قنات ثلاثه گناباد شاهکاری در مهندسی و تقسیم آب
تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۲۳۸۱۷۶
پدیده شگفت‌انگیز قنات از دیرباز یعنی "عصر آهن" تاکنون به عنوان روش مهندسی بی‌بدیلی برای تامین آب آشامیدنی و کشاورزی در مناطق خشکسالی‌زده فلات ایران به کار گرفته شده است. قنات در طول هزاران سال نقشی کلیدی و موثر در نظام اقتصادی و حیات اجتماعی ایرانیان ایفا کرده و بسترساز شکوفایی زندگی با ایجاد امید، انگیزه و فرصت کار بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
ساکنان مناطق کویری در طول تاریخ که تا کیلومترها از دستیابی به رودخانه و چشمه سارها و مواهب طبیعی دور بودند به دنبال حفر قنات برای تامین آب مورد نیاز خود برآمدند.
اواخر هزاره دوم قبل از میلاد با افزایش جمعیت همزمان با مهاجرت اقوام آریایی به سمت فلات ایران منابع آبی موجود و در دسترس پاسخگوی نیازها نبود لذا ساکنان ایران زمین به فکر چاره افتادند که هسته مرکزی آن تلاش برای انتقال آب از رودخانه‌های جاری به نقاط دورتر و همچنین بهره‌گیری از منابع آب زیرزمینی با حفر چاه بود.
ابتکار ایرانیان باستان در حفر قنات به تدریج به دیگر نقاط جهان به خصوص منطقه اروپای غربی، شمال آفریقا، چین و حتی به بخش هایی از آمریکای جنوبی مانند شیلی راه یافت و هر چند قدیمی ترین قناتها در ایران، افغانستان و تاجیکستان قرار دارد اما ٣٤ کشور از قنات برخوردارند.
در این میان شهرستان گناباد با برخورداری از حدود ۶۰۰ قنات از جایگاه خاصی در این بخش برخوردار است و قنات قصبه به عنوان کهن ترین قنات جهان در این شهرستان واقع و به عنوان تنها اثر خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی به ثبت رسیده است.
در میان قناتهای گناباد اما قنات ثلاثه با توجه به شرایط تقسیم آب و موقعیت جغرافیایی اش از شرایط خاصی برخوردار است.
پژوهشگر مسائل فرهنگی گناباد در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت:"ثلاثه" یکی از عجایب دیگر تامین آب گناباد و ناشی از همت مردان گذشته این دیار به شمار می‌رود و قنات ثلاثه بعد از قنات جهانی "قصبه شهر" عمیق‌ترین قنات موجود در گناباد و تامین‌کننده آب سه روستای "مند، دلویی و خیبری" این شهرستان است.
حمیدرضا مهدوی مقدم افزود: مادر چاه قنات ثلاثه با عمق ۳۰۰ متر و تغذیه شبکه‌ای ۳۰ کیلومتری هزار و ۵۰۰ سال قدمت دارد و از این مادر چاه تا محل روستا ۴۷ میله چاه و ۳۵۰ حلقه چاه حفر شده است.
وی ادامه داد: نخستین تقسیم آب این قنات در دو کیلومتری "روستای رهن" در عمق ۹۵ متری زمین انجام شده است و از مجموع پنح قسمت آب قنات دو قسمت به روستای دلویی و سه قسمت دیگر به روستای مند و خیبری می‌رود. رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گناباد گفت: تقسیم آب هم بدین گونه است که ابتدا آب به اتاقکی ریخته سپس دو شاخه می شود و درگاه تقسیم آب از جنس چدن است و اگر نیاز باشد که کسی به این مکان برود باید نماینده هر سه روستا حضور داشته باشند و سهم آب روستای مند و روستای خیبری در کوچه نخل گناباد (کنار مسجد ۱۴ معصوم) ، در عمق ۴۰ متری و در محلی که برای تقسیم آب احداث شده است به دو قسمت مساوی تقسیم شده و هر یک جداگانه به سوی روستای خیبری و مند راه می سپارد.
مهدوی مقدم افزود: ریشه نوع تقسیم آب قنات ثلاثه و کم و کیف آن را باید در میزان مشارکت و سرمایه نخست آن دانست که اطلاع دقیقی از آن در دست نیست اما آنچه جالب است تقسیم عادلانه و به کار بردن تکنیک خاصی است که پس از ۱۵۰۰ سال بدون تغییر باقی مانده است.
وی ادامه داد: هر یک از این روستاهای دلویی، خیبری و مند، یک رشته قنات کمکی هم دارند که با سهم قنات ثلاثه آنها مخلوط می‌شود. قنات کمکی روستای دلویی عیدی بجس یا عیدی بجست و قنات کمکی خیبری کمی و قنات کمکی روستای مند خدافرید نامیده می شود.
