آیا واقعا نتیجه انتخابات آمریکا می تواند شرایط ناگوار اقتصادی ایران را دگرگون کند؟
تاریخ انتشار: ۸ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۸۰۰۵۶۸
خرداد: کارشناس اقتصادی، گفت: عوامل داخلی بیش از 95 درصد بر سرنوشت اقتصادی ایران تاثیرگذار هستند و این درحالی است که نتایج انتخابات آمریکا شاید کمتر از 5 درصد بر وضعیت اقتصاد ایران تاثیرگذار باشد و تاکید رسانه‌ها و برخی مسئولان بر تاثیر انتخابات آمریکا بر آینده اقتصادی ایران یک نوع فرار به جلو از پذیرش عملکرد مدیریتی و استراتژیک در داخل کشور است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
همایون دارابی در گفت‌وگو با «انتخاب» و در پاسخ به این پرسش که آیا نتیجه انتخابات آمریکا می‌تواند تعیین کننده سرنوشت اقتصاد ایران باشد یا عوامل داخلی نقش تعیین‌کننده را در این مساله ایفا می‌کنند، گفت: تقریبا می‌توان گفت که 95 درصد مشکلات اقتصادی کشور ما ریشه داخلی دارند. شرایط سیاست خارجه ایالات متحده خیلی تابع نظر هر 2 حزب چه دموکرات‌ها و چه جمهوری‌خواهان نیست. ایالات متحده آمریکا یک سری برنامه‌های بلندمدت را در این موضوع دنبال می‌کند.
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: آقای ترامپ در رقابت‌های انتخاباتی مدعی بود که برجام را پاره خواهد کرد ولی دیدیم که آقای ترامپ و کابینه ایشان بعد از یک سال موفق به این تصمیم شدند. لذا پایداری سیاست خارجه در آمریکا بسیار جدی است. ما با تکیه بر همین تجربه می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که به احتمال 95 درصد حداقل تا پایان اسفندماه، اتفاقی در روابط بین ایران و آمریکا بعد از نتایج انتخابات آمریکا رخ نمی‌دهد و اگر قرار بر تحولی باشد احتمالا این اتفاق در سال‌های بعدی بروز و ظهور پیدا خواهد کرد.
وی با بیان اینکه عوامل سیاسی همواره تاثیرات مقطعی کوتاه مدت بر شرایط اقتصادی دارند، تصریح کرد: تحولات سیاسی معمولا در یک مقطع کوتاه زمانی مانند ایام انتخابات و روزهای بعد از اعلام نتایج آن، بر شرایط اقتصادی تاثیرگذار هستند و سپس این عوامل و تغییرات در گرو شرایط اقتصادی حاکم بر بازار و اقتصاد آن کشور رفع یا تشدید می‌شوند. اگر بخواهیم واقع‌بینانه به مساله نگاه کنیم، تصمیمات عمده و کلانی که در داخل کشور اتخاذ می‌شوند بیش از 90 درصد بر شرایط اقتصادی کشور تاثیرگذار هستند.
شرایط اقتصادی در دوران جنگ از امروز بهتر بود
دارابی با طرح این پرسش که آیا ما به جایگاه تصمیمات داخلی و تاثیرگذاری آن بر شرایط اقتصادی واقف هستیم، اظهارکرد: ما در روزها و دورانی که ایران درگیر جنگ 8ساله با عراق بود و کشور با یک متغیر بسیار سنگین و تاثیرگذار سیاسی مواجه بود، ولی شاهد بودیم که بازار و اقتصاد ایران متناسب با آن دوران به فعالیت و حیات خودش ادامه داد و این وضعیت در حالی بود که یکی از بالاترین نرخ‌های سرمایه‌گذاری در کشور ما مربوط به همان دوران است. لذا اگر ما سیاست درستی داشته باشیم، در هر شرایط سخت و بحرانی مانند جنگ می‌توانیم وضعیت اقتصادی خودمان را ساماندهی کنیم.
