تشریح فعالیت‌های علوم اجتماعی مدرن از نگاه استاد خسروپناه
تاریخ انتشار: ۶ اردیبهشت ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۷۷۲۶۴۶۶
فلسفه‌ها و ایدئولوژی‌های اجتماعی مانند ایدئولوژی لیبرالیستی و مارکسیستی در توصیف انسان مطلوب نقش دارند؛ یعنی همانگونه که علوم اجتماعی می‌تواند بر ایدئولوژی‌ها تأثیر بگذارد، ایدئولوژی‌ها هم می‌توانند بر علوم اجتماعی در بخش توصیف انسان مطلوب تأثیرگذار باشند.
به گزارش خبرنگار حوزه اندیشه و کرسی‌های آزاداندیشی گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، محمد قمی طی یادداشتی نوشت: بنده در بخش گذشته ــ یعنی بخش چهارم ــ توضیح دادم که استاد خسروپناه با نگاهی درجه دوم به علوم اجتماعی مدرن، سه فعالیت را برای این علوم ذکر می‌کند که عبارتند از: 1) توصیف انسان مطلوب؛ 2) توصیف و ارزیابی انسان محقق؛ 3) نقد و تغییر انسان محقق به انسان مطلوب.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در این بخش، توضیح بیشتری در این خصوص ارائه می‌شود تا با روش‌های انجام فعالیت‌های سه‌گانه فوق و خاستگاه آنها بیشتر آشنا شویم. در علوم اجتماعی مدرن، هنگامی که می‌خواهند انسان مطلوب را توصیف کنند، از ایدئولوژی‌ها و فلسفه‌های مدرن بهره می‌برند؛ مثلاً انسان سالمی که مازلو معرفی می‌کند، کاملاً متأثر از اگزیستانسیالیسم الهی و نه الحادی است؛ یعنی اگر وی اگزیستانسیالیسم را قبول نمی‌کرد، یا اگزیستانسیالیسم الحادی را می‌پذیرفت و تعریف دیگری از انسان م‌یداد، معلوم نبود که «نظریه فطرت» را بپذیرد.
فلسفه‌ها و ایدئولوژی‌های اجتماعی مانند ایدئولوژی لیبرالیستی و مارکسیستی در توصیف انسان مطلوب نقش دارند؛ یعنی همانگونه که علوم اجتماعی می‌تواند بر ایدئولوژی‌ها تأثیر بگذارد، ایدئولوژی‌ها هم می‌توانند بر علوم اجتماعی، در بخش توصیف انسان مطلوب، تأثیرگذار باشند. در روش‌شناسی هم از آنچه حاکم بر ایدئولوژی‌ها و فلسفه‌هاست، استفاده می‌شود؛ یعنی مثلاً کسی که فلسفه‌اش تجربه‌گرایی است و روش تجربه‌گرایی انگلستان را مطرح می‌کند یا پوزیتیویسم را پیاده می‌کند یا روش عقل‌گرایی فرانسه یا استعلایی آلمان را به کار می‌برد، در واقع، از روشی استفاده می‌کند که در توصیف انسان مطلوب کارایی دارد.
روش‌ها متفاوت است و در توصیف انسان مطلوب هم از این روش‌ها استفاده می‌شود. علوم اجتماعی مدرن در توصیف و ارزیابی انسان محقق یا انسان تحقق‌یافته از روش‌های تجربی استفاده می‌کند؛ زیرا می‌خواهد جامعه را مطالعه کند. روش‌های تجربی هم آزمایشگاهی یا پیمایشی هستند که خود این‌ها رویکردها و رهیافت‌هایی دارند؛ یعنی این متد تجربه به‌صورت قالب‌های پیمایشی و آزمایشی با رویکردها و رهیافت‌های مختلف ظهور می‌کنند. همه این موارد، برای بخش‌های فلسفه علوم اجتماعی است.
با این روش‌ها به مطالعه جامعه خاص می‌پردازند تا جامعه خاص را با قواعدی که دارند [قواعدی مانند حساب احتمالات، منطق احتمالات و یا منطق استقراء (روشی که در آن ذهن از قضایای جزئی به نتیجه کلی می‌رسد)] بشناسند و به همه جوامع تعمیم دهند تا استفاده کنند. در توصیف انسان محقق که تحقیق میدانی صورت می‌گیرد، پرسش‌هایی مطرح می‌شود که باید از نخبگان، توده‌ها یا هر کس دیگری پرسیده شود.
این پرسش‌ها در خلأ تولید نمیشود، بلکه دارای عقبه‌ای هستند؛ یعنی اگر شما مانند مازلو فطرت را بپذیرید، از انسان محقق سؤال‌هایی را می‌پرسید که مبتنی بر فطرت است، اما اگر مانند تجربه‌گرایان انگلستان، ازجمله جان‌لاک و بارک‌لی فطرت را نپذیرید، سؤالات دیگری خواهید پرسید. البته معنای این سخن این نیست که توصیف‌های مختلف از انسان مطلوب، پرسش‌های مشترکی از انسان محقق نداشته باشند.
