به نقل از «ایسنا»

مضامین پایه نظریه پردازی سیاسی در عیون اخبارالرضا(ع)

تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۶۲۵۱۸۶

ایسنا/قم استاد علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه کتاب عیون اخبارالرضا(ع) مانند منابع دیگر حدیثی سرشار از مضامین پایه برای نظریه‌پردازی سیاست اسلامی است، تأکید کرد: برای استخراج نظریه سیاسی از این کتاب باید مضامین پایه کتاب تحلیل مضمونی و شبکه و قلب معانی آن در حوزه سیاست شناسایی شوند. به نظر من مضمون کلیدی مباحث سیاسی این اثر بحث امامت است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

حجت‌الاسلام والمسلمین غلامرضا بهروزی‌لک، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع)، در نشست ششم سوگواره علمی فرهنگی امام رضا(ع) که از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار می‌شود، گفت: در طول قرون متمادی بعد از نزول قرآن در بحث تفسیر، مبانی و روش‌های تفسیری مناسبی برای برداشت از قرآن کریم ایجاد شده که تفسیر موضوعی یکی از این روش‌هاست و  باید درباره روایات هم از این تجارب و روش‌ها بهره ببریم.

وی با تأکید بر برداشت موضوعی از روایات برای استخراج نظریات کاربردی روز براساس معارف اهل بیت(ع)، تصریح کرد: تحلیل مضامین روایات فرصتی را فراهم می‌کند تا ایده‌ها و موضوعات مختلف احادیث را تبویب و در قالب یک نظام موضوعی عرضه و گاه از احادیث در قالب داده‌های اولیه، نظریه‌پردازی کنیم.

تحلیل و تفسیر موضوعی منابع حدیثی

بهروزی‌لک اظهار کرد: البته اقدامات پراکنده‌ای در این عرصه در حال انجام است؛ از جمله اینکه یکی از دانشجویان دانشگاه باقرالعلوم(ع) نظریه دولت در احادیث را در قالب پایان‌نامه انجام داده است؛ در مجموع می‌توانیم براساس کتب اربعه حدیثی تلاش کنیم تا نظریه‌ای مبتنی بر علوم آل محمد(ص) استخراج و عرضه شود و شبیه این کار را درباره کتاب عیون اخبار الرضا(ع) هم می‌توان انجام داد؛ یعنی شبکه معنایی موضوعی را شناسایی و تحلیل کنیم.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با بیان اینکه برای استخراج نظریه سیاسی از کتاب عیون باید مضامین پایه کتاب تحلیل مضمونی شوند و مبادرت به شناسایی شبکه و قلب معانی آن در حوزه سیاست کنیم، افزود: در ابواب مختلف کتاب عیون در مورد مقام و جایگاه امامت چند روایت بیان شده است از جمله در باب ۳۷، امام هنگام خروج از نیشابور، حدیث مشهور سلسلة‌الذهب را قرائت فرمودند و امامت را شرط ورود به دایره توحید برشمردند. همچنین در  باب ۴۰ در زمینه پذیرش ولایتعهدی و تبعات و پیامدهای آن را بررسی و به پرسش‌ها و شبهات پاسخ دادند؛ در باب ۴۶ هم در مورد ادله امامت از حضرت پرسیده شد و امام اطلاع از غیب را به عنوان مهم‌ترین ویژگی برشمردند.

بهروزی‌لک با اشاره به مضامین پایه که مقدمه تأمین قواعد سیاسی در عیون است، تصریح کرد: از جمله این مضامین در باب چهارم کتاب است که در آن به نقل از امام صادق(ع)، توصیفاتی درباره حضرت رضا(ع) بیان شده است؛ آن حضرت فرمود که خداوند به واسطه این وجود مبارک (امام رضا) از اختلافات و خونریزی جلوگیری کرده و شکاف و درگیری‌ها را از بین می‌برد؛ امام صادق(ع) خبر از امامی می‌دهد که به دنیا می‌آید و با خود این برکات را دارد؛ همچنین جابر از مسند فاطمه، اسامی ائمه(ع) از جمله امام رضا(ع) را آورده که مؤید روایت عیون است.

دین بدون امامت ناقص است

استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه در باب بیستم هم چند مضمون پایه وجود دارد، افزود: امام رضا(ع) در این باب، تعبیر فرمودند که امامت، تمام‌کننده و  کامل‌کننده دین اسلام است و به آیه اکمال دین اشاره فرمودند؛ یعنی اگر کسی اعتقاد به امامت نداشته باشد و دین ناقص داشته باشد، ایمان نیاورده و در این باب همچنین به آگاهی مردم از نقش و جایگاه امامت اشاره و توصیفاتی از امامت را مطرح کرده است.

