به نقل از «ایسنا»

نقش معناگرایانه دین در زیست انسان‌ها/ تقریر مناسکی و قالبی از دین چالش‌برانگیز است

تاریخ انتشار: ۴ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۷۰۳۳۹۹

ایسنا/خراسان رضوی مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی گفت: آنچه از آموزه‌های دینی به دست می‌آید، این است که دین بیشتر در زیست انسان‌ها نقشی معناگرایانه دارد تا مناسکی و به عبارتی اصالت از آنِ معناست.

حجت‌الاسلام والمسلمین علی شفیعی در گفت‌وگو از طریق پخش زنده اینستاگرام با موضوع «کرونا و زیست دینی» که به همت خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا) و دفتر مطالعات فرهنگی جهاد دانشگاهی خراسان رضوی برگزار شد، اظهار کرد: گاه تقریر ما از زیست دین این است که بر تمام زندگی یک جامعه و انسان سایه بیفکند و صفر تا صد زندگی انسان را تدبیر و مدیریت کند و گاه تقریر ما این نیست، بلکه معتقدیم ادیان از جمله اسلام آمده‌اند پاره‌ای از مسائل اختصاصی موجود در زیست انسان‌ها را مدیریت و تدبیر کنند و برای همان بخش نیز پیام‌ها و پیشنهادهای شنیدنی دارند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی بیان کرد: ما می‌توانیم زیست دینی را زیست معنوی و یا زیست مناسکی بدانیم. اگر زیست دینی را زیست معنوی بدانیم، لوازم، پیامدها و چالش‌هایی دارد و اگر زیست دینی را مناسکی بدانیم، منابع، مبانی، چالش‌ها و بحران‌هایی که با آن مواجه خواهد شد، متفاوت خواهد بود.

شفیعی افزود: آنچه از آموزه‌های دینی به دست می‌آید این است که دین بیشتر در زیست انسان‌ها نقشی معناگرایانه دارد تا مناسکی و به عبارتی اصالت از آنِ معناست. دین تلاش کرده معنایی در برابر یا در کنار همه معناهایی که برای زیست انسانی تعریف دارند، تعریف کند. قاعدتا تلقی من از چالش‌ها، بحران‌ها و مبانی که زیست دینی انسان‌ها با آن مواجه بوده، با تقریری که برخی دارند و معتقدند زیست دینی انسانی با مناسک، قالب‌ها و ظواهر گره خورده، متفاوت است.

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی با بیان اینکه ما می‌توانیم در بحث کرونا و زیست دینی به ویژه در ساحت مباحث فقهی سه نکته را مطرح کنیم، عنوان کرد: اول اینکه به گمان من کرونا مسائل جدیدی برای فقاهت ایجاد کرده که این باید مورد توجه فقیهان و دستگاه فقاهت قرار گیرد. دوم اینکه کرونا حادثه‌ای جهانی بوده که پاره‌ای از داشته‌ها و آرای فقهی ما را به چالش فراخوانده است.

فقه کرونا به ضرر دستگاه فقاهت است

وی ادامه داد: ساحت سوم که اکنون بیشتر مورد توجه بوده این است که برخی گمان می‌کنند کرونا توانسته دستگاه جدیدی را ایجاد کند که عنوان آن را فقه کرونا گذاشتند. این بازی با مفاهیم است که به مصلحت دستگاه فقاهت فقیهان و آموزه‌های دینی نیست. وقتی گفته می‌شود فقه کرونا یعنی دستگاه دینی با منابع جدید یعنی منابعی که در این باب سخن گفته‌اند، مطرح می شود که به جای اینکه به نفع دستگاه فقاهت باشد، به ضرر آن است.

شفیعی اضافه کرد: در ادواری از تاریخ ایران چنین قضیه‌ای فراگیر بود که صدماتی ایجاد کرد، اما فقیهان آن ادوار، عقلانیت و درک درستی داشتند و فقه وبا و چنین تعابیری را به کار نبردند، علتش هم این است که می‌فهمیدند استفاده از این واژه ها و اصطلاحات، دستگاه فقاهت را دچار مشکل جدی خواهد کرد. ما حق نداریم بار غیر ضروری بر دوش فقه و فقاهت بگذاریم، اگر کمک کنیم فقه به همین شکل بوده و چالش‌های اطراف خود را سامان دهد، بسیار به فقه کمک کردیم.