در توصیف انسان محقق از روش‌های گوناگون مطالعه میدانی، مانند پیمایش و آزمایش، یا از مطالعات کیفی، مانند روش‌های هرمنوتیکی و گفتمانی، استفاده می‌کنند و سپس آن را تعمیم می‌دهند. نکته مهم این است که عالِمان، در توصیف انسان محقق، چه در روش کمی و چه در روش کیفی، قطعاً با پرسش‌هایی به سراغ انسان محقق می‌روند و انسان محقق را استنطاق می‌کنند.
در اینجا، یک مثال سیاسی را ذکر می‌کنیم؛ انقلاب اسلامی ایران تحقق‌یافته و شخصی به نام خانم نیکیکدی این انقلاب را توصیف کرده و درباره آن نظریه داده است. آقای فوکو و خانم اسکاچپل نیز همین کار را کرده‌اند و سه توصیفِ متفاوت از یک واقعیت حاصل شده است؛ یعنی یک «انقلاب اسلامی ایران» رخ داده، اما توصیف‌هایش متفاوت است. دلیل تفاوت توصیف‌ها، تفاوت پرسش‌هاست. دلیل تفاوت پرسش‌ها هم این است که انسان یا انقلاب یا جامعه مطلوبِ سؤال‌کننده، متفاوت است.
به‌عبارت دیگر، ازآنجاکه ایدئولوژی‌ها، مکتب اجتماعی و نیز مکتب فلسفی آنها متفاوت است، سؤال‌هایی را که استخراج و به واقعیت خارجی عرضه و آن را استنطاق می‌کنند نیز متفاوت می‌شود. می‌دانیم که هر متن نوشتاری یا غیرنوشتاری، یک دلالت ظاهری دارد، اما دارای دلالت‌های پنهانی نیز است. ما تا متن را مورد سؤال قرار ندهیم، دلالت‌های پنهانی آن آشکار نخواهد شد. ما در مباحث علم اصول می‌آموزیم که هر متن نوشتاری، مدلول‌های مطابقی و التزامی بینی دارد و کسی که زبان متن را آموخته باشد می‌تواند آن مدلول‌ها را کشف کند.
همچنین در متن، مدلول‌های التزامی غیربینی هم وجود دارد که با پرسش از متن می‌توان به آنها دست یافت. این مباحث را علمای اصول در مباحث اجتهاد و تقلید ذکر کرده‌اند. واقعیت‌های خارجی نیز همین‌گونه هستند؛ مثلاً لپ‌تاپ یا تلفن همراهی که در دست ما قرار دارد، به‌خودیِ‌خود دارای مدلولی است و چیزهایی را به ما می‌فهماند. البته ما باید نسبت به رابطه لفظ و معنای این لپ‌تاپ هم آشنایی داشته باشیم تا بتوانیم دلالت مطابقی را بفهمیم.
این لپ‌تاپ دلالت‌های پنهانی هم دارد که باید سؤالاتی را از لپ‌تاپ بپرسیم تا با پاسخ‌هایی که به ما می‌دهد آن دلالت‌ها هویدا شوند. هرگاه بخواهید ماهیتی مانند خودکشی، طلاق یا یک رفتار هنجاری را مطالعه کنید، باید سؤالاتی از آن بپرسید و بدانید که هیچ‌گاه برای انسان خالی‌الذهن نسبت به یک مسئله، سؤالی پیش نمی‌آید. امروزه در علوم اجتماعی مدرن، در توصیف انسان محقق، پدیده‌ها را استنطاق می‌کنند و پاسخ می‌گیرند.
در تغییر انسان محقق به انسان مطلوب نیز معمولاً از هر دو روش کمی و کیفی استفاده می‌شود و نگاه به انسان مطلوب، قطعاً بسیار یاری‌کننده است. وقتی علوم اجتماعی مدرن، جامعه محقق را ناظر به روش‌های مختلفی ــ مانند بالینی و حقوقی ــ شناختند، به جامعه مطلوب تغییرش می‌دهند. در بخش‌های آینده توضیح خواهم داد که استاد خسروپناه چه روش‌هایی را برای انجام فعالیت‌های سه‌گانه علوم اجتماعی ارائه می‌کند و خاستگاه هر یک از آنها کجاست.
