به نقل از «ایمنا»

نقش ملکه الیزابت در کودتای ۲۸ مرداد چه بود؟

تاریخ انتشار: ۲۰ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۲۲۶۶۲۳

بر اساس اسناد جدید یک پیام از ملکه الیزابت به شاه در کودتای سازمان سیا در سال۱۹۵۳ در ایران نقش داشته است. مورخانی که پیام ملکه الیزابت را کشف کرده‌اند، معتقدند که سوءتفسیر آن به شاه کمک کرده تا در یک لحظه حساس از کشور فرار نکند.

به گزارش ایمنا، روزنامه شرق در مورد نقش ملکه الیزابت در کودتای ۲۸ مرداد نوشت: پیام ملکه الیزابت کاملاً به‌موقع بود و قصد داشت به یک پادشاه جوان ایرانی که با بحران مواجه بود، اطمینان خاطر بدهد اما خیلی زود مشخص شد که چنین پیامی از لندن نیامده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

آن پیام در واقع یک یادداشت دیپلماتیک درهم و آشفته بوده که منبعش هم اشتباه بوده اما آمریکایی‌ها حتی پس از درک اشتباه خود و اینکه سو برداشت کرده‌اند، از این یادداشت برای اهداف خود استفاده کردند.

بر اساس مستند «ملکه و کودتا» که این ماه در انگلیس منتشر شد و با استناد به اسناد تازه کشف‌شده ایالات متحده، ممکن است خطاهایی که به شوخی شبیه است در کودتای سیا-انگلیس در سال ۱۹۵۳ که سرنگونی دولت دموکراتیک ایران را به‌دنبال داشت، نقش اساسی داشته باشد. کودتایی که در سال ۱۹۵۳ شاه ایران محمدرضا پهلوی را به قدرت بازگرداند و باعث ایجاد بی‌اعتمادی بین ایالات متحده و ایرانیان از آن زمان شد، الهام‌بخش بسیاری از کتاب‌ها، مستندها و تحقیقات دانشگاهی است. اما تقریباً هفت دهه بعد، مورخان انگلیسی اسناد وزارت امور خارجه را در بایگانی‌های ملی ایالات متحده کشف کرده‌اند که نشان از پیچیدگی جدید کودتا دارد.

سند اصلی مربوط به فوریه سال ۱۹۵۳ است، یعنی پنج‌ماه قبل از اینکه جاسوسان انگلیس و ایالات متحده به سرنگونی دولت پارلمانی به رهبری نخست‌وزیر محمد مصدق کمک کنند. در آن زمان، شاه ایران ثبات نداشت و در بحبوحه مشکلات غوطه‌ور بود. او به فکر فرار از ایران بود. این اندیشه شاه نقشه مشترک آمریکا و انگلیس را قبل از اینکه شروع شود، با شکست روبه‌رو می‌کرد.

طبق این مستند که توسط بریو نیو مدیا (Brave New Media) برای کانال چهار انگلیس تهیه شده است، تاکنون این سند هرگز مورد توجه عموم قرار نگرفته است، حتی اگر به همراه سایر اسناد در بایگانی ایالات متحده آمریکا رمزگشایی شده باشد. در تاریخ ۲۷ فوریه، وزیر امور خارجه آمریکا، جان فاستر دالس یک پیام فوق‌سری را از سفارت آمریکا در لندن دریافت کرد که حاوی پیام آنتونی ادن، وزیر خارجه انگلیس بود که می‌گفت: «دفتر امور خارجه، ظهر امروز ما را از دریافت پیام ادن از ملکه الیزابت آگاه کرد. در این پیام درباره آخرین وضعیت شاه ابراز نگرانی شدید شده و ملکه شدیداً امیدوار است که ما می‌توانیم شرایطی را مهیا کنیم که شاه را از فرار از کشور دلسرد کنیم.»

ظاهراً ملکه الیزابت در این پیام تلاش کرده که پادشاه دیگری که دوستش هم است، ثابت‌قدم باقی بماند. روری کورماک، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه ناتینگهام، یکی از دو محققی است که اسناد را کشف کرده است. او گفت: «واشنگتن پیام بریتانیا را به عنوان کارت برنده‌ای به منظور متقاعدکردن شاه برای ماندن در کشور در نظر گرفته است.» کورماک به ان‌بی‌سی‌نیوز گفت: «برای آمریکایی‌ها، این عالی است. این مهم است که واشنگتن می‌تواند از کسی استفاده کند که شاه واقعاً به او احترام می‌گذارد. ملکه، رهبر خانواده‌های سلطنتی جهان.»