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی خاطرنشان کرد: ایجاد مساله‌هایی که مساله نیستند و ساحت‌هایی که ربط مستقیمی به فقه ندارند، به نفع فقه، شریعت و دین نیست. پاره‌ای از مسائل موجود در دستگاه فقهی ما ساری و جاری بوده و کار الان هم نیست، هر زمان به ادوار گذشته فقه و زندگی انسان‌ها برگردیم، متوجه می‌شویم که دستگاه فقه هر دوره با پرسش‌های مختص خود مواجه بوده و دستگاه فقاهت نیز در این خصوص وارد گفت‌وگو شده و بخشی از مسائلی که کرونا ایجاد کرده، چنین بوده است.

وی افزود: باید برای بخشی از مسائلی که داریم و کرونا آن‌ها را به چالش فراخوانده، تدابیری اندیشیده شود. به طور مثال الان حوزه عبادات که حرف اصلی دین نیز در این بخش است، با ورود کرونا دچار پرسش‌ها و چالش‌هایی شده است. همواره به حضور در نماز جمعه و جماعت و برخی اعمال عبادی دیگر توصیه شده، اما اکنون کرونا دستگاه فقاهت را در این زمینه با چالش مواجه کرده که باید برای آن امور تدبیری بیندیشیم.

شفیعی ادامه داد: این چالش‌ها که کرونا ایجاد کرده تنها در حوزه عبادیات نیست، بلکه در حوزه اجتماعیات، قضاوت و شهادت هم هست. با وجود اینکه حضور کرونا طولانی نشده، اما ما در همه این موارد دچار چالش شدیم که این نشان می‌دهد ما باید در دستگاه فقاهت خود توجه جدی به برخی از این امور کنیم، چه بسا به بحث‌های جدیدی برسیم که در برابر حوادثی که در آینده به صورت غیر قابل پیش‌بینی اتفاق خواهد افتاد، راحت‌تر و بهتر تدبیر کنیم.

دستگاه فقاهت می‌تواند پاره‌ای از مبانی را در زمان کرونا اصلاح کند

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی با اشاره به اینکه دستگاه فقاهت ظرفیت دارد، منتها در حوزه‌هایی که باید به آن ورود پیدا کند، تصریح کرد: در حوزه عبادیات، دستگاه فقاهت ما این ظرفیت را دارد که با اصلاح پاره‌ای از مبانی و روش‌ها بتواند چالش‌هایی را که به طور مثال کرونا ایجاد می‌کند، مدیریت و تدبیر کند، البته به نگاه ما به شریعت و فقه نیز بستگی دارد، اگر تقریر ما ظاهرسازانه، مناسکی و قالبی باشد، چالش‌های ما بسیار گسترده خواهد بود.

وی بیان کرد: هرچقدر ما قلمرو حضور و نفوذ فقه، شریعت و دین را قلمرویی موسع بدانیم و توسعه دهیم، قاعدتا چالش‌های ما بسیار فراوان‌تر خواهد شد و هرچقدر بتوانیم نگاه حداقلی به قلمرو دین، فقه و شریعت داشته باشیم، چالش‎‌های ما کمتر خواهد بود، در نتیجه بحرانی هم برای دستگاه فقاهت اتفاق نخواهد افتاد یا قابل تدبیر خواهد بود. وقتی تلاش می‌کنیم تقریر حداکثری از دین دهیم، در بسیاری از این موارد دچار بحران خواهیم شد.

شفیعی اضافه کرد: به طور مثال در این موضوع افرادی که نگاه مناسکی داشتند و فکر می‌کردند در شریعت، یا اصالت از آن مناسک است و یا مناسک، قالب‌ها و ظواهر به اندازه خود متن اصالت دارند و مانند خود معنا مهم هستند، در تدبیر یا فهم درست برخی ضرورت‌هایی که در این دو ماه با آن مواجه شدیم، دچار مشکل شدند.