*محمد قمی، مدیر دفتر مطالعات، برنامه‌ریزی و تعالی علوم عقلی و الهیات معاونت علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی
انتهای پیام/۴۱۱۸/
منبع: آنا
کلیدواژه: یادداشت عبدالحسین خسروپناه محمد قمی معاون علوم انسانی و هنر دانشگاه آزاد اسلامی علوم اجتماعی مدرن توصیف انسان مطلوب توصیف انسان محقق علوم اجتماعی مدرن ایدئولوژی ها فلسفه ها دلالت ها پرسش ها روش ها لپ تاپ
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۷۷۲۶۴۶۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مانع‌تراشی برای فعالیت تولیدکنندگان پذیرفتنی نیست
ایسنا/کرمانشاه نماینده ولی فقیه در استان و امام جمعه کرمانشاه گفت: اگر فردی در استان برای تولیدکنندگان مشکلی بوجود آورده که روند کارشان را با چالش مواجه کند، حتما او را به مردم معرفی خواهم کرد.
حجت الاسلام والمسلمین‌حبیب الله غفوری، امروز(۸ اردیبهشت) در دیدار با نمایندگان جامعه کارگری و کارفرمایی کرمانشاه به مناسبت بزرگداشت هفته کارگر، با بیان اینکه ایران اسلامی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی مستکبران عالم تحریم شده و روز به روز هم به تحریم‌ها اضافه می‌شود، افزود: تنها کشوری هستیم که پرچم استقلال و آزادی را در دنیا بلند کرده و با عزت و اقتدار روی پای خود ایستاده‌ایم و اکنون در بخش‌های زیادی به خودکفایی رسیده و به خودمان متکی هستیم.
غفوری با بیان اینکه امروز در عرصه‌های بسیار پیچیده در دنیا حرف برای گفتن داریم و به رغم تحریم‌ها از قدرت‌های اقتصادی منطقه هستیم، ادامه داد: خیلی‌ها یادشان هست که در سال آخر جنگ تحمیلی با کسری بودجه گسترده و تعطیلی بسیاری از صنایع مواجه بودیم، اما با تکیه بر توان داخلی و بدون کمک‌های بین‌المللی کار را شروع کردیم و به پیشرفت‌های خوبی هم رسیدیم.
غفوری در ادامه اشاره‌ای هم به نامگذاری امسال به نام سال «جهش تولید با مشارکت مردم» از سوی مقام معظم رهبری داشت و گفت: برای تحقق شعار سال لازم است مسئولین در هر منطقه و بخش، شهر، شهرستان و استانی با توجه به زیست بوم منطقه و اقتضائات آن پای کار آمده و برای تحقق شعار سال برنامه‌ریزی کاربردی داشته باشند.
وی تاکید کرد: با توجه به موقعیت‌های استثنایی استان کرمانشاه در عرصه‌های مختلف از جمله اقلیم چهار فصل و نیز همجواری با کشور عراق، باید در جهت تحقق شعار سال اقدامات راهبردی در استان انجام شود تا هم نرخ بیکاری استان کاهش یابد و هم اینکه کرمانشاه به عنوان یک استان مرزی بتواند سهم خود را در توسعه کشور ایفا کند.
غفوری اشاره‌ی هم به گلایه‌مندی تولیدکنندگان از برخی مسئولین استانی و نیز بروکراسی اداری پیچیده داشت و گفت: از ابتدای ورودم به کرمانشاه با تعدادی از تولیدکنندگان مواجه شده‌ام که مدعی شده‌اند برای انجام امورات خود در دستگاه‌های اجرایی استان با مشکل مواجه می‌شوند که اصلا پذیرفتنی نیست.
وی با بیان اینکه مانع‌تراشی سر راه فعالیت تولیدکنندگان به هیچ عنوان پذیرفتنی نیست، عنوان کرد: اگر فردی در استان برای تولیدکنندگان مشکلی بوجود آورده که روند کار آنها را با چالش مواجه کند، حتما او را به مردم معرفی خواهم کرد.
غفوری در ادامه با اشاره به تفاوت نگاه‌ها به نیروی کار در کشور ما با سایر نقاط دنیا، اظهار کرد: دنیا به نیروی کار و کارگر به عنوان یک ابزار نگاه می‌کند و تا حدی برای نیروی کار احترام قائل است که منافع نظام سرمایه‌داری را با خود به همراه داشته باشد که این نگاه در اسلام به هیچ عنوان وجود ندارد. در ایران اسلامی هم به تاسی از آموزه‌های دین اسلام به جامعه کارگری به عنوان نیرو و اساس کار نگاه می‌شود و حفظ کرامت انسانی بیش از هرچیز دیگری در اولویت است.
غفوری تاکید کرد: در هیچ جای دیگری در دنیا توجه به کرامت انسانی در حد و اندازه‌ای که در کشور ما برای کار و کارگر وجود دارد، دیده نمیشود و مایه افتخار است که کارفرماها در نشست‌های استانی و ملی بیش از اینکه به مسائل مربوط به کارفرمایی ورود کنند، دغدغه کارگران را دارند.
انتهای پیام
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد