سردرگمی در باید و نبایدهای اخلاقی
تاریخ انتشار: ۲۷ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۸۹۸۹۶۲۰
در یادداشتی در روزنامه ایران می خوانیم:
۱. در پی شیوع ویروس کرونا، ما با پدیده‌ای با ابعاد بیسابقه و پرسشبرانگیز مواجه شدیم. طبیعتاً در عرصه اندیشگی، فلسفی و فکری هم سؤالات جدی مطرح شد و افراد بسیاری به تأمل واداشته شدند؛ از جمله این پرسش‌ها، این بود که وضعیت کنونی تا چه اندازه با مسئولیت اخلاقی، آن هم در عرصه علم و مناسبات انسانی و اجتماعی گره خورده است؟
واقعیت این است که تبعات داستان پاندمی کرونا، کم از بمباران نظامی هیروشیما نیست؛ در بمباران هیروشیما تعداد زیادی از مردم بنابر یک محاسبه اشتباه و تصمیم انسانی کشته شدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
پرداختن به همه پرسش‌ها در باب ابعاد نظری و فلسفی پاندمی کرونا در توان یک فرد نیست و تنها مقصود از این جستار، طرح پرسشهایی نظری در خصوص مسئولیت اخلاقی در عرصه علم و مناسبات انسانی و اجتماعی است.
۲. با وجود گذشت شش ماه از پاندمی کرونا، ما هنوز نمی‌دانیم که این پاندمی چگونه آغاز شده است؟ در این خصوص گمانهزنیهایی وجود دارد. پاسخ به این پرسش، در ابتدا به وجهی سیاسی پیش رفت و هر یک از کشورها، دیگری را متهم می‌کرد. در ادامه این پرسش مطرح شد که آیا کرونا پدیده‌ای طبیعی است یا نتیجه دستکاری انسان است؟ در این خصوص ،نیز اما و اگرهای بسیاری در محافل علمی و فکری شکل گرفت، حتی بر سر اینکه کدام سرزمین خاستگاه شیوع این ویروس بوده هم اجماع و اتفاق نظری وجود ندارد. واقعیت این است که پاسخ به هر یک از این پرسش‌ها، مستلزم کار و پژوهش علمی است اما تا به امروز تلاش برای پاسخ علمی به هر یک از این پرسش‌ها بینتیجه مانده است و بیشتر در قالبی سیاسی با مقوله پاندمی کرونا برخورد شده است.
بنابراین، هنوز مشخص نیست که آیا کرونا به شکلی طبیعی در فضای زیست انسان شیوع پیدا کرد یا در پی تصرف انسان در طبیعت به وجود آمد؟ اگر ریشه پیدایش کرونا، دستکاری انسانی باشد، در این صورت، مسأله بسیار بغرنج خواهد شد و اینجا پرسش از داستان «مسئولیت اخلاقی انسان» و نحوه مواجهه انسان با طبیعت به شکلی بنیادیتر مطرح می‌شود. اما فارغ از احتمال آزمایشگاهی بودن ویروس کرونا و دستکاری انسانی در این ماجرا، مسأله و پرسش اخلاقی دیگری که این روزها ساحت اندیشگی را به خود درگیر کرده، اولویت و ترجیح حیات انسان ها است.
۳. واقعیت این است که هیچ یک از نظامهای بهداشت و سلامت پیشبینی این ابعاد از ابتلا را در جهان نداشتند و به نوعی غافلگیر شدند؛ از یک طرف امکان برای درمان مبتلایان محدود است و از طرف دیگر با انبوه مبتلایان در جهان مواجه هستیم. در این فضا چه باید کرد؟ یک کار این است که تا آنجا که مقدور است و اقتصاد و چارچوبها اجازه می‌دهد، به همه مبتلایان خدمات درمانی لازم ارائه شود.