وی افزود: ولی زمانی که ما در تصمیمات کلان و سیاستگذاریها دچار نقص یا اشکال باشیم حتی در یک شرایط خوب و عادی هم موفق نخواهیم بود. همچنانکه از سال 92 تاکنون ما شاهد بودیم که بالغ بر 500 میلیارد دلار واردات داشتیم. این حجم از واردات به معنای آن است که ما در این بازه زمانی بالغ بر 500 میلیارد دلار ارز از دست دادیم. این پول به اندازه تمامی جذب سرمایه بسیاری از کشورها مانند هندوستان یا تقریبا بیشتر از میزان جذب سرمایه در بسیاری از کشورها آفریقایی باشد.
دارابی ادامه داد: این اتفاق نشان‌دهنده آن است که ما پول و اعتبار زیادی را به راحتی صرف واردات کردیم و ارز از دست دادیم. این اعتبار عظیم، رقمی نیست که بتوان به راحتی از کنارش عبور کرد. لذا من تصور می‌کنم که تاثیر انتخابات آمریکا بر سیاست خارجه این کشور شاید حدود 5 درصد باشد و تاثیر این اتفاق بر ایران شاید کمتر از همین میزان باشد. ما در مواجه با مشکلات اقتصادی بیشتر با عوامل داخلی درگیر هستیم که این عوامل هم نشات گرفته از فقدان استراتژی و توان مدیریتی است.
هیچگاه دنبال جبران تاثیرات تحریم نبودیم
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه امروز عمده مشکلات اقتصادی داخل کشور نشات گرفته از عواملی داخلی است، گفت: ما این واقعیت را می‌پذیریم که تحریم‌ها و مشکلات ناشی از آن بر شرایط اقتصادی کشور تاثیرگذار بودند ولی عمده همین مشکلات ناشی از تحریم را می‌توان در داخل کشور جبران یا بی‌اثر کرد. مشکل ما جایی است که مسائل داخلی ما نمی‌تواند این مشکلات را کنترل کند. ما در استراتژی و مدیریت مشکل داریم. اینکه ما 500 میلیارد دلار از ارز کشور را صرف واردات می‌کنیم، طبیعی است که امروز با مشکلات جدی در بحث تامین ارز مواجه باشیم.
دارابی خاطرنشان کرد: ما از سال 85 تا امروز نزدیک به 16 میلیارد دلار ذرت وارد کشور کردیم. اگر ما این 16 میلیارد دلار را صرف رونق کشاورزی کرده بودیم تا امروز می‌توانستیم حتی کویر لوت را هم جنگل کنیم. مشکلاتی که امروز ما در بحث گوشت مرغ یا تامین دان مرغ و نهاده‌های اولیه برای دام داریم، می‌بایستی در طول این سال‌ها حل می‌شدند. متاسفانه اولویت اقتصادی در این سال‌ها، تولید، صنعت و ایجاد پایداری اقتصادی نبوده است. تنها کسی که بین مسئولان همواره بر تقویت تولید و صنعت تاکید داشته، مقام معظم رهبری بوده است و من به غیر از ایشان ندیدم که مسئولی به عنوان دغدغه این مساله را مطرح یا کمکی کرده باشد.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه اقتصاد ایران تا روزی که تولید و صنعت رونق پیدا نکند حتی در بهترین شرایط رشد نخواهد کرد، گفت: ما در این ادوار اخیر و در دوره برجام که بسیاری از تحریم‌ها نیز برداشته شدند، نتوانستیم شرایط اقتصادی را متحول کنیم. لذا اگر در آینده برجام دیگری امضا شود و پیش شرط خاصی از سوی طرف غربی گذاشته نشود، با این شرایط نمی‌توان به بهبود شرایط اقتصادی امیدوار بود.
راه رشد اقتصادی از تولید و صنعت می‌گذرد
وی اظهار داشت: ما تا زمانی که باور نکنیم که راه توسعه اقتصادی از صنعت و تولید عبور می‌کند، موفق نخواهیم بود. امروز عمده نقدینگی کشور در بازارهای کاذبی مانند بازار ارز، بازارهای دلالی جریان دارد که باید این بازارها مهار شوند، وگرنه هیچگاه به پایداری اقتصادی نخواهیم رسید. اگر صنعت و تولید در کشور پایدار نشود و توسعه پیدا نکند، قطعا در آینده دچار ناپایداری اقتصادی خواهیم شد و هراز چندگاهی باید یک بحران اقتصادی را تجربه کرد.
دارابی با بیان اینکه تاکید رسانه‌ها و برخی مسئولان بر تاثیر انتخابات آمریکا بر آینده اقتصادی ایران یک نوع فرار به جلو از پذیرش عملکرد مدیریتی و استراتژیک در داخل کشور است، تصریح کرد: باید بپذیریم که امروز استراتژی خاصی برای خروج از بحران‌های اقتصادی وجود ندارد. آیا ما مشخص کردیم که برای توسعه و رشد اقتصادی باید به سراغ کدام اولویت‌ها برویم؟ مسلما خیر.
برنامه‌ای در صورت پیروزی بایدن یا ترامپ نداریم
این کارشناس اقتصادی با طرح این پرسش که ما چه برنامه اقتصادی در صورت پیروزی آقای ترامپ یا آقای بایدن در نظر داریم، گفت: خیلی‌ها نظرشان این است که پیروزی بایدن برای شرایط اقتصادی ایران خیلی خوب است ولی من سوال می‌کنم که اگر آقای بایدن پیروز انتخابات شد و گفت که من برجام را با شرایط سابقش قبول ندارم و باید به آن پیش‌شرط‌هایی اضافه شود، آن زمان ما چه برنامه‌ای در سیاست خارجه و اقتصاد داریم؟
وی افزود: اگر آقای ترامپ برنده انتخابات شد، آیا به این مساله فکر کردیم که ابزارهای تحریم ایشان قابلیت استفاده مجدد را دارد؟ من تصور می‌کنم که تحریم‌های آخری که صورت گرفته خیلی بر وضعیت اقتصادی ایران تاثیرگذار نبودند. یکی از این موارد تحریم زندان شیراز بود. تحریم زندان شیراز چه ضربه‌ای به اقتصاد ایران وارد می‌کند؟ همین‌طور درباره تحریم بانک‌های ایرانی، بخش عمده‌ای از آن بانک‌های اعلام شده، قبلا هم تحریم بودند. واقعیت این است که در حوزه سیاست خارجه آمریکا، ابزار تحریم درباره ایران ، کارساز نیست و امکان توسعه بیشتری هم ندارد.
این کارشناس اقتصادی با انتقاد از تصمیمات اقتصادی دولت‌ها در کشور، گفت: ما در 3 ماهه نخست سال جاری شاهد کاهش نرخ سود بانکی بودیم که در 3 ماهه دوم سال این ماجرا معکوس شد و نرخ سود بانکی افزایش پیدا کرد. این به دلیل آن است که ما در سیاستگذاریها پایداری نداریم و علت آن هم به فقدان تصمیمات مدون و برنامه‌محور برمی‌گردد. اگر ما به دولت اول آقای روحانی برگردید، چه تفاوتی بین سیاست‌های اقتصادی در دوران قبل از برجام، حین برجام، بعد از برجام و در دولت دوم زمان خروج آمریکا از برجام احساس می‌کنید؟ ما نیازمند آن هستیم که متناسب با شرایط تغییرات مداوم و در عین حال به هم پیوسته مدیریتی و استراتژیک داشته باشیم. ما نمی‌توانیم با یک فرمان و یک نسخه برای تمامی اتفاقات و موضوعات رفتار کنیم.
دارابی با بیان اینکه هر اتفاقی در انتخابات آمریکا رخ بدهد، در نهایت مشکلات ساختاری اقتصادی ایران به قوت خودش باقی است، گفت: ما باید برای رفع این مشکلات نگاه به حل مشکلات داخلی داشته باشیم. امروز از جمله مهمترین مشکلات اقتصادی کشور، بزرگی بیش از حد دولت و موضوع کسری بودجه سالیانه، اشتغال، فرار سرمایه و کاهش سرمایه‌گذاری و ناتوانی بخش‌های مختلف اقتصادی کشور و نحوه هماهنگی و همکاری بین این نهادها در حل مشکلات و بحران اقتصادی است.
