میانبری به نام زرنگی

نظریه مارشال مک‌لوهان درباره «دهکده جهانی» را باید در یک منظومه رسانه‌ای پذیرفت؛ چراکه این نظریه درباره جوامع انسانی چندان اعتباری ندارد. بسیاری از مفاهیمی که در ظاهر نباید مرزی داشته باشند با تغییر جغرافیا تفاوت‌های آشکاری پیدا می‌کنند. برخی دیگر از مفاهیم هم اصلا در جوامع دیگر کاربردی ندارد که بخواهد دچار تحول مفهومی شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

روزنامه جام جم در ادامه نوشت: واژه‌ها و مفاهیمی وجود دارند که در ارتباطات میان‌فرهنگی دچار تحولات معنایی می‌شوند و قرائت‌های متفاوتی از آن می‌شود. هر قدر هم برای ما ایرانی‌ها مفاهیمی همچون جوانمردی، خونگرمی و باصفابودن در توصیف خصلت‌های مثبت یک فرد تعریف شود و معنایی ثابت داشته باشد کلمه «زرنگی» دارای یک ابهام معنایی است و گاهی با معنای منفی و گاهی نیز با معنای مثبت به کار می‌رود. این تفاوت معنایی حتی در فرهنگ دهخدا هم دیده می‌شود.

در فرهنگ دهخدا سه معنی برای واژه زرنگی آمده است. اولی چابکی و چالاکی، دوم زیرکی و کاردانی و سوم حیله‌گری. بازه تعریفی زرنگی در فرهنگ دهخدا هم بازه گسترده‌ای است از یک مفهوم مثبت مثل چابکی تا مفهومی منفی به نام حیله‌گری. اما چشم‌چشم‌کردن در محیط زندگی پیرامونی ما وزنه مفهوم منفی حیله‌گری را برای تعریف زرنگی سنگین‌تر می‌کند. این که ما به شخصی زرنگ می‌گوییم که بیشتر حیله‌گر است، مسئولیت اجتماعی برایش مفهومی ندارد و به زیرپاگذاشتن حقوق دیگران افتخار می‌کند؛ نوعی تفاخر به بیشعوری.

مصداق‌های این نوع رفتار آن قدر هست که نیازی به مثال‌زدن نباشد. نوع رانندگی و مخدوش‌کردن پلاک برای ورود رایگان به طرح ترافیک، استفاده غیر مجاز از خدمات بیمه‌ای دیگران، تقلب در مدرسه و دانشگاه و کم‌کاری در محیط‌های اداری از نمونه‌های متداول تحول معنایی زرنگی در جامعه ایرانی است.

سرچشمه زرنگی ایرانی‌ها

ویلیام بیمن، پژوهشگر خاورمیانه و استاد انسان‌شناسی دانشگاه مینه‌سوتاست. او در کتاب «زبان، منزلت و قدرت در ایران» که نشر نی آن را ترجمه و منتشر کرده، می‌گوید نوع روابط اجتماعی متداول در ایران است که چنین تلقی‌ای از زرنگی ساخته است.

از نظر بیمن، ماهیت بده‌بستانی روابط اجتماعی ایرانیان، سبب ایجاد عرف‌ها و راهبرد‌هایی شده که به فرد کمک می‌کنند تا پیام خود را در روابط اجتماعی بین فردی به گونه‌ای موثر و قابل پذیرش منتقل کند. زرنگی، جنبه‌ای از این راهبردهاست که به فرد کمک می‌کند انتقال پیام را در راستای منافع و علایق خود جهت دهد. از نظر او زرنگی، توانایی پیش‌بردن پیام با روشی زیرکانه است. او ادعا می‌کند ایرانی‌ها این ویژگی منفی را ستایش می‌کنند. آن چه در تحلیل بیمن از کاربرد معمول مفهوم زرنگی به چشم می‌خورد، تحلیل ریشه‌های تاریخی و جامعه‌شناختی مفهوم فرهنگی زرنگی و نقش آن در ارتباطات روزمره ایرانی‌هاست.

چه کسی زرنگ است؟

محمدعلی آیت‌اللهی، یکی از اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی است و چند سال پیش در خصوص نگرش و قضاوت‌های اخلاقی ایرانیان در مورد مفهوم فرهنگی «زرنگی» و نقش زبان در جامعه، پژوهشی را تهیه کرده است. آن طور که او می‌گوید هدف این پژوهش، بررسی این مساله بوده که نگرش و قضاوت‌های اخلاقی ایرانیان در مورد مفهوم فرهنگی «زرنگی» چیست.

آیت‌اللهی با ارائه داده‌هایی نشان می‌دهد کلمه «زرنگی» در زبان فارسی با معنا و مفهوم، دوپهلو و مثبت استفاده می‌شود. در معنای منفی آن، زرنگ، فردی بی‌مرام است که از مرز‌های پذیرفته‌شده جلوتر می‌رود تا به خودش یا نزدیکانش، بدون توجه به حقوق دیگران، سود برساند. به عنوان مثال او در این پژوهش می‌نویسد عبور از چراغ قرمز، در حالی که پلیس در صحنه نباشد، یک نوع زرنگی برای بعضی از راننده‌ها محسوب می‌شود. یا در مصداقی دیگر این عضو هیات علمی دانشگاه معتقد است اکنون زرنگ، باهوش و زیرک در مفهوم مثبت نیست بلکه به فردی گفته می‌شود که بدون هر زحمتی بتواند با استفاده از اهرم قدرت و رانت، یک‌شبه به پول کلان برسد. این تعریف را می‌توان در حرف‌های محمدرضا موالی‌زاده، عضو شورای فرهنگ عمومی کشور هم یافت. او هم معتقد است: «متاسفانه واژه زرنگی دچار تحول مفهومی شده و به کسی زرنگ می‌گویند که کمتر درس بخواند و راحت‌تر نمره بگیرد.»

اخلاق، قربانی زرنگی

روند تحول معنایی زرنگی به باور بسیاری از جامعه‌شناسان خیلی کهن نیست و در جامعه ایرانی تازگی دارد. یکی از آن‌ها عباس اسدی است. این پژوهشگر معتقد است: «زرنگی» یکی از مفاهیمی است که در سال‌های اخیر وارد ادبیات محاوره‌ای مردم و تقریبا جایگزین بسیاری از ارزش‌های اسلامی و اجتماعی شده است. او معتقد است این مفهوم آرام‌آرام در دل جامعه ایران نهادینه شده و تا این معنا غالب است نگاه اخلاقی در جامعه موانع بسیاری برای تحقق دارد.

او می‌گوید: «روند گسترش این مفهوم غیر انسانی چنان آرام و بدون جلب توجه بوده است که به غیر از بعضی متفکران و نخبگان کشور شاید عموم مردم از وجود یا گسترش مفهوم زرنگی در گفتار، رفتار و حتی افکار خود غافل مانده‌اند. این مفهوم ارزش‌های والای انسانی مثل صداقت، درستکاری، قانونمندبودن، معناگرایی و ... را هدف گرفته و تقریبا در جامعه ایران معادل فرصت‌طلبی، سوءاستفاده‌کردن، حق‌کشی، تبعیض و حتی تخلفات مالی شده‌است. متاسفانه چه دوست داشته باشیم چه دوست نداشته باشیم مفهوم زرنگی یکی از اصلی‌ترین ارزش‌های اخلاقی و تربیتی نهادینه‌شده در کشور ما شده و نه‌تن‌ها با ارزش‌های اسلامی و انسانی سازگار نیست بلکه در هیچ جای دنیا نیز نمی‌توان مشابه آن را یافت.»

به اعتقاد این پژوهشگر جامعه، زرنگی ظاهرا و در کوتاه‌مدت احتمالا منافعی دارد، اما در میان‌مدت و بلندمدت نتیجه‌ای جز بی‌اعتباری، ایجاد کینه و نفرت و اعمال مجازات دنیوی و اخروی ندارد.

میانبری به نام زرنگی

اما چرا معنای زرنگی تغییر پیدا کرده است؟ سوی دیگر این تغییر معنا چیست؟ اغلب پژوهشگران حوزه اجتماعی معتقدند سوی دیگر این قلب معنا «مسئولیت‌پذیری اجتماعی» است. به این مفهوم که بازتعریف زرنگی در جامعه بیش از همه به مسئولیت‌پذیری شهروندان لطمه وارد می‌کند.

وقتی در فضای اجتماعی ما تبلیغ می‌شود افراد زرنگ کسانی هستند که کمتر تلاش می‌کنند و بیشتر منفعت می‌برند؛ آن‌هم به هر وسیله‌ای؛ مثلا تبلیغ می‌شود که آدم‌زرنگ «میانبر» می‌زند و منافع بیشتری کسب می‌کند. در واقع یک ضد ارزش اجتماعی را به‌عنوان ارزش تبلیغ می‌کنیم و بسیاری از نهاد‌ها هم درگیر این رویه هستند. متاسفانه ترویج این ضدارزش موجب شده بسیاری از آموزه‌های اجتماعی و علمی آسیب جدی ببینند و حتی ماهیت‌شان تغییر کند. اما حالا باید چه کار کنیم تا مفاهیم «زرنگی» و «موفقیت» در جایگاه درست خود تفسیر شوند و مسئولیت‌پذیر نبودن زرنگی تلقی نشود؟

علی سوندرومی، دانش‌آموخته جامعه‌شناسی است و در پاسخ به این پرسش می‌گوید برای این کار باید تعریفی تازه به مفهوم زندگی داد. او می‌گوید: «باید مفهوم زندگی را بازتعریف کنیم، زیرا روی این ارزش منفی خیلی تاکید شده. در حال حاضر ارزش آدم‌ها به دستاوردهای‌شان است نه این که چگونه این دستاورد‌ها به دست آمده؛ البته همیشه بارقه‌هایی از امید وجود داشته است؛ برای مثال رفتگری درستکار که یک کیف پول زیاد را بدون وسوسه و با عزت نفس به صاحبش بر می‌گرداند و آتش‌نشان‌های فداکار و... نشانه‌هایی از مسئولیت‌پذیری افرادی هستند که به دنبال بیشترین سود از کمترین زحمت نبوده‌اند، اما این کافی نیست.»

او تغییر در معنای زرنگی در جامعه را مشکل می‌داند و راه این تغییر را در نظام آموزشی می‌داند. او می‌گوید: «نظام تربیتی ما باید اصلاح شود، نظام تشویق و تنبیه باید به سمتی سوق یابد که با سوءاستفاده‌هایی که نامش زرنگی گذاشته‌شده، برخورد قاطع شود. ما باید به سمتی برویم که هر شهروندی را که برای آموختن و افزایش توانمندی‌هایش می‌کوشد، تشویق کنیم و هر شهروندی را که به دنبال پیدا کردن راهی برای گریز از مسئولیت است به‌شدت تنبیه کنیم.»

زرنگی و توصیه‌های دینی

هر چند فراگیری این معنا درباره زرنگی در جامعه ایرانی بیشتر است، اما توصیه‌های اخلاقی و دینی هم اصرار به معنای متفاوتی از مفهوم زرنگی است. ساده‌تر این که اتفاقا در نمونه‌های بسیاری در معنای درست زرنگی وجود دارد که عمل به آن می‌تواند در تحول معنایی زرنگی در جامعه نقش پررنگی ایفا کند. جالب این که در تعالیم اسلامی هم یکی از مهم‌ترین ویژگی انسان‌های موفق زرنگ بودن بیان شده است، اما زرنگ بودن معنا و مفهوم دیگری دارد.

انسان‌های موفق و بندگان ویژه خداوند متعال انسان‌های زیرک و زرنگی هستند، اما زیرکی و زرنگی آن‌ها رنگ و بوی خاصی دارد و با زرنگی‌هایی که بعضا در میان ما رایج است، کاملا فرق دارد. به عنوان مثال در سوره المومنون زرنگ بودن در انجام کار‌های خیر یک ویژگی مومنانه محسوب شده است. در آیه ۶۱ این سوره آمده‌است «آنانند که در کار‌های نیک شتاب می‌ورزند و آنانند که در انجام آن‌ها سبقت می‌جویند.» وقتی از وجود مبارک رسول اکرم (ص) سوال شد به نظر شما زیرک‌ترین مردم چه کسی است، حضرت در پاسخ فرمودند: «زیرک‌ترین زیرکان کسی است که از نفس خود حساب بکشد و برای پس از مرگ کار کند و احمق‌ترین مردم کسی است که خود را پیرو نفس خویش گرداند و از خدا هم آرزو‌ها داشته‌باشد.» (بحارالانوار، ج ۷۷، ص ۱۱۵)

منبع: فرارو

کلیدواژه: زرنگی جامعه شناسی جامعه ایرانی جامعه ایران او می گوید ایرانی ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت fararu.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «فرارو» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۷۴۳۵۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

باید معنای مدرن «بدن» و پیوند آن با زیبایی به چالش کشیده شود

به گزارش خبرگزاری مهر، به همت معاونت فرهنگی و دانشجویی دانشگاه ادیان و مذاهب وبینار تخصصی «حجاب در سپهر عمومی» با حضور و سخنرانی حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا؛ استاد و عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «جهان مدرن، فردیت و پوشش شرعی» برگزار شد.

حجت‌الاسلام مهراب صادق‌نیا با بیان اینکه سخن در مورد پوشش شرعی و مدرنیته با توجه به فضای کشور کار سخت و نیازمند بررسی نظریات به صورت دقیق است، گفت: گاهی ما به پوشش به عنوان امری مورد تاکید دین نگاه می‌کنیم و یعنی به مثابه موضوعی که دین آن را الزام و نیز آن را معنا کرده است. از منظر اسلام و فقهای بزرگوار شیعه، حجاب یک امر مسلم شرعی و الزام دینی است و همه کسانی که ایمان دارند برای نشان دادن ایمان و میزان تعهد خود باید به همه دستورات شرعی و از جمله حجاب عمل کنند. از منظر دین حجاب لزوماً به معنای محدودیت فردی و شخصی نیست؛ بلکه تقویت نوعی خویشتنداری اجتماعی و تعهد جمعی است. در این معنا، حجاب امری فرا جنسیتی است یعنی درست است که از طرف بانوان اعمال می‌شود ولی امری فرا جنسیتی است و به نظم اجتماعی معطوف است.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه حجاب یک موضوع شرعی و در عین حال، عامل نظم اجتماعی است، تاکید کرد: دشمنان، اپوزوسیون و مخالفان دین تلاش می‌کنند تا این امر شرعی و اجتماعی را که مقوله‌ای فرهنگی و اجتماعی است سیاسی و امنیتی جلوه دهند و ما باید با اعتماد به هوش فرهنگی ملت کرده و آن را تقویت کنیم و از طریق کار فرهنگی، اصلاح نظام آموزشی و تقویت پیوندهای خانوادگی از این چالش عبور کنیم.

وی با بیان اینکه در سنت دینی حجاب با مفهوم عفت گره خورده است، اظهار کرد: نه تنها در جوامع اسلامی بلکه در تمامی جوامع، عفت یک امر اخلاقی است، یا حجاب با مفهوم وفاداری به خانواده در سنت دینی ما گره خورده است که باز مفهومی فرا دینی است و همه جوامع آن را امری اخلاقی می‌دانند و عدم وفاداری در تمامی جوامع، یک چالش بزرگ است.

حجاب امری اجتماعی برخاسته از مذهب است

دکتر صادق‌نیا با بیان اینکه می‌توان به حجاب به مثابه یک امر اجتماعی برخاسته از مذهب توجه کرد، اظهار کرد: حجاب، نظمی اجتماعی معطوف به پوشش است که دینی است؛ در گذشته ما پوشش به مثابه یک نظم اجتماعی دینی حاکم بوده است و دینداران نظم معطوف به پوشش را از فضای دینی می‌گرفته‌اند؛ نظمی که حتی مخالفت حکومت‌ها در پاره‌ای از موارد هم نمی‌توانست مانع آن شود و آن را تهدید کند؛ کما اینکه در دوره رضاخان این وضع را شاهدیم یعنی با اینکه حکومت خواستار از بین رفتن این نظم اجتماعی بود ولی باز مردم مقاومت کردند چون جامعه ایران، دینی بود و همچنان هم دینی است همچنین پوشش به مثابه یک امر اجتماعی، نمادی برای نشان‌دادن باورداشت‌های مذهبی است و صرفاً یک امر شخصی نیست بلکه نمادی از منظر جامعه‌شناختی برای نشان‌دادن باور داشت جامعه است.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه ما نمادهایی چون گنبد، گلدسته، بارگاه و زیارت و یا نمادهای صوتی مانند لفظ “سلام علیکم” را داریم، اضافه کرد: سلام از نظر شرعی، مستحب است ولی از نظر اجتماعی بیانگر اسلامی‌بودن جامعه است. حجاب هم مانند این نمادها است یعنی وقتی کسی به ایران بیاید می‌بیند که زنان ایرانی با حجاب خود نشان می‌دهند مسلمان هستند لذا پیامد حجاب و خود حجاب، امری اجتماعی است و تاکید بر حجاب هم تاکید بر حفظ نماد مذهبی است و خیلی با مسائل شخصی دیگر فرق دارد؛ مثلاً کسی در خلوت خود نماز بخواند و یا نخواند به مثابه امر اجتماعی تبدیل به نماد نشده است ولی حجاب، نماد و نشانگر نظم دینی اجتماعی است.

وی افزود: حال باید ببینیم که این امر اجتماعی (حجاب) در دنیای مدرن با چه چالش‌هایی روبروست و نهاد دین برای حفظ این نظم چه کارهایی باید بکند. مدرنیته با نمادهایی چون عقل‌گرایی و فردگرایی، مرجعیت گریزی و نقادی سنت شناخته می‌شود و از مهمترین مؤلفه‌های آن هم تاکید بر فردگرایی است که گریز از نظم اجتماعی و همسانی و … از پیامدهای ناگوار آن است و چون جامعه بدون نظم اجتماعی، اداره نمی‌شود لذا جوامع غیردینی هم با این چالش فردیت روبرو هستند. تاکید بر فردگرایی، تاکید بر تمرد و غیر همسانی با دیگران و آزادی و … است در حالی که جوامع غیردینی هم معتقدند که آزادی نباید صورت بندی نظم اجتماعی را بهم بزند.

فردگرایی؛ تهدیدی برای حجاب

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه مخالفت با نظم اجتماعی به بهانه آزادی در پوشش و …مورد پذیرش جوامع نیست و هر کسی به بهانه فردگرایی نمی‌تواند مخل این نظم شود، تصریح کرد: مدیران یک جامعه باید تلاش کنند تا نظم اجتماعی توسط فردگرایی تهدید نشود و این کار می‌تواند با کارهای فرهنگی یا مهندسی و مدیریت فرهنگ و قانون و … انجام شود به همین دلیل، حتی اگر به پوشش به مثابه یک امر شرعی هم نگاه نکنیم و نگوییم که اساساً در فقه و رساله‌ها آمده است باز به عنوان یک قانون اجتماعی که باعث نظم اجتماعی است باید چاره اندیشی شود البته اینکه چه کاری و چگونه انجام شود هم مهم است.

دکتر صادق‌نیا با اشاره به چالش دیگر مدرنیته برای حجاب یعنی تغییر هویت و معنای برخی مفاهیم دینی، گفت: حجاب در دل خود معنا دارد مثلاً حجاب به عفاف و حیا و … گره می‌خورد ولی جهان مدرن ممکن است این معانی را تهدید کند یا تغییر دهد؛ مثلاً مفهوم غیرت، ناموس و … توسط رسانه‌های جهان جدید و بیگانه و دشمن در حال تهدید شدن است؛ جامعه ایران همیشه به ناموس به مثابه یک امر ارزشی و مقدس می‌نگریسته است یا به غیرت به عنوان مفهوم ارزشی توجه کرده است ولی یکسری رسانه‌ها ممکن است این مفاهیم را سخیف جلوه دهند و بگویند غیرت و ناموس، اموری ارزشی نیستند و قتل‌های ناموسی را هم پررنگ کنند تا به مفهوم ناموس و اهمیت آن در جامعه ایران بتازند. حجاب هم معنای فضیلت‌مندانه‌ای از قدیم در خود دارد و با امنیت خانواده گره خورده است؛ حجاب راهی برای احساس خوشایندی میان یک زوج و نشان دادن میزان تعهد و وفاداری به زندگی بوده است.

تغییر مفهوم بدن در مدرنیته

این عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با اشاره به تغییر مفهوم بدن در دوره مدرن، گفت: در جهان جدید همانطور که مفهوم خیلی از کلمات تغییر کرده است، مفهوم بدن هم عوض شده است؛ مثلاً در گذشته راه پله در معماری معنایی داشت که بر اساس آن چندان به آن توجهی نمی‌شد و در بیرون از منزل قرار داده می‌شد؛ ولی امروز معنای آن تغییر کرده و بر اساس همین تغییر در وسط منزل قرار داده می‌شود و دکوراسیون زیبا دارد و در وسط خانه است. معنای بدن هم در دنیای مدرن عوض شده است؛ در گذشته بدن با سلامتی و کار و تلاش گره خورده بود ولی الان با مفهوم زیبایی و دیده‌شدن پیوند خورده است. اینکه بدن باید به مثابه یک شیء زیبا دچار تغییرات شود و حتی ورزش هم که می‌روند برای حفظ زیبایی است و نه سلامتی صرف. وقتی بدن دچار چنین تغییر مفهومی شود رفتار با بدن هم تغییر می‌کند یعنی وقتی بدن با زیبایی پیوند خورد باید نمایش داده شود و زیر لباس پنهان نماند و این تغییر معنا چالش بزرگی برای نظم اجتماعی معطوف به پوشش است که خاستگاه آن دین است.

وی افزود: در جامعه‌ای که خواهان حفظ این نظم اجتماعی است باید از نظر فرهنگی به مفهوم بدن و تغییرات آن توجه داشته باشد، یعنی باید معنای بدن و پیوند آن با زیبایی به چالش کشیده شود و این تغییر معنا اصلاح شود و مفهوم بدن با سلامتی و کار و تلاش پیوند و گره بخورد.

چالش تنهایی و رابطه آن با حجاب

دکتر صادق‌نیا با اشاره به چالش تنهایی مدرن، اظهار کرد: در دنیای جدید انسان‌ها خیلی تنها هستند و وقتی جلوی آینه می‌ایستند با بدنشان گفت‌وگو می‌کنند و در این گفت و گوها به این نتیجه می‌رسد که بدنشان چیزی نیست که از آن انتظار دارند به همین دلیل فکر می‌کنند که لازم است تغییراتی در گونه و بینی و لب و ابرو و … ایجاد کند تا چهره و بدنش بیشتر باب میل خودش شود لذا این تنهایی هم چالشی برای نظام شرعی اجتماعی یعنی حجاب است. از جمله مواردی که در بحث تنهایی مطرح است مساله پوشش است و اینکه آیا این مدل پوشش با تعریف من از بدن سازگار است؟

وی تاکید کرد: برای چاره‌اندیشی در مورد پوشش علاوه بر وضع قوانین باید به مساله تنهایی هم فکر و این تنهایی را پر کنیم؛ این تنهایی با ارتباط بیشتر با دیگران و افزایش فعالیت اجتماعی و ارضای سودمندی پر خواهد شد و در این صورت انسان‌ها کمتر به سوژگی بدن می‌پردازند. این موارد چالش‌های مدرنیته برای نظم اجتماعی ناشی از دین است و جامعه امروز ایران هم اگر خواهان این نظم است باید به این چالش‌ها توجه کند. البته در کشور ما به جز این فرایندهای به نسبت طبیعی یکسری چالش‌ها و متغیرات غیرطبیعی و مزاحم هم داریم.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه متغیرهای مزاحم این مساله را از یک چالش صرفاً فرهنگی به سمت سیاسی و امنیتی سوق می‌دهند و این هم یکی از چالش‌ها است، بیان کرد: جامعه ایران هوش فرهنگی بالایی دارد و می‌تواند خود را با شرایط جدید وفق دهد و سازگار کند؛ ما در طول تاریخ منازعات قومی و دینی و مذهبی نداشته‌ایم و این نوع نزاعات کم است و دلیل آن هوش فرهنگی بالاست و این هوش می‌تواند ما را در مواجه با چالش‌ها موفق کند و به سمت پوششی برود که ضمن سازگاری با جهان جدید اصالت شرعی را هم حفظ کند. البته متغیرات مزاحم در هوش فرهنگی می‌توانند اخلال ایجاد کنند.

تلاش دشمن برای تغییر ماهیت حجاب از فرهنگ به سیاست و امنیت

صادق‌نیا بیان کرد: در کشور ما خلوص مساله حجاب به عنوان یک مساله شرعی و اجتماعی خالص توسط رسانه‌ها، اپوزوسیون و دشمنان و … تهدید شده است؛ دایماً در اذهان مردم القا کرده‌اند که حجاب و پوشش شرعی مخالف آزادی است یعنی آن را به امر سیاسی تبدیل یا القا می‌کنند که حجاب، رهاورد جمهوری اسلامی در این ۴ دهه است در حالی که حجاب نظم اجتماعی قرون متعدد است و البته جمهوری اسلامی به مثابه یک حکومت دینی خود را متعهد می‌داند از همه شعائر مذهبی دفاع کند. در این صورت هوش فرهنگی ممکن است اختلال کارکردی پیدا بکند. بنابراین باید از هوش اجتماعی مردم حمایت شود و این کار می‌تواند از طریق وضع قانون و امور فرهنگی دنبال شود. البته این تقویت هوش فرهنگی ممکن است در مواردی همراه با بدسلیقگی باشد.

صادق‌نیا تصریح کرد: پوشش می‌تواند شرعی باشد و از منظر فقهی به آن بنگریم و می‌تواند به مثابه امر اجتماعی باشد که البته خاستگاه سنتی و مذهبی داشته باشد که می‌تواند به دلیل تنهایی، سوژگی بدن و فردگرایی که مؤلفه‌های جهان مدرن است تهدید شود و راهکار مواجهه با آن هم تقویت هوش فرهنگی بالای مردم ایران است که این هوش هم از طریق یکسری متغیرات دستکاری می‌شود.

استاد دانشگاه ادیان و مذاهب با بیان اینکه اجماع مذهبی در پشت مساله حجاب وجود دارد، اظهار کرد: حال اگر کسانی بخواهند چنین نظم اجتماعی یعنی حجاب نباشد در این صورت آن جامعه توصیف به مسلمانی و اسلام نخواهد شد ولی باید توجه کنیم حجاب مساله کاملاً اجتماعی و نماد مسلمانی و مذهبی‌بودن یک جامعه است و تا زمانی که جامعه خود را دینی توصیف می‌کند این نظم هم باید وجود داشته باشد.

صادق‌نیا در پایان افزود: به نظر بنده بهترین چیز برای بهبود وضع حجاب، تقویت رابطه افراد و اعضای خانواده و به خصوص پدر با دختران خود است البته باید در سیستم آموزشی جامعه و وضع فرهنگی تغییر دهیم و چاره بیندیشیم و از تربیت گلخانه‌ای اجتناب کنیم یعنی اینکه فقط یک گروه محجبه تربیت شوند کافی نیست و باید در حوزه سیاست و قدرت و دانشگاه و … همه دست به دست هم بدهند و دنبال راهکار فرهنگی و اجتماعی باشیم.

گفتنی است این وبینار تخصصی چهارشنبه ۱۹ اردیبهشت ۱۴۰۳ ساعت ۱۰:۳۰ با حضور و سخنرانی دکتر فاطمه توفیقی عضو هیأت علمی دانشگاه ادیان و مذاهب با موضوع «مساله شناسی حجاب» ادامه خواهد داشت.

کد خبر 6100230 فاطمه علی آبادی