رییس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گناباد هم به خبرنگار ایرنا گفت: شرایط و شیوه آب دهی قنات ثلاثه با توجه به شرایط آن در سده های گذشته بی نظیر و جالب توجه است.
علیرضا شناسایی با اشاره به ثبت قناتهای قصبه و رهن گناباد در فهرست آثار جهانی و ملی افزود: قنات ثلاثه با توجه به موقعیت و شیوه جالب تقسیم آب از قابلیت ثبت در میراث کشاورزی برخوردار است.
وی توجه بیشتر مسوولان ذیربط در این زمینه را خواستار شد و ادامه داد: پیگیری هایی در این خصوص در دست اقدام است.
از مجموع ۲۵۰ اثر تاریخی و گردشگری گناباد ۱۴۷ اثر در فهرست آثار تاریخی کشور به ثبت رسیده که از این میان قنات قصبه تنها اثر ثبت شده استان خراسان رضوی در فهرست آثار جهانی است.
نظام آبیاری مبتنی بر قنات گناباد هم سال گذشته در سازمان خوار و بار ملل متحد (فائو) در فهرست آثار جهانی ثبت شد.
چهار موزه باستان شناسی، مردم شناسی زعفران و آب و محیط زیست هم در شهرستان گناباد فعال است.
مرکز شهرستان ۹۰ هزار نفری گناباد در ۲۸۷ کیلومتری جنوب مشهد قرار دارد.
منبع: ایرنا
کلیدواژه: مشهد افغانستان گناباد تاجیکستان شیلی فنی و مهندسی قنات ایرانی بنای تاریخی یونسکو فائو مشهد افغانستان گناباد تاجیکستان شیلی فنی و مهندسی قنات ایرانی بنای تاریخی یونسکو فائو فهرست آثار جهانی تقسیم آب
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۲۳۸۱۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
میلیارد ریال برای اجرای طرح‌های ورزشی گناباد تخصیص یافت
علی اصغر اکبری رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ۱۲۰ میلیارد ریال از مجموع این اعتبار برای ساخت و تکمیل هشت زمین چمن ورزشی در شهر‌های کاخک و روشناوند، محله نوغاب و استادیوم ورزشی ملت شهر گناباد و روستاهای سقی، کلات، باغ آسیا و ریاب از توابع این شهرستان تخصیص پیدا کرد.
وی ادامه داد: ۱۰ میلیارد ریال از این اعتبار نیز برای تکمیل گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند و پنج میلیارد ریال هم به خانه جوان گناباد تخصیص یافت.
رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ساخت گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند از توابع بخش مرکزی این شهرستان به عنوان بزرگترین گود باستانی شرق کشور از سال ۱۳۹۵ آغاز شد و تا سال ۱۴۰۱ مبلغ ۲۵ میلیارد ریال توسط خیران برای ساخت آن تخصیص پیدا کرد.
اکبری افزود: از محل اعتبارات دولتی هم طی یک سال گذشته ۲۵ میلیارد ریال و امسال هم ۱۰ میلیارد ریال برای تکمیل گود ورزش‌های باستانی روستای بیلند تخصیص یافت و این طرح با پیشرفت فیزیکی ۹۵ درصد در حال اجراست و نیمه نخست امسال به بهره برداری می‌رسد.
وی اضافه کرد: با وجود این که ساختمان خانه جوان شهرستان گناباد در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ به عنوان نخستین خانه جوان استان خراسان رضوی افتتاح شد ولی به دلیل تکمیل نبودن امکانات هنوز به بهره برداری نرسیده است.
رئیس اداره ورزش و جوانان گناباد گفت: ساخت خانه جوان گناباد در زمینی به وسعت ۶۶۰ متر مربع و با اعتباری افزون بر ۱۰ میلیارد ریال از سال ۱۳۹۷ آغاز شد و این طرح هم اکنون ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، اما هنوز زیرساخت‌های آب، برق، گاز، تلفن و سایر تجهیزات مورد نیاز آن تامین نشده است.
اکبری افزود: ۲۵ میلیارد ریال طی یک سال و نیم گذشته برای تکمیل خانه جوان گناباد تخصیص یافت و برای بهره برداری نهایی آن ۱۵ میلیارد ریال نیاز است.
وی با اشاره به بهره برداری از ۱۴ طرح ورزشی با صرف اعتبار ۳۰۰ میلیارد ریال طی سال گذشته در این شهرستان اظهار کرد: از جمله این طرح‌ها زمین چمن مصنوعی و خانه ورزش روستاهای رهن، مند، ریاب، گوهردشت، نوده، روچی، نوده میرمحراب، فودنجان و نجم آباد و آماده سازی مرحله نخست گود باستانی روستای بیلند و سه سالن و باشگاه ورزشی در گناباد و بیدخت است.
باشگاه خبرنگاران جوان خراسان رضوی مشهد
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان