سریال سر سفره افطار

اگر بیش از دو دهه تولید سریال‌های ماه رمضانی را در نظر بگیریم به‌نظر می‌رسد که این مجموعه‌ها و تماشای آن نیز به مثابه بخشی از آیین رمضانی در فرهنگ عمومی ما نهادینه شده و به نوعی واجد ارزش آیینی و معنوی گشته است.

 سریال‌های مناسبتی را می‌توان نسبت میان تصویر و هنر نمایش با دین دانست که زندگی مؤمنانه و دینداری در دنیای مدرن را بازنمایی می‌کنند و نشان می‌دهد که چگونه از قدرت رسانه‌ای جعبه جادو می‌توان در بستر یک فضای دینی بهره‌برداری کرد و میان آن دو تعامل و تفاهم برقرار کرد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

شاید در ابتدا که اولین مجموعه‌های مناسبتی در ماه رمضان به نمایش درآمد تصور نمی‌شد که این آیتم و تمهید جدید بتواند به یکی از پرطرفدار‌ترین مجموعه‌های تلویزیونی بدل شود به‌طوری که ساخت آن به مناسبت‌های مذهبی دیگر غیر از ماه رمضان نیز تعمیم یابد و شبکه‌های مختلف تلویزیونی در ساخت و تولید این مجموعه‌ها به رقابت سخت با هم بپردازند.
افول ژانر ماورایی و ظهور مشاورهای مذهبی
سریال‌های مناسبتی اگرچه خود یک گونه جدید سریال‌سازی به حساب می‌آید که پیش از آن سابقه نداشته است اما بتدریج خود به‌گونه‌های مختلفی تقسیم شد و معمولاً هرشبکه‌ای به یکی از این ژانرها اختصاص یافت. براساس این تقسیم‌بندی سه گونه طنز، اجتماعی و ماورایی به‌عنوان ژانرهای متفاوت سریال‌های مناسبتی صورت‌بندی شد که اغلب شبکه سوم به ژانر طنز، شبکه دوم و اول به طور متناوب به ژانر ماورایی و اجتماعی و شبکه پنج نیز توأمان به ژانر طنز و اجتماعی تمایل بیشتری نشان داده‌اند و نسبت معنا‌داری با گونه‌های مختلف نمایشی پیدا کردند. یکی از دستاوردهای سریال‌های مناسبتی شکل‌گیری الگوی جدیدی به‌ نام ژانر ماورایی و ازمنظری دیگر معنا‌گرا بود که تناسب ایدئولوژیک‌تری با حال و هوای ماه رمضان داشت و اتفاقاً در ابتدا توانست نظر مردم و مدیران صداوسیما را نیز به خود جلب کند هرچند در سال‌ جاری سیاست‌های سازمان در قبال ژانر ماورایی تغییر کرده به‌طوری که در میان سریال‌های امسال ژانر ماورایی به چشم نمی‌خورد. از نتایج دیگر سریال‌های مناسبتی ظهور و برجسته شدن فردی به‌عنوان مشاور مذهبی بود که در به تصویر کشیدن مفاهیم دینی به کارگردان مشاوره می‌داد.
طنز در ماه رمضان هم پرطرفدار است
اگر بخواهیم این‌گونه‌ها را از منظر مخاطبان و میزان طرفداران آنان رتبه‌بندی بکنیم به ترتیب طنز، ماورایی و اجتماعی می‌رسیم. در واقع طنز در انواع مدیوم‌ها و اشکال رسانه‌ای بیشترین طرفدار را دارد. البته سریال‌های طنز مناسبتی به‌دلیل اینکه در ماه رمضان پخش می‌شدند سعی داشتند تا در طی روایتی کمیک از داستان خود برخی مفاهیم اخلاقی را نیز به طور تلویحی در بستر قصه خود جای دهند؛ اما بیش از آن سریال‌های ماورایی بودند که بیشترین حجم پیام‌های اخلاقی را به خود اختصاص می‌دادند که ظاهراً به‌دلیل فرم جدید و تجربه نشده‌ای که برگزیده بودند تا حد زیادی در ابلاغ مفاهیم و انگاره های اخلاقی و دینی موفق بودند؛ در میان سریال‌های ماورایی که از این منظر تأثیرات زیادی روی مردم گذاشتند می‌توان به سریال‌های «کمکم کن» و «او یک فرشته بود» اشاره کرد که بویژه دومی به‌دلیل جایگاهی که در بین مخاطبان پیدا کرد و به‌دلیل تأثیرات اخلاقی که بر جای گذاشت در سال‌های بعد نیز در ساعاتی غیر از ساعات پخش سریال‌های آن سال بار دیگر پخش شد. البته طرح مفاهیم اخلاقی در گونه اجتماعی نیز پیگیری می‌شد اما از دامنه و عمق کمتری برخوردار بود.
«گمگشته» نقطه عطف طنز و مفاهیم اخلاقی
اگر بخواهیم به تاریخچه سریال‌های مناسبتی نگاهی بیندازیم باید نقطه عطف و عزیمت این مجموعه‌ها را سریال «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان بدانیم که با ترکیب طنز و مفاهیم اخلاقی، تصویری دلنشین از یک سریال تلویزیونی به نمایش گذاشت که طبق نظرسنجی مرکز تحقیقات صداوسیما هنوز هم به‌عنوان محبوب‌ترین سریال مناسبتی در نظر مردم جای دارد. «گمگشته» درواقع جزو اولین مجموعه‌های تلویزیونی بود که مفاهیم و مسائل تربیتی و اخلاقی را در بستر طنز موقعیت روایت می‌کرد که بعدها به نوعی در آثار رضا عطاران دنبال شد اگرچه سویه کمیک آثار عطاران بیش از تبیین دینی داستان و مضمون آن بود. ضمن اینکه داستان «گمگشته» به لحاظ مضمونی به آثار کمدی‌ای شباهت داشت که با جابه‌جایی نقش و موقعیت دو انسان به جای هم ضمن خلق موقعیت طنز از این وضعیت به بازنمایی تأثیر این جابه‌جایی در رفتار و منش فرد می‌پرداخت. در درون این ساختار روایی معمولاً از دو نیروی خیر و شر و قهرمان و ضد قهرمان استفاده می‌شود که بواسطه این جابه‌جایی، دچار تحول می‌شوند.
عطاران پیشتاز طنز و سیروس مقدم، ماورایی
اگر بخواهیم براساس تقسیم‌بندی سه گانه‌ای که درباره سریال‌های ماه رمضان انجام دادیم به مجموعه این سریال‌ها در دهه اخیر نگاهی بیندازیم باید به سریال‌های «گمگشته»، «خانه به دوش»، «متهم گریخت»، «زیرزمین»، «بزنگاه»، «پشت کنکوری ها»، «بوی خوش زندگی» و «مأمور بدرقه» اشاره کرد که البته برخی از آنان در قالب ژانر اجتماعی نیز می‌گنجد. سریال‌هایی مثل «کمکم کن»، «او یک فرشته بود»، «اغماء» و «حسرت» نیز در قالب ژانر ماورایی می‌گنجد و آثاری چون «رؤیایی ناتمام»، «فقط به‌ خاطر تو»، «رسم عاشقی»، «برای آخرین بار»، «یک وجب خاک»، «مثل هیچ‌کس» را می‌توان در ذیل آثار اجتماعی قرار داد. سریالی از جنس «میوه ممنوعه» هم در ذیل همین‌گونه اجتماعی می‌گنجد که بواسطه برجسته بودن مفهوم اخلاق در بستر روابط خانوادگی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده و مخاطبان زیادی را جذب خود می‌کند. اگر نام رضا عطاران با گونه طنز سریال‌های مناسبتی گره خورده است در سریال‌های ماورایی نیز نام سیروس مقدم بیش از دیگران به چشم می‌خورد که به این نام‌ها می‌توان نام علیرضا افخمی را هم به‌عنوان ناظر کیفی افزود که حضور گسترده‌ای در ساخت سریال های مناسبتی داشته‌اند.
حرکت روی لبه تیغ
از سوی دیگر سریال‌های ماورایی بویژه «اغماء» که به‌ نام الیاس شخصیت متافیزیکی داستان معروف شد انتقاداتی را برانگیخت و نشان داد که ساخت چنین آثاری حرکت کردن روی لبه تیغ است. اگرچه این آثار به‌دلیل جذابیت‌های بصری و معنایی، تأثیر زیادی در جذب مخاطبان داشت اما این خطر را هم در خود داشت که بر اثر بی‌دقتی در روایت مسائل متافیزیکی به نوعی خرافه پرستی و تأویل غیرعقلانی از دین و تفکر مذهبی منجر شود. اگر به‌لحاظ مضمونی هم بخواهیم به مجموعه سریال‌های مناسبتی نگاه کنیم در گونه طنز این آثار ما با یک کاراکتر و شخصیت منفی مواجه هستیم که بتدریج و بر اثر اتفاقاتی که برایش می‌افتد دچار تحول اخلاقی شده و به راه راست هدایت می‌شود. بلا استثنا پایان‌بندی اکثر این آثار با تصویری اخلاقی به پایان می‌رسد و ضد قهرمان به قهرمان تبدیل می‌شود. در آثار ماورایی اما عکس این داستان اتفاق می‌افتد بدین معنی که قهرمان داستان که شخصی با ایمان و مثبت است تحت تأثیر وسوسه‌های شیطانی و نفسانی قرار می‌گیرد و به امتحانی سخت دچار می‌شود اما در پایان با بیداری مجدد، موفق می‌شود که بر این وسوسه‌ها غلبه کند. در واقع اگر بخواهیم به لحاظ طرح مفاهیم اخلاقی، این سریال ها را مورد بازشناسی قرار دهیم باید بگوییم که مفاهیم و ارزش‌های اخلاقی مثل توبه، آزمایش الهی، وسوسه‌های شیطانی، نفی دنیا طلبی و نهی جاه طلبی، نوع دوستی و رحمت و مفاهیمی از این دست که ارتباطی عمیق با فلسفه این ماه دارد مطرح می‌شود. واقعیت این است که مناسبتی بودن یک ویژگی ذاتی یا ساختار سینمایی نیست که بتوان آن را به‌عنوان یک ژانر مستقل در کنار گونه‌های دیگر سینمایی و سریالی قرار داد. این تصور که مناسبتی بودن یک ژانر مشخص با مؤلفه‌ها و عناصر ویژه‌ای است گاهی به خلق اثری باسمه‌ای و شعاری بدل می‌شود که حتی به استانداردهای سریال‌سازی هم پایبند و وفادار نیست و در نتیجه نمی‌تواند موفق به جذب مخاطب شود. آنچه مهم است ساخت یک سریال استاندارد و هویت‌مند است که قصه و قهرمان داشته باشد و در عین ایجاد سرگرمی، نظام معنایی خود را در ذهن و حافظه مخاطب، بازسازی و بازنمایی کند. سریال خوب همیشه می‌تواند مخاطب را جذب و پیام اخلاقی خود را ابلاغ کند. آنگاه برای هر مناسبتی، مناسب خواهد بود.‌‌

