به نقل از «آنا»

روایت فتح خرمشهر در قاب تلویزیون؛ از «خاک سرخ» تا «در چشم باد»

تاریخ انتشار: ۳ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۰۴۸۰۴۵

در چهار دهه گذشته تعداد سریال‌های تلویزیونی که به صورت مستقیم به مقاومت مردم خرمشهر و آزادسازی این شهر پرداخته‌اند از تعداد انگشتان یک دست نیز کمتر است.

به‌گزارش خبرنگار حوزه رادیو و تلویزیون گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا 38 سال از حماسه بزرگ فتح خرمشهر می‌گذرد. رخدادی که نه‌تنها در تاریخ دفاع مقدس که در تاریخ سرزمین ایران با همه فراز و فرودهایش ماندگار شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

سوم خرداد 1361 روزی بود که عضوی عزیز و جداشده از کالبد وطن با رشادت بزرگمردان این سرزمین از دستان دشمن بعثی متجاوز درآمده و به تن زخمی اما مغرور و سربلند ایران پیوند داده شد.

این حماسه سترگ آن قدر در روح و جان ایرانیان از هر قوم و قبیله و گرایش فکری رسوخ کرد که شنیدن خبر فتح خرمشهر به یک جشن ملی بدل شد. از آن سال تاکنون هنرمندان نیز در رشته‌های مختلف هنری هر کدام به زعم خود تلاش کرده‌اند تا این پیروزی بزرگ را با زبان گویای هنر در تاریخ تداوم بخشند.

در این بین، سریال‌های تلویزیونی به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های هنرهای نمایشی و قالب‌های برنامه‌سازی تلویزیون، از حیث تعداد کارنامه‌ای به شدت ضعیف و از لحاظ کیفیت نیز صرفاً نمره‌ای قابل‌قبول و ناپلئونی می‌گیرد.

اهمیت و عظمت فتح خرمشهر که بساری از معادلات جنگ تحمیلی را تغییر داد انگیزه ساخت فیلم‌ها و مجموعه‌های تلویزیونی گوناگونی قرار گرفته است.

در این فرصت کوتاه تنها به آثار تلویزیونی تولیدشده در این حوزه می‌پردازیم آن هم با این توضیح که با گذشته حدود چهار دهه از این واقعه بزرگ، هنوز سریالی که بتواند به صورت مستقل و کامل همه ابعاد اشغال و فتح خرمشهر را در قالبی گویا و موثر به تصویر بکشد تولید نشده است. آن هم در شرایطی که سه دهه از این بازه زمانی، در شرایط صلح و ثبات کشور سپری شده است.

این امر مهم با توجه به فاصله‌گرفتن از تاریخ این حماسه غرورآفرین و ضرورت بازنمایی آن برای آیندگان بیش از پیش ضررت دارد.

«خاک سرخ»؛ روایت ابراهیم از روزهای تلخ سقوط خرمشهر

ابراهیم حاتمی‌کیا کارگردان شاخص سینمای دفاع مقدس در دهه هفتاد، در سال‌های پایانی این دهه و در نخستین تجربه ساخت سریال نیز سراغ همان فضا رفت. او این‌بار یک ملودرام خانوادگی را در بستر روزهای سخت آغاز جنگ تحمیلی و اشغال خرمشهر روایت کرد.

سریال خاک سرخ که در سال‌های 80-1379 تولید و از مهرماه سال 1381 روی آنتن رفت درباره یک زندانی سیاسی به نام ایرج (پرویز پرستویی) است که پس از پیروزی انقلاب آزاد می‌شود، او هنگام دستگیری دخترش لیلا (لاله اسکندری) را گم می‌کند و همواره در ذهنش جستجو و یافتن دوباره او را مرور می‌کند.

از سوی دیگر هم‌زمان با شروع جنگ، لیلا در تهران در آستانه برگزاری مراسم عروسی‌اش قرار دارد اما به یکباره او متوجه می‌شود که پدر و مادر واقعی‌اش در خرمشهر زندگی می‌کنند و به دنبال آنها می‌رود، اما این جست‌وجو هم‌زمان با ویرانی خرمشهر و مهاجرت خانواده لیلا از این شهر همراه می‌شود اما سرانجام او خانواده اش را در حالی می یابد که پدرش به اسارت درآمده است.

