به نقل از «ایمنا»

ساماندهی مسیرهای مرکز تاریخی شهرها چه تاثیری بر ارتقای سرزندگی دارد؟

تاریخ انتشار: ۵ شهریور ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۱۰۰۲۷۰

یکی از مشکلات بافت تاریخی افول سرزندگی است، درحالی‌که این بافت‌ها در گذشته از سرزندگی مطلوبی برخوردار بوده از این رو برای حفاظت از سرمایه اجتماعی بافت تاریخی احیاء سرزندگی آن ضرورت دارد.

به گزارش خبرنگار ایمنا، در حالی که بافت تاریخی دچار معضل دسترسی است، نظریه‌پردازان سرزندگی معابر را مهم‌ترین بستر سرزندگی شهری می‌دانند، بنابراین بنیاد تحلیل اثرات ساماندهی مسیرهای مرکز تاریخی شهرها بر ارتقای سرزندگی در راستای تدوین برنامه راهبردی حفاظت مبنا (نمونه موردی مرکز تاریخی شهر اصفهان) بر این مبنا استوار شده که با ساماندهی معابر مرکز تاریخی شهر اصفهان بر مبنای فاکتورهای سرزندگی، هر دو معضل دسترسی و ارتقای سرزندگی رفع می‌شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

با وجود صرف هزینه‌های هنگفت در ساماندهی معابر مرکز تاریخی شهر اصفهان، به‌دلیل ارزیابی نکردن ساماندهی‌های گذشته و فقدان چشم‌انداز و برنامه راهبردی، نواقص تکرار می‌شود و سرمایه‌های انسانی، مادی و میراثی هدر می‌رود.

هدف از پژوهش تحلیل اثرات ساماندهی مسیرهای مرکز تاریخی شهرها بر ارتقای سرزندگی در راستای تدوین برنامه راهبردی حفاظت مبنا، حفاظت از بافت تاریخی در مقابل آسیب ناشی از ساماندهی‌های فاقد برنامه و نگرش حفاظت و صرفاً به‌منظور تأمین دسترسی سواره است، به‌علاوه به دنبال تأمین دسترسی مطلوب، کیفیت زندگی، پویایی بافت تاریخی و جلوگیری از رکود و متروک شدن این بافت‌ها است.

اهمیت پژوهش در آن است که با بهبود دسترسی و ارتقای سرزندگی، از جمعیت‌گریزی بافت تاریخی جلوگیری به عمل می‌آید.

در این راستا به این دو پرسش پاسخ داده می‌شود که «اثرات طرح‌های ساماندهی معابر مرکز تاریخی شهرها بر سرزندگی بافت تاریخی چیست؟» و «چگونه معابر تاریخی ساماندهی شود تا سرزندگی بافت تاریخی ارتقا یابد؟».

جهت دستیابی به اهداف تحقیق، پس از مطالعه مبانی نظری و مقایسه با تجارب سایر کشورها، جداول سنجش وضعیت سرزندگی با ۳۰ معیار و ساماندهی معابر با ۶۳ معیار تهیه و نمونه موردی معبر پیاده از میان ۹ معبر تاریخی مرکز تاریخی اصفهان و معبر سواره از میان ۱۵ گزینه با معیارهایی پایش و انتخاب شد.

معیارهای سرزندگی مستخرج از ادبیات نظری جهانی، بومی‌سازی و راستی‌آزمایی شد که نشان داد معیارهای جهانی سرزندگی در شهر اصفهان با تعاریفی بومی پابرجا است؛ سپس دو نمونه موردی معبر پیاده و سواره با معیارهای جداول سنجش‌وضعیت سرزندگی و ساماندهی معابر، از دیدگاه پژوهشگر به‌روش ارزیابی پس از بهره‌برداری، سنجش کیفی شد.

در ادامه این روش با چهار پرسش آنچه در این معبر دوست دارید، آنچه اصلاً دوست ندارید، آنچه دوست دارید به معبر افزوده شود و ارزیابی کلی معبر، ارزیابی پس از بهره‌برداری از دیدگاه کاربران صورت گرفت.

جهت ارزیابی کمّی، وضعیت فاکتورهای ۳۰ گانه سرزندگی، قبل و پس از ساماندهی معابر به‌وسیله پرسش‌نامه‌های محقق‌ساخت از ۳۲۰ کاربر پرسش انجام و در نرم‌افزار SPSS با آزمون فریدمن تحلیل و قوت‌ها و ضعف معابر استخراج شد. در راستای تبیین رابطه معبر و متن و دانه‌های بافت، اتصال‌پذیری بخشی از بافت و اثرات آن بر عناصر بافت سنجش کمی شد.

در پایان چشم‌انداز، آینده بافت و بیانیه ارزش‌ها تدوین و با تکنیک SWOT برنامه راهبردی پژوهش تدوین شد که نتایج در پاسخ به پرسش اول نشان داد اثرات ساماندهی معابر بر ارتقای سرزندگی ذهنی و عینی معنادار با نسبت مستقیم است؛ بنابراین ساماندهی معابر مرکز تاریخی شهر اصفهان سبب ارتقای سرزندگی می‌شود.

نتیجه پاسخ به پرسش دوم نشان داد ساماندهی معابر مرکز تاریخی شهر اصفهان بر مبنای راهبردهای ۹۶ گانه و سیاست‌های اجرایی برنامه راهبردی حفاظت‌مبنای تحقیق و مدل راهبردی ساماندهی جامع حفاظت‌مبنای معابر تاریخی به ارتقای سرزندگی بافت تاریخی منجر می‌شود.

راهبردها شامل شش بعد حفاظتی، دسترسی، زیست‌محیطی، کالبدی-کارکردی، اجتماعی و فرهنگی است و هیچیک از ابعاد نباید راهبردهای حفاظتی را نقض کند.

یادداشت از: «طیبه فارسی» دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه هنر اصفهان

کد خبر 439757

منبع: ایمنا

کلیدواژه: بافت تاریخی شهر کلانشهر دانشگاه هنر اصفهان مدیریت شهری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق برنامه راهبردی بافت تاریخی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۱۰۰۲۷۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آرزوهای شیرین برای محله‌ای در دروازه تاریخ / «دروازه ری» در انتظار لباس نو

محله دروازه ری قم که خاستگاه ۱۲۸ شهید و بزرگانی همچون سردار موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی بوده، این روزها در انتظار پوشیدن لباسی نو بر تن کهنه و زخم خورده خویش است.

به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، ری، تهران، ساوه، اصفهان، کاشان؛ از هر سوی که زائران برای تشرف به حرم مطهر بانوی کرامت قصد ورود به شهر قم را داشتند، باید از دروازه‌ای در باروی شهر وارد می‌شدند که به «دروازه ری» معروف بود.

دروازه ری که احتمالاً کهن‌ترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علی‌آباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب می‌شده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.

اگر در اسناد تاریخی که جست‌وجو کنید، المان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروان‌های اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی می‌کرده است.

محله دروازه ری و نوبهار (چاله کاظم) پیش‌ازاین، مزرعه سعدآباد را در خود داشت و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.

از جمله ازدست‌رفته‌های محله دروازه ری می‌توان به «گذر ری» اشاره کرد که جایش در محله خالی است. این گذر سه یا چهارطاق چشمه‌ای داشته که به میدان کهنه و پامنار متصل می‌شده است. گفته می‌شود گذر حدود ۴۰ سال پیش تخریب شده و موجب شده است شکل و شمایل کنونی این محله چندان تاریخی و هویتی نباشد.

از پیشه‌های قدیم مردم این محل که در گذر هم نشانی داشت، می‌توان به نمک‌کوبی اشاره کرد. اهالی معاصر این محله هرچند آثاری از برج و باروی دروازه ندیده‌اند، اما زیبایی گذر و گاراژی که اتوبوس‌های راه پیموده از دشت مسیله به آن وارد می‌شد را به خاطر می‌آورند.

این محله تا سال‌ها در برزخی از دشت‌های سرسبز و باغات انگور و کوره‌های آجرپزی محلات مجاور قرار داشت، گویی دروازه‌ای میان بهشت و جهنم بود. در بیرون گذر هرچند شهر تا سال‌ها در حال تغییر و گذر از سنت به مدرنیسم بود، اما قطار مدرنیسم دیرتر و ناقص‌تر به دروازه ری رسید و غبار فرسودگی را بر تن این محله برجای گذاشت.

مهم‌ترین مشکل محله ناتمام ماندن خیابان و ترافیک ناشی از آن است که به تعبیر اهالی، محله را شبیه به مناطق جنگ‌زده کرده است. حداقل می‌شد از این بناهای تخریب شده به عنوان فضای عمومی استفاده کرد.

احمد اشعری، کارشناس حوزه شهرسازی از جمله کسانی است که روی مشکلات محله دروازه ری کار علمی انجام داده است و آن را از نظر گونه بافت‌شناسی «بافت ناکارآمد میانی» دسته‌بندی می‌کند.

به گفته وی، محله دروازه ری در خط مرزی بافت تاریخی ۳۰۰ هکتاری قم قرار دارد که در گذشته اراضی کشاورزی و کوره‌پز خانه بوده، اما از سال ۱۳۳۵ به تدریج سکونت در آن اتفاق افتاده است.

محله دروازه ری بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و چهار هزار خانواده در آن زندگی می‌کنند. ۲۵ درصد ساکنان محله دروازه ری، از اتباع هستند.

محور این محله در طرح تفصیلی، چهار طبقه دیده شده و قرار است انواع کاربری‌های خدماتی در آن لحاظ شود. این خیابان هم‌اکنون ۶۴ نوع فعالیت اقتصادی و خدماتی را در خود جای داده است و بخشی از این فعالیت‌ها نیز سازگاری مناسبی با محله ندارد.

این کارشناس حوزه شهرسازی معتقد است برای مرهم گذاشتن بر این زخم نیمه‌باز باید پروژه تملک خیابان دروازه ری را تکمیل کرد، اما در عین حال باید تلاش کنیم تا کارکرد محلی و انسجام اجتماعی در این محله حفظ شود.

اشعری با اشاره به وجود فضاهای بلاتکلیف در محله و در جریان تملک نیمه‌تمام بدنه خیابان، می‌گوید: با هزینه اندک می‌توان این فضاهای بلاتکلیف را به مکانی برای توقف اهالی تبدیل کرد.

وی با اشاره به وجود بعضی کاربری‌های ناسازگار در این محله عنوان می‌کند: با تملک چند پلاک می‌توان برای اهالی مسکن تولید و الگوی صحیح توسعه محله را تدوین کرد.

از جمله پیشنهادهای مشاور برای این محله، تملک آب‌انبار حاج رئیس به‌عنوان یک عنصر هویتیِ واقع در آن و اضافه کردن یک عنصر دروازه‌ای در محل طاق قدیم برای ارتقای هویت محلی بود که با پای‌کار نیامدن اداره کل میراث فرهنگی، معطل مانده است.

این کارشناس شهرسازی معتقد است یک سری از کاربری‌های ناکارآمد همچون مصالح‌فروشی و حمام متروکه در این محله باید برای تأمین خدمات عمومی به کار گرفته شود.

فرایند اجرایی شدن بازآفرینی محله دروازه ری تا امروز بدون تغییر در این تصمیم‌گیری پیگیری شده است، اوایل سال ۱۴۰۲ شهردار قم اعلام کرد که این پروژه در اولویت تملک با همان عرض ۱۸ متر است.

محمدحسین علی‌اکبری، مدیر منطقه یک شهرداری قم، مرداد سال گذشته در توضیح مشکلات و چالش‌های بازگشایی محله دروازه ری به ریزدانگی املاک این محله اشاره کرد که توافق با مالکان را دچار مخاطره می‌کند.

مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آن‌ها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملک‌ها جنوبی‌ساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش می‌کند.

از طرفی به گفته این مسئول شهرداری قم، بخشی از این محله در بافت تاریخی قرار دارد و بهسازی آن نیازمند مشارکت سازمان میراث فرهنگی است.

با این همه تاکنون نزدیک به ۴۰ قطعه در محله دروازه ری تملک و تخریب شده و جدول‌گذاری و ساخت محور نیز در حال انجام است. گام بعدی احداث مرکز فرهنگی و فضای سبز کوچک این محله توسط شهرداری قم است که می‌تواند امید را به رگ‌های محله بازگرداند.

مدیر منطقه یک شهرداری قم در پاسخ به ابهاماتی درباره عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری را مصوبه طرح تفصیلی شهر قم می‌داند که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است.

آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیل‌گری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیل‌گری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی به‌صورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.

در روزهای اخیر تصاویری در فضای مجازی رد و بدل می‌شود که نشان دهنده ادامه تملک و تخریب بعضی املاک در مسیر خیابان ۱۸ متری این محله است.

نقش ویژه محله دروازه ری در روزهای دفاع مقدس و تقدیم ۱۲۸ شهید به کشور، حضور مشاهیری همچون امیر موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی و وجود جمع بزرگی از ایثارگران انقلاب اسلامی و جنگ از نقاط قوت و سرمایه‌های اجتماعی این محله است که می‌توان با پررنگ کردن این نقش، به بهبود مشارکت اجتماعی برای حل معضلات آن کمک کرد؛ مسجد فعال و اهالی دغدغه‌مند که روزهای بهتری برای محله‌شان آرزو می‌کنند، از سرمایه‌های ارزشمند این محله است.

یکی دیگر از سرمایه‌ها و دارایی‌های محله، تنوع قومیت‌ها و ملیت‌ها است که می‌تواند فرصت تلقی شود. شبکه خویشاوندی، مهارت‌های فنی، همچنین وجود عناصری همچون آب‌انبار و مسجد از دیگر سرمایه‌های محله است.

پای صحبت قدیمی‌ها که بنشینی، خاطرات جالبی از روزگار گذشته محله دروازه ری دارند. از گاراژی که محل تردد مسافران به قم بود و روستانشینان و عشایر کلکو از دشت مسیله به آن می‌رسیدند. از پرده‌خوانان و پهلوانان که هرازگاهی بساط خود را در میانه محله به پا می‌کردند و بوی نان سنگک تازه و دود کبابی که زیرگذر به مشام می‌رسید.

شاید امروز بخشی از این خاطرات دیگر رنگ‌باخته باشد، اما می‌توان دروازه ری را طوری بازسازی کرد که اصالتش به یادگار بماند و اهالی‌اش همچنان پایبند این محله باشند.

کد خبر 746803