بنا بر این مستند، لوی هندرسون، سفیر آمریکا در تهران فوراً درخواست ملاقات با شاه جهت تحویل پیام از انگلیس را داد. یکی از دستیاران کاخ به سفیر گفت که شاه نمی‌تواند حضوری با او ملاقات کند، زیرا منتظر نخست‌وزیر مصدق است تا برای خداحافظی با او پیشش بیاید. هندرسون که در مورد امنیت تماس تلفنی نگرانی داشت، سعی کرد پیام خود را از طریق فردی که در کاخ سفید صاحب مقام بود و با لحنی محتاطانه به شاه منتقل کند.

ریچارد آلدریچ، استاد سیاست و مطالعات بین‌الملل در دانشگاه وارویک، محقق دیگری که اسناد را کشف کرده، گفت: «اگرچه راهی برای دانستن اینکه برداشت شاه از این پیام چه بوده، وجود ندارد، اما نتیجه این بود که شاه به سرعت برنامه‌های خود را برای پرواز از تهران کنار گذاشت.» آلدریچ گفت: «شاه برنامه‌هایش را تغییر می‌دهد. آنچه ما به عنوان مورخان واقعاً دوست داریم، انجام دهیم این است که بتوانیم یک آزمایشگاه راه‌اندازی کنیم و مجدداً وقایع را تغییر دهیم و یک چیز خاص را تغییر دهیم، اما شما نمی‌توانید این کار را بکنید. به هر حال، ارزیابی من این است که اگر شاه فرار می‌کرد، احتمال اینکه این کودتا اتفاق بیفتد، بسیار کمتر بود.» اما در لندن، سفارت آمریکا خیلی زود متوجه شد پیامی که از طرف مقامات بریتانیا منتقل شده بود، به‌راحتی می‌تواند اشتباه برداشت شود.

طبق یادداشت دوم که در این مستند بازگو شده است، سفارتخانه با استناد به تلگراف قبلی خود می‌گوید که ملکه الیزابت به کشتی اشاره دارد و نه به سلطنت. مهم اینکه، سفارتخانه بر این گفته خود تأکید هم می‌کند. نکته دیگر اینکه، وزیر امور خارجه انگلیس پیام خود را درحالی‌که با کشتی «آر ام اس» ملکه الیزابت برای شرکت در جلسات به کانادا می‌رفت، ارسال کرده بود. از ملکه هیچ پیامی برای شاه وجود نداشت و هیچ دیپلماسی سلطنتی فوق‌سری در بازی نبود. این فقط یک اشتباه بزرگ ناشی از یک یادداشتی بود که به طرز گیج‌کننده‌ای نوشته شده بود.

کورماک گفت: «این یک ضعف برنامه‌نویسی است و من به هیچ وجه آمریکایی‌ها را به خاطر سو تفسیر سرزنش نمی‌کنم.» سفارت لندن در تلگرام خود به واشنگتن نوشت: «عمیقا از عدم وضوح در پیام ارسالی ابراز پشیمانی می‌کنیم. این گفته دیگر هرگز تکرار نشد، تا امروز که ما دوباره این پیام را خواندیم و فهمیدیم که این پیام مستعد سوءبرداشت بوده است.»

مقامات آمریکا تصمیم گرفتند که به همتایان بریتانیایی خود در مورد این درهم‌ریختگی چیزی نگویند. کورماک گفت دولت انگلیس از شنیدن اینکه از ملکه به عنوان ابزاری در یک عملیات مخفی تغییر رژیم استفاده شده است، احتمالاً خشمگین می‌شد. در مورد شاه نیز آمریکایی‌ها تصمیم گرفتند که این اشتباه را اصلاح نکنند و به او هم چیزی نگویند.

آلدریچ گفت: «آنها نمی‌خواهند شاه متوجه شود که او در واقع گمراه شده است، یا حتی به‌طور غیرعمد فریب خورده است. او متقاعد شد که ریسک کند و همه اینها تا حدی بر اساس یک فرضیه دروغین استوار بود. شاه ایران معتقد است که از یک کشور سلطنتی دیگری پیام دریافت کرده است. درحالی‌که او در حقیقت، پیامی از یک قایق دریافت کرده بود.»

