چله‌تموز

در ایران کهن، بسیار پیشتر از رواج آیین زرتشت، حتی احتمالاً پیش از مهاجرت اقوام آریایی به این سرزمین، گاه‌شماری، عمدتاً بر مبنای شناخت نحوه رفتار خورشید انجام می‌شده است.

قدس آنلاین: در ایران کهن، بسیار پیشتر از رواج آیین زرتشت، حتی احتمالاً پیش از مهاجرت اقوام آریایی به این سرزمین، گاه‌شماری، عمدتاً بر مبنای شناخت نحوه رفتار خورشید انجام می‌شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بر این اساس، اعتدالین و انقلابین، رویدادهایی مهم در طول سال بوده‌اند. از این منظر آیین نوروز (اعتدال بهاری) آیین مهرگان (حوالی اعتدال پاییزی)، آیین شب‌چله (انقلاب زمستانی) و آیین آغاز تابستان در یکم تیر (انقلاب تابستانی) و نیز آیین‌های مرتبط با آن، مثل جشن سده، کهن‌ترین آیین‌ها و در عین حال بومی‌ترین آن‌ها، در فلات ایران هستند.

استاد دکتر مهرداد بهار در کتاب گرانسنگ «پژوهشی در اساطیر ایران» به این مهم اشاره می‌کند: «در اوستا سخنی از عید نوروز، عید مهرگان و جشن سده در میان نیست... اگر نوروز، مهرگان و جشن سده، هندوایرانی بود، باید به نحوی در وداها و اوستا از آن‌ها یاد می‌شد و چنین نیست. به احتمال زیاد این اعیاد که به اعیاد اقوام برزگر می‌ماند و نه اقوام گله‌دار، می‌بایست اعیادی سخت کهن در نجد ایران بوده باشند و به پیش از تاریخ بازگردند و از آنِ اقوام بومی این سرزمین، یعنی اجداد غیرآریایی ما باشند.»۱

در خراسان که همچنان میراثدار این فرهنگ کهن است، همه این آیین‌های سالانه، به نحوی زنده هستند؛ در این سرزمین تاریخی همچنان که نوروز، گرامی ‌داشته می‌شود، آیین شب‌چله هم رواج دارد. رواج همین عنوان «شب‌چله» به جای «شب‌یلدا» نشان‌دهنده اصالت و دیرینگی آن در خراسان است. آیین مهرگان که از آن به عنوان جشن برداشت محصول یاد می‌شود، اگرچه نه در قالب آیین، اما در فولکلور ما مردم همچنان زنده است؛ وفور آیین‌های برداشت محصول، نیز باورها و ضرب‌المثل‌هایی که به این موعد اشاره می‌کنند، می‌توانند بازمانده آیین مهرگان باشند.

در این میان گرامیداشت انقلاب تابستانی که از آن با عنوان «چله تموز» یاد می‌شود، هنوز در بخش‌هایی از خراسان رواج دارد؛ نیز در فولکلور این منطقه، چله‌تموز، موعدی پر کاربرد است. این چله، از اول تیرماه آغاز می‌شود و تا دهم مرداد ماه ادامه دارد. تابستان هم مثل زمستان، همچنان که یک چله بزرگ(۴۰ روزه) دارد، چله کوچک(۲۰ روزه) هم دارد. چله کوچک تابستان هم از دهم مرداد ماه آغاز می‌شود و تا اول شهریور ادامه دارد.

در فرهنگ خراسانی که همانند فرهنگ کهن ایران‌زمین، بر مبنای کشاورزی(و نه دامداری) است، آغاز چله‌تموز که بلندترین روز سال هم هست، موعد بسیاری از فعالیت‌های مرتبط با کشت و کار است.

