تجربه دانشگاههای دنیا از امتحانات در ایام کرونا

آیا دوست دارید به جای اینکه در یک سالن بزرگ ترسناک امتحان دهید، با لباس خانه و یک فنجان چای در دست به صورت آنلاین امتحان دهید؟ جواب این سئوال در تجربه دانشجویان نهفته است.

به گزارش تابناک، یکی از تحولات جدید در نتیجه همه‌گیری جهانی کووید ۱۹، آزمون‌ها و امتحانات آنلاین است. بیماری همه‌گیر کروناویروس یا COVID ۱۹ زندگی همه افراد را به طور قابل‌توجهی تغییر داده‌ است و دانشجویان هم قطعاً از آن مستثنی نیستند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دانشجویان قادر نیستند به دانشگاه برگردند و امتحانات خود را به صورت عادی انجام دهند و به همین دلیل بسیاری از دانشگاه‌ها به آزمون‌های آنلاین متوسل شدند.

در شرایط کنونی جهانی، ممکن است امتحانات چندان اولویت نداشته باشند اما برای دانشجویان استرس امتحان همراه با استرس همه گیری کروناویروس شرایط سخت تری ایجاد می کند.

نحوه برگزاری امتحانات دانشگاهها این روزها در تمام دانشگاههای دنیا تحت تأثیر کرونا است از این رو بسیاری از دانشگاهها همانند آموزش مجازی به امتحانات مجازی روی آورده اند. همین مسئله باعث شده دانشجویان از واکنشهای متفاوتی به این موضوع داشته باشند.

آنا ریز (Anna Rees) یکی از دانشجویانی است که معتقد است امتحان آنلاین از مدل امتحان سنتی در سالن بزرگ بهتر است. این دانشجو با اشتراک گذاشتن تجربه خود در امتحانات آنلاین یادآور می شود این امتحانات چگونه به کاهش استرس وی کمک کرده اند.

او می گوید در کل سه امتحان آنلاین داشته که دو مورد از آن‌ها مبتنی بر مقاله بودند و می افزاید: قرار شد عناوین مقاله مشخص و در تاریخ معینی منتشر شوند. ما دو هفته فرصت داشتیم تا مقالات را بنویسیم. از ما انتظار می رفت یک مقاله کامل فقط در مقیاس کوچکتر و با تعداد کلمات کمتر (۷۵۰ لغت) بنویسیم که دلیل آن هم کوتاه بودن چارچوب زمانی شرایط فعلی بود.

این دانشجو ادامه می دهد: امتحان سوم من امتحان چند گزینه ای بود. من ۳۷ سوال و ۱.۵ ساعت برای تکمیل آن وقت داشتم. در هر سه این امتحانات، کتاب آزاد بود اما ما هنوز انتظار داشتیم که آن‌ها را به تنهایی مانند یک امتحان معمولی طی کنیم.

او درباره تفاوت تجربه درس خواندن برای امتحان آنلاین و امتحان حضوری می گوید: به نظرم این بخش بسیار دشوار بود چون من قرار است در خانه بنشینم و تمام یادداشت های یکسال را مرور کنم. تصمیم گرفتم یادداشت هایم را ساماندهی و خلاصه کنم تا بتوانم به راحتی در آزمون به آنها دسترسی داشته باشم. اگرچه به همان اندازه که برای امتحان عادی درس می خوانم، درس نخواندم اما توانستم با خلاصه نویسی یادداشت‌ها را منظم کنم.

عجیب ترین قسمت امتحان آنلاین دانشگاه نشستن سرجلسه با لباس خانه و یک فنجان چای بود!

این دانشجو تجربه امتحان آنلاین را تجربه ای متفاوت در زندگی دانشجویی خود می داند و می گوید: عجیب ترین قسمت امتحان آنلاین دانشگاه برای من نشستن سرجلسه با لباس خانه و یک فنجان چای بود! اگر شرایط امتحان را از من می پرسیدند می گفتم که بسیار سودمند بود و قطعا استرس کمتری داشتم. هیچ سالن امتحان بزرگ و گرمی که مراقبان مرعوب کننده با صدها دانشجو در کنارم وجود نداشت.

آنا ریز (Anna Rees) در ادامه شرایط امتحانات مقاله آزاد را تشریح می کند و می گوید: در زمان ارائه مقاله، من برای چند ساعت در برابر کامپیوتر نشستم و امتحان اول را انجام دادم و توانستم موضوعی که دو هفته به طول می انجامید را طی دو روز تکمیل کنم. اما باید بگویم که تا به حال در زندگی ام در یک امتحان تا این حد استرس نداشتم.

ایجاد بانک سئوال نمونه ای از اقدامات ضد تقلب دانشگاه ها در امتحانات آنلاین

این دانشجو به اقدامات ضد تقلب دانشگاه خود نیز اشاره می کند و می گوید: از نظر اقدامات ضد تقلب ، برای امتحان چند گزینه ای من، بانک سؤالاتی ایجاد کرده بودند، بنابراین هر یک از افراد با سؤال های مختلف، تست های متفاوتی داشتند. البته این تنها اقدامی بود که من از آن آگاه بودم و ممکن است در سایر فرم ها یا موضوعات امتحان متفاوت بوده باشد. به ما گفته شد که دانشگاه به ما اعتماد کرده است که تقلب نکنیم، اما هیچ اقدام مشخصی به جز این انجام نشد.

او تجربه امتحانات آنلاین را در مقایسه با امتحانات حضوری مفید می داند و می گوید: در امتحان حضوری باید به این فکر باشم که آیا وقت دارم که همه چیز را به یاد بیاورم اما در امتحان آنلاین از مطالعه لذت بردم و احساس کردم به جای اینکه همه چیز را برای امتحان به خاطر بسپارم، واقعاً آنها را مطالعه کنم.

اما در همه جای دنیا، موضوع امتحانات آنلاین دانشگاه ها در زمان همه گیری بیماری کروناویروس به همین سادگی نبوده است.

در کره جنوبی به دلیل اینکه روزنامه ها گزارش های زیادی از تقلب در آزمون های آنلاین برخی از معتبرترین دانشگاه های این کشور منتشر کردند، شرایطی ایجاد شد که دانشگاه ها در امتحان ورودی آنلاین تجدید نظر کرده و ممکن است حتی امتحانات را حضوری برگزار کنند.

امتحانات میان‌دوره‌ای آنلاین در دانشگاه های کره جنوبی با اتهام تقلب گسترده روبرو شد

در حال حاضر برخی از دانشگاه‌های کره‌جنوبی در حال تجدید نظر در مورد نحوه انجام ارزیابی‌ها قبل از امتحانات نهایی هستند که قرار است در اواخر ماه جاری برگزار شود. امتحانات میان‌دوره‌ای که به دلیل همه گیری کروناویروس به صورت آنلاین برگزار شد با اتهام تقلب گسترده روبرو شده است.

روزنامه ای در کره جنوبی در یک گزارش نسبت به تقلب در امتحانات دانشگاهی این کشور هشدار داده است. یکی از این دانشگاه ها، دانشگاه ملی سئول (SNU) یکی از ۱۰ دانشگاه برتر آسیا است. همچنین دانشگاه Inha در شهر اینچئون و دانشگاه Sogang در سئول دو موسسه دیگری هستند که گفته می شود دانشجویان تقلب کرده اند و دانشگاه هم ادعا می‌کند دانشجویان متقلب را دستگیر کرده‌است.

دانشجویان کره ای برای امتحانات حضوری باید صندلی های خود را ضد عفونی کنند

این گزارش باعث شده دانشگاه Inha تصمیم بگیرد امتحانات نهایی خود را به صورت حضوری برگزار کند. دانشجویان برای این امتحانات باید فرم سلامت را تکمیل کنند، یک ساعت زودتر برای کنترل دما به دانشگاه بیایند، ماسک مخصوص خود، ضدعفونی کننده دست و دستکش خود را همراه داشته باشند و صندلی های خود را ضد عفونی کنند.

دانشگاه Sogang پیش از این اعلام کرده بود که با توجه به اینکه بخشی از ترم تحصیلی به دلیل «آموزش از راه دور» طی شده، برخی امتحانات میان‌دوره‌ای به تعویق خواهند افتاد، اما برخی از آزمون‌ها به صورت اجتناب‌ناپذیر به صورت آنلاین برگزار خواهند شد. این دانشگاه اعلام کرده است ارزیابی برای ترم بهار در مقیاس درجه بندی کامل محاسبه می شود و نمرات روی نمودار نمی رود، زیرا آموزش از راه دور، ارتباط بین اساتید و دانشجویان را نسبتاً دشوار و ناکارآمد کرده است و تصمیم نهایی در مورد امتحانات نهایی معلق مانده‌ است.

دانشگاه ملی سئول (SNU) هم به اساتید این امکان را می دهد که تصمیم بگیرند امتحانات چگونه برگزار شود. اگرچه نمایندگان دانشجویان به دلیل نگرانی های بهداشتی اعلام کرده اند که ترجیح می دهند امتحانات آنلاین باشد و گفته اند امتحانات کتاب باز یا مقالات تحقیقاتی می تواند گزینه جایگزینی برای ارزیابی آنلاین باشد.

در همین زمینه چانگ کیم ، مدیر اجرایی انجمن توسعه منابع انسانی کره در کره جنوبی به سایت آموزش عالی تایمز گفته است: دانشگاه ها ممکن است اقدامات پیشگیرانه کافی برای انجام امتحانات آنلاین نداشته باشند. بیشتر دانشگاه های سئول هیچگونه اقدامات متقابل در مقابل تقلب آنلاین ندارند، چند دانشگاه برای تأیید هویت دانشجویان از سیستم های ویدئو کنفرانس استفاده می کنند، اما فکر می کنم این کافی نیست.

وی می گوید: اگر این آزمون به صورت سؤالات چند گزینه ای انجام شود در مقایسه با نگارش مقاله، به اشتراک گذاری اطلاعات برای پاسخ های صحیح بین دانشجویان از طریق پیام رسان ها آسان تر می شود. اگر عادلانه بودن امتحانات میان دوره ای تضمین نشود، ممکن است دانشگاه ها در نحوه ارزیابی ها امتحانات نهایی خود نیاز به بازبینی داشته باشند. در این حالت ، مسئولان دانشگاه باید اقدامات خاصی را برای جلوگیری از تکرار تقلب آنلاین قبل از برنامه آزمون نهایی انجام دهند.

کره جنوبی که تاکنون موارد کمی مرگ ناشی از کروناویروس داشته است، به خاطر رویکرد محتاطانه خود در کنترل این بیماری مورد ستایش قرار گرفته است. تدریس در دانشگاههای این کشور قبل از شروع ترم بهار در ماه مارس به حالت تعلیق در آمد و بعضی از آنها در اواخر ماه مه بازگشایی شدند اما وقتی میزان بیماران مبتلا به کرونا در یک روز دو رقمی شد، دانشگاه ها مجدداً بسته شدند و تنها فعالیت محدود دانشگاهی مانند دوره های آزمایشگاهی یا عملی، به صورت جزئی ادامه یافت.

برخی از دانشگاه ها در کره جنوبی حتی آنهایی که تقلب در امتحان آنلاین را کشف نکرده اند، اکنون در حال برنامه‌ریزی برای بازگشت به امتحانات حضوری هستند.

نرم افزار ضد تقلب به اطلاعات دانشجویان هلند نفوذ می کند

پس از آنکه گزارش های تقلب موجب شد که برخی از دانشگاه ها در آسیا به بازبینی موضوع امتحانات آنلاین بپردازند اما در اروپا، موضوع شکل دیگری پیدا کرده است و دانشجویان هلندی معتقد هستند که نرم افزار ضد تقلب امتحانات، به اطلاعات شخصی آنها نفوذ می کند و حریم شخصی آنها را مخدوش می کنند و به همین دلیل در استفاده از آن مقاومت می کنند.

در همین حال قانونگذاران اروپایی خواستار تحقیق درباره این هستند که آیا نرم افزارهای حفاظت از آزمون آنلاین، حقوق حریم خصوصی دانشجویان را نقض می کند یا خیر. این قانونگذاران استدلال می کنند اینکه دانشگاهها دانشجویان را مجبور کنند که از ابزارهای نظارت بر امتحانات که اطلاعات بیومتریک شخصی آنها را ضبط می کند، استفاده کنند، عمل ناعادلانه ای است.

همه گیری بیماری کروناویروس باعث شده است که بسیاری از دانشگاه ها به سراغ نرم افزاری با عنوان «Proctorio» بروند. حدود ۵۰۰ موسسه آموزشی در سطح جهان از این نرم افزار استفاده می کنند تا مانع تقلب دانشجویان در هنگام امتحانات آنلاین شوند. اما در هلند ، دادخواست دانشجویی علیه نرم افزار «Proctorio» با ۵ هزار امضا جمع شده و باعث ایجاد یک نزاع سیاسی شده است.

پاول تانگ یکی از نمایندگان پارلمان هلند از کمیسیون اروپا خواسته است که بررسی کند که آیا نرم افزار «Proctorio» با قانون «حفاظت از داده ها (GDPR)» اروپا همخوانی دارد یا خیر. او تاکید می کند نگران این است که داده های جمع آوری شده که داده های بیومتریک از صورت و چشم هستند با مقررات حفاظت از داده ها همخوانی نداشته باشد.

توماس فتش مدیر شرکت تولید کننده این نرم افزار در آلمان توضیح می دهد که نرم افزار «Proctorio» از طریق دوربین و میکروفون برای ردیابی چیزهایی مانند سر و حرکات چشم برای رفتارهای مشکوک هنگام امتحان بر دانشجو نظارت می کند. به عنوان مثال، اگر تشخیص داده شود که دانشجو فقط به یک گوشه از صفحه نگاه می کند یا دائم به دفترچه یادداشت نگاه می کند، نرم افزار به دانشگاه هشدار می دهد که این دانشجو به کپی کردن جواب ها مشکوک است.

این نرم افزار می تواند از دانشجو درخواست کند که «اسکن اتاق» انجام دهد و در این زمان دانشجو باید با دوربین لپ تاپ خود محیط اطاق را به نمایش بگذارد و همین ویژگی موجب شده علیه نرم افزار Proctorio دادخواستی تهیه شود و آن را حمله به حریم خصوصی بخوانند.

در همین زمینه فتش مدیر شرکت تولید کننده این نرم افزار می گوید: این اسکن ها به منظور جلوگیری از چسباندن برگه های پاسخ دور از دید دوربین لپ تاپ طراحی شده است. ضمن اینکه میکروفون های لپ تاپ نیز ممکن است مورد بررسی قرار گیرند تا بررسی شود که هیچ کس دیگری در اتاق به دانشجو کمک نمی کند.

دانشگاه ها می توانستند به جای نرم افزار گزینه امتحانات شفاهی را در نظر بگیرند

الکس تس روتن (Alex Tess Rutten) رئیس اتحادیه دانشجویی هلند به سایت آموزش عالی تایمز می گوید: دانشگاه ها خیلی آسان به نرم افزاران آنلاینی مانند proctoring روی آورده اند. در حالی که گزینه های خوبی مانند امتحانات شفاهی هم وجود دارد.

در دادخواست دانشگاه تیلبورگ (Tilburg) پیشنهاد شده است دانشجویان می توانند زمان معینی را برای گذراندن امتحان تعیین کنند و پس از آن اساتید با یک نمونه تصادفی دانشجویان را امتحان کنند و بررسی کنند که آیا دانشجو واقعاً مطالب را فهمیده و پاسخ های خود را ارائه کرده‌ یا خیر.

در مقابل درخواست دانشجویان، برخی از دانشگاه ها، نرم افزارها و امتحانات آنلاین را ضروری می دانند. ویلم ون والکنبورگ ، مدیر اجرایی یادگیری آنلاین در دانشگاه فناوری دلف هلند می گوید: با توجه به تعطیلی دانشگاه در همه گیری کووید ۱۹، امتحانات آنلاین و استفاده از نرم افزارهای ضد تقلب یک راه حل ضروری و مناسب است، زیرا دانشگاه ها خواهان به حداقل رساندن تاخیر در آموزش دانشجویان هستند.

کلاوس سیتسما (Klaas Sijtsma) رئیس دانشگاه تیلبورگ از استفاده از نرم افزار ضد تقلب «Proctorio» دفاع کرده و تاکید می کند این کار به دفاع از ارزش مدارک دانشگاه کمک خواهد کرد و تنها در جایی که لازم است مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

اما دانشکده حقوق در همین دانشگاه تصمیم گرفته است که از این نرم افزار استفاده نکند، تصمیمی که مورد استقبال مخالفان این نرم افزار قرار گرفته است.

تانگ مدیر دانشکده حقوق می گوید: ما در دانشکده حقوق تیلبورگ پیشنهادات را بررسی کردیم و نتیجه گرفتیم که برای امتحانات خود نیازی به امتحانات آنلاین نداریم. مطمئناً نظر دانشجویان ما در این زمینه بسیار مهم بود. ما با آنها بحث کردیم و به نگرانی های آنها با دقت گوش کردیم و می دانیم که در شرایط فعلی هر موسسه ای ممکن است با این مسائل دست و پنجه نرم کند.

البته نگرانی ها محدود به هلند نیست. دانشگاه ملی استرالیا هم پس از مطرح شدن نگرانی ها در مورد حفاظت از حریم خصوصی در نرم افزار ضد تقلب «Proctorio» مجبور شد به دانشجویان اطمینان دهد که جای نگرانی نیست.

این در حالی است که فتش مدیر شرکت تولید کننده این نرم افزار می گوید، صدا و فیلم دانشجویانی که در امتحانات قرار می گیرند، ضبط و ذخیره می شوند و فقط دانشگاه ها - نه شرکت - برای شناسایی اطلاعات به آن دسترسی دارند. داده های موجود باید حفظ شود تا دانشگاه ها بتوانند صحت امتحانات را بعدا بررسی کنند.

برخی از دانشگاه ها به نرم افزار اجازه داده اند تا هوش مصنوعی خود را برای تشخیص تقلب آموزش دهد

وی اضافه می کند: برخی از دانشگاه های آمریکا به این نرم افزار اجازه داده اند تا هوش مصنوعی خود را برای تشخیص تقلب در مجموعه داده ها (از جمله فیلم ها و صداهای ضبط شده) دانشجویان آموزش دهند.

با این وجود نظرسنجی هایی که از دانشجویان صورت گرفته نشان می دهد بیشتر دانشجویان مایل هستند امتحانات به صورت آنلاین برگزار شود. طبق نظرسنجی از دانشجویان، تعداد بیشتری از دانشجویان ترجیح می دهند که ارزیابی های آنها به صورت آنلاین انجام شود تا اینکه امتحانات لغو شود.

۴۲ درصد دانشجویان از دانشگاه ها انتظار دارند که ارزیابی ها را آنلاین ادامه دهند

نظرسنجی از حدود ۱۰۰۰ نفر از دانشجویان دوره کارشناسی که توسط موسسه آموزش عالی YouthSight انجام شده است، نشان می دهد که تنها ۳۶ درصد دانشجویان معتقدند که ارزیابی های آنها برای بقیه سال به دلیل شیوع کروناویروس باید لغو شود. ۴۲ درصد از دانشجویان از دانشگاه ها انتظار دارند که ارزیابی ها را به صورت آنلاین ادامه دهند و ۱۷ درصد نیز ترجیح می دهند که ارزیابی ها تا بعد از بحران به تعویق بیفتد.

به گفته کارشناسان آموزش عالی منافع ارزیابی و امتحانات از راه دور از طریق فناوری از معایب آن بیشتر است زیرا این تغییر به تقویت عدالت آموزشی می انجامد.

کت آلیس معاون آموزشی دانشگاه UNSW سیدنی می گوید: همه گیری کروناویروس ممکن است مسائل زیادی را در آموزش آنلاین ایجاد کرده باشد. حتی ممکن است فرصت های جدید و احتمالاً بیشتری برای تقلب از قبل فراهم کرده باشد اما باید بدانیم که هیچ چیز تغییر نکرده و رفتار دانشجویان مانند همیشه است.

دانشجویان همیشه در امتحانات تقلب کرده اند!

او معتقد است این «اعتماد نابجایی» است که تصور کنید با قرار دادن دانشجویان در سالن های امتحانات بزرگ که مراقبان در بین راهروهای آن قدم می زنند، دانشجویان تقلب نمی کنند. او می گوید: دانشجویان همیشه در امتحانات تقلب کرده اند اما از بعضی جهات امتحانات آنلاین به ما این امکان را می دهد که دسترسی بهتری به اطلاعات و رفتار آن‌ها داشته باشیم. دانشگاه ها باید به دنبال شناسایی الگوهای رفتاری دانشجویان باشند.

اما تجربه امتحانات آنلاین محدود به دوره همه گیری کروناویروس نبوده است. دانشگاه نیوانگلند (UNE) به عنوان یکی از دانشگاه های پیش رو در زمینه آموزش از راه دور از ۲۰۱۷ امتحانات خود را به صورت آنلاین انجام می دهد. برنامه این دانشگاه برای برگزاری امتحانات از راه دور تا پایان این سال تحصیلی سرعت بیشتری گرفته و در حال حاضر تمام آزمون ها به صورت آنلاین انجام می‌شوند.

لارنس، مدیر برنامه موفقیت تحصیلی این دانشگاه می گوید: ما یک پروژه تغییر ۱۰ ماهه را در دو هفته انجام داده ایم زیرا بسیاری از مردم نسبت به صداقت دانشگاهی و تقلب در امتحانات نگران هستند و تجربه نشان داده که امتحانات آنلاین بسیار امن‌تر است.

وی اضافه می کند: امتحانات با استفاده از مراقبان امتحان از راه دور، حفاظت می شوند. دانشجویانی که به طور معمول در خانه امتحانات خود را می گذرانند ، باید از وب کم خود استفاده کنند تا نشان دهند که از عوامل و مواردی استفاده نمی کنند که می تواند مزیت ناعادلانه ای به آنها بدهد.

همچنین مراقبان امتحان می توانند از راه دور به کامپیوترهای دانشجویان دسترسی داشته باشند تا مطمئن شوند آنها از نرم افزارهای غیرمجاز استفاده نمی کنند. ضمن اینکه از فناوری تشخیص چهره برای جلوگیری از جعل هویت دانشجو و تشخیص سبک تایپ آنها استفاده می شود. از هوش مصنوعی نیز برای تشخیص افرادی که ممکن است به صورت مخفی در اتاق به دانشجو کمک کنند، استفاده می شود.

مراقبان امتحان یک دانشگاه انواع تقلب ها را تمرین می کنند تا از تقلب دانشجویان جلوگیری کنند

لارنس می گوید: مراقبان امتحان این دانشگاه در طول امتحانات انواع تقلب ها را تمرین می کنند و آموزش می بینند تا بتوانند از تقلب دانشجویان جلوگیری کنند. در حالی که در امتحانات حضوری ممکن است مراقبان امتحان از میان بازنشستگانی باشند که هر سه ماه یکبار این کار را انجام می دهند.

او اضافه می کند: مردم تمایل دارند تصور کنند که امکان تقلب در امتحان حضوری و چهره به چهره کمتر است اما در واقعیت این طور نیست و شما نمی توانید در زمان امتحان حضوری با اسلحه در میان دانشجویان گشت بزنید تا تقلب نکنند!

این مدیر دانشگاهی می افزاید: ارزیابی‌های آنلاین حاکی از آن است که مزایای امنیتی امتحانات از راه دور در طی شیوع همه‌گیری بیماری کرونا بهبود یافته است. دانشگاهیان باید از همه گیری به عنوان فرصتی برای گفتگوهای صمیمانه با دانشجویان استفاده کنند.

منبع: تابناک

کلیدواژه: غلامرضا منصوری پرونده اکبر طبری شورای حکام تروئیکای اروپایی خورشید گرفتگی تیر 99 نماز آیات تجربه دانشگاه دنیا امتحانات ایام کرونا ویروس کرونا غلامرضا منصوری پرونده اکبر طبری شورای حکام تروئیکای اروپایی خورشید گرفتگی تیر 99 نماز آیات همه گیری کروناویروس برخی از دانشگاه ها امتحانات آنلاین امتحانات حضوری امتحانات نهایی صورت آنلاین تقلب در امتحان امتحان آنلاین دانشگاه ها ارزیابی ها نرم افزار امتحان حضوری امتحانات خود کره جنوبی برای امتحان داشته باشند آموزش عالی راه دور نگرانی ها آزمون ها داده ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tabnak.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تابناک» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۳۶۳۹۸۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

ضرورت انتقال دانشجوی بورسیه‌ای به کشور‌های جهان برای پیشرفت علمی ایران/ سیاست‌های علمی، ۲۵ ساله تدوین شوند نه ۸ ساله

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، شاهین آخوندزاده، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره مهم‌ترین چالش‌ها و ملاحظات تحقق مرجعیت علمی یادداشتی را در اختیار خبرگزاری علم و فناوری آنا قرار داد که به شرح زیر است:

سرمایه گذاری پایدار و بلند مدت؛ پیش شرط حیاتی مرجعیت علمی

اول باید این احساس را در سطح کشور ایجاد کنیم که علم و عالم برای مملکت اهمیت دارند و سیاست گذار‌های کشور هم از علم و عالم حمایت می‌کنند تا ما این مرحله اول را نداشته باشیم هر چقدر هم آمار و ارقام را بالا ببریم، در سطح بین المللی نمی‌توانیم بروزی داشته باشیم. به همین دلیل در برنامه توسعه پنجم و ششم، به خصوص برنامه پنجم برای توسعه علمی کشور گفته شد که در حال حاضر سهم پژوهش ما از تولید ناخالص داخلی (GDP) نیم درصد است و باید در طی سال‌های برنامه آن را به ۱، ۱.۵، ۲ و ۲.۵ درصد برسانیم. 

در حال حاضر سهم پژوهش از تولید ناخالص داخلی به رغم هدف گذاری برنامه پنجم توسعه از ۰.۵ درصد ابتدای برنامه به ۰.۳ درصد رسیده و کاهش یافته است. این موضوع در حالی است که زمانی که ما این بحث را شروع کردیم کشور‌های همسایه ما که محلی از اعراب نداشتند مانند عربستان قطر و امارات الان به شدت و با سرعت زیاد از ما جلو افتاده اند؛ لذا ما نه تنها به اهدافی که در برنامه توسعه تعیین کرده بودیم نرسیدیم بلکه هر جایی هم که با مشکل اقتصادی مواجه شده ایم و عمدتاً هم به دلیل تحریم‌ها بوده است اولین جایی که منابع آن را کم کرده ایم منابع مالی دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی بوده است. عملاً بر خلاف آنچه ژاپنی‌ها می‌گویند که اگر دچار مشکلی شدید باید منابع مالی پژوهش را زیاد کنید تا بتوانید راه حل بیابید، ما اولین جایی که منابع آن را قطع کردیم در بخش پژوهش بوده است.

ولی وقتی روند را در یک بازه زمانی ۵۶ ساله نگاه می‌کنیم می‌بینیم که در سال ۱۹۶۸ میلادی شش مقاله در ISI از کل کشور منتشر شده است و در همان سال سهم ترکیه ۱۲ مقاله بوده است. ده سال بعد یعنی در سال ۱۹۷۸ که یک سال پیش از انقلاب اسلامی بوده است ما دو برابر ترکیه مقالات منتشره در ISI داشته ایم. ما یک بار پیش از انقلاب به عنوان کشور اول منطقه رسیده بودیم، اما یک نکته مهم دارد که در آن زمان فقط ۰.۲ درصد تولید علم دنیا را در اختیار داشتیم؛ اما در سال ۲۰۱۷ که باز هم کشور اول منطقه شدیم دو درصد تولید علم دنیا را داشته ایم. در آن زمان خاورمیانه تولید علم چندانی نداشت و با اینکه کشور اول منطقه بودیم، اما در بین کشور‌های ضعیف این رتبه را داشتیم جلوتر که بیاییم در سال ۱۹۸۸ که پس از جنگ تحمیلی بوده است.

 تعداد مقالات ما که پیش از جنگ ۸۰۰ مقاله بوده است به ۱۶۵ مقاله می‌رسد و سقوط داشته ایم، زیرا جنگ تحمیلی تمام زیر ساخت‌های آموزشی و پژوهشی کشور را نابود کرده بود، اما ترکیه رو به جلو بوده است. این موضوع تلخی بود و از آن تلخ‌تر این است که بدانیم ۴۰ درصد از کل این ۱۶۵ مقاله که در حوزه پزشکی و غیر پزشکی بوده است را چهار نفر در ایران منتشر کرده اند. یعنی در واقع توزیع هم نامتعادل و نامناسب بوده است.

اصلاً نمی‌توان گفت تولید علم ایران متعلق به یک دولت است. این حوزه سرمایه گذاری بلندمدت می‌طلبد و اگر الان بذری را بکاریم سال دیگر پاسخ نخواهد داد بلکه ده سال دیگر محصول می‌دهد دولت‌های مختلف سرمایه گذاری کردند و در سال ۲۰۱۷ برای اولین بار از کشور اول منطقه که ترکیه بود توانستیم پیشی بگیریم و کشور اول منطقه شویم. سال ۱۹۸۸ ما کشور پنجم منطقه بودیم و ترکیه دو برابر ما مقالات منتشره داشت. در سال ۲۰۱۷ علاوه بر اول شدن در تعداد مقالات از نظر تعداد استنادات هم اول شدیم این چیزی که کلیشه شده است که ایرانیان مقالات سطح پایین تولید می‌کنند صحیح نیست. ما یک جایی از نظر تعداد مقالات رتبه پانزدهم دنیا را کسب کرده ایم و از نظر استناد رتبه چهاردهم دنیا را به دست آورده ایم یعنی کیفیت مقالات ما از تعداد مقالات ما بهتر بوده است و نباید آن را دست کم بگیریم. با این حال ما عملاً مثل ترکیه سرمایه گذاری نکرده ایم. مثلاً بودجه پژوهش در حوزه پزشکی با دلار ۱۰ هزار تومانی ۱۲۰ میلیون دلار است. در حالی که بودجه پژوهشی ترکیه ۱۱ برابر ایران است ترکیه تحریم نیست، اما کشور ما تحریم است و این نشان دهنده این است که ما با منابع مالی خیلی محدود و با وجود تحریم‌های سنگین توانستیم در منطقه اول شویم؛ بنابراین بودجه پژوهشی محدود، نشان می‌دهد ما در بخش نیروی انسانی قوی بوده ایم. 

عموماً در ایران برای پایان نامه دوره Ph.D سی میلیون تومان اعتبار می‌دهند، یعنی حدود ۶۰۰ دلار که برای خارج از کشور این موضوع عجیب است و آنها برای پایان نامه ۲۰۰۰ دلار تخصیص می‌دهند و آن را فقط برای انتشار مقالات در نظر می‌گیرند، اما با ۶۰۰ دلار کل آن را انجام می‌دهیم این موضوع نشان می‌دهد که نیروی انسانی ما توانمند است و ما باید قدر آن را بدانیم ما عملاً از این نیروی انسانی توانمند استفاده نمی‌کنیم منابع مالی ما هم دارد ضعیف می‌شود و باعث شده که از سال ۲۰۲۱ رتبه اول منطقه را از دست بدهیم ترکیه هم در تعداد مقالات و هم استنادات اول شده است.

در کنار مطالب پیش گفته یادآوری این نکته هم ضروری است: مقام معظم رهبری خیلی روی مسائل علمی تأکید دارند شما رهبری در دنیا نمی‌بینید که مثل ایشان این تأکیدات را داشته باشند، اما بسیاری از دولت‌ها در این زمینه سکوت کرده اند و کاری انجام نداده اند و نقطه نظرات رهبری در خیلی از مسائل علمی نادیده گرفته شده است. اگر ما ده سال پیش که مقام معظم رهبری تأکید داشتند کرده بودیم در حال حاضر وضع این گونه نبود. سهم علم از GDP باید بالا برود و به ۲ تا ۲۵ درصد برسد، بخشی از آن را محقق ارزیابی مرجعیت علمی فقط تعداد مقاله و استناد نیست رویت پذیری مؤثر بین المللی، الزام ضروری است.

سوال این است که آیا شاخص تحقق مرجعیت علمی، فقط تعداد مقاله و استناد است؟ خیر، در علم سنجی فقط نمی‌توان یک موضوع را دید و باید همه موارد را کنار هم در نظر گرفت. در واقع اعداد و آمار این موضوع را نشان نمی‌دهد، بلکه بیشتر ذهنی است تا عینی این احساس است که مهم است. باید نگاه کنیم که مقالاتی که چاپ کرده ایم چقدر استناد داشته اند و در کدام مجلات چاپ شده اند. چقدر از این استنادات خود استنادی بوده است. ما کشوری هستیم که استنادات ملی بالایی داریم و حدود ۳۰ درصد استنادات ما استنادات ملی است. این رقم بالایی در جهان است. بخشی از این رتبه‌ای که کسب کرده ایم به این دلیل است که مجلات زیادی را در ایران ایجاد کرده ایم و آنها را در ISI اسکوپوس و PubMed نمایه کرده ایم و رتبه خود را افزایش داده ایم کنار این موضوع، شاخص هرش و استناد به ازای هر سنده نیز مهم است و اینکه ما چقدر توانسته ایم از آنها تولید ثروت کنیم به تعبیر دیگر چه مقدار از این مقالات به سمت فناوری و صنعت رفته اند.

علاوه بر این حضور در عرصه بین الملل شاخص بسیار مهمی در ارزیابی مرجعیت علمی است. هر وقت در کشورمان تولید علم کردیم و هر زمان به یک کنگره بین المللی رفتیم من اگر صد مقاله علمی هم در یک سال در کشور تولید کنم، اما در دنیا شناخته شده نباشم یعنی علم مفیدی را تولید نکرده ام و به عنوان سخنران مدعو و در جا‌های مختلف در کنگره به من استناد کردند، یعنی ما در سطح دنیا داریم کار می‌کنیم یک اتفاقی افتاده که به نظر تعمدی بوده است. دنیا ما را تحریم کرده است به این صورت که به دانشجوی ما کار می‌دهند که در خارج از کشور بتواند کار و زندگی کند، اما به اساتید آنها برای کنگره‌های بین المللی ویزا نمی‌دهند. در واقع تعمدی علم ایران را تحریم می‌کنند. عملاً ما را از مجامع علمی حذف می‌کنند و ما دیده نمی‌شویم خودمان هم در داخل این کار را می‌کنیم. ما باید از اساتید خانم دانشگاه ایران به عنوان یک محقق محجبه ایرانی که در کنگره‌های بین المللی شرکت می‌کند و ارائه دارد، حمایت کنیم تا دنیا محقق محجبه ایران را ببیند. این تبلیغ و دیپلماسی علمی است که در ایران چندان به آن توجهی نمی‌شود.

 در ایران مشکلات زیادی وجود دارد که دانشگاهیان نتوانند به کنگره‌های خارجی بروند؛ در واقع هم غربی‌ها ما را تحریم علمی می‌کنند و هم خودمان خود تحریمی می‌کنیم و این موضوع ما را از پیشرفت باز می‌دارد. اگر در سال ۱۰ کنگره خارجی برویم و پرچم ایران را بیفرازیم دیده می‌شویم ولی ما ایران را حذف کرده ایم. اما رژیم اشغالگر قدس به صورت فوق العاده‌ای یارانه می‌دهد و محققانشان که مثلاً در آمریکا کار می‌کنند با وابستگی سازمانی دوگانه آمریکا و اسرائیل مقاله می‌دهند که آمار اسرائیل را در کنگره‌ها بالا ببرند. عربستان هم همین کار را می‌کند و آمار خود را به شدت در کنگره‌ها بالا برده است. 

بر اساس آمار ارائه شده توسط سایمگو عربستان در سال ۲۰۲۲ از نظر استنادات از ما پیشی گرفته است و رتبه سیزدهم دنیا را به دست آورده است. از نظر شاخص تعداد مقاله‌های پراستناد از ایران ۱۰۰۰ مقاله بیشتر دارد. این نشان میدهد که آنها می‌دانند چه کار کنند، اما ما سیاست‌های درستی در این زمینه نداریم. 

تأمین مالی غالباً دولتی تحقیقات دانشگاهی؛ مانعی مهم در تبدیل علم به ثروت

تا زمانی که پول پایان نامه را دولت می‌دهد یعنی اینکه کسی نمی‌خواهد از خروجی آن استفاده کند، اما هر زمان ما پایان نامه‌ای به دانشجو دادیم و منابع مالی آن را از صنعت گرفتیم و صنعت مشکل خود را برای حل به دانشگاه سپرد و ما از آن گرنت دانشجوی تحصیلات تکمیلی جذب کردیم، مانند آنچه در دنیا رایج است و دانشجو توانست پروژه را انجام دهد و مشکل را حل کند به این معنی است که تولید ثروت کرده ایم حال ممکن است مقاله هم از آن کار به دست نیاید، اما مشکی را حل کند، اما همان طور که می‌دانیم منابع مالی ۹۹٬۹۹ درصد پایان نامه‌های تحصیلات تکمیلی ما را دولت می‌دهد و کسی از آن استفاده نخواهد کرد. این مسیر اشتباهی است، زیرا هر نیروی انسانی را که تربیت می‌کنیم یا بیکار خواهد بود و یا برای خارج از کشور و مهاجرت است.

 بخشی از این موضوع بستگی به این دارد که ما صنایع خصوصی فعال و شاداب داشته باشیم که در دهه گذشته شرکت‌های دانش بنیان در این مسیر گام برداشته اند، بخشی از این فعالیت‌ها را انجام داده اند و، چون خصولتی نبوده اند و بر اساس یک شخص تأسیس شده اند در مسیر‌های درست حرکت کرده اند و منابع مالی را هدر نداده اند و بهینه استفاده کرده اند؛ بنابراین در این یک دهه گام خوبی بوده است. با این حال در حال حاضر خیلی از این شرکت‌های دانش بنیان در حال مهاجرت هستند و شرکت‌ها مهاجرت می‌کنند و نه افراد. خیلی از کشور‌های اطراف، چون اتمسفر مناسبی را ایجاد کرده اند شرکت‌ها به آن جا می‌روند.

کمرنگ شدن احترام به علم و تکریم عالم

هر چند روند ما در این ۴۵ سال خوب بوده، اما حفظ آن مستلزم تحول نگاه به علم و عالم است. در حال حاضر بسیاری از مطالعاتی که در ایران انجام می‌گیرد، نشان می‌دهد که در قشر نخبه جامعه دانشگاهیان اول نیستند. زمانی دانشگاهیان و جامعه پزشکی اول بودند، اما در حال حاضر چهارم و پنجم هستند. این امر برای مرجعیت علمی مناسب نیست، زیرا آن احساس در کشور نیست که باید به علم و عالم رسیدگی کرد به عنوان مثال در دهه ۱۳۶۰ وقتی یک معلم ابتدایی از یک گذر عبور می‌کرد همه می‌ایستادند و به وی احترام می‌گذاشتند. این احترام به علم بود، اما در حال حاضر این گونه نیست و نشان می‌دهد در این زمینه بد عمل می‌کنیم. در بسیاری از کشور‌ها حقوق دبیران و معلمان جزء حقوق‌های بالای کشورشان است و ما این کار را نه در آموزش و پرورش و نه در آموزش عالی انجام نمی‌دهیم. اتفاقاً گروهی در کشور می‌گویند که مسیری که رفته ایم اشتباه است و باید آن را رها کنیم. در دو سال گذشته که به حقوق اعضای هیئت علمی رسیدگی شد تحلیل‌ها نشان داد که چقدر مهاجرت و ریزش از این قشر کاهش یافت.

قطع ارتباط با دانشگاه، انحصار و فقدان فضای رقابتی موانع بزرگ دستیابی به مرجعیت علمی و فناوری

 ۷۵ درصد وظیفه معلم دانشگاه آموزش است و پژوهش نیست. پژوهش در آن۲۵ درصد باقی مانده است و همه این ۲۵ درصد هم پژوهش نیست و بخشی به پژوهش اختصاص دارد همه پژوهش هم مقاله نویسی نیست و بخشی از پژوهش به این امر اختصاص دارد. مثلاً هیئت علمی دانشکده داروسازی به دنبال فناوری می‌رود. مولکول سنتز می‌کند و آن را می‌فروشد و تولید ثروت می‌کند و پتنت ثبت می‌کند و ممکن است مقاله هم داشته یا نداشته باشد. ما حتی آن مسیر را هم اشتباه رفته ایم. ما در یک دوره‌ای گفتیم برویم تعداد پتنت‌ها را افزایش دهیم. برای این منظور هم مرکزی را ایجاد کردیم که پول می‌داد. ۲۳ هزار دلار، ۲۴ هزار دلار، ۲۵ هزار دلار و ۴۰ هزار دلار پول دادیم و تعداد پتنت‌ها را افزایش دادیم، اما هیچ تولید ثروتی نکرد. پتنت به تنهایی ارزشی ندارد و باید از آن ثروت تولید شود. با اینکه مثلاً برای یک کار ۲۵ هزار دلار صرف کردیم و آن را پتنت کردیم ده سال هم گذشت، اما از آن تولید ثروتی نکردیم این نشان می‌دهد که در این حوزه هم مسیر درستی را نرفته ایم به عبارتی ما باید اجازه دهیم این موارد بر اساس نیاز واقعی ایجاد شوند. 

نیاز واقعی را صنعت خصوصی ایجاد می‌کند، نمی‌توانیم آن را مصنوعی ایجاد کنیم و به هدف برسیم، ما تا زمانی که در مملکت مان پراید تولید می‌کنیم R&D شرکت به دنبال دانشگاه نمیرود وقتی پراید با تکنولوژی سی سال قبل تولید می‌شود و برای آن تقاضا زیاد است شرکت و R&D آن هرگز به دنبال دانشگاه نمیرود هر زمان خودروسازی را از دست دولت و خصولتی‌ها درآوردیم، رقابتی می‌شود و با دانشگاه ارتباط برقرار می‌کنند. صنعتی‌ها در حال حاضر میگویند دانشگاهیان ما صنعت را نمیشناسند و به همین دلیل ما به دنبال دانشگاه نمی‌رویم، اما فارغ التحصیلان همین دانشگاه مهاجرت می‌کنند و برای صنعت خارجی کار میکنند بدون اینکه مدرکی هم از آنجا بگیرند. با همین درجه دانشگاه داخلی به خارج می‌روند و کار می‌کنند و این نشان می‌دهد نیروی انسانی توانمند بوده است و ما نتوانسته ایم از آن استفاده کنیم؛ بنابراین نه همه فارغ التحصیلان بلکه دانشگاه‌های خوبمان دارند دانشجوی خوب تربیت می‌کنند، اما از این ظرفیت استفاده نمی‌شود.

بی ثباتی سیاست‌های علمی ما را به مرجعیت علمی نمی‌رساند

به طور کلی سیاست‌ها ثبات ندارند. سیاست‌های علمی را نمی‌توان چهار ساله و هشت ساله در نظر گرفت بلکه باید ۲۵ ساله باشند در وزارت بهداشت یک دوره گفتند علوم پایه خوب است یک دوره دیگر علوم پایه را هدر دادن منابع مالی دانستند و تأکید بر کار کردن در زمینه علوم بالینی داشتند. اما همه را باید با هم دید و برای آن برنامه داشت یک جای کار مشکل دارد. به واقع ما سازمان برنامه و بودجه نداریم، زیرا اگر داشتیم وضعیت این نبود ما برنامه دراز مدت برای بخش آموزش عالی نداریم یک زمان هر کسی که مجوز دانشگاه می‌خواست صادر می‌کردیم، یک زمان، اما سخت می‌گیریم و الان به اینجا رسیده ایم که با این همه دانشگاهی که ایجاد کرده ایم صندلی خالی داریم و فایده‌ای هم ندارند. ما در این قسمت ضعف داریم به عنوان مثال کانادا جمعیتی نصف ایران دارد. ما حدود ۲۷۰۰ واحد دانشگاهی داریم و کانادا ۹۷ واحد دانشگاهی کانادا در بحث علمی جزو ده کشور اول دنیا است. ما با ۲۷۰۰ واحد دانشگاهی به آن کشور نمی‌رسیم. زیرا آنها می‌دانستند که چطور این تعداد واحد را ایجاد کنند تا حداکثر استفاده را از آن ببرند؛ بنابراین توسعه کمی به ما آسیب زده است. یکی از دلایلی که سهم پژوهش از GDP نمی‌تواند در کشور موثر باشد این است که در ۲۷۰۰ واحد دانشگاهی توزیع می‌شود و سهم هر دانشگاه ناچیز است و اگر مثلاً ۲۰۰ واحد دانشگاهی داشتیم سهم قابل توجهی به هر دانشگاه می‌رسید و می‌توانستیم کار‌های مفیدی انجام دهیم.

فقدان رویه‌های انگیزشی برای نگهداشت نیروی انسانی؛ یک آفت بزرگ

برگ برنده ما نیروی انسانی است. ما در شرایط فعلی هیچ وقت از نظر منابع مالی نمی‌توانیم با کشور‌های منطقه رقابت کنیم اگر به نیروی انسانی رسیدگی نکنیم از این برگ برنده مان نمی‌توانیم استفاده کنیم باید شرایط ماندگاری این قشر را در کشور فراهم کنیم تا از مهاجرت آنها جلوگیری شود. من اعتقاد دارم بزرگترین دلیل مهاجرت نخبگان جوان ما این است که احساس می‌کنند اگر می‌خواهند پیشرفت کنند در ایران و از یک مسیر علمی برایشان محقق نخواهد شد. دانشجویان به ما می‌گویند که مثلاً اگر به دانشگاه پیل بروند بعد از ۲۰ یا ۳۰ سال دیگر رئیس دانشکده پزشکی ییل می‌شوند، اما در ایران این اتفاق رخ نمی‌دهد. زیرا با تغییر هر دولت همه روسای دانشگاه‌ها نیز تغییر می‌کنند.

در غالب دولت‌ها این چالش وجود داشته است که استاد تمام دانشگاه را کنار گذاشته اند و شخصی را که به تازگی هیئت علمی شده است به جای آن می‌گمارند و رئیس دانشگاه شده است. بزرگترین آفت مرجعیت علمی در ایران و بزرگترین دلیل مهاجرت این است که ما مسیر دانشگاهی را در کشور شخم زده ایم و جوانان وقتی این موارد را می‌بینند دلسرد می‌شوند. چالش‌های مالی و اقتصادی به ویژه در حوزه پزشکی بسیاری از مواقع مسئله اول نیست و این دلسردی بزرگترین عامل مهاجرت است و ما نیروی انسانی خود را از دست می‌دهیم و از مرجعیت علمی فاصله می‌گیریم. این موضوع روی اساتید هم تأثیر می‌گذارد و امیدی به ماندن آنها نخواهند داشت.

نکته دیگر این است که اجازه دهیم جوانانی که تربیت کرده ایم از ما اساتید پیشی بگیرند و هر زمان دانشجویان ما از ما جلو زدند و ما آنها را تشویق کردیم این یک محیط حمایت گر می‌شود. ما همیشه می‌خواهیم به عنوان یک استاد در رأس بمانیم و آنها دانشجوی ما باشند که این گونه نمی‌شود. این محیط حمایت گر نیست و ما را به مرجعیت علمی نمی‌رساند.

 به نقل از پروفسور یلدا، استاد فقید رشته عفونی ایران که می‌گفتند هر وقت شما اساتید سعی کردید، همیشه بالا بمانید و دانشجو‌های تان پایین باشند و نگذارید جلو بروند، شما بدبخت‌ترین استاد هستید. استاد خوب استادی است که اجازه دهد دانشجویانش از او پیشی بگیرند.

اگر برای جوانانمان در دانشگاه و کلاس درس از مشکلات ایران صحبت کنیم و نکات مثبت را نگوییم نگذاشته ایم خودش تصمیم بگیرد و به او القا کرده ایم که باید به خارج از کشور برود همین افراد در خانه و با فرزندانشان طور دیگری برخورد می‌کنند، چون میخواهند آنها را حفظ کنند ما باید همان کاری که با فرزندانمان می‌کنیم با دانشجو‌های مان هم انجام دهیم. نمی‌گویم که این موضوع نخبگان را نگه می‌دارد ما در حد خودمان سعی کرده ایم سرمایه‌های انسانی ایران را نگه داریم. اگر تحریم نبود و حمایت‌های مالی داشتیم و سیاست گذاری‌های درستی اعمال کرده بودیم، می‌توانستیم تا ۲۵ سال آینده جزء ده کشور اول دنیا باشیم. رتبه هفدهم را به شانزدهم تبدیل کردن، رتبه شانزدهم را به پانزدهم تقلیل دادن هر کدام از اینها سخت‌تر می‌شود. در ده کشور اول نفوذ کردن بسیار سخت و دشوار است و نیاز است برنامه‌های نویی داشته باشیم.

دیوارکشی میان انسانی و تجربی؛ سنگ بزرگ مرجعیت علمی

علوم تجربی شامل علوم پزشکی فنی و مهندسی و کشاورزی می‌شود. علوم انسانی یک مقوله متفاوت با علوم تجربی است. این دو حوزه می‌توانند خیلی با هم تفاوت داشته باشند یکی از مشکلاتی که ما با آن مواجه هستیم، این است که علوم پزشکی را از وزارت علوم جدا کردیم و این موضوع بسیار به هر دو صدمه زد. در حال حاضر در دنیا در دپارتمان جراحی ارتوپدی دکترای مکانیک عضو هیئت علمی است. دکترای کامپیوتر عضو هیئت علمی این رشته‌ها می‌شوند، زیرا مرزی بین آن‌ها وجود ندارد علوم تجربی و علوم انسانی با هم متفاوت هستند، البته خیلی تفاوت ندارد و یکی از سم‌هایی که وجود داشته است و علوم انسانی را از قافله علم عقب نگه داشته این است که دور خود را دیوار کشیده اند و خود را متفاوت از سایرین دانسته اند و موجب شده است که وارد عرصه بین المللی نشوند. عربستان سعودی را ببینید که چند محقق دینیشان درباره مسائل مختلف مقاله دارند ولی محققان دینی ما کاری نکرده اند. دانشگاه الازهر مقاله‌های زیادی در حوزه علوم انسانی و دینی به چاپ رسانده است، اما ما کاری انجام نداده ایم. اگر خیلی بخواهیم بین حوزه‌های مختلف دیوار بچینیم به سرنوشت علوم انسانی درایران دچار م یشویم ما بسیاری از موضوعات دینی مذهبی و انسانی خودمان را به دنیا معرفی نکرده ایم و این ضعف محققان علوم انسانی ما بوده است؛ بنابراین می‌توان گفت یکی از نکات بسیار مهمی که ما در برهه‌هایی از این ۴۵ سال بعد از انقلاب از آن غفلت کرده ایم دیپلماسی علمی است. به عنوان مثال ژاپن تعداد زیادی دانشجوی اقتصاد دارد که آنها را به انگلیس می‌فرستد تا درس بخوانند. جای تعجب است چراکه انگلیس از نظر اقتصادی ضعیف است، اما ژاپن کشوری عالی در امور اقتصادی است؛ این کار را انجام می‌دهند تا بدانند در آن کشور چه خبر است و بعداً در تجارت با دانش آن فرد انگلیس را فتح کنند. اما در ایران چه کار کردیم؟ در یک دوره‌ای تصمیم گرفتیم هیچ بورسیه‌ای را به خارج از کشور نفرستیم، زیرا همه را می‌توانیم در ایران تربیت کنیم. در حقیقت با این کار دور خودمان را دیوار کشیدیم که ندانیم در خارج از کشور چه خبر است. 

ما اگر بهترین دانشجوی فیزیولوژی را در دوره Ph.D در ایران تربیت کنیم باید دو نفر را به خارج از کشور بفرستیم که فضای بین المللی را به داخل کشورمان بیاورند. به مجموع این نگاه‌ها دیپلماسی علمی می‌گویند ما یک جا‌هایی در این کار ندانم کاری کرده ایم ژاپن به مراتب از انگلیس دانشجویان بهتری تربیت می‌کند، اما در دیپلماسی علمی آن موارد را می‌بیند و دانشجو به خارج اعزام می‌کند، اما ما گرفتار غرور علمی می‌شویم و می‌گوییم خودمان می‌توانیم دانشجو تربیت کنیم.

بی تاثیری حصر علم بومی در مرجعیت علمی

هر جای دنیا در بحث علوم انسانی و علوم پزشکی خود جایی را برای موضوع علم بومی در نظر گرفته است؛ اما می‌گویند این علوم بومی خودتان را مثلاً طب سنتی را با زبان علمی دنیا ارائه کنید. یعنی زبان‌ها متفاوت نباشد و آن را می‌پذیرند. اما اگر بگوییم این علم بومی است و اصلا نمی‌توانیم با زبان علمی مورد پذیرش دنیا آن را ارائه دهیم آن را محصور کرده ایم. چینی‌ها طب سنتی چینی را با همین کار به اروپا و آمریکا معرفی کرده اند و در انگلیس دوره پنج ساله طب چینی تدریس می‌شود. اما اگر مثل ما بگوییم ما همین هستیم ولاغیر و کاری به طب مدرن نداریم آن را محصور کرده ایم؛ بنابراین باید اجازه دهیم دانش و یافته‌های بومیمان با زبان علمی روز دنیا خود را در معرض قرار دهند و گرنه سود نخواهیم کرد و محصور باقی خواهد ماند.

چالش‌های مرتبط با نمایه سازی مجلات ملی در نمایه نامه‌های بین المللی

یکی از نمود‌های نقش زبان در مرجعیت نمایه سازی مجلات ملی در نمایه نامه‌های بین المللی است نمایه نامه‌های بین المللی معتقدند زبان فارسی، چون محدودیت دارد و ۱۵۰ میلیون نفر در دنیا با این زبان صحبت می‌کنند را نمی‌توان نمایه کرد. اما این مرز یک بار شکست و پس از آن فقط در حوزه علوم پزشکی ۸۰ مجله فارسی زبان در اسکوپوس نمایه شدند. این در حقیقت اشاعه زبان فارسی است. در ISI هم این سد شکسته شده است. ما مجله فارسی زبان با چکیده انگلیسی در ISI داریم. سومین سد، اما هنوز شکسته نشده، یعنی Pubmed. قطعاً بحث تحریم‌های بین المللی هم کمی در آن نقش داشته است.

انتهای پیام/

نادیا عابد