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی خاطرنشان کرد: آنچه در آموزه‌های دین اصالت دارد، معنا، محتوا و متن است، البته شکل پاره‌ای از مناسک مخصوصا در حوزه عبادیات مهم است، اما اگر امر دایر شد، روشن است که باید بین حفظ معنا، متن و محتوا تا حفظ ظاهر، قالب و شکل، معنا، متن و محتوا را انتخاب کنیم و به نفع معنا و متن از قالب‌ها و مناسک دست برداریم. جامعه ما در عرض این دو ماه نشان داد مردم با کاهش مناسک هم می‌توانند زندگی اخلاقی و انسانی خود را داشته باشند، اما بدون معنا و محتوا این امر ممکن نیست.

وی با بیان اینکه یکی از خدمات و ره‌آوردهای مثبت کرونا برای فهم و زیست دینی ما این نکته بود که متوجه شویم هیچ‌گاه نباید مناسک، ظواهر و قالب‌ها در دین را به اندازه محتوا، معنا و متن حجیم کنیم، عنوان کرد: در این زمینه باید تلاش کنیم که سهم آن‌ها را به اندازه خودشان نگه داریم. اگر انباشتی از مناسک را به جامعه تزریق کرده و جامعه مناسکی درست کنیم، چه بسا در آینده با چنین مشکلاتی مواجه شویم، از تدبیر امور مذهبی و اجتماعی جامعه خود ناتوان باشیم و نتوانیم آن‌ها را مدیریت کنیم، اما برای جامعه‌ای که متن و معنا اصالت داشته باشد، حتی در فقدان انجام اعمال، ظاهر و مناسک هم می‌تواند زیست دینی داشته باشد.

شفیعی گفت: من از جناب مروی، تولیت آستان قدس رضوی، تشکر می‌کنم که جزء اولین افرادی بودند که اعلام کردند به دستورالعمل‌های بهداشتی تن می‌دهند. این امر نشان می‌دهد که جان انسان‌ها از هر مساله دیگری ارزش بالاتری دارد و ما نباید در برابر جان انسان‌ها به معامله بپردازیم.

تعطیلی مناسک و حرم‌ها قابل بازیابی است؛ اما جان انسان‌ها نه

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی بیان کرد: اگر مناسک ما و حرم رضوی و سایر حرم‌ها یک، دو یا سه ماه تعطیل باشند، امکان بازیابی دارند، اما اگر به دلیل عدم تدبیر جان یک انسان گرفته شود، قابل بازیابی نیست و ما حق نداریم به خاطر حفظ یک امر مناسکی و قالب‌های دینی، جان یک انسان را به مخاطره بیندازیم. ادیان آمدند که خدمتگزار انسان باشند و قرار نیست که ما با تمسک به ظواهر و قالب‌های دینی و امور مناسکی، جان انسان‌هایی که دین آمده تا به آنها خدمت کند را به مخاطره بیندازیم.

وی خاطرنشان کرد: من تلاش‌هایی که در استان به ویژه در حرم امام رضا(ع) و توسط تولیت آستان قدس رضوی انجام شد را مثبت می‌بینم. برخی در همین مشهد بودند که مقاومت‌های غیر قابل دفاعی داشتند، اما آنها نیز کوتاه آمدند. تمسک به مناسک، حفظ آن یا پنهان شدن پشت مناسک، نکته مثبت و حسن نیست، بلکه اگر منجر به صدمه یک انسان شود، عیب و ضرر است که باید از آن دوری کنیم.

چالش اصلی دین در مسائلی مانند کرونا به حضور مناسک و ظواهر گره خورده است

شفیعی با اشاره به اینکه چالش اصلی دین در مقولاتی مانند کرونا به حضور مناسک، ظواهر و شعائر گره خورده است، تصریح کرد: اگر امور عبادی مانند نماز جمعه، نماز جماعت و پاره‌ای دیگر از این امور که بیشتر جنبه‌های اجتماعی دارند یک سال با مشکلاتی مواجه شوند و ما تقریر درستی داشته باشیم، دچار مشکل نخواهیم شد. اگر تقریر ما مناسکی، ظاهرانه، شعاری و شعائری باشد، طولانی شدن این امر ما را دچار مشکل خواهد کرد.

