پژوهش‌های موجود در آن زمان معرفی شده است. به این منظور ابتدا هریک از روشها تعریف و سپس هدف از اجرای آن توسط مردم و همینطور اهداف جانبی آبخیزداری که به‌دست آمده بیان شده است. در مرحلۀ بعد علاوه بر ذکر مختصر شرایط آب‌وهوایی، نحوۀ اجرای هریک از روشها تشریح شده است. در انتها بر اساس منابع و مراجع مورد استفادۀ سایر مشخصات که می‌تواند در شناسانیدن بیشتر روشهای آبخیزداری سنتی مفید واقع شود بیان شده و برخی از اشکالات موجود به همراه راههای اصلاح آنها ارائه شده است.
گام مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، قرار دادن دانش بومی آبخیزداری در برنامه‌های درسی دانشگاهی کشور است. با تحقق این موضوع و آشنا شدن دانشآموختگان با روشهای آبخیزداری سنتی آبخیزداری، انتظار می‌رود که دانش بومی سهم بیشتری از اقدامات آبخیزداری دستگاه‌های اجرایی را در قالب مشارکت روستاییان به خود اختصاص دهد. به‌طور قطع با درگیر شدن جامعۀ مهندسی با دانش بومی به حل مشکلات این روشها به‌ویژه عدم تطابق آن با رشد جمعیت و نیاز به نیروی کار زیاد نیز کمک می‌شود. بدیهی است چنانچه این روشها با دانش نوین و امکانات و تجهیزات جدید هماهنگ شوند، به دلیل آنکه کارایی خود را نشان داده و همراه با مشارکت مردمی هستند نتایج موفقیتآمیزی به دنبال خواهند داشت.
انتهای پیام/
R1371/P/S7,83/CT4 واژه های کاربردی مرتبطمنبع: تسنیم
کلیدواژه: آبخیزداری حفاظت خاک و آب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۵۶۹۲۷۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ضرورت افزایش ظرفیت دکتری جمعیت شناسی در دانشگاه‌ها/ تعامل ستاد جمعیت و فضای دانشگاهی کشور+فیلم
به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، ـ زهره سعیدی: بحث جوانی جمعیت از آن مقوله‌های سیاستی جمعیت شناختی است که طبق گفته پژوهشگران و اساتید جمعیت شناسی در این دوره می‌بایست مورد توجه قرار بگیرد تا در سال‌های آتی دچار مشکلات به لحاظ جوانی جمعیت نشویم. در همین راستا و در آستانه روز جمعیت (۳۰ فروردین ماه) نشستی با دکتر شکیبا محبی تبار، دبیر ستاد ملی جمعیت، متخصص حوزه جمعیت و خانواده به دلیل برپایی جایزه جوانی جمعیت در خبرگزاری آنا برگزار کردیم که مشروح آن را می‌خوانید:
*در ارتباط با آغاز به کار دبیرخانه جایزه جوانی جمعیت قدری برایمان توضیح بفرمایید.
دبیرخانه دائمی جایزه جوانی جمعیت از آبان سال گذشته آغاز به کار کرد. این جایزه ملی است و بنا به ماده ۱۹ قانون جوانی جمعیت دبیرخانه ستاد باید هر ساله این جایزه را با حضور رییس جمهور اهدا کند و طبق نص قانون این جایزه باید در هفت بخش اعطا شود. زمانی که جایزه در سطح ملی تعریف می‌شود، قطعا مقدمات مفصل می‌خواهد که واجدین شرایط اطلاعاتشان داوری شود و به مرحله اهدای جایزه برسد.
بخش‌های خانواده‌های موفق، سازمان‌های مردم نهاد، نخبگان، دستگاه‌های دولتی، شرکت‌های خصوصی، مدیران و رسانه جایزه خواهند گرفت. سایت جشنواره پیش از نوروز طراحی و بالا آمده و سیاست‌گذاری‌هایش انجام و شاخصه‌های ارزیابی هم نسبت به دوره اول بازخوانی و با اعضای کمیته ملی جایزه بازخوانی و اصلاح شد و به دستگاه‌ها و مجموعه‌های عهده دار جمعیت اطلاعات گروه‌ها ابلاغ شد. الان نزدیک به روز ملی جمعیت ۳۰ اردیبهشت این جایزه کارهایش با شتاب انجام می‌شود.
*هدف و اولویت برپایی این جایزه چه بود؟
هدف اصلی از اعطای جایزه ایجاد یک شور و نشاط و رقابت سالم بین افرادی است که به صورت هوشیارانه و عاقبت اندیشانه به این مسئله جمعیت فکر می‌کنند. مسئله جمعیت پیچیده و دارای وجوه مختلفی است و از آن دست مسائلی است که مثل مشکلات حاد خود را نشان نمی‌دهد و در سایه مباحث حادتر اجتماعی و اقتصادی ممکن است به محاق رفته و به فراموشی سپرده شود، اما مسئله کلیدی و آینده ساز است.
جمعیت یعنی تعداد نفرات و تک به تک انسان‌هایی که در یک جامعه زندگی می‌کنند و این مهمترین عنصر تشکیل دهنده هر کشور و جامعه است که باید به دقت وضعیت جمعیتی آنها رصد و پایش شود، کمااینکه در همه کشور‌های دنیا و حال با دقت بیشتر در کشور‌های توسعه یافته مراکز علمی و دانشگاهی تصمیم گیرنده منسجمی برای رصد تحولات جمعیتی و اتخاذ راهکار‌ها و سیاست‌گذاری‌ها حول مسئله جمعیت شکل گرفته و در کشور ما هم انتظار این است که این اتفاق رقم بخورد.
حال این جایزه جمعیت هدفش این است که فضای شور و نشاط و رقابت سالم را بین هفت گروه ایجاد کند، از جمله نخبگان یکی از گروه‌هایی هستند که در این بخش وارد می‌شوند این دوستان بنا به رشته‌های مختلفی که دارند در این حوزه تولید مقاله و پژوهش کردند و حتی فناوری‌های عرصه جمعیت مثل درمان ناباروری و حمایت از نوزادان نارس که در این عرصه جایزه می‌توانند وارد رقابت شوند.
*چه میزان اثر برای دبیرخانه ارسال شده و ارتباط با فضای دانشگاهی چطور شکل گرفته؟
استقبال که خداراشکر خیلی خوب است کمااینکه هرچه نزدیکتر به تاریخ جایزه می‌شویم گزارش‌هایی که به دستمان می‌رسد و مواردی که در وبگاه منتشر می‌شود آمارش به سرعت بالا می‌رود. ما طبق اعلام قبلی دیگر فرصت ارسال اثر نداریم و بعد باید وارد فاز داوری شویم، اما برای چند روز دیگر نیز دریافت داده‌ها تمدید می‌شود.
در عرصه دانشگاهی و نخبگان هم از پیش از عید از سوی وزارت علوم و وزارت بهداشت شاخصه‌های تخصصی را ابلاغ کردیم و در آن زمین هم داده‌ها و اطلاعات مفصلی به دستمان می‌رسد. بهرحال استقبال دانشگاهیان چه در عرصه‌های تخصصی و چه رشته‌های مرتبط هنوز ادامه دارد. پس فعلا آمار نمی‌دهم، چون هنوز حجم کار‌ها در حال زیاد شدن است و در همه بخش‌ها فعال هستیم.
*در ارتباط با میزان جوایز بفرمایید؟
جوایز خوب و قابل توجه است ما نفرات برتر هر کدام از هفت گروه را که جایزه ملی را می‌خواهند با حضور رییس جمهور تجلیل می‌کنیم، نفر اول ملی ۵ سکه دریافت می‌کند، از هر بخش یک نفر ملی و دو برگزیده دیگر هم تقدیر خواهند شد.
*نسبت به سیاست‌های تشویقی دولت در سال‌های اخیر فکر می‌کنید این جایزه چقدر می‌تواند اثر گذار باشد؟
جایزه یک حرکت نمادین است، برای اینکه یک انرژی مضاعفی در بین موثرین ایجاد کند، کار اصلی به عهده خود خانواده‌ها و مردم است که انجام دهند. همین اعطای تسهیلات اقتصادی، از وام تا خودرو و زمین که کار دولت است رفع موانع است کار اصلی تشکیل خانواده و حفظ کیان خانواده و اتخاذ سبک زندگی درست و ازدواج بهنگام است چیزی که خود مردم باید آزادانه با یک تشخیص و تصمیم درست نسبت به آن اقدام کنند. بحث تشکیل خانواده فقط هم جنبه اقتصادی ندارد اینکه مدام تسهیلات اقتصادی را مطرح کنیم این موضوع چندین وجهی است که به اندازه خصوصیات و مختصات فکری و روانی انسان پیچیده است، بهرحال موضوع جمعیت موضوع انسان با همه پیچیدگی‌هایش است.
قانون عمده مفادش حمایت‌های اقتصادی است مشوق‌ها اعطا و پارسال همین موقع ۳۵ قطعه زمین به مردم اعطا شد، اما همین الان بالغ بر ۷۵ هزار قطعه برای خانواده‌های بالای سه فرزند و به بالا اهدا شده و مردم درباره آن می‌توانند تصمیم گیری کنند، بسته‌های حمایتی و وام هم بوده و همچنان هم ادامه خواهد داشت و اینها ملزومات این قضیه است. دولت هم موظف است که این روند ادامه دهد کمااینکه تا به حال هم انجام داده است. بهرحال همینطور که گفتیم اینها فقط رفع موانع است و کمکی که دولت به مردم می‌کند قطعا داشتن یک نگاه و برداشت دقیق از زندگی و سبک زندگی موثرترین مقوله در بحث فرزندآوری است.
ما دبیرخانه جایزه را دائمی طراحی کردیم و در شورای سیاست گذاری جایزه تصمیم براین شد که این فعالیت‌ها قوام و دوام داشته باشد و قطعا یکی از فعالیت‌هایمان امتیازات پژوهشی در گروه نخبگان است. مقوله جمعیتی در همه جای دنیا دانشگاهی است و خیلی اندیشگاه‌ها و تولید اندیشه در این عرصه وجود دارد، در کشور ما هم نیاز است که این اتفاق بیافتد، ما مراکز دانشگاهی و اندیشگاهی‌مان در این موضوع محدود است.
شاید بتوان گفت تنها در چند سال اخیر کار‌هایی شده مثلا دکتری جمعیت شناسی و ارشد محدود داشتیم و رشته‌های دکتری که اصلا به عدد انگشتان دست هم نمی‌رسد و این نقص برای جامعه دانشگاهی محسوب می‌شود و جای چنین رشته و فضایی در دانشگاه خالی است من از این فرصت استفاده می‌کنم و در جامعه دانشگاهی با حضور فعال وارد برنامه ریزی در این عرصه شویم چرا که این از عرصه‌هایی است که ما در آن وارد چالش‌هایی می‌شویم و قطعا نیاز داریم راهبرد‌های علمی و نخبگانی به حل مسائل انسانی کمک کند.
این پنجره جمعیتی که مطرح می‌شود ما چند سال برای آن بیشتر فرصت نداریم، چیست؟
پنجره جمعیتی یک ترم علمی است منتها اینکه ما چند سال برای آن فرصت داریم باید با یک رویکرد دقیق علمی و محاسباتی درباره‌اش صحبت کنیم عدد‌های مختلفی برایش روایت می‌شود من صلاح نمی‌دانم واردش شوم. ما عبارت تله یا چاله جمعیتی که در برخی رسانه‌ها هم کار شده هویت علمی ندارد تله باروری داریم، اما باز هم خیلی در عرصه جمعیت مطرح نیست.
وقتی ترکیب سنی جمعیت به هم می‌خورد در یک ترکیب متعادلی ما قرار نمی‌گیریم و جمعیت نوجوان و جوان در سنین کار و میانسال و کهنسال یک تعادلی با هم باید داشته باشند ولی اگر این چرخه معیوب شود آن زمان نسبت ترکیبات سنی به هم می‌خورد و در جامعه‌ای که ازدواج کم شود و تعداد فرزندان کم شود، اکثریت جمعیت آن کشور سالخوردگان خواهند بود ما الان در این شرایط نیستیم. هنوز الحمدلله امکان حفظ جوانی جمعیتمان را داریم ولی باید بهرحال هوشمندانه جلو برویم تا نرخ جوانی جمعیت را به همان ۲.۱ برسانیم که البته در برنامه هفتم جمهوری اسلامی ۲.۵ تعیین شده و اگر ما به آن دست یابیم، می‌توانیم بگوییم این تهدید بالقوه را پشت سر گذاشتیم.
*در بحث فناوری‌های ناباروری ستاد جمعیت در این عرصه چه ورودی کرده است؟
ما حدود ۳.۵ میلیون زوج نابارور در کشور داریم که براساس قانون جمع بندی خرد جمعی باید کمک کنیم به این زوج‌ها که خانواده تشکیل دادند و میل به فرزندآوری هم دارند، اما دچار مشکل شدند ما طبق قانون موظف هستیم از طریق معاونت علمی ریاست جمهوری برای حمایت از دارو‌ها و تکنولوژی‌های کمک باروری کمک کنیم و به طور مشخص در دستور کار و تکالیف قانونی هست که کار انجام دهیم و در همه دانشگاه‌اه به موضوع جمعیت در رشته‌ها و موضوعات این عرصه اختصاص داده شود و در ستاد ملی جمعیت هم موظف هستیم که اولویت‌های پژوهشی را احصاء و به دانشگا‌ها ابلاغ کنیم.
در ستاد ملی جمعیت اقدام خوبی که در شش ماه گذشته انجام شد، کلیت نظام مسائل جمعیت کشور در تمام ابعادش در پژوهش‌های مختلف احصا شد و اینها همه به صورت مدون تنظیم و در اختیار جامعه دانشگاهی و نخبگان قرار خواهیم داد.
بالاخره درمان ناباروری در همه جای دنیا جزو اولویت‌های جوانی جمعیت هر کشوری است یک زمان زوجی اگاهانه تشکیل خانواده داده و امکانش را دارند و مسائل درمانی و پزشکی به کمکشان می‌آید و درمان ناباروری جزو اولویت‌های ما در ستاد ملی جمعیت است. ما به لحاظ فرهنگی برایمان خیلی موضوعیت دارد که خانواده‌هایمان با فرزند قوام و دوام داشته باشند.
طبق پژوهش‌ها این انگاره‌های ذهنی افراد است که مانع فرزندآوری می‌شود تا موانع اقتصادی مثل همین القا شعار فرزند کمتر زندگی بهتر، اینها سال‌ها فرهنگ سازی شد و الان هم مطالعاتی که هست نشان می‌دهد که عمده موانع اصلی همین مباحث گره‌های ذهنی است که نیاز هست جامعه نخبگان و دانشگاهی فعالانه کمک کنند تا این اقناع و گره گشایی ذهنی باز شود.
*در بحث ارتباط و همکاری با رسانه ملی چقدر فعال هستید؟
هنوز رسانه ملی نقش خود را کامل ایفا نکرده، جسته گریخته برنامه‌هایی تولید می‌شود، اما هنوز نقش و حس اصلی ایجاد نشده و انتظارمان از صدا و سیما این است که در بازنگری به ماموریت‌ها و اولویت‌های خود این مبحث را در اولویت خود قرار دهد. گروه‌های مردم نهاد هم خیلی خودجوش در فضای مجازی فعال هستند و انواع کمک رسانی‌ها را به هم می‌رسانند و در جایزه جوانی جمعیت هم ظرفیت خوب فضای مجازی را دوستان پایه گذاری کردند که الان هم دسترسی‌ها از سوی مردم بدان خیلی خوب است. سیاستمان هم خوب است که همین ظرفیت را توسعه دهیم و جلو برویم.
ما همین هفته گذشته موفق شدیم که دکتری جمعیت شناسی را در دانشگاه جامع امام حسین (ع) تعریف و در دفترچه کنکور اضافه کنیم، این اقدامی بود که در چند ماه اخیر خیلی پیگیر بودیم و خداراشکر به نتیجه رسید و در واقع جزو ضروریات است که با نگاه آینده نگرانه حتما رشته‌های دانشگاهی حول این مسئله تعریف و مراکز اندیشگاهی توسعه یابند و کمک به این کنند که جزییات و موضوعات مسئله کلان جمعیت به صورت علمی بررسی شود و به راه حل برسد و ما باید به دنبال این باشیم که ظرفیت‌های دکتری و ارشد و ظرفیت‌های اندیشگاهی را توسعه دهیم.
جایزه جمعیت قرار است هر ساله برگزار شود و دبیرخانه هم که دائمی تعریف شده است.
در ارتباط جزئیات برپایی مراسم اختتامیه توضیح دهید؟
مراسم اختتامیه سی اردیبهشت روز ملی جمعیت با یک برنامه مفصل هنری و فرهنگی به احتمال زیاد در سالن اجلاس سران برپا خواهد شد. این مراسم یک وجه بین‌المللی خواهد داشت و دوستان در حال ارتباط گیری هستند میهمان ویژه هم خود رییس جمهور هستند و در قانون تعریف شده که خود رییس جمهور جایزه را اعطا کنند.
نکته پایانی؟
جمعیت جوان یک کشور که انرژی، پتانسیل و مغز فعال هوشمند برای توسعه یک کشور هستند و به نظر می‌رسد که یکی از لوازم اصلی پیشرفت آن کشور و داشتن آینده روشن داشتن جمعیت جوان و پویای آن کشور است که ما از این نعمت برخورداریم و فرصت این را هم داریم که نسبت جمعیتی جوان را حفظ کنیم و تمام مردم و اقشار و ارکان حاکمیت نظام به کمک بیایند تا از این فرصت به بهترین نحو استفاده شود، مسئله جوانی جمعیت استراتژیک و در سطح کلان مسئله‌های تمدنی است انتظار من این است که سایر قوا از مقننه و قضاییه و مراکز تصمیم ساز و امنیتی و دفاعی و علمی کشور به کمک بیایند.
انتهای پیام/
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور