روزنامه طوفان، ندای آزادیخواهی و حق‌طلبی در عصر مشروطه
تاریخ انتشار: ۳ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۰۶۹۰۶۵
میرزا محمد فرخی یزدی در روزگاری می زیست که تب و تاب های سیاسی پس از استقرار مشروطیت در ایران همه آزادیخواهان را در برگرفته بود و آنها می کوشیدند تا با سلاح شعر و نثر در برانداختن استبداد سالیان گذشته به مردم کمک کنند، شاعران آزادی‌خواه نیز علاوه بر سرودن شعر به روزنامه‌نگاری روی آورده بودند و افرادی مانند دهخدا، ملک شعرای بهار و میرزاده عشقی بخشی از تلاش های آزادیخواهانه خود را از طریق نوشتن مقالات پرهیجان در روزنامه ها انجام می دادند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
در واقع فرخی یزدی یکی از بزرگترین شاعران و نویسندگان سیاسی عصر مشروطه به شمار می رفت که در پی زنده نگه داشتن عدالت و آزادی در جوامع بشری بود، وی توجه ویژه ای به پدیده دادخواهی و عدالت طلبی سیاسی داشت.
مشخصات روزنامه طوفان
فرخی یزدی با درک و بینش بالای سیاسی و اجتماعی و آگاهی از اوضاع جهانی پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ میلادی در شوروی و کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ و بازگشت ارتجاع و ادامه استبداد تصمیم گرفت که از طریق فعالیت های قلمی و روشنگری عمومی به دفاع از جنبش راستین ملت و حمایت از مردم محروم و زحمتکش برخیزد و به مبارزه برای آزادی، برابری و دادگری بپردازد. فرخی کاملا متوجه بود که آزادی دلخواه وی پس از آگاهی به ثمر می‌نشیند و ارزش دارد وگرنه آزادی بدون آگاهی خود بند دیگری است از این رو برای کمک به نجات کشتی طوفان زده ملت و وطن پس از سال‌ها همکاری با جراید پایتخت و انتشار مقالات و اشعار آتشین مجوز انتشار روزنامه طوفان را به صاحب امتیازی خود مدیرمسوولی علی‌اکبر موسوی‌زاده اخذ و آن را منتشر کرد. فرخی اسم طوفان را با توجه به اوضاع اجتماعی و فضای سیاسی کشور انتخاب کرد و با کلیشه سرخ که از انقلابی بودن آن حکایت می‌کرد به طرفداری از توده رنجبر و دهقان و هواداری کارگران منتشر کرد. سرلوحه روزنامه در ابتدا دریای متلاطمی بود که در وسط آن کشتی در حال غرق شدن است. این سرلوحه به رنگ قرمز بود و بعد از مدتی این سرلوحه برداشته شد و فقط کلمه طوفان به رنگ سرخ چاپ می‌شد.(۱)
نوع و روش طوفان خبری، تحلیلی، انتقادی زمینه انتشار آن بیشتر مسایل سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و گستره توزیع آن سراسری و مخاطبان آن عموم مردم بودند و به شکل روزنامه منتشر می‌شد. قطع روزنامه طوفان در ابتدا سال اول تا پنجم متوسط و از سال ششم به بعد قطع آن بزرگ بود. تعداد صفحات روزنامه طوفان به جز بعضی از شماره ها که ۲ صفحه بود، بیشتر در چهار صفحه به صورت پنج ستونی یا ۶ ستونی منتشر می‌شد. طوفان با وجود مخاطرات و تهدیدها با استفاده از مجوز نشریات دیگر به مدت هشت سال به کار خود ادامه داد. طوفان در سال اول ۵۳ شماره، دوم ۱۰۸ شماره، سوم ۳۷ شماره، ششم ۲۵۷ شماره، هفتم ۲۴۸ شماره، هشتم ۱۳۴ شماره و جمعاً ۸۳۷ شماره به شکل رسمی و آشکار منتشر شد.
طوفان معمولاً در چهار صفحه و در موارد اندکی نیز به صورت فوق‌العاده در هشت صفحه منتشر می‌شد، صفحه اول به غیر از کلیشه و مشخصات کامل روزنامه به سرمقاله و یک رباعی به مناسبت از خود فرخی در بالای صفحه و نیز مهمترین و تازه ترین اخبار داخلی و خارجی و اعلانات و آگاهی های بسیار مهم دولتی، اداری، سفارشی یا اخطارهای مربوط به خود طوفان اختصاص داشت. گاهی به جای سرمقاله از مقالات وارده مقالات نویسندگان دیگر استفاده می شد.
صفحه دوم و گاهی قسمتی از صفحه سوم به اخبار رسیده از ولایات حوادث و در صورت لزوم ادامه گزارش مذاکرات مصوبات مجلس یا نقد و تفسیر آن با عنوان در پارلمان یا دنباله مهمترین اخبار داخلی و خارجی اختصاص داشت. در صفحه سوم به درج بعضی اخبار یا گزارش های صفحات پیشن اخبار رسیده از طریق بی سیم، تلگراف و خبرگزاری ها مثل اخبار رویترز و مطبوعات خارجه منتشر می شد. صفحه چهارم گاهی کاملاً و گاهی اکثراً به آگاهی ها و اعلانات تبلیغاتی تجاری و صنفی و فرهنگی یا نامه های کوتاه تبریک تسلیت و مجالس ترحیم و دعوت نامه ها اختصاص داشت.(۲)
باید گفت در این دوره روزنامه‌ها به‌لحاظ گستردگی و تاثیرگذاری عمومی و بازتاب آرمان‌های آزادیخواهی به عنوان مهمترین رکن مشروطه به‌شمار می‌روند. از این رو، تحلیل محتوایی مندرجات آنها، می‌تواند بسیاری از زوایای ناگشوده و ابعاد پیچیده مشروطیت را روشن‌تر کند. در این میان، روزنامه طوفان فرخی یزدی با سبک خاص انتقادی و ویژگی ثابت قدمی، دربرگیرنده یک دوره کامل از حیات آزادیخواهی و سیاسی ایران در آن عصر است.
طوفان و توقیف‌ها
طوفان به دلیل خط مشی سیاسی، ضد استبدادی و استعماری و حمایت از کارگران، دهقانان، رنجبران و انقلابیان و گرایش‌های آزادیخواهی، برابری و شیوه‌های انتقادی به استناد بسیاری از شماره‌های طوفان بیش از ۱۵ بار توقیف شد اما هر بار که توقیف می شد، فرخی با استفاده از امتیاز نشریات دیگری مانند پیکار قیام، آیینه افکار و ستاره شرق آن را منتشر می‌کرد. نخستین بار طوفان در ۱۳۰۰خورشیدی و در شماره ۲۲ این روزنامه توقیف شد، دلیل آن حمله به قوام السلطنه و خودکامگی های او بود. بار دیگر فرخی در سالگرد کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ علیه اعلامیه شدیداللحن حکومت نظامی، مبنی بر تهدید روزنامه نگاران و نیز بر ضد بی قانونی های رضاخان سرمقاله بسیار تندی نوشت. همچنین طوفان در سال دوم نیز به دلیل انتقادهای تند و جدی علیه دولت، مجلس، اشراف و حتی دولت انگلیس سه بار توقیف شد. بار دیگر طوفان در سال سوم نیز به علت انتشار درج مقاله امنیت چیست؟ در اعتراض به توقیف روزنامه اقدام و تبعید مدیرمسوول آن عباس خلیلی باز هم توقیف شد که مدتها طول کشید. بدین ترتیب توقیف ها و تعطیل های طوفان و در پی آن تبعید شدن فرخی یزدی به اشکال مختلف ادامه یافت.(۳)
استفاده از شعر برای بیان مقاصد سیاسی در روزنامه‌نگاری
فرخی در هر شماره طوفان در آغاز سرمقاله یک رباعی به مناسبت و هماهنگ با موضوع مقاله درج می کرد یا غزل های سیاسی خود را در پایان طوفان منتشر می‌کرد، این رباعیات که به قولی دست کمی از رباعیات خیام در فلسفه و عرفان نداشت به منزله درآمدی بر مطالب سرمقاله بود و چنان با موضوع مطرح شده هماهنگی داشت که انگار بدون آنها بیان مقصود ناتمام بود. چون سبک گلستان سعدی که نثر و شعرش به هم آمیخته، هماهنگ و مکمل است. این رباعیات و غزلیات بیشتر به صورت فی البداهه سروده می‌شد و بیانگر ذوق سرشار و طبع نیرومند فرخی بود.
برخی از ویژگی های روزنامه طوفان
یکی از ابتکارات فرخی در روزنامه‌نگاری که برای نخستین بار در تاریخ جراید و مطبوعات ایران ایجاد شد، این بود که در طوفان سال اول شماره ۲۳ که گویا وزارت کشور اخبار داخلی را به اداره روزنامه طوفان فرستاد، فرخی جای اخبار داخله را سفید گذاشت و در وسط آن نوشت اوضاع داخله وزارت داخله خبر به طوفان نمی دهد! از قرار معلوم در سرتاسر مملکت خبری نیست!! از دیگر ویژگی‌های طوفان این بود که مسایل و مطالبات اساسی کشور و جامعه را شناسایی و ریشه یابی می کرد و عمیقاً و بی پروا بدان می پرداخت، برای نمونه گاه فرخی به نویسندگان جراید سطحی نگر یا مرعوب یا نان به مزد اعتراض می‌کرد که چرا تنها به احمدشاه می تازند و از خودکامگی ها و بی قانونی های رضاخان انتقادی نمی‌کنند.(۴)
همچنین طوفان چون مراقبی تیزبین و دائمی همه اوضاع سیاسی و اجتماعی مملکت را می یافت و به نقد می کشید و با صراحت و شجاعت فوق العاده واقعیت‌ها را گزارش می داد و همه مستبدان و مرتجعان را زیر سوال می‌برد، فرخی برای شیوه انتقادی خود اهمیت بسیاری قائل بود. البته طوفان هرچند سخت بر مواضع اصولی و سبک انتقادی خود جهت استقرار آزادی استقلال و عدالت تکیه می‌کرد و با استبداد و استعمار ستیزی سازش ناپذیر داشت از لحاظ جهت گیری سیاسی و اجتماعی و رعایت موازین اخلاقی و معیارهای منطقی تعادل و میانه‌روی را رعایت و از افراط و تفریط و لغزش های سیاسی و اخلاقی پرهیز می‌کرد از این رو طوفان جهت‌گیری مترقی و در عین حال کم نوسانی را در میان مطبوعات همزمانش نشان می‌داد و در آن از افراطی‌گری های قرن بیستم روزنامه عشقی یا از خوشمزگی های کلی و گاه بی مقصد و کم زهر نسیم شمال روزنامه اشرف الدین گیلانی و از ملاحظات محافظه‌کارانه نوبهار روزنامه ملک الشعرای بهار چندان اثری نبود.(۵)
با این حال برخورداری از روحیه تسامح و تساهل ناشی از آزادیخواهی و عدالت‌طلبی فرخی همراه با سعه صدر و شکیبایی بسیار وی موجب می شد که طوفان نویسندگان و شاعران بزرگی از جمله ملک الشعرای بهار، عارف قزوینی، ادیب الممالک فراهانی، رسام ارژنگی و... را از هر نوع مسلک سیاسی و عقیده مذهبی به همکاری فرا خواند و به دور خود گرد آورد. بنابراین طوفان از اشخاص توانا و با ذوقی بهره می برد که مسایل و مطالب را به نثری زیبا و با سبک واقع‌بینانه بیان می‌کردند و از این طریق از لحاظ زبانی و ادبی نیز بر گسترش نثر واقع‌گرا و شیوه‌های جدید ادبی تاثیر بسیاری می گذاشتند.
منابع
۱- محمد فرخی یزدی، دیوان فرخی یزدی، به اهتمام حسین مکی، تهران، امیرکبیر، ص۲۱
۲- روزنامه طوفان فرخی یزدی، سال دوم، شماره اول، و سال ششم شماره ۲۳۵
۳- حسین مکی، تاریخ بیست ساله، ۱۳۵۹، تهران، امیرکبیر، ص۲۳
۴- دیوان فرخی یزدی، به کوشش حسین مسرت، تهران، نشر قطره، ص۹۹
۵- محمد علی سپانلو، چهار شاعر آزادی، تهران، نگاه، ۱۳۶۹، ص۴۳۳
برچسب‌ها ملک الشعرای بهار رسام ارژنگی فرخی سعدی اختصاصی ایرنا مجلس شورای ملیمنبع: ایرنا
کلیدواژه: ملک الشعرای بهار فرخی سعدی اختصاصی ایرنا مجلس شورای ملی ملک الشعرای بهار فرخی سعدی اختصاصی ایرنا مجلس شورای ملی روزنامه طوفان منتشر می شد فرخی یزدی توقیف شد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۰۶۹۰۶۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
پیشتازی خاندان‌های نصف‌جهان؛ از تحریم تنباکو تا رهایی از وابستگی غرب در دوران مشروطه
اصفهان همواره مهد اولین‌ها بوده و بر این اساس بسیاری در این خطه حضور داشتند که اولین‌ها را رقم زدند و پیش‌قراول مسیری بودند که تا امروز و پس از گذشت قرن‌ها ادامه‌دار بوده، از پیشگامی در نهضت تنباکو تا تلاش برای رهایی از وابستگی به غرب آن هم در زمانی که شاید این مفاهیم، رواج چندانی نداشته است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا، اصفهان و نصف‌جهان همواره مهد اولین‌ها بوده و بر این اساس بسیاری در این خطه حضور داشتند که اولین‌ها را رقم زدند و پیش‌قراول مسیری بودند که تا امروز و پس از گذشت قرن‌ها ادامه‌دار بوده است؛ به‌عنوان مثال پیش از موضوع نهضت تنباکو سیاست فهم احساس خطر کردند و بر همین اساس اولین شخصی که متوجه خطر این موضوع شد، آقانجفی از علمای سرشناس اصفهان بود؛ راهکار او این بود که فتوا دهد و خریدوفروش تنباکو را برای مردم حرام اعلام کند.
بر این اساس بسیاری از ما نام خاندان‌های فراوانی از جمله آقانجفی، امین، کلباسی، اژه‌ای و… را شنیدیم که نقش‌آفرینی فراوانی در تاریخ این شهر داشته‌اند و بر همین اساس محمود فروزبخش نویسنده و اصفهان‌پژوه به خبرنگار ایمنا اظهار کرد: مهمترین خاندان علمی اصفهان خاندان نجفی است که از شیخ محمدتقی رازی استاد میرزای شیرازی آغاز می‌شود.
وی با بیان اینکه پسر او محمدباقر نجفی است که رئیس حوزه علمیه اصفهان بوده و فرزندانش نیز آقانجفی، شیخ محمدحسین، حاج آقا نورالله و شیخ جمال هستند، افزود: آقا نجفی زعیم حوزه اصفهان بود که اولین فتوای تحریم تنباکو در اصفهان را داد، همچنین مبارزه با بهائیت را در دستورکار داشته است.
این نویسنده و اصفهان‌پژوه تصریح کرد: شیخ محمد حسین نیز در نجف فوت می‌کند و پسر او شیخ محمدرضا است که استاد امام خمینی (ره) و نویسنده کتاب نقد فلسفه داروین و نگه‌دارنده حوزه علمیه در زمان اختناق رضاشاه است؛ حاج‌آقا نورالله نیز رهبر مشروطه‌خواهان اصفهان بود که خانه او امروزه خانه مشروطه نام گرفته و کتابی به‌نام مقیم و مسافر دارد و در آن به زبان رمان از مشروطه دفاع کرده است.
فروزبخش با اشاره به اقدامات حاج‌آقا نورالله نجفی گفت: تأسیس بیمارستان خورشید، انجمن صفاخانه، شرکت اسلامیه (شرکت اسلامیه شرکتی سهامی عام و یکی از اولین و مهمترین کارخانه‌هایی بود که در دوران مشروطه در ایران با هدف تأمین منسوجات مورد نیاز مردم ایران و مقابله با وابستگی به خارج، با تلاش و حمایت اغلب بازرگانان و علمای اصفهان و شیراز و کاشان، به ویژه آقا نجفی اصفهانی و نورالله نجفی اصفهانی در فروردین ۱۲۷۸ تأسیس شد.) و حمایت از مدارس و روزنامه‌ها از اقدامات حاج‌آقا نورالله بوده که ریاست شرکت اسلامیه به عهده کازرونی بوده و از سویی جمعی از تجار و روحانیون به این نتیجه رسیدند از پارچه داخلی حمایت کرده و آن به اقصی نقاط جهان توزیع کنند.
وی با بیان اینکه شیخ جمال نیز مشروطه‌خواه بود که به تهران تبعید شد و آنجا همراه با شهید مدرس از مخالفان رضاشاه بود، خاطرنشان کد: یکی دیگر از خاندان‌های مطرح، خاندان کلباسی است که افراد علمی زیادی دارند اما در مسائل سیاسی نبودند؛ رأس این خاندان محمدابراهیم کلباسی بود که مزار او پشت مسجد حکیم است و به زهد و تقوا شناخته می‌شود در واقع حاجی کلباسی و سید شفتی احیاکننده حوزه علمیه اصفهان در اوایل دوران قاجار بودند.
این نویسنده و اصفهان‌پژوه یادآور شد: از دیگر خاندان‌های مطرح نیز خاندان اژه‌ای هستند که شخصیت معروفشان ملاعلی‌اکبر اژه‌ای است که فتوای جهاد با روس را دارد و از دیگر شخصیت‌هایشان نیز میرزا علی‌اکبر اژه‌ای است که در بحث تحریم تنباکو به آقانجفی کمک کرد..
فروزبخش با بیان اینکه خاندان امین، مجلسی، درچه‌ای، روضاتی، چهارسوقی، فشارکی، خاتون‌آبادی، خراسانی، بهشتی، صدر و شفتی از دیگر خاندان‌های فعال در عرصه علمی هستند، عنوان کرد: همراهی پدر و همسر بانو امین و ساخت بیمارستان امین از نکات قابل توجه است.
به گزارش ایمنا، علمای ایرانی و خصوصاً اصفهانی با جایگاه ویژه خود در تاریخ‌سازی، مدنیت، هنر و سیاست، فرهنگ‌ساز و شاخه اصلی درخت انسانیت شناخته می‌شوند؛ در واقع باید گفت این پیشگامان تاریخ و تمدن در جای‌جای تاریخ، چه با حضور مستقیم خود و چه از طریق تربیت شاگردان همواره شاخص، والا و گرامی بوده‌اند اما آنگونه که باید و شاید، به معرفی آنها نپرداخته‌ایم و لازم است با سرلوحه قرار دادن تاریخ و تمدن خود، الگویی به عظمت تاریخ این دیار برای نسل جدید ارائه کنیم.
کد خبر 748194
علت فوت پزشک متخصص در استان فارس در دست بررسی است