منبع: ایران آنلاین

کلیدواژه: سریال های مناسبتی سریال های ماورایی مفاهیم اخلاقی اگر بخواهیم ماه رمضان مجموعه ها سریال ها گونه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۰۲۵۸۰۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گفتگو با با تولیدکننده خلاق گلاب در رادیو

به گزارش جام جم آنلاین از روابط عمومی رادیو سلامت، فاطمه بی تقصیر، تهیه کننده برنامه از مزرعه تا سفره در این باره توضیح داد: این برنامه روز‌های چهارشنبه هر هفته راس ساعت ۱۳:۱۵ به مدت ۳۰ دقیقه پخش می‌شود. این برنامه با محوریت ایمنی و سلامت تغذیه به بررسی محصولات کشاورزی، باغی، زراعی می‌پردازد.

وی ادامه داد: در این برنامه محصولات سالم به مصرف کنندگان از مزرعه تا سفره شناسایی و معرفی می‌شود. آشنایی مصرف کننده با محصولات کشاورزی و اهمیت تغذیه‌ای آن‌ها دغدغه برنامه سازان است.

مجری کارشناس برنامه فیروزه آدابی است. این برنامه روز شنبه ۱۹ اردیبهشت به بهانه روز گل محمدی و گلاب به معرفی ایرج رستگار، تولید کننده خلاقی می‌پردازد که در حوزه تولید گل و گلاب تلاش کرده سبک جدیدی را ایجاد کند و به عنوان قهرمان تولید در این زمینه شناخته و برگزیده شود.