به نقل از «ایرنا»

کرونا و جوانان؛ توقفی در سبک زندگی مصرفی و تداوم شهروندی دیجیتال

تاریخ انتشار: ۲۹ مرداد ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۰۱۵۹۷۲

در تاریخ معاصر بشر کمتر واقعه‌ای را می‌شناسیم که به اندازه کرونا بر شیوه و روال عادی زندگی انسان‌ها تاثیرگذار بوده و کمتر واقعه‌ای را می‌شناسیم که آثار و تبعات آن بر شیوه زندگی در جغرافیا و فرهنگ‌های مختلف تا این اندازه مشابه باشد. کرونا چهره و محتوای زندگی ما را با تغییرات اساسی مواجه ساخته است. نگاه و تجربه زندگی امروز بسیاری از ما تفاوت های آشکاری را با طریق رفتار و زندگیمان پیش از همه‌گیری نشان می دهد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در تحلیل آثار این پاندمی بر سبک‌های زندگی، احتمالا عمیق‌ترین تاثیرات را باید در میان گروه جوانان جستجو کرد.

در تحلیل آثار این پاندمی بر سبک‌های زندگی، احتمالا عمیق‌ترین تاثیرات را باید در میان گروه جوانان جستجو کرد. آسیب‌پذیری بیشتر آن‌ها در بازار کار، پویایی و تحرک جغرافیایی بیشتر این گروه، پیوند بیشتر سبک های زندگی آن‌ها با فعالیت‌های فراغتی و جسمانی (ورزشی) فعالیت و اشتغال بیشتر در حوزه عمومی بواسطه تحصیل، سرگرمی و فراغت و کار، عملا در این گروه سنی بیشتر قابل انتظار است و از این رو بررسی و تامل در کم و کیف این تغییرات در ایفای نقش و واکنش ها و پیامدهای آن در هویت‌یابی جوانان اهمیت بیشتری می‌یابد. در ادامه بحث به برخی از این آثار به اختصار  خواهم‌پرداخت.

شاید مهم‌ترین نتیجه از همه گیری کرونا را بتوان تجربه بیکاری و از دست رفتن کامل یا نسبی استقلال اقتصادی جوانان شاغلی دانست که در وضع موجود کار خود را از دست داده و یا با حجم و درآمد کمتر آن را ادامه می‌دهند. این تجربه به خصوص برای آن دسته از جوانان که فاقد مهارت، تحصیلات و آموزش کافی هستند عمیق‌تر است. تعطیلی مراکز خرید، رستوران‌ها، مراکز ورزشی و بسیاری از فعالیت های خدماتی طیف وسیعی از جوانانی که عموما با درآمد اندک به کار اشتغال داشتند را از ایفای نقش شغلی محروم ساخته است و به تناسب آن به کیفیت زندگی آن‌ها آسیب‌های جدی وارد کرده است. علی‌رغم رونق یافتن برخی خدمات و فعالیت‌های شغلی مجازی، این مسیر تنها برای اقلیتی از جوانان با سرمایه فرهنگی بیشتر تولید فرصت کرده است و طیف غالب دیگر را با چالش‌های معیشتی، هویتی و سبک زندگی مواجه ساخته است. با ملاحظه وابستگی سبک زندگی با استقلال اقتصادی و فرصت های مصرف، می‌توان به روشنی ناتوانی بیشتر جوانان در انتخاب و یا تداوم شیوه زندگی مورد علاقه خویش را نتیجه گرفت.    

همه گیری کرونا اینترنت را با فاصله به مهم‌ترین مرجع هویتی جوانان و دیگر گروه‌ها (البته با کمی فاصله) بدل ساخته است.

در سطحی دیگر، همه گیری کرونا اینترنت را با فاصله به مهم‌ترین مرجع هویتی جوانان و دیگر گروه‌ها (البته با کمی فاصله) بدل ساخته است. اینترنت و فضای مجازی اینک بیشترین بار انتقال و مبادله فرهنگ عامه پسند را بر دوش دارد. قرنطینه اجتماعی عملا زمینه‌ی اتکای بیش از پیش به فضای مجازی را فراهم ساخته است. برای فراغت، سرگرمی، رفع کنجکاوی های مجاز و غیرمجاز، جستجوی خبر و اطلاعات، مبادله پیام و تماس و ارتباط اجتماعی با یکدیگر و با انگیزه‌های مختلف، انجام فعالیت‌های شغلی و خدماتی، جستجوی منابع علمی و دریافت آموزش جوانان وابستگی فزاینده‌ای به شبکه‌ها پیدا کرده‌اند. پاندمی اهمیت، کارایی و وابستگی جوانان به فضای مجازی را به وضوح نشان داد.

محمد سعید ذکایی: غلبه سبک زندگی خانوادگی تجربه‌ی گریزناپذیر همه‌گیری کرونا برای بسیاری از جوانان بود

غلبه سبک زندگی خانوادگی تجربه‌ی گریزناپذیر دیگر این واقعه برای بسیاری از جوانان بود. تعطیلی مدارس و دانشگاه‌ها، توقف و یا محدود شدن بسیاری از فعالیت‌های حوزه‌ی عمومی در عمل مواجهه و ارتباط جوانان با اعضای دیگر خانواده را تقویت کرد و موقعیتی جدیدی برای آن‌ها فراهم ساخت. خانگی شدن بیشتر با انتقال فعالیت‌های فراغتی به داخل فضای منزل همراه بوده است. گسترش زمان خانوادگی و تغییر در چرخه زمان خانوادگی و نیز زمان فردی اعضای آن فرصتی ناگزیر برای با هم بودن و در مواردی تدارک سرگرمی داخل منزل فراهم ساخت. اگر چه صورت غالب سرگرمی‌های خانوادگی برای همه اعضا اتکا به رسانه‌ها و در مورد جوانان به ویژه فضای مجازی است، با این حال نمونه‌هایی از تلاش و ابتکار جوانان برای درگیر کردن دیگر اعضای در برخی سرگرمی‌های خانه محور غیررسانه‌ای نیز به چشم می‌خورد. برخی به پخت نان و شیرینی و یا مشارکت بیشتر در طبخ غذا پرداختند، برخی در تعمیرات و فعالیت‌های خانه سهم بیشتری عهده گرفتند و برخی نیز نیز راه‌هایی را برای سرگرم ساختن جمعی اعضای خانواده در فعالیتی مشترک یافتند. به موازات این تغییرات، فراغت‌های بیرون از منزل با محدودیت‌های زیادی همراه شد. تعطیلی بسیاری از مراکز تفریحی مورد اقبال جوانان در عمل مشارکت جوانان در فضاهای فراغتی شهر (پاساژها، مراکز خرید، مراکز بازی و تفریح، رستوران‌ها و مانند آن) را با محدودیت زیادی روبرو ساخت. حتی ماشین‌گردی که به طور سنتی برای جوانان طبقات بالاتر و تا حدودی جوانان کمتر مرفه، صورتی برای پر کردن زمان زندگی و هویت یابی در کنار دوستان و آشنایان بود، بسیار محدود شد.

اما در وجهی مهم‌تر، تغییرات سبک زندگی بسیاری از جوانان مرتبط با نگاه به زمان آزاد و درک از زمان است. به طور سنتی فراغت صورتی برای پر کردن زمان آزاد و بدون تعهد افراد به شمار رفته است. وقت آزاد به مثابه کالایی کمیاب که افراد محق به داشتن سهمی از آن به واسطه نیازهای انسانی خود و نیز به واسطه پاداشی برای کار و تلاش روزمره (هفتگی) خود بوده‌اند، نگاه و ارزش خاصی به آن بخشیده است. در شرایط عادی فراغت و وقت آزاد (عموما گسترده) جوانان پاداشی برای فعالیت‌های غیر فراغتی و نوعی فاصله‌گیری نمادین و اجتماعی از دیگر فعالیت‌های آن‌ها (کار، تحصیل و تعاملات خانوادگی) به شمار آمده است. در شرایط همه‌گیری یا تعطیلی بسیاری از فعالیت ها و خانه نشین شدن اجباری بسیاری از جوانان، وقت آزاد از ماهیت کمیاب خود خارج شد و مرز بندی روانی، اجتماعی و نمادین متفاوتی به خود گرفت. در شرایطی که بسیاری از میدان‌های ارایه دهنده خدمات سرگرمی تعطیل شدند و مجال فعالیت نداشتند، شاید برای اولین بار بسیاری از جوانان در اندیشه یافتن راه‌های بدیلی برای سرگرم شدن بودند که پیوندی با مصرف و قالب‌هایی هدایت کننده تفریحات و خدمات پولی نداشتند. وقتی کافی شاپ، مراکز ورزشی خصوصی، سفرها و تورهای گردشگری، رستوران‌ها، سالن‌های زیبایی و بسیاری مراکز دیگر تعطیل باشند در آن صورت یافتن راه‌های جایگزین اولویت می‌یابد و حتی برای برخی تشکیک در آنچه عادت آشنای فراغتی بوده به بازاندیشی و انتخاب نظم جدیدی در زندگی روزمره می‌انجامد. به نظر می‌رسد انتخاب‌های فراغتی اصیل‌تر و یا فعالانه‌تر و کمتر مصرفی نتیجه این بازاندیشی برای برخی جوانان طبقه متوسط و با برخورداری بیشتر از سرمایه فرهنگی باشد. در این فضا پرداختن به کارهایی که پیش از این اولویت خود را در برابر جاذبه‌های سرگرمی خواهی و زود بازده از دست داده بودند (مانند مطالعه، کارهای هنری، گفتگو و معاشرت (مجازی یا حضوری) با دوستان فراموش شده، رونق بیشتری یافتند و خود اسبابی برای نگاه و درک جدیدی از فراغت و سرگرمی فراهم ساختند.

کرونا توقفی در مسیر سبک‌های زندگی مصرفی ملهم از اقتصاد و فرهنگ سرمایه‌داری ایجاد کرد و فرهنگ عامه پسند جوانی را با واقعیات و شرایط تازه‌ای روبرو ساخت.  

تصویر فشرده‌ای که از آثار کرونا بر سبک های زندگی جوانان ارایه شد به خوبی گویای آسیب پذیری و وابستگی سبک‌ها به تحولات ساختاری است. معمولا هنگامی که از ساختارهای تاثیر گذار اجتماعی سخن به میان می‌آید، شرایط اقتصادی و نظم نهادین و بورکراتیک تداعی می‌شود. با این همه در تحولی غافل‌گیر کننده این بار ویروسی کوچک آهنگ و نبض این تغییرات ساختاری را رقم زد. انزوا، محدود شدگی و کاهش شدید انتخاب های مصرفی و سبک زندگی این بار با بروز همه گیری کرونا و تمهیدات سیاستی دولت‌ها برای مقابله با آن مربوط بود. کرونا ساختار تازه‌ای در مناسبات و نظم و انتخاب های فردی ایجاد کرد و با محدود ساختن انتخاب‌ها عملا به یکسان سازی شرایط بسیاری از گروه های اجتماعی و افول قدرت فرهنگی جوانی انجامید. کرونا توقفی در مسیر سبک‌های زندگی مصرفی ملهم از اقتصاد و فرهنگ سرمایه‌داری ایجاد کرد و فرهنگ عامه پسند جوانی را با واقعیات و شرایط تازه‌ای روبرو ساخت.  

با ملاحظات فوق بدون تردید می‌توان از توقفی موقت در چرخه تولید سبک در زندگی روزمره جوانان و پویایی های خرده فرهنگ جوانان سخن گفت. کند شدن آهنگ زندگی با کرونا بیش از هر گروه دیگر، واقعیت تجارب جوانی را نیز تحت الشعاع خود قرار داد. زیستن با کرونا برای بسیاری از جوانان به معنای ماندن طولانی در فضای خانه، جابجایی اندک در فضای عمومی (شهر) و دسترسی و تولید و مصرف کالاهای فرهنگی عامه پسند و جایگزین ساختن آن با فضای مجازی بود. تجارب فوق واقعیت تازه‌ای را پیش روی جوانان قرار داد که به موجب آن عاملیت خود را در معرض محدویت و تنگناهای جدیدی یافتند. کرونا واقعیت مواجهه با زندگی کردن با دسترسی سخت و یا عدم دسترسی موقت به برخی کالاها و خدمات (خرده) فرهنگی را پیش روی جوانان قرار داد و آن‌ها را ناگزیر ساخت تا ذائقه‌های مصرفی خود را به صورت موقت فراموش و یا جایگزین سازند. بدیهی است مضیقه‌های شکل گرفته به یکسان همه جوانان را متاثر نساخته است. در مورد بحران کرونا نیز برخورداری ها از سرمایه‌های مادی و فرهنگی شرایط متفاوتی را برای جوانان رقم زد. در حالی که قرنطینه اجتماعی برای بسیاری به معنای انزوای بیشتر و ملال برآمده از وابستگی افراطی به رسانه‌ها و نیز سازگاری با محدودیت و مضیقه‌های مادی تحمیل شده بر خانواده‌های خویش بود، اقلیتی با فشار کمتر فرصتی برای یافتن فرصت‌هایی متنوع در فراغت خانگی و یا دنبال کردن جدی سبک‌های فراغتی مورد علاقه خویش (مطالعه، تولید فرهنگی آماتور و مانند آن) را یافتند.

به همان سان تقابل‌ها و شکاف‌های ساختاری دیگر نیز در تجربه کرونا، موقعیت متفاوتی را پیش روی جوانان قرار داد. فشارهای بیشتر بر سبک زندگی و جستجوی عادات فراغتی و مصرفی آشکارا در مورد زنان، ساکنان شهرهای کوچک و روستاها، و گروه‌های محروم و حاشیه‌نشین، جوانان معلول و جوانان فاقد مهارت، تخصص و سرمایه فرهنگی شدیدتر بود. در شرایط جدید بار اصلی شبکه سازی و ارتباط و معاشرت پذیری با گروه‌های دوستی و یا برقراری روابط و ایجاد شبکه‌های جدید برعهده فضای مجازی قرار گرفت. با این حال واقعیت این است که معاشرت پذیری‌های مجازی اگر چه در سرگرم‌سازی و حتی هویت یابی‌های جوانان مفید و اثر بخش است با این حال نمی‌توان آن را جایگزین کاملی برای تعاملات رو در روی آن‌ها در موقعیت‌های زندگی روزمره دانست. بسیاری از معاشرت پذیری‌های مجازی، رفتاری برای پر کردن زمان زندگی است و ممکن است تعهد و انگیزه کافی به جوانان برای پایبند بودن به قواعد اجتماعی و اخلاقی لازم برای حفظ روابط را ندهد. دوستی‌های مجازی شکننده‌تر و سیال‌تر از دوستی‌های غیرمجازی هستند و کدها و آیین‌های ارتباطی هدایت کننده روابط در شبکه‌ها به سادگی ممکن است ظرفیت نمایشی ساختن، میل به تخریب و خشونت‌ورزی و یا بی‌تفاوتی و رفتار غیرمسئولانه را در میان بسیاری از کاربران این شبکه ها برانگیزاند. اقتصاد عاطفی حاکم بر شبکه‌ها گذشت، تسامح و همدلی را سخت‌تر می‌کند و میل به ابرازگری‌های افراطی و خودنمایی به دوام و کیفیت آن آسیب می‌زند.

به این ترتیب دیجیتالی شدن و بصری شدن به طور روز افزونی بر ارتباطات و هویت یابی‌های جوانان امروز سایه افکنده‌اند. سبک زندگی شکل گرفته بر پایه فضای مجازی اگر چه با دستاوردهای مفیدی نیز همراه بوده است و برای مثال امکان مشارکت‌های حداقلی در تولید فرهنگی و حتی ابرازگری را برای گروه‌های از جوانان که در شرایط دیگر به واسطه اعتماد به نفس پایین و یا محدودیت‌های دیگر در حاشیه بوده‌اند، فراهم ساخته است، با این حال در مجموع به تقویت سطحی نگری، همراهی با موج‌های جمعی، فردی شدن فزاینده، میل به نمایش‌گری و رشد فرهنگ سلبریتی انجامیده است. شاید بتوان انتظار داشت با فروکش کردن هیجان و جاذبه اولیه استفاده‌های نمایشی، کمتر خلاقانه و مصرفی‌تر در شبکه و با فراهم شدن فرصت‌های جایگزین برای مشارکت و فعالیت‌های جدی‌تر، واقع بینی، مسئولیت پذیری و توازن بیشتری در (خرده) فرهنگ‌های مجازی جوانان ظاهر گردد.

وابستگی به دنیای دیجیتال برای کسب و کار، سرگرمی، دریافت خبر و اطلاعات، آهنگ خود را حتی با سرعت بیشتر حفظ خواهد کرد و مرزهای تازه‌ای در آنچه شهروندی دیجیتال خوانده می‌شود شکل خواهد گرفت.

سرانجام سوال بعدی که می‌توان طرح کرد دوام و یا موقتی بودن آثار و تحولات واقع شده در خلال این بحران است. تردیدی نیست که برخی از این تبعات تاکنون ذائقه و قالب‌های رفتاری و هویتی جوانان (همچون سایر گروه ها) را شکل داده‌اند. وابستگی به دنیای دیجیتال برای کسب و کار، سرگرمی، دریافت خبر و اطلاعات، آهنگ خود را حتی با سرعت بیشتر حفظ خواهد کرد و مرزهای تازه‌ای در آنچه شهروندی دیجیتال خوانده می‌شود شکل خواهد گرفت. به همان سان توجه بیشتر به مراقبت‌های بهداشتی الزاما آثار خود را در مراودات و انتخاب رفتارهایی چون کافه و رستوران گردی، تورهای جمعی و تفریحی و همچنین سرگرمی‌های مشترک، لااقل برای دوره ای نامشخص بر جای می‌گذارد.

تاثیرات روانی کرونا در شکل ابهام نسبت به آینده و پیش بینی ناپذیری و ناتوانی برای برنامه ریزی‌های میان مدت و بلندمدت نیز مدت‌ها برقرار خواهد بود.

تاثیرات روانی کرونا در شکل ابهام نسبت به آینده و پیش بینی ناپذیری و ناتوانی برای برنامه ریزی‌های میان مدت و بلندمدت نیز مدت‌ها برقرار خواهد بود. آسیب‌های وارد شده بر پیکره اقتصاد و تولید و افزایش بیکاری و افول کیفیت زندگی هم در نتیجه تحریم‌ها و شرایط عمومی کشور و هم متاثر از چالش‌های کرونا، برای مدت‌ها چرخه‌گذار جوانان را با چالش‌های جدی روبرو خواهد ساخت. پیدا کردن مجدد کار و انطباق با بازار کار رقابتی، فشرده و تحریم زده در کشور به ویژه برای جوانان با مهارت و انعطاف پذیری کمتر بسیار دشوار خواهد بود و حتی بسیاری از جوانانی که به کارهای موقت و با درآمد نازل اشتغال دارند نیز نگران تداوم فعالیت خود خواهند بود.

به این ترتیب مسیرهای زندگی خانوادگی، شغلی، مهاجرتی و تحصیلی جوانان تاثیرات عمیقی را از این بحران خواهند پذیرفت. باید انتظار تاخیر در ورود به بازار کار و یا بیکار شدن بیشتر جوانان، اکراه برخی از آن‌ها برای ازدواج و یا تاخیر آن، تردید بیشتر در دنبال کردن مسیر دانشگاهی برای تحرک اجتماعی، میل بیشتر به مهاجرت به خارج از کشور هر چند با ریسک و شرایط دشوارتر، طولانی‌تر کردن سال های اقامت با اعضای خانواده و تاخیر در استقلال و جدایی گزینی مکانی آن‌ها را داشت. بدیهی است این آثار در چرخه زمانی مشخص و با ابزارهای پهنانگر قابل مطالعه و بررسی خواهند بود.

در سطحی دیگر اما برخی از آثار این بحران با مرتفع شدن آن و یا کاهش یافتن جدی آن قابل برگشت است. حضور مجدد در کلاس درس مدارس و دانشگاه، حضور بیشتر در حوزه عمومی، رفتارهای مصرفی، فعالیت‌های ورزشی و تفریحات درون شهری، سفرهای داخلی، دید و بازدیدها و معاشرت پذیری ها (با خانواده و یا بدون آن)، از جمله این رفتارها است. البته روشن است که در دوام و یا ناپایداری نیز همچنان شرایط ساختاری و فرصت ها و نابرابری ها تعیین کننده هستند. بازگشت به شرایط پیش از کرونا آشکارا برای جوانان محروم تر و کمتر برخوردار ازسرمایه ها دشوارتر است. در غیاب سرمایه‌ها و حمایت‌های شبکه‌ای و خانوادگی این گروه هزینه‌های بیشتری را در ایجاد فرصت‌های زندگی برای خویش و فاصله گرفتن از محرومیت و کنار گذاری تجربه خواهند کرد.        

برچسب‌ها ویروس کرونا اختصاصی ایرنا سبک زندگی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: ویروس کرونا اختصاصی ایرنا سبک زندگی ویروس کرونا اختصاصی ایرنا سبک زندگی بسیاری از جوانان همه گیری کرونا سبک های زندگی برای جوانان برای بسیاری فراهم ساخت فضای مجازی سبک زندگی عامه پسند انتخاب ها هویت یابی فعالیت ها گروه ها شبکه ها تازه ای فرصت ها مهم تر بر سبک سبک ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۰۱۵۹۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

شورای شهر تأثیر مثبتی بر توسعه حقوق شهروندی دارد

علی قاسم پور در گفت وگو با خبرنگار مهر ضمن تبریک روز ملی شوراها با اشاره به اینکه شورای شهر بر آمده از خواست و اراده مردم است، گفت: آبادانی و پیشرفت شهر در حوزه‌های عمرانی، فرهنگی، آموزشی، گردشگری و … و نیز تحقق رسالت شهرداری به واسطه برنامه ریزی و تدابیر شورای شهر حاصل می‌شود.

وی با تاکید بر اهمیت نقش شوراها در تحقق برنامه‌های حوزه مدیریت شهری اظهار کرد: روز شوراها یادآور مردم سالاری دینی و نقش بارز مردم در تعیین آینده و سرنوشت شهر است تا بر اساس آنچه در قانون اساسی آمده است بتوانند سرنوشت خود را به دست خویش رقم بزنند.

رئیس شورای اسلامی شهرستان کرج عنوان کرد: این نهاد مردمی به پشتوانه سرمایه‌های اجتماعی و تخصصی جایگاه ویژه ای را در تحولات ساختاری و مدیریت شهری و خدمت رسانی به جامعه به دست آورده است.

وی با بیان اینکه شورای شهر به عنوان یکی از نهادهای تصمیم گیرنده و نظارت‌کننده بر امور شهری می‌تواند تأثیر مثبتی بر توسعه حقوق شهروندی داشته باشد، مطرح کرد: امید است با کمک همه دستگاه‌های اجرایی، مشورتی، سیاستگذار و تصمیم ساز بتوانیم خدمات بهتری را به مردم شریف این کلانشهر ارائه دهیم.

کد خبر 6090333