باوری قدیمی هم وجود دارد و آن اینکه هنگامی که زمستان فرامی‌رسد، تابستان در دل زمین فرومی‌رود و هنگامی که تابستان می‌شود، زمستان در دل زمین جای می‌گیرد؛ برای همین هم آب‌هایی که از زمین می‌جوشد در زمستان گرم است و در تابستان سرد. ۲

اما همچنان که با آغاز چله‌تموز، تابستان از دل زمین بیرون آمده و روی زمین استقرار می‌یابد، گیاهی هم هست که با شروع تابستان به گل می‌نشیند. گل‌های نیلوفر، هر صبح با طلوع خورشید، باز می‌شوند و با غروب آن، می‌پژمرند. نیز برآمدن این گیاه و بالا خزیدن آن، تلاشی برای رسیدن به خورشید تلقی می‌شود. از این منظر، این گل که ارتباطی پیوسته با خورشید دارد، نزد پدران و مادران ما، مقدس بوده است. تقدس گل نیلوفر(گل کبود) ریشه در آیین‌های «کیش مهر» دارد و البته نباید آن را با تقدس نیلوفر آبی که ارتباطی پیوسته با ایزدبانو آناهیتا دارد و در نقش‌نگاره‌های کهن هم، فراوان دیده می‌شود(لوتوس) اشتباه گرفت.

جشن نیلوفر، از همین منظر یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانی است. ابوریحان‌بیرونی در کتاب «آثار الباقیه عن‌القرون الخالیه» به این جشن به صورت مختصر اشاره کرده، اما چیزی درباره چگونگی برگزاری آن نگفته؛ جز اینکه در خردادروز از تیر ماه (ششم تیرماه) برگزار می‌شده است. اگرچه نشانه چندانی از جشن نیلوفر حتی در خراسان باقی نمانده، اما وفور کاشت گل نیلوفر در خانه‌های روستایی، احتمالاً برگرفته از همان باورهای آیینی است؛ باورهایی که در آن، خورشید، سرچشمه نور، روشنایی، گرما و زندگی است.

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: آیین زرتشت

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۳۴۷۷۹۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

قطار ۵ستاره تابستان امسال به همدان می‌رسد

فرماندار همدان با اشاره به کافی نبودن ظرفیت قطار برای مردم همدان گفت: از ابتدای تابستان قطار پنج‌ستاره به مسافران همدان خدمات ارائه می‌دهد. - اخبار استانها -

مسلم مخفی در گفت‌و‌گو با خبرنگار تسنیم در همدان، با اشاره به نارضایتی شهروندان از ارائه خدمات توسط راه‌آهن همدان، اظهار داشت: در جلسه‌ای با مدیرکل راه‌آهن مسائل و دغدغه‌های مردم مطرح و پیگیری شد که امیدواریم به‌زودی برطرف شود.

وی افزود: در زمان حاضر قطار همدان همه‌روزه در حال سرویس‌دهی است و روزانه 400 نفر ظرفیت دارد که این تعداد برای جمعیت همدان و شهرهای هم‌جوار کفایت نمی‌کند و لازم است افزایش پیدا کند.

فرماندار همدان با اعلام این خبر که با پیگیری‌های مدیریت راه‌آهن استان از ابتدای تابستان قطار پنج‌ستاره به مسافران همدان خدمات می‌دهد گفت: این اقدام حتماً افزایش رضایتمندی شهروندان را به‌دنبال خواهد داشت.

وی با ابراز اینکه ترمینال ایستگاه راه‌آهن همدان 95 درصد پیشرفت دارد، افزود: امیدواریم این ساختمان که از محل سفر رئیس جمهور نیز اعتبار دارد و در منطقه غرب کشور بی‌نظیر است، به‌زودی تکمیل شود و به بهره‌برداری برسد.

فرماندار همدان با انتقاد از عملکرد شرکت ساخت و توسعه زیرساخت، بیان کرد: متأسفانه پروژه راه دسترسی به راه‌آهن همدان استاندارد لازم را ندارد، البته برخی اقدامات ایمنی انجام شده است که امیدواریم این پروژه نیز سریع‌تر آغاز شود.

مخفی عنوان کرد: مجموعه عوامل راه‌آهن همدان به‌دنبال رضایتمندی مسافران هستند که امیدواریم با ایجاد زیرساخت‌های لازم این امر به‌طور کامل محقق شود.

وی گفت: پروژه قطار سریع‌السیر همدان به تهران نیز در حال پیگیری است و با انجام آن فاصله تهران به همدان به کمتر از یک ساعت می‌رسد.

فرماندار همدان تصریح کرد: راه‌آهن همدان به ملایر نیز به‌طول 75 کیلومتر در دو قطعه کارگاهی در حال ساخت است که قطعه یک 45 درصد و قطعه دو 20 درصد پیشرفت دارد.

انتهای پیام/+