وی اضافه کرد: مضمون پایه دیگر در این باب اشاره به امامت حضرت ابراهیم(ع) است؛ مضمون دیگر آن است که امامت ارث پیامبر(ص) و امام علی(ع) و سایر ائمه(ع) دانسته شده یا امامت زمام دین، نظم، صلاح و عز مسلمین برشمرده شده یا امامت نتیجه والای اسلام و امام امین خدا و داعی به اوست. همچنین از دیگر مضامین پایه آن است که کسی که در غیر اهل بیت(ع) دنبال امام باشد دچار گمراهی و ضلالت است و یا مردم امر خدا و رسول را بعد از پیامبر(ص) کنار گذاشتند و دچار گمراهی و ضلالت شدند.

بهروزی‌ لک بیان کرد: در باب ۴۰ هم مضامین پایه‌ای وجود دارد. از جمله اینکه امام به خاطر خطر جانی و شرایط خاص، ولایتعهدی را پذیرفتند؛ امام فرمودند که وقتی امر بین قبول ولایتعهدی و کشته شدن دائر شد، آن را بر قتل نفس پذیرفتم. همچنین بحث الهی بودن خلافت هم از دیگر مضامین سیاسی کتاب عیون است؛ براساس این کتاب، وقتی مأمون پیشنهاد واگذاری حکومت را به امام داشت، امام به الهی بودن و غیرقابل واگذاری بودن جایگاه امامت اشاره کرد؛ امام به مأمون فرمود که اگر خدا حق حکومت را به تو داده است، حق واگذاری آن را نداری و اگر این جایگاه برای تو نیست حق گرفتن و واگذاری آن را نداری.

وی افزود: در تعبیری دیگر، بحث اعتراف مأمون به حق امامت اهل بیت(ع) مطرح است؛ همچنین پذیرش مشروط ولایتعهدی هم از دیگر مضامین است؛ امام(ع) فرمودند که ولایتعهدی را می‌پذیرم، ولی امر و نهی نمی‌کنم و در داوری و عزل و نصب دخالت نمی‌کنم، همچنین امام، شرط برگزاری نماز را اقامه به روش پیامبر(ص) و امام علی(ع) دانست که مأمون مجبور شد، نماز را تعطیل کند؛ یا در روایت دیگری نقل است که فردی درباره وضعیت یکی از بلا ظاهراً کابل شکایتی نزد مأمون آورد و امام تأکید کردند که چرا مأمون به احوال بلاد از جمله این شهر بی‌تفاوت است؛ یعنی حاکم نباید به قلمرو حکومت بی‌تفاوت باشد ولو اینکه حاکم غاصبی باشد.

ادله امامت

وی با بیان اینکه عدم زیاده‌خواهی نزدیکان و خویشان از دیگر مضامین سیاسی این کتاب است، تصریح کرد: امام به فردی از اصحابش فرمود که اگر من ولایتعهدی را بپذیریم نفقه تو همان است که امروز خواهد بود و ذره‌ای به خاطر آنکه تو به من نزدیک هستی بر آن اضافه نخواهد شد. همچنین مضمون پایه دیگر در عیون آن است که تأکید شده امام(ع) قبل از امام بودن، عبد خداست؛ امام رضا(ع) صفت غلو را که در برخی دوره‌ها رایج بوده رد می‌کند؛ امام رضا(ع) از پیامبر(ع) نقل فرمود که مرا  از آنچه حق و حد من است، بالاتر نبرید؛ زیرا خدا قبل از آنکه مرا رسول قرار دهد عبد قرار داده است. در باب دیگری دلیل امامت برای ائمه(ع) را مورد توجه قرار داده؛ امام(ع) فرموده که علم و دانش و مستجاب بودن دعا و خبر از غیب ادله امامت یک امام است.

استاد علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم(ع) اضافه کرد: یکی از مسائلی که از عیون می‌توانیم برای  جامعه امروز هم شناسایی کنیم، تفاوت میان نظام سیاسی امام رضا(ع) و دموکراسی غربی است؛ در دموکراسی غربی مردم بدون شناخت شاخص‌ها و صرفاً براساس خواسته‌های حزبی و شناخت ناقص، در امر سیاست ورود می‌کنند؛ تمایز اصلی در بحث امامت پاسخ به این پرسش است که آیا مردم حق انتخاب امام را دارند؟ از لسان امام رضا(ع) تأکید شده که حکومت مطلوب، حکومتی است که خدا در امر امام قرار داده است و به همین دلیل حضرت ابراهیم بعد از نبوت و خلیلِ خدا بودن به مقام امامت رسید.

تبیین نظریه امامت در کتاب عیون

بهروزی لک با تأکید بر اینکه مضمون کلیدی، اصلی و فراگیر که همه مباحث سیاسی مطرح شده در عیون را تحت پوشش قرار می‌دهد، بحث امامت است، اظهار کرد: بعد از خلافت عباسیان در  دوره امام صادق(ع) فضای موقتی برای شیعیان فراهم شد، اما بعد از آن مجدداً جو اختناق و سخت‌گیری آغاز شد، امام جواد(ع) و امام هادی(ع) و امام عسکری(ع) دچار محدودیت‌های زیادی شدند؛ در دوره غیبت امام(ع) این خفقان بیشتر شد تا اینکه ظهور آل بویه نیمه جانی به شیعه داد. گرچه آنها زیدیانی بودند که با آرمان زیدی بر حکومت مسلط شدند، ولی همین دوره فرصتی به صدوق داد تا عیون را برای تبیین نظریه امامت بنویسد.

وی تصریح کرد: صدوق در واقع ایدئولوژی سیاسی امامت را برای جامعه آن روز شیعی ولو زیدی ارائه داد؛ آل بویه چون قدرت تحلیل و نظریه‌پردازی نداشتند، به همین دلیل دنبال نظریه‌پردازانی برای حکومتشان بودند و صدوق در این کتاب این کار را انجام داد.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری استانی سیاسی منطقه قم حوزه علميه دانشگاه باقرالعلوم ع نظریه پردازی امام رضا ع کتاب عیون امام ع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۶۲۵۱۸۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

برنامه‌های سالروز شهادت امام صادق(ع) در قشم اعلام شد

به گزارش حوزه استان‌های خبرگزاری تقریب، حجت‌الاسلام غلامعلی کاظمی روز جمعه در گفت و گویی افزود: آیین عزاداری شب شهادت امام صادق(ع) و یادبود سردار رشید مدافع حرم شهید سرتیپ پاسدار محمدرضا زاهدی، شهدای جبهه مقاومت و شهدای ساختمان کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در (دمشق) از ساعت ۱۹ و ۳۰ دقیقه در مسجد امام جعفر صادق (ع) شهر رمکان آغاز می‌شود.   وی ادامه داد: سخنران این آیین حجت الاسلام سیدحسین رکن الدینی معاون فرهنگی بعثه مقام معظم رهبری است و روضه خوانی جواد ذاکری از دیگر برنامه‌های این مراسم است.

رئیس تبلیغات اسلامی قشم توضیح داد: ویژه برنامه عزاداری روز شهادت امام صادق(ع) نیز ساعت ۱۰ صبح فردا(شنبه) از تمامی مساجد و هیات های مذهبی شهر قشم آغاز می شود و سوگواران شهادت جانسوز این امام همام با پیاده روی دسته های عزاداری در آستان امامزاده سید مظفر(ع) تجمع می کنند.   کاظمی اضافه کرد: آیین شام شهادت امام صادق(ع) نیز از ساعت ۲۰ شنبه شب در مسجد امام حسین(ع) شهر قشم شروع می‌شود و در ادامه با سخنرانی حجت الاسلام محمدجواد زارع و مداحی امین شاد کام و سجاد محمدی برگزار خواهد شد.   امام جعفرصادق(ع) در ۱۷ ربیع‌الاول سال ۸۳ هجری قمری در مدینه منوره و در خانه امام محمدباقر(ع) پیشوای پنجم شیعیان دیده به جهان گشود؛ کنیه آن حضرت «ابوعبدالله» و لقبش «صادق» است.   آن حضرت در دوران عمر شریف خویش از مکتب نورانی و آسمانی جدش امام سجاد(ع) پیشوای چهارم شیعیان و پدرش امام محمدباقر(ع) کسب فیض کرد، ایشان پس از شهادت پدر بزرگوارش در ۳۱ سالگی به امامت رسید و با پایه‌ریزی مکتب جعفری موجب بازسازی و زنده نگه داشتن شریعت محمدی(ص) شد.   همه جریان‌ها و حرکت‌های علمی مسلمانان در دوره امامت امام صادق(ع) رونق گرفت و مجالس درس و مناظره‌های علمی دایر و از رونق خاصی برخوردار شد، در همین راستا امام شاگردان بسیاری را برای عرضه افکار خالص اسلام و طرد اندیشه‌های باطل و منحرف تربیت کرد.   دوران امامت ۳۴ ساله ایشان مصادف با اواخر حکومت امویان و اوایل حکومت عباسیان بود که سرانجام این امام بزرگوار در ۶۵ سالگی بر اثر توطئه‌های منصور عباسی در سال ۱۴۸ هجری به شهادت رسید.   مزار شریف امام جعفرصادق(ع) در قبرستان بقیع در مدینه‌النبی قرار دارد.   جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.   شهرستان قشم شامل جزیره‌های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب‌های خلیج فارس گسترده شده است.

انتهای پیام/