در حالی‌که برخی گمانه‌‌زنی‌ها حاکی از این بود که باتوجه به پایان «خاک سرخ» فصل دوم این سریال با موضوع فتح خرمشهر و وروزهای پس از پایان جنگ هم در راه خواهد بود، امّا حاتمی‌کیا ترجیح داد داستان خاک سرخ را در همین جا تمام کرده و برای سریال بعدی خود یعنی «حلقه سبز» سراغ یک سوژه شهری و اجتماعی برود.

در خاک سرخ که ابتدا «لیلا و جنگ» نام داشت، پرویز پرستویی، مهتاب کرامتی، لاله اسکندری، حبیب رضایی، امیر آقایی، بهناز جعفری، هما روستا و کامبیز کاشفی به ایفای نقش پرداختند. بازی خوب مهتاب کرامتی با وجود گریم سنگین و اولین حضور پررنگ بازیگرانی همچون امیر آقایی و بهناز جعفری  در یک سریال، از نکات قابل توجه این اثر بود.

گل‌های گرمسیری؛ عشق دانشگاه، خرمشهر!

محمدمهدی عسگرپور در سال 1387 سریالی را با نام «گل های گرمسیری» روی آنتن شبکه یک سیما فرستاد

او در این مجموعه داستان زوجی جوان به نام ناهید و رسول را در بستر روزهای نزدیک به آغاز جنگ روایت کرده است که رسول پس از تعطیلی دانشگاه‌ها به دلیل انقلاب فرهنگی روانه خرمشهر برای دفاع از کشور خود می‌شود. ناهید هم پس از مدتی به او پیوسته و ماجراهای مختلفی را از سر می‌گذراند که در نهایت دامنه آن به بخش‌های زمان حال و دهه ۸۰ نیز کشیده می‌شود.

آتیلا پسیانی، بهنوش طباطبایی، اشکان خطیبی، پرویز فلاحی‌پور و روناک یونسی بازیگران شاخص این سریال هستند.

در گل‌های گرمسیری هم ماجرای دفاع جانانه مردمی از خرمشهر به خوبی به تصویر کشیده شده است هرچند به نظر می‌رسد کارگردان در برخی مواقع در برقراری ارتباطی منطقی بین دو بن‌مایه اصلی سریال یعنی یک ملودرام عاشقانه و حماسه‌ای جنگی چندان موفق نبوده است.

«در چشم باد»؛ آخر تو را دیدم، خسته و خاک‌آلود در مسجد جامع خرمشهر!

«در چشم باد» به کارگردانی مسعود جعفری جوزانی یکی از سریال‌های شاخصی است که در قسمت‌های پایانی خود که به آزادسازی خرمشهر می‌پردازد. در این سریال زندگی شخصیت اول این فیلم به نام بیژن (با بازی پارسا پیروزفر) را از دوره خردسالی و زمان قیام میرزا کوچک‌خان در گیلان تا روزگار پیری و همزمان با فتح خرمشهر روایت می‌شود. 

جوزانی به خوبی صحنه‌های جنگی را به تصویر کشیده است، صحنه‌هایی که در زمان پخش آن (سال 1388) فراتر از یک استانداردهای سریال‌سازی در تلویزیون ایران بود. سکانس حرکت پارسا پیروزفر در هنگامه نبرد نابرابر رزمندگان ایرانی در مقابل نیروهای تا بُن دندان مسلح ارتش عراق که در زمینی مسطح صورت می‌گرفت از سکانسهای ماندگار این سریال است. جایی که پیروزفر در بحبوحه آتش و خون و گلوله با یک کوله‌پشتی که در آن وسایل کمک‌های اولیه و گلوله‌های آرپی‌جی گذاشته بود در حال حرکت به جلو و یافتن پسر گمشده‌اش، رزمندگان مجروح را نیز مداوا می‌کند.

در سکانس آخر «در چشم باد» که به‌نوعی بازسازی تصویر مشهور حضور نیروهای فاتح ایرانی در مسجد جامع خرمشهر در سوم خرداد 1361 است، بیژن خسته و خاک‌آلود در محوطه بیرونی مسجد و در بین غریو الله‌اکبر و شادی رزمندگان به پسرش می‌رسد،امّا ترکشی سرگردان قلبش را هدف قرار داده است تا پایان غم‌انگیز و البته غرورآمیزی برای این سریال رقم بخورد.

«کیمیا»؛ سبز و سپید و سرخ تو، زیباترین دلدار، تو!

جواد افشار پیش از آن که با ساخت سریال گاندو خبرساز شود، در سال 1394 سریال 110 قسمتی «کیمیا» روانه آنتن شبکه دو سیما کرده بود.

داستان این سریالاز سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی در خرمشهر آغاز می‌شود.در این اثر، زندگی دختری به نام کیمیا با بازی مهراوه شریفی‌نیا از این مقطع تا سال‌های دفاع مقدس و پس از آن روایت می‌شود.

این سریال که به مقاطع مختلف تاریخ معاصر ایران می‌پردازد، بخشی از داستان خود را به روزهای محاصره خرمشهر و مقاومت جانانه مردم اختصاص داده است.خانواده کیمیا که خرمشهری هستند در زمان محاصره این شهر به دفاع از خاک خود می‌پردازند و صحنه های جالب و خاصی را مقابل دیدگان تماشاگران قرار می دهند.

از دیگر ویژگی‌های این سریال ایفای نقش محمد جهان‌آرا برای اولین بار توسط حامد بهداد است که با واکنش‌های متعدد و متفاوتی همراه شد.

«قفسی برای پرواز» و «مینو» هم از دیگر سریال‌ها هستند از جمله فیلم‌هایی هستند که در بخش‌هایی از آن به خرمشهر در زمان جنگ پرداخته شده اما این موضوع، تم اصلی سریال نیست و بیشتر به عنوان موقعیت یا داستان فرعی به کار آمده است.

انتهای پیام/414/

منبع: آنا

کلیدواژه: خرمشهر آزادسازی خرمشهر سریال های تلویزیونی دفاع مقدس فتح خرمشهر چشم باد سریال ها خاک سرخ

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ana.press دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «آنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۰۴۸۰۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

مخاطب ۶۹.۲درصدی ثمره تحو ل رسانه ملی

  جالب اینجاست که در این میان یک رسانه نوشته بود به‌واسطه ضعیف‌بودن کارنامه عملکرد VOD‌ها یا همان شبکه نمایش خانگی، آمار مخاطبان تلویزیون بالا رفته! و به نوعی نفس تازه‌ای به رسانه‌ملی تزریق شده است؛ اما نکته مهم، صحبت‌های مطرح‌شده از سوی یکی از مدیران شبکه‌های نمایش خانگی است که نشان می‌دهد وضعیت این تولیدات و روابط آنها بیشتر از چیزی که مخاطبان مطلع باشند آشفته است و تنها یک اظهارنظر باعث شده تا دمل چرکین تولیدات عجیب و نمایش خانگی بیشتر از قبل برای مخاطب سر باز کند.حالا با تازه‌ترین نظرسنجی منتشرشده از سوی مرکز افکارسنجی ایسپا، همه این تحلیل‌ها بر باد رفته و نشان می‌دهد که مخاطبان تلویزیون واقعی و حتی بیشتر از آمار اعلام‌شده از سوی مقامات رسانه‌ملی است. آمار منتشرشده از سوی مرکز افکارسنجی ایسپا، از این منظر اهمیت دارد که نه از سوی خود تلویزیون که از سوی یک رسانه مستقل مطرح شده که آمارهایش تاکنون محل استناد بسیاری از تحلیل‌هاست. این آمار نشان می‌دهد که ۴۰.۸درصد «ایرانیان» شبکه سه را بیشتر از سایر شبکه‌های تلویزیونی می‌بینند، ۳۵.۲درصد شبکه‌ آی‌فیلم و ۲۱درصد شبکه یک را تماشا می‌کنند. میزان تماشای این شبکه‌ها در بین «بینندگان صداوسیما» به ترتیب ۵۸.۹درصد شبکه سه، ۵۰.۸درصد شبکه آی‌فیلم و ۳۰.۳درصد شبکه یک بوده. همچنین ۶۹.۲ درصد «ایرانیان» بیننده برنامه‌های صداوسیما هستند.
   
«مردان آهنین» پرمخاطب شد 
این نظرسنجی مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) یک طرح نظرسنجی با عنوان «سنجش نگرش مردم در خصوص برنامه‌های صداوسیما» با تعداد نمونه‌ ۱۷۱۵نفرازشهروندان ۱۵سال به بالای سراسرکشور در «هفته آخر فروردین‌ماه» سال‌جاری بوده که به شیوه مصاحبه تلفنی انجام شده و نکات مهمی را از مخاطبان تلویزیون روشن می‌کند. در مدت اخیر مطالبه بسیاری از منتقدان و فعالان رسانه بیان آمار روشن از میزان مخاطبان تلویزیون بود که بارها با حدس و گمان مطرح می‌شد. بااین‌حال، حتی زمانی که خود رئیس مرکز تحقیقات صداوسیما آمار را به‌صورت شفاف، دقیق و در حضور رسانه‌ها بیان کرد، بازهم این نقدها ادامه یافت. حالا به نظر می‌رسد که با اعلام آمار از سوی مرکز ایسپا، بتوان تحلیل بهتری روی مخاطبان برنامه‌های تلویزیون داشت. بخشی از یافته‌های ایسپا مربوط به درصد مخاطبان به تفکیک برنامه‌هاست. یافته‌های نظرسنجی ایسپا‌ نشان می‌دهد ۹/۳۶درصد از «ایرانیان» برنامه مردان‌آهنین،۳۴.۷درصد برنامه زندگی پس از زندگی، ۳۴.۲درصد برنامه محفل، ۳۲.۳درصد برنامه شب‌خوش، ۳۱.۸درصد برنامه فوتبال برتر، ۲۹.۷درصد برنامه پانتولیگ و ۲۶.۵درصد برنامه معرکه، ۲۴.۵درصد برنامه مهمونی، ۲۱.۳درصد برنامه ماه خدا، ۱۸.۸درصد برنامه ماه من، ۱۷.۲درصد برنامه ایران دوست‌داشتنی، ۱۶درصد برنامه پاورقی و ۱۲.۱درصد برنامه برمودا را دیده‌اند.میزان تماشای این برنامه‌ها در بین «افرادی که تلویزیون تماشا می‌کنند» ۵۳.۳درصد برنامه مردان آهنین، ۵۰.۱درصد برنامه زندگی پس از زندگی، ۴۹.۴درصد برنامه محفل، ۴۸درصد برنامه شب‌خوش، ۴۶درصد برنامه فوتبال برتر، ۴۲.۹درصد برنامه پانتولیگ و ۳۸.۳درصد برنامه معرکه، ۳۵.۴درصد برنامه مهمونی، ۳۰.۷درصد برنامه ماه خدا، ۲۷.۲درصد برنامه ماه من، ۲۴.۸درصد برنامه ایران دوست‌داشتنی، ۲۳.۱درصد برنامه پاورقی و ۱۷.۵درصد برنامه برمودا بوده است. همچنین ۴۵.۴درصد از «ایرانیان» گفته‌اند سریال زیرخاکی، ۲۳.۲درصد سریال هفت سر اژدها و ۲۰.۴درصد سریال رستگاری را دیده‌اند. میزان تماشای این سریال‌های تلویزیونی در بین «بینندگان تلویزیون» حاکی از این است که ۶۵.۵درصد آنها گفته‌اند سریال زیرخاکی را دیده‌اند. ۳۳.۵درصد سریال هفت سر اژدها و ۲۹.۴درصد سریال رستگاری را دیده‌اند.
   
رشد مخاطب در دوران افول تلویزیون‌های خارجی 
نکته‌ای که در این میان باید به آن اشاره کرد، یکی از جملات رئیس مرکز تحقیقات صداوسیماست که در نشست اخیر گفته بود نباید انتظار مخاطب ۸۰درصدی از رسانه تلویزیون داشت، چراکه در کشورهای دیگر هم این آمار حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد است. در همان نشست هم برخی خبرنگاران با واکنش‌های کنایه‌آمیز از این مقایسه گفتند و خواستار توضیح شدند که شاکری‌نژاد گفته بود: «امروز در عصری هستیم که مخاطب را باید ترکیبی از برادباند و برادکست دانست و از آن گریزی نیست. در حقیقت این عددها در این عصر چیزی شبیه معجزه است. مثلا مرکز تحقیقاتی در آمریکا یا انگلیس که میزان مخاطب را ارائه می‌کند، به‌ندرت آمارهایش به ۱۰درصد می‌رسد؛ به‌عنوان‌مثال، برنامه پرمخاطب ۲۰۲۳ انگلیس، برنامه مربوط به تاج‌گذاری چارلز بود که ۱۲.۵میلیون نفر درمجموع آن را دیده بودند که حدود ۱۸درصد می‌شود. امروز وقتی با مردم صحبت می‌کنیم متوجه می‌شویم مردم در بستر خارج از تلویزیون و بر بسترهای دیگر مصرف رسانه‌ای دارند. در حقیقت باید به یک فناوری برسیم که وقتی درباره میزان مخاطب صحبت می‌کنیم، هر دو را لحاظ کنیم.» انتشار آمارهای ایسپا در کنار این صحبت‌های مطرح‌شده از سوی شاکری‌نژاد که حداقل آمار را بیان کرده بود، نشان می‌دهد که تلویزیون به‌عنوان یک رسانه سنتی، هنوز هم مخاطبان خود را دارد و بیان آمار ۶۹.۲درصد برای مخاطبان تلویزیون، مهر تاییدی بر درست‌بودن آماری است که مرکز تحقیقات صداوسیما منتشر کرده بود. البته خود مرکز هم در نشست فوق تاکید کرده بود که حداقل آمار را بیان کرده‌ و حتی می‌توان گفت آمار فراتر از این مقدار است. نگاهی به تعداد کلیدواژه‌های تکرارشده در پیامک‌های سامانه ۱۶۲ هم دال بر این است که مخاطبان تلویزیون به شکل دقیق این رسانه را تماشا کرده و از طریق همین سامانه، نظرات خود را درباره جزئیات این تولیدات بیان‌می‌کنند. 

دلیل اهمیت آمار ایسپا
ناگفته پیداست که هر رسانه‌ای برای رسیدن به قله برنامه‌های خود نیاز به اصلاح و دریافت بازخورد دارد و به‌طور قطع برخی تحلیل‌های مطرح‌شده ــ صرف‌نظر از اهداف پشت آن یا صادقانه‌ بودن یا نبودن نکات ــ می‌تواند رسانه‌ملی را در جهت بهبود و استمرار جذب مخاطب هدایت کند. کما این‌که دو محور هویت‌محوری و عدالت‌گستری که در اهداف تحولی سازمان صداوسیما قید شده و هر بار در صحبت‌های رئیس این سازمان مورد تاکید قرارمی‌گیرد هم نشان از همین رویکرد ثبت بازخورد دارد. بااین‌حال، نمی‌توان انکار کرد که برخی از این تحلیل‌ها تنها هدف خود را بر نقد غیرعادلانه و یکطرفه علیه رسانه‌ملی گذاشته‌اند که در این صورت نمی‌توان آن را موثر دانست. آمار۶۹.۲درصد مخاطب برای تلویزیون و بیان آن درزمانی که بحث‌ها پیرامون مخاطبان این رسانه بالا گرفته، می‌تواند فصل تازه‌ای برای ارائه نقدهای درست ومنصفانه و البته نگاه به عملکرد واقعی و مستند رسانه‌ملی باشد.