کودتای سرنگونی مصدق در آگوست همان سال آغاز شد. پس از آنکه دولت مصدق سفارت انگلیس در تهران را در سال ۱۹۵۲ تعطیل و گمان کرد که این یک مرکز جاسوسی است. سیا با استفاده از مأموران و برنامه‌های انگلیسی رهبری عملیات کودتا را بر عهده گرفت. دولت رئیس‌جمهور هری ترومن در برابر ایده براندازی مصدق مقاومت کرده بود اما پس از روی کارآمدن دوایت آیزنهاور در ژانویه سال ۱۹۵۳، تیمی جنجالی‌تر که نگران قدرت‌گرفتن اتحاد جماهیر شوروی در ایران بود، از رویکرد انگلیس حمایت کرد.»

این کودتا در درجه اول با تکیه به افسران نظامی ایران، رشوه‌دادن و سوءاستفاده از مخالفت‌های موجود با مصدق توسط سیا با نام عملیات آژاکس انجام شد. در ابتدا کودتا با مشکل روبه‌رو شد و اردوگاه مصدق برخی چیزها را فهمید اما افسران سیا که دست‌اندرکار این کودتا بودند به سرپرستی کرمیت روزولت جونیور، نوه رئیس‌جمهور پیشین تئودور روزولت، تلاش دوم را انجام دادند که موفق شد.

در ۱۹ آگوست، شاه مصدق را از نخست‌وزیری برکنار و یک دولت نظامی را متصدی امور کرد. در سال ۲۰۱۳، سیا به طور علنی برای اولین بار به دست‌داشتن خود در کودتای ۱۹۵۳ اذعان کرد؛ رویدادی که همچنان در شکل‌دهی آشفتگی روابط ایران و ایالات متحده نقش دارد که خود شاه هم در انقلاب ایران در سال ۱۹۷۹ به‌دنبال اعتراضات گسترده، سرنگون شد.

آلدریچ و کورماک گفتند افشاگری در مورد یادداشت‌های دیپلماتیک سال ۱۹۵۳ این سوال را ایجاد می‌کند که آیا ملکه انگلیس تاکنون می‌دانسته که وی نقش ناخواسته‌ای در وقایع ایران دارد یا اینکه آیا مقامات انگلیس همیشه به دنبال کناره‌گیری سلطنت انگلیس از سایر مکانیسم‌های ژئوپلیتیکی بوده‌اند؟ مورخان می‌گویند: «دستیابی به اسناد تاریخی مربوط به خاندان سلطنتی بسیار دشوار و غالباً غیرممکن است. حتی برای نوشتن مقالات مربوط به قرون ۱۹ و ۲۰ هم با این مشکل مواجه هستیم.» کورماک گفت: «مخفی‌ترین نهاد در انگلستان، با قدمت طولانی، خانواده سلطنتی است. بنا بر این مستند، پس از کودتا در سال ۱۹۵۳، سفیر آمریکا در تهران به نخست‌وزیر انگلیس، وینستون چرچیل یا ملکه در لندن پیشنهاد کرد که نوعی پیام تبریک به شاه بدهند.» وزارت خارجه انگلیس پاسخ داد: «فکر نمی‌کنم که پاسخی از سوی ملکه الیزابت در این زمینه خطاب به شاه ارسال شود!»

کد خبر 427776

منبع: ایمنا

کلیدواژه: دولت شاهنشاهی ملکه بریتانیا ملکه الیزابت کودتای 28 مرداد کودتا 28 مرداد 1342 شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق ملکه الیزابت ایالات متحده آمریکایی ها امور خارجه نخست وزیر کشف کرده سال ۱۹۵۳

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۲۲۶۶۲۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

انگلیس: شناسایی سپاه به عنوان «سازمان تروریستی» به سودمان نیست

وزیر امور خارجه انگلیس تصریح کرد که افزودن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به فهرست سازمان‌های به اصطلاح تروریستی باعث قطع روابط دیپلماتیک با ایران شده و به سود انگلیس نیست.

به گزارش ایرنا، دیوید کامرون روز سه‌شنبه در نشست کمیته روابط بین‌الملل و دفاعی پارلمان انگلیس عنوان کرد که سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به طور کامل در فهرست تحریم‌های این کشور قرار دارد و شناسایی آن به عنوان سازمان تروریستی به مصلحت نیست.

وی ادعا کرد: تمام کارهایی را که باید انجام دهیم تا بر ایران فشار بیاوریم و مطمئن شویم جایی که آن‌ها غیرقانونی عمل می‌کنند، می‌توانیم علیه آن‌ها اقدام کنیم، در نظام تحریمی ما لحاظ شده است. اما وقتی از پلیس، سرویس‌های اطلاعاتی و دیگران می‌پرسم که آیا اقدام بیشتر علیه سپاه ضروری است، پاسخ منفی است.