تاثیر انتخابات آمریکا بر اقتصاد ایران جنبه رسانه‌ای دارد
وی با بیان اینکه اقتصاد ایران دچار مشکلات ساختاری است و چه بایدن و چه ترامپ انتخاب شود و چه آمریکا و غرب از صحنه روزگار حذف شوند، باز هم مشکلات اقتصادی کشور حل نخواهد شد، گفت: تاثیری که انتخابات آمریکا یا اتفاقات سیاسی مشابه می‌توانند بر شرایط اقتصادی ایران داشته باشند، صرفا یک تاثیر روانی خواهد بود. من حتی اعتقاد دارم که این تاثیر کمتر از بعد روانی است و صرفا در سطح یک تاثیر رسانه‌ای و البته کم عمق خواهد بود. شما در عمق این اتفاقات مانند انتخابات، تحول جدی را احساس نمی‌کند که بگویید با این تحول، اقتصاد ایران شکوفا می‌شود یا وضع بدی پیدا خواهد کرد.
این کارشناس اقتصادی با طرح این پرسش که چرا اینقدری که در رسانه‌ها درباره انتخاب بایدن و ترامپ صحبت می‌شود ولی این سوال پرسیده نمی‌شود که بعد از ترامپ و بایدن قرار است ایران چه رویکردی را در داخل برای حل مشکلات اقتصادی پیش بگیرد، گفت: ما باید از همین حالا یک برنامه دقیق برای آینده اقتصاد ایران مبتنی بر وضعیت داخلی خودمان در نظر بگیریم. ما باید به سمت رشد تولید و صنعت پیش برویم وگرنه موفق نخواهیم بود.
دارابی همچنین در پاسخ به پرسشی درمورد تاثیر FATF بر شرایط ناگوار اقتصادی کشور گفت: یکی از مشکلات امروز اقتصاد نیز به همین مساله مربوط می‌شود. ما هیچ برنامه مدون و دقیقی برای حل مشکلات اقتصادی و سیاسی نداریم. ما اگر یک هدف دقیق برای کشور تعریف کنیم با چند مسیر مواجه خواهیم شد؛ هنر آن است که مسیری انتخاب شود تا کمترین هزینه و بیشترین نتیجه را برای کشور داشته باشد. ولی ما هنوز در تعیین هدف و تشخیص مسیرها به یک نظر و تصمیم واحد و درستی نرسیدیم.
وی افزود: ما هنوز ذخیره دانش کافی در کشور ایجاد نکردیم. این مساله بسیار مهمی است که نباید مغفول بماند. ما نرفتیم ببینیم که از سال 82 تا 93 که دور اول تحریم‌های ایالات متحده در بحث انرژی هسته‌ای علیه ایران رخ داد ، چه تجربیاتی بدست آوردیم تا در دوره دوم تحریم‌ها که از زمان ترامپ آغاز شد، بتوانیم از همان تجارب برای نجات اقتصاد ایران استفاده کنیم. لذا ما شاهد آسیب‌های زیاد تحریم‌های دوره دوم در مقایسه با دوره اول بودیم. ما حتی در دوران برجام به سراغ راهکاری نرفتیم که بتوانیم ، کشور را برابر تحریم‌های احتمالی آینده ایمن کنیم.
آورده قرارداد توتال برای ایران معنایی نداشت
این کارشناس اقتصادی با طرح این سوال ، فرض کنید که بایدن برنده انتخابات شد و از همین فردا بی قید و شرط برجام را پذیرفت، ما چه استراتژی و هدفی برای حل مشکلات اقتصادی داریم، گفت: آیا دوباره باید دنبال خارجی‌ها برویم و دسته دسته وارد ایران شوند ولی قراردادها نهایتا اعتبار یک میلیون دلاری داشته باشند؟ اعتبار قرارداد ایران با توتال در دوره آقای روحانی کلا، 3 میلیارد دلار بود که آورده توتال در این قرارداد به عنوان 50 درصد 1.4 میلیارد دلار بود. آیا این اعتبار برای کشوری که بالغ بر 500 میلیارد دلار بعد از برجام واردات انجام می‌دهد، معنایی دارد؟
وی افزود: ما در ساختار سیاست کشور، ذخیره دانش ایجاد نمی‌کنیم. اگر امروز بروید روزنامههای 10 سال پیش را بخوانید و مشکلات اقتصادی ایران را جمع آوری کنید و بعد بروید و روزنامههای 20 سال پیش را بخوانید و مشکلات اقتصادی کشور را جمع‌آوری کنید، متوجه خواهید شد که مشکلات اقتصادی کشور طی این چند دهه تغییر خاصی نداشته است.
صنعت نفت ایران به دلیل خام فروشی آسیب‌پذیر است
دارابی با اشاره به تحریم‌های نفتی ایران در دوران ترامپ، گفت: صنعت نفتی ایران در طی این سالیان دراز باید یک تغییر و تحول اساسی پیدا می‌کرد. ما نیازمند توسعه تولید صادرات محور هستیم. ما نیازمند خصوصی‌سازی صنعت نفت هستیم و باید از حالت متمرکز در شرکت ملی نفت خارج شویم. اگر 10 سال قبل و حتی در دوران برجام که می‌دانیم این صنعت به دلیل خام فروشی آسیب‌پذیر است ، سراغ ایجاد پالایششگاه‌های مدرن و مجهز می‌رفتیم و این پالایشگاه‌ها امروز در تعداد زیاد و حجم مناسب مشغول تولید فرآورده بودند، آیا باز هم امکان تحریم نفتی وجود داشت؟
وی افزود: اگر در کشورهای مختلف سرمایه‌گذاری می‌کردیم ، آیا تحریم نفتی می‌توانست بر اقتصاد کشور موثر واقع شود؟ هرگز. ما از حتی از تجربه‌های خودمان در اتفاقات مختلف درس نمی‌گیریم و ذخیره دانش و انتقال دانش نداریم و همواره ناچار به آزمون و خطا هستیم. برچسب ها: انتخابات آمریکا
منبع: خرداد
کلیدواژه: انتخابات آمریکا تاثیر انتخابات آمریکا کارشناس اقتصادی مشکلات اقتصادی کشور بر شرایط اقتصادی اقتصادی ایران میلیارد دلار اقتصاد ایران داخل کشور تولید و صنعت سیاست خارجه آقای ترامپ حل مشکلات تحریم ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khordad.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خرداد» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۸۰۰۵۶۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چرا ایران تحریم‌ناپذیر است؟
ایران تحریم‌ناپذیر است. این گزاره قابل تامل و مهمی است که رئیس‌جمهوری روز یکشنبه در افتتاحیه نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی (ایران اکسپو ۲۰۲۴) بیان و در تبیین چرایی آن هم به این موضوع اشاره کرد که جوانان و متخصصان داخلی، در سال‌های گذشته توانسته‌اند با نوآوری و ابتکار‌های خاص علاوه بر تامین نیاز‌های ضروری کشور، دریچه‌های صادراتی جدید به روی دنیا باز کنند. رئیس‌جمهوری همچنین با تاکید بر اینکه برگزاری نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی گواه تحریم‌ناپذیر‌بودن جمهوری اسلامی ایران است، گفت: «تحریم در ایران اسلامی با اراده پولادین مردم هرگز به نتیجه نرسیده و پس از این هم نخواهد رسید. برگزاری این نمایشگاه همچنین نشان‌دهنده آن است که طرح‌های شیطانی منزوی‌کردن ایران هرگز به نتیجه نرسیده و نخواهد رسید.»
رئیسی همچنین این نمایشگاه را رونمایی از دستاورد‌ها و توانمندی‌های جوانان کشورمان در تلاش برای تبدیل تحریم‌ها و تهدید‌ها به فرصت، توصیف و تصریح کرد: «به تعبیر دیگر ترجمان این نمایشگاه و رویداد بزرگ اقتصادی آن است که ما توانستیم و باز نیز می‌توانیم.» بر این اساس، اظهارات رئیسی را می‌توان بازتاب تغییر و تحولات سرنوشت‌ساز سال‌های اخیر اقتصاد ایران دانست، یعنی دقیقا همان نقطه عطفی که طراحان و معماران تحریم‌های یکجانبه و حداکثری گمان می‌کردند با به راه انداختن آنچه کارزار فشار حداکثری نام گذاشتند، می‌توانند جریان تولید و تجارت را در کشور به کلی فلج کنند و درنهایت به خواسته خود که همان از بین بردن توان سیاسی و نظامی کشور بود، دست پیدا کنند و مردم را در برابر حاکمیت قرار دهند، اما کارنامه سال‌های اخیر نشانگر شکست ابرتحریم‌هایی است که به گمان تحلیلگران بین‌المللی اگر نسبت به هر کشوری اعمال شده بود، فروپاشی ساختار اقتصادی آن کشور ظرف چندماه قطعی بود.
هدف‌گذاری ایران برای اقتصاد عاری از نفت
برهمین اساس، رهبر انقلاب نیز در سال ۹۸ و در اوج فشار‌های تحریمی در یکی از بیانات خود فرمودند: همین تحریم می‌تواند یک فرصت باشد که [پیش از این هم]بوده و بعد از این هم می‌تواند فرصت باشد. می‌تواند اقتصاد کشور را از اتکا به نفت نجات دهد و بند ناف اقتصاد را از نفت قطع کند. عمده مشکلات اقتصادی ما به خاطر وابستگی به نفت است. وابستگی به نفت باعث شده که برای پیشرفت کشور، استعداد و نیروی داخل توجه چندانی نشود اگر بتوانیم این کار را بکنیم، بهترین فرصت را به دست آورده‌ایم. باهوش‌های آمریکایی‌ها هم توجه به این نکته دارند و دیدم در گزارشی توصیه کرده بودند که نگذاریم ایران اقتصاد بدون نفت را تجربه کند، یک راه پشتی درست کنید که ایران به‌کلی از نفت منقطع نشود، چون می‌رود به‌کلی دنبال اقتصاد غیرنفتی.
ناکامی نقشه فروپاشی با وجود کاهش کیفیت زندگی مردم
به باور کارشناسان، هرچند ایران در طول ۴۵ سال گذشته عملا زیر شدیدترین فشار‌های تحریمی آمریکا و اروپا قرار داشته است، اما از سال ۲۰۱۱ و اعمال تحریم‌های نفتی که سودای صفرشدن صادرات نفت را داشت، این استراتژی دنبال می‌شد که قطع کامل درآمد‌های ارزی حاصل از فروش نفت آن هم در شرایطی که بیش از ٩٠درصد بودجه وابسته به آن بود، حتی امور روزمره مردم هم دچار آسیب جدی شود تا در سایه وقوع آشوب‌های داخلی و سرخوردگی از ناتوانی در تهیه دارو و غذا، خواسته‌های نامشروع غرب از جمهوری اسلامی پای میز مذاکره تحمیلی وصول شود. در هر صورت با عبور از سال‌های سخت تحمل فشار‌های بیرونی، نقشه شوم طراحان تحریم آنطور که انتظار داشتند پیش نرفت و ایران توانست با بهره‌گیری از توان داخلی و ایجاد فرصت‌های جدید نیاز‌های فوری را برطرف کند.
برای نمونه طراحان تحریم بنا داشتند صنایع مادر کشور نظیر نفت، پتروشیمی، خودروسازی، فولاد، لوازم خانگی، سیمان و... را از کار بیندازند، اما در نقطه مقابل پیش گرفتن راهبرد‌های جدید نه‌تنها این