آب‌انبارهای خراسان شمالی، بناهای استوار معماری

ایسنا/خراسان شمالی آب‌انبارها علاوه بر نقش مهمی‌ که در زندگی روزمره مردم داشته‌اند، از موقعیت خاصی نیز در فرهنگ و اعتقادات مردم این سرزمین بهره‌مند بوده‌اند، به طوری که تعدادی از این بناهای تاریخی در فهرست ملی به ثبت رسیده است که در خراسان شمالی نیز وجود دارد.

فن ساختمان و شیوه معماری در ساختمان آب‌انبارها دارای اعتبار خاصی است، چراکه سازندگان این واحدها با دقت و نکته‌سنجی بسیار، به مسائل عمده‌ای چون میزان فشار آب بر کف و سطح آب‌انبار، مسئله اندود داخل بنا، تهویه، تصفیه و جلوگیری از آلودگی آب، توجه کامل داشته‌اند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

هنر تزیین نمای خارجی این آب‌انبارها، به‌خصوص سردر ورودی آن‌ها و در برخی از موارد، انتخاب اشعار جالبی برای کتیبه بالای سردر، همگی نشان‌دهنده آن است که این بناها با بسیاری از ویژگی‌ها و روحیات ساکنان پیرامون خود، ارتباط نزدیک و مستحکمی‌ داشته‌اند.

در ادامه گزارش با تعدادی از آب‌انبارهای استان خراسان شمالی آشنا می‌شویم.

آب‌انبار اندقان

بنای آب‌انبار در حاشیه شرقی روستای اندقان، در جلگه سنخواست واقع در ۶۵ کیلومتری شمال شرق شهر جاجرم در استان خراسان شمالی واقع شده و به شماره ۲۲۲۰۶ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. تاریخ ساخت این بنا مربوط به دوره پهلوی اول است. مردم محلی به آن حوض انبار می‌گویند.

این آب‌انبار که درواقع یک حوض انبار است، با استفاده از آجر ساخته شده است. این حوض انبار در عمق ۵.۳۰ متری در زیرزمین قرار گرفته است. به‌وسیله ۱۳ پله که ارتفاع هرکدام ۴۰ سانتی‌متر است به سمت پایین حرکت می‌کنیم. سقف این پلکان با استفاده از یک طاق گهواره‌ای به‌صورت ضربی ساخته شده است. ارتفاع این سقف ۲۰۰ سانتی‌متر تا زیر طاق (جایی که طاق شروع می‌شود) و در کل ۵۵/۲ متر است.

مخزن این حوض انبار با مقطع دایره به قطر ۶ متر و ارتفاع ۵۵/۹ متر از کف، بسیار عظیم به نظر می‌رسد. کف این مخزن در عمق ۳۰/۵ متری در عمق زمین قرار گرفته است و از بیرون ۲۰/۴ متر ارتفاع دارد.

داخل این آب‌انبار با استفاده از ساروج اندود شده است. آب این حوض به‌وسیله آب قنات تأمین می‌شده است.

طرز کار این حوض انبار به این شکل بوده که آب تا ارتفاع زیادی در داخل مخزن جمع می‌شده. در پایین این مخزن در قسمت پا شیر لوله‌ای قرار دارد که در سر آن شیر آبی قرار داشته که مردم برای برداشتن آب از آن استفاده می‌کردند.

آب‌انبار فرطان

این بنا در مرکز روستای فرطان از توابع دهستان آذری شهرستان اسفراین واقع و به شماره ۲۳۷۵۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. تاریخ ساخت این بنا با توجه به شواهد معماری و مصالح بکار رفته و نیز اطلاعات جمع‌آوری شده از ساکنین روستا،مربوط به دوره قاجاریه است و در دوران پهلوی نیز مورد مرمت قرار گرفته است.

بنای آب‌انبار فرطان از بخش‌های مختلفی ساخته شده است که قسمت‌های عمده آن به شرح ذیل است:

۱- سردر تزئینی      ۲ – راه‌پله و پا شیر     ۳– هواکش و بادگیر    ۴ -  پوشش منبع ذخیره آب

در ضلع شرقی این آب‌انبار یک سردر تزئینی وجود دارد که بر اثر ساخت‌وساز مسدود شده است. در همین بخش راه‌پله و پا شیر قرار داشته که به علت گسترش مسجد و ریختن خاک پر شده است. تنها بخش‌هایی که از این بنا باقیمانده پوشش منبع ذخیره آب و بادگیر است. مصالح به‌کاررفته در بنا عبارت‌اند از آجر، لاشه‌سنگ، خشت خام و ملات ساروج و سیمان است. در سال‌های اخیر تمام اطراف بنا را ساختمان مسجد و آشپزخانه آن احاطه کرده است و تنها ضلع شمالی آن به فضای آزادراه دارد که در گذشته از این فضا جهت تأمین آب آب‌انبار استفاده می‌شده است. این بنا دارای یک گنبد آجری است که در چندین دوره مورد مرمت قرار گرفته است که تاریخ ساخت آن مربوط به دوره قاجاریه است و در دوره پهلوی از یک‌لایه خشت خام برای حفاظت بیشتر استفاده شده است.

حوض انبار بینی دنباله

بنای حوض انبار بینی دنباله در غرب شهرستان جاجرم، دهستان میاندشت، بخش مرکزی و در حدود ۱۳ کیلومتری غرب شهر درق واقع شده و به شماره ۲۳۲۵۸ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. تاریخ ساخت این بنا با توجه به شواهد معماری و مصالح بکار رفته و نیز اطلاعات جمع‌آوری شده از ساکنین روستا، مربوط به دوره قاجاریه است.

بنای حوض انبار بینی دنباله از دو بخش مخزن آب و دهلیز ورودی تشکیل شده است. مخزن آب دارای پلان دایره‌ای به قطر ۵/۳ متر است و یک راهروی مستطیلی به طول ۶۰/۲ در جنوب آن قرار دارد. سقف راهرو پوشش قوسی دارد و مخزن آب نیز با یک گنبد نیم‌دایره پوشش داده شده است. در بام مخزن آب حفره‌ای جهت تأمین نور فضای داخلی تعبیه شده است.البته در بدنه دیواره سنگی مخزن نیز پنج نورگیر وجود دارد که شاید جهت تهویه هوای داخل در این قسمت اجرا شده است.

آب‌انبار ارغن آباد

بنای حوض انبار ارغن آباد در ۴ کیلومتری شمال غرب شهر جاجرم از توابع استان خراسان شمالی واقع و به شماره ۲۲۲۱۱ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. تاریخ ساخت این بنا با توجه به شواهد معماری و مصالح بکار رفته و نیز اطلاعات جمع‌آوری شده از ساکنین روستا، مربوط به قرون متأخر اسلامی است. سقف بنا که ظاهراً با تخته‌سنگ پوشیده شده بود در اثر حفریات قاچاق از بین رفته و در کف بنا خاک انباشته شده است. باوجوداین کف بنا حدود ۲ متر از سطح زمین پایین‌تر است. ورودی این سازه که یک متر عرض دارد در ضلع جنوبی قرار گرفته است. با توجه به وجود تخته‌سنگ‌های ماسه‌ای در بین خاک‌های حاصل از حفریات قاچاق به احتمال فراوان جنس این تخته‌سنگ‌ها با برون‌زدهای صخره‌ای در تپه نزدیک این سازه شباهت فراوان دارد و به احتمال فراوان از همین تپه استخراج شده است. در ضلع غربی این سازه اثری از یک جوی آب باقی مانده که احتمالاً زمانی آب را به سمت این سازه هدایت می‌کرده است این بنا ازنظر شیوه ساخت در زیرزمین و تکینیک ساخت با استفاده از قلوه‌سنگ‌های گرد و ملاط آهک که به‌صورت عایق عمل می‌کرده در منطقه منحصربه‌فرد است.

آب‌انبار خوش

آب‌انبار خوش در مرکز روستای خوش علیا از توابع شهرستان اسفراین واقع و به شماره ۲۳۷۵۹ در فهرست آثار ملی ثبت شده است. تاریخ ساخت این بنا با توجه به سنگ‌نوشته سردر  آن در سال ۱۳۷۳ هجری قمری توسط نوه کربلایی محمد نوروزی پور در دوم محرم همان سال ساخته شده است.

این آب‌انبار از ۴ بخش ساخته شده است که بدین شرح است:

۱- سردر تزئینی      ۲ – راه‌پله و پا شیر     ۳– هواکش و بادگیر    ۴ -  پوشش منبع ذخیره

سردر ورودی بنا با عرض ۱۵/۲ متر و ارتفاع ۵/۲ اجرا شده است که پس‌ازآن یک راه‌پله با طول ۴ متر به‌وسیله ۱۱ پله مسیر را به سمت منبع ذخیره آب هدایت می‌کند. بعد از پا شیر دو عدد منبع ذخیره آب به شکل مستطیل با پوشش آجری قرار دارد. بر روی این دو منبع سقف گنبدی شکلی وجود دارد که حفره‌ای جهت تهویه هوا بر روی آن تعبیه شده است. مصالح مورد استفاده در این بنا عمدتاً  آجر، ساروج و آهک است.

انتهای پیام

منبع: ایسنا

کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری آب انبار خراسان شمالي میراث طبیعی فهرست آثار ملی ثبت شده ساخته شده مربوط به دوره منبع ذخیره آب خراسان شمالی آب انبار حوض انبار مخزن آب راه پله پا شیر

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۷۵۹۷۸۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خراسان شمالی غرق در ماتم عزای صادق آل محمد

به گزارش خبرگزاری صداوسیما خراسان شمالی ؛ سینه زنی، اجتماع عزاداران ، دسته روی، جلسات روضه خوانی و برگزاری یادواره شهدا در مساجد ،امام زادگان و تکایا در شهرها و روستاهای استان به مناسبت سالروز شهادت حضرت امام صادق علیه السلام برگزارشد.

کد ویدیو دانلود فیلم اصلی