وزیر امور خارجه انگلیس با اشاره به اینکه روابط دیپلماتیک انگلیس و ایران در مقطع کنونی «نسبتاً مختصر» است اما هشدار داد که شناسایی سپاه به‌عنوان سازمان به اصطلاح تروریستی، به این روابط پایان می‌دهد.

کامرون عنوان کرد: «وقتی صحبت از تلاش برای متوقف کردن تشدید درگیری‌ها می‌شود، وقتی صحبت از ارسال پیامی مستقیم به ایرانی‌ها می‌شود… من می‌خواهم خودم با آن‌ها گفت‌وگو داشته باشم، نمی‌خواهم به همتای فرانسوی‌ام زنگ بزنم و بگویم، آیا می‌توانید به ایرانیان این پیام را ارسال کنیم؟»

وی افزود: «به نظرم این اقدام (افزودن سپاه به فهرست سازمان‌های تروریستی) به نفع بریتانیا نیست، این اقدام نه تنها رویکرد ما را تقویت نمی‌کند که از بسیاری جهات آن را تضعیف می‌کند.»

وزیر امور خارجه انگلیس دو هفته پیش هم در سفر به سرزمین‌های اشغالی خطاب به بنیامین نتانیاهو نخست وزیر رژیم صهیونیستی گفته بود که دولت لندن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران را به‌عنوان سازمان به اصطلاح تروریستی شناسایی نخواهد کرد.

بر اساس گزارش‌ها کامرون به نتانیاهو این طور گفته است: وزیر امور خارجه ایران دوست من نیست اما ما باید بتوانیم تلفن را برداریم و با هم گفت‌وگو کنیم. بنابراین تحریم سپاه کمکی به بهبود اوضاع نمی‌کند.

بحث افزودن نام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به عنوان نهاد رسمی نظامی ایران، به فهرست سازمان‌های تروریستی انگلیس، در مقطعی از ناآرامی‌های آذر ۱۴۰۱، به سوژه رسانه‌های غربی تبدیل شد. این طرح غیرقانونی به‌واسطه تحرکات گروه‌های ضد انقلاب و حمایت لابی رژیم صهیونیستی به محافل سیاسی هم راه‌پیدا کرد اما با شکست مواجه شد.

مقام‌های دولت انگلیس همان زمان اعلام کردند که چنین اقدامی به مصلحت روابط دیپلماتیک دو کشور نیست و تمایلی به تشدید روابط با ایران ندارند. با این حال گروه‌های وابسته به رژیم صهیونیستی هر از گاهی تلاش می‌کنند تا این طرح شکست خورده را احیا کنند.

چندی پیش گروه دوستی پارلمانی انگلیس-اسرائیل طی نامه‌ای خطاب به نخست وزیر انگلیس، این درخواست غیرقانونی را دوباره تکرار و ادعا کرد که اقدامات فرامرزی سپاه، باعث نگرانی جامعه انگلیس شده است.

در همین پیوند سفارت جمهوری اسلامی ایران در انگلیس ضمن محکوم کردن تلاش‌ها برای سیاه‌نمایی سپاه اعلام کرد که این فشارها از سوی عناصری اعمال می‌شود که درصدد کاهش و تخریب روابط ایران و انگلیس هستند.

سفارت کشورمان در بیانیه‌ای برای نشریه میدل‌ایست‌آی نوشت: ما معتقدیم که فشار برای تحریم سپاه تحت تأثیر بازیگران خارجی، به ویژه رژیم اسرائیل است که سابقه خصومت با ایران دارد. این تلاش به جای ارتقای صلح و ثبات در منطقه، در خدمت تشدید تنش‌ها و ایجاد تقابل است.

در این بیانیه با اشاره به اینکه سپاه پاسداران در مقابله با «تهدیدات تروریستی و گروه‌های افراطی» خاورمیانه، نقش بسیاری مهمی را ایفا کرده است، افزود: «اتهامات تروریستی علیه سپاه فاقد دلیل و مدرک است و با گرایش‌های سیاسی مطرح می‌شود.»

تحلیلگران در انگلیس هم معتقدند که قرار دادن نام سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی، تنش‌ها بین لندن و تهران را در میان تحولات غرب آسیا تشدید و هر گونه امید در خصوص تلاش‌های دیپلماتیک برای نجات توافق سال ۹۴ را پیچیده خواهد کرد. از این رو به نظر می‌رسد که انگلیس تمایلی به چنین اقدام تنش‌زایی ندارد.