اما پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان امکان های محدود درمان در جهان را بین جمعیت مبتلایان رو به افزایش تقسیم کرد؟ آیا همه انسانها به نحو یکسانی با پاندمی کرونا مواجه می‌شوند؟ اولویتهای درمانی براساس چه معیارها و گزینش‌هایی صورت می‌گیرد؟ در برخی از کشورها اولویت خدمات درمانی با جوانان است! اما آیا افراد مسن از حق حیات برخوردار نیستند؟ ترجیح حیات یک فرد بر حیات فرد دیگر را با کدام ملاک اخلاقی می‌توان سنجید؟ آیا انسانها به نحو مساوی حق حیات دارند؟ چه کسی این معیارها را تعیین می‌کند؛ اقتصاد؟ فرهنگ؟ سیاست؟
در برخی جوامع این استدلال حاکم است که چون جوانان توان اقتصادی را در یک جامعه بالا میبرند، اولویت حیات با آنان است و مسنترها از آنجا که تنها دریافتکننده خدمات هستند، در اولویت بعدی قرار میگیرند! این «نگرش اقتصادی» به مسأله حیات، فیلسوفان اخلاق را در برابر پرسش جدی دیگری هم قرار می‌دهد و آن اینکه آیا ثمرات زندگی را تنها با معیارهای صنعتی و اقتصادی باید سنجید؟ واقعیت این است که به لحاظ نظری به جمعبندی در قبال این پرسش مهم نرسیده‌ایم که معیار ترجیح حیات یک فرد بر فرد دیگر چه باید باشد؟
به نظر می‌رسد پرسش از ترجیح حیاتی بر حیات دیگر در شرایط پاندمی، در حد مورد نیاز و بسندهای در افق دید ما قرار نگرفته است؟ هر چند که پیش‌تر، این مسأله در جریان سقط جنین (اولویت حیات مادر یا جنین) برای فیلسوفان اخلاق مطرح شده بود با این عنوان که «آیا حیات جدید نسبت به حیات قدیم ارجحیت دارد؟» «چه چیزی این اولویت را تعیین می‌کند؟» و...
۴. ابعادی که پاندمی کرونا پیدا کرد، تعداد عجیب و رو به افزایش بیماران در جهان و اشباع امکانات و ناگزیر شدن ترجیح حیات یک فرد بر حیات فرد دیگر در برخی از کشورها، در کنار نبود آمادگیهای نظری در خصوص این مسائل، شناخت مسئولیت اخلاقی را در چنین موقعیتی به امری به غایت دشوارتر بدل کرده است.
طبیعتاً به‌دنبال سردرگمی بشر درخصوص مسئولیت اخلاقیاش در شرایط پاندمی، جامعه انسانی آمادگی لازم برای تعیین «باید» و «نباید» حقوقی را هم نخواهد داشت. با کدام قانون و مبنا می‌توان در شرایط پاندمی باید و نباید را تعریف کرد؟ علاوه بر اینکه ما طی ده روز گذشته با یک پدیده عجیب و غریب نیز مواجه بودیم و آن تظاهرات در آلمان و برلین علیه «اقدامات پیشگیرانه کرونا» بود. در جریان این تظاهرات حدود ۳۰ هزار نفر به نشانه اعتراض بیرون آمدند. چنین اعتراضی آن هم در یک کشور جهان اول که از نظر وضعیت سازماندهی زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در وضعیت مطلوبی قرار دارد، بسیار جای شگفتی داشت و اینجا است که باید از «باید و نبایدهای اخلاقی و حقوقی» راجع به افکار عمومی نیز پرسش کرد.
فاصله فیزیکی یعنی محدود شدن دایره تماس و رفت و آمد، از نظر بسیاری از این معترضان، تجاوز به حقوق شخصی و اجتماعی بود؛ مدتها بود که بشر از آنجا که پیوسته به بیرون از خود پرداخته، فرصت و مجالی برای پرداختن به خود و خلوت خود را نیافته بود و موقعیت کرونا، او را در وضعیتی قرار داد که عملاً می‌توانست برای خلوت و پرداخت به خود به فرصتی دست پیدا کند، اما نباید از این واقعیت هم چشم پوشید که در موقعیت کرونا، افراد با یک «عزلت ناخواسته» هم رو به رو هستند و واکنشها به یک عزلت ناخواسته طبیعتاً با وضعیتی که فرد، خود عزلت و خلوت را به دلایل شخصی انتخاب می‌کند، متفاوت است و اعتراض مردم آلمان هم به این انتخابی نبودن و ناخواسته بودن فاصله‌گذاری فیزیکی بود و آن را به نوعی تعرض به حقوق فردی و شخصی‌شان قلمداد میکردند.
۵. بنابراین، به نظر می‌رسد پاندمی کرونا، عرصه‌ای برای باز اندیشی و طرح پرسشهای تازه در باب مسئولیت اخلاقی علم و مناسبات انسانی و اجتماعی است و ما با پرسشهای بسیار مهم و جدی رو به رو هستیم و از آنجا که معلوم نیست که ماجرای شیوع ویروس کرونا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و آیا ما به دوران ماقبل کرونایی باز خواهیم گشت یا خیر؟ و زندگی بشر با چه حوادثی رو به رو خواهد شد؟ اندیشمندان جهان باید بیش از پیش پرسشهای اخلاقی را محل تأمل قرار دهند تا آمادگی نظری بیشتری برای مواجهه با وضعیت پاندمی پیدا کنیم.
*مکتوب حاضر متن ویرایش و تلخیص شده «ایران» از سخنرانی آنلاین دکتر محمدرضا بهشتی است که ۲۳ مرداد ماه، در مؤسسه دین و اقتصاد با موضوع «پاندمی کرونا، مسئولیت اخلاقی در علم و مناسبات اجتماعی» ارائه شد.
نیم نگاه:
طی ده روز گذشته، جهان با یک پدیده عجیب و غریب مواجه شد؛ در آلمان و برلین علیه «اقدامات پیشگیرانه کرونا» حدود ۳۰ هزار نفر تظاهرات کردند! چنین اعتراضی آن هم در یک کشور جهان اول که از نظر وضعیت سازماندهی زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی در وضعیت مطلوبی قرار دارد، بسیار جای شگفتی داشت. از نظر این معترضان «فاصله‌گذاری فیزیکی» یعنی محدود شدن تماسها و رفت و آمدها، تجاوز به حقوق شخصی و اجتماعی است و اعتراض مردم آلمان هم به این انتخابی نبودن و ناخواسته بودن فاصله‌گذاری فیزیکی بود و آن را به نوعی تعرض به حقوق فردی و شخصی‌شان قلمداد میکردند. اینجا است که «باید و نباید اخلاقی و حقوقی» در افکار عمومی اهمیت پیدا می‌کند و فیلسوفان اخلاق باید به آن بیندیشند.
پاندمی کرونا، عرصه‌ای برای باز اندیشی و طرح پرسشهای تازه در باب مسئولیت اخلاقی علم و مناسبات انسانی و اجتماعی است و ما با پرسشهای بسیار مهم و جدی رو به رو هستیم و از آنجا که معلوم نیست که ماجرای شیوع ویروس کرونا تا چه زمانی ادامه خواهد داشت و آیا ما به دوران ماقبل کرونایی باز خواهیم گشت یا خیر؟ و زندگی بشر با چه حوادثی روبه رو خواهد شد؟ اندیشمندان جهان باید بیش از پیش پرسشهای اخلاقی را محل تأمل قرار دهند تا آمادگی نظری بیشتری برای مواجهه با وضعیت پاندمی پیدا کنیم.
منبع: روزنامه ایران برچسب‌ها ویروس کرونا روزنامه ایرانمنبع: ایرنا
کلیدواژه: ویروس کرونا روزنامه ایران ویروس کرونا روزنامه ایران مسئولیت اخلاقی پاندمی کرونا باید و نباید ویروس کرونا ترجیح حیات رو به رو پرسش ها یک فرد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۸۹۸۹۶۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
نسبت ما با فضای مجازی چگونه است؟ / تلاش «شبکه» برای ایجاد پرسش
امید طهرانی تهیه کننده مجموعه مستند «شبکه» در رابطه با شکل‌گیری ایده ساخت و انتخاب سوژه این مستند به خبرنگار مهر گفت: شبکه سه در رابطه با فضای مجازی قصد تولید یک مستند را داشت از همین رو با برگزاری چند جلسه با رویکردهای شبکه آشنا و در نهایت به تفاهم رسیدیم. خودم هم قبلا در این زمینه مطالعه و فعالیت هایی داشتم و با برگزاری مجموعه جلساتی با پژوهشگران، درختواره موضوعات را طراحی کردیم و پس از تلفیق موضوعات با یکدیگر به ۹ عنوان کلی برای تولید رسیدیم.
وی با اشاره به اینکه اکثر فعالیت های مرتبط با علوم انسانی، پیوست فضای مجازی دارد، مطرح کرد: اهمیت فضای مجازی و این سوژه با توجه به اینکه مساله روز جهان به شمار می‌رود برای همه محسوس است. عمدتا فعالیت های ما با فضای مجازی مرتبط است و تبیین و تعریف جامع از فضای مجازی مساله ای جدی است که در این مستند تلاش کردیم از دریچه همین مساله به تعریف و تبیین ابعاد مختلف فضای مجازی بپردازیم.
یک مستند کارشناسی با بیش از ۹ ماه پژوهش
این تهیه کننده مستند با اشاره به اینکه مجموعه مستند «شبکه» شامل ۹ قسمت می‌شود، گفت: این مستند در ۲ فاز تولید شده است، فاز اول شامل ۵ قسمت در سال ۱۴۰۱ و فاز دوم شامل ۴ قسمت در سال ۱۴۰۲ تولید شده است. تولید این مستند فرآیند پژوهشی قابل توجهی داشته است و ۶ ماه برای تولید ۵ قسمت اول و ۳ ماه برای تولید ۴ قسمت دوم پژوهش انجام شده است. همچنین در این مدت با پژوهشگران مختلف و مراکز تخصصی مختلف که در این زمینه فعالیت می‌کنند جلسه برگزار کرده و نکات آن ها را گردآوری کردیم. همچنین در قالب پیش مصاحبه و مشورت حدود ۸۰ جلسه کارشناسی داشتیم تا به لیستی ۲۵ نفره برای مصاحبه رسیدیم که در نهایت به واسطه محدودیت ها با ۱۸ نفر مصاحبه انجام دادیم.
وی در رابطه با موضوعات مستند، عنوان کرد: قسمت اول با موضوع «قدرت و فضای مجازی» آغاز می‌شود که نقش فناوری و شبکه بر مفهوم قدرت را مورد توجه قرار می‌دهد، این موضوع در قسمت های دیگر نیز مورد بررسی قرار گرفته است و نسبت فناوری و شبکه با اقتصاد، ارتباطات، هویت، سرگرمی، خانواده، هوش مصنوعی و حکمرانی در سایر قسمت ها مورد بررسی واقع شده است. تلاش ما بر این بوده هر موضوع را از دریچه تخصصی آن موضوع در کنار ادعاهای فضای مجازی در رابطه با آن موضوع بررسی کنیم. مثلا مفهوم ارتباطات به صورت تخصصی در کنار ادعای فضای مجازی مبنی بر گسترش ارتباطات توسط کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته است و نتیجه این بررسی ها به عنوان جمع بندی در یک قسمت از مجموعه ارایه شده است.
بی رحمی در قبال یک روایت جذاب و پرزحمت
طهرانی با یادآوری اینکه جمع بندی را در قالب روایت ارایه کرده اند، راجع به جنس روایت این مستند گفت: به غیر از یک قسمت، همه قسمت ها یک شخصیت دارند که راوی داستان است. حضور این راوی برای بهتر شدن قصه ساخته و پرداخته شده نویسنده آن قسمت است البته تمام موارد عنوان شده توسط این شخصیت مبنای پژوهشی دارد. تلاش کردیم روایت اول شخص داشته باشیم چرا که مخاطب ارتباط بهتری با آن برقرار می‌کند.
وی در رابطه با چالش‌های تولید این مستند، ضمن گلایه از بودجه پایینی که برای تولید این مستند در اختیارشان قرار گرفته است، مطرح کرد: خلق روایت و طراحی کاراکتری که متناسب با موضوع هر قسمت باشد و بتوانیم موضوع را از زبان او روایت کنیم کار پرچالش و سختی بود به عنوان مثال برای یک قسمت ۱۲ بار متن را بازنویسی کردیم و در قسمت هایی ۳ یا ۴ مرتبه متن می‌نوشتیم اما خوب نمی‌شد و بعضا جلسات چند ساعته داشتیم تا شخصیت جدیدی طراحی کنیم. برای ما خیلی مهم بود که روایت قصه گو بوده و برای مخاطب جذاب باشد.
وی با گلایه از نبود توجه کافی به جذابیت روایت در آنتن سیما، گفت: به نظر می‌رسد این مستند به صورتی که شایسته آن است مورد توجه قرار نگرفت و صرفا به عنوان یک برنامه برای پرکردن کنداکتور به آن نگاه شد در حالی که پخش این مستند در مراکز تخصصی مورد اقبال این محافل قرار گرفته و بحث و گفت‌وگوهای کارشناسی را به دنبال داشته است. همچنین نبود توجه به تولید مستند داستانگو برای مخاطب منجر به دلسردی ما شده و از مدل برخورد آنتن با اینگونه مستندها ناامید و دلخور شدیم.
مخاطب تصمیم می‌گیرد فضای مجازی چه آورده‌ای برایش دارد
طهرانی با اشاره به زمان و انرژی زیادی که صرف ضبط مصاحبه‌ها شده است، گفت: بیشترین فشار روی گروه در وهله اول بحث فشار مالی بود، بعد از آن تولید روایت، کار پرچالشی بود و با گذر از چالش‌های ضبط و مصاحبه، در زمینه های تصویربرداری و تدوین چالش قابل توجهی نداشتیم و کارها به خوبی انجام شد.
این مستندساز در پایان درباره دیگر ویژگی این مجموعه گفت: مجموعه مستند «شبکه» تلاشی است برای ایجاد پرسش و سوال در مخاطب که مجدد به ریشه های فناوری و ابزاری که در دست ما است، فکر کند و ببیند این فناوری به ما چه می‌دهد و از ما چه می‌گیرد. فضای مجازی هم مشابه هر فناوری دیگری پروتکل رفتاری مختص خود را دارد و سرویس هایی به ما ارایه می‌دهد و چیزهایی از ما می‌گیرد لذا باید توجه کنیم چه چیزهایی از ما می‌گیرد و چیزهایی که به ما می‌دهد چه کمکی به زندگی ما می‌کند. تلاش ما بر این بوده مخاطب با این مسایل آشنا شده و خود نسبت به این موارد و استفاده از این ابزار تصمیم بگیرد.
کد خبر 6093842
مدیررسانهای پرسپولیس: سپاهان به جای شکایت بیجا، عذرخواهی کند