مدیر گروه فقه کاربردی پژوهشکده اسلام تمدنی افزود: انسانی که خود را تنها با مناسک دین گره زده، شاید یک ماه بتواند عدم حضور در محافلی مانند تعزیه و مرثیه را تحمل کند، اما به این دلیل که تقریر مناسکی دارد، دچار چالش شده و مجبور می‌شود مرزهایی که به ضرر خودش بوده و همچنین دستورالعمل‌های پزشکی را بشکند، زیرا نیاز دارد تجدید قوا کند، اما اگر تقریر معناگرایانه باشد، این اتفاق دیرتر رخ می‌دهد.

وی ادامه داد: دستگاه فقاهت و تمام امور فقهی ما آمده‌اند تا در خدمت معنا و محتوا باشند. اگر نگوییم صددرصد، می‌توانیم بگوییم حجم حداکثری احکام فقهی ما چنین هستند، این احکام تشریع شده‌اند تا ما را به معنا برسانند. در عین حال که این قالب‌ها ارزش هستند و باید به آن‌ها توجه کرد، اما نباید اصالتی که به این موارد می‌دهیم، همانند اصالتی باشد که به معنا و محتوا می‌دهیم.

شفیعی گفت: آنچه ما بر پایه محبت ائمه انجام می‌دهیم، همانند بسیاری از شعائر، خودشان ارزش ندارند، بسیاری از اعمالی که انجام می‌دهیم، مناسک و شعائری هستند که ارزش ذاتی ندارند، بلکه پل‌ها و معبرهایی برای رسیدن به معنای مدنظر ائمه بوده و هستند و لزوما این چنین نیست افرادی که از معبر و مسیر مناسک نروند به معنا نمی‌رسند، تلازمی بین این دو وجود ندارد. بسیاری از مناسک در طول تاریخ اضافه شده‌اند که نشان می‌دهد ما نمی‌توانیم دینداری به معنایی که عرض کردم را به مناسک و شعائر گره بزنیم.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری دين کروناویروس ویروس کرونا كرونا بیماری کرونا فقه فقاهت زیست انسان ها آموزه های دین دستگاه فقاهت جان انسان ها پاره ای زیست دینی دچار مشکل زیست دین قالب ها فقهی ما چالش ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۷۰۳۳۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

توصیه آژانس دارویی اتحادیه اروپا درباره واکسن‌ کرونا

آژانس دارویی اتحادیه اروپا به‌روزرسانی واکسن‌های کرونا را به منظور هدف قرار دادن سویه JN.۱ توصیه کرده است.

به گزارش ایسنا، سویه JN.۱ با خانواده سویه XBB که توسط واکسن های به روز شده قبلی هدف قرار گرفته بود، متفاوت است و اکنون موارد ابتلا به آن در جهان از انواع XBB پیشی گرفته است.

بنابر اعلام مرکز اطلاع رسانی آژانس دارویی اتحادیه اروپا، شواهد نشان می‌دهد هدف قرار دادن سویه JN.۱ به حفظ اثربخشی واکسن ها با ادامه تکامل سارس-کوو-۲ کمک می‌کند.

ویروس کرونا هنوز هم ماهانه باعث مرگ هزاران نفر می‌شود.

بیشتر بخوانید:

کرونا در جهان؛ جدیدترین سویه‌های در گردش در ماه‌های اخیر

این آژانس می‌گوید می‌خواهد با سازندگان واکسن ملاقات کند و درباره چگونگی ساخت نسخه‌های جدید این واکسن برای برنامه واکسیناسیون امسال مشورت نماید.

سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تاریخ جمعه ۵ مه ۲۰۲۳ به‌ طور رسمی پایان وضعیت اضطراری کووید ۱۹ در جهان را اعلام کرد. این سازمان در ژانویه ۲۰۲۰، شیوع ویروس کرونا را یک وضعیت اضطراری بهداشت عمومی و نگرانی بین‌المللی اعلام کرده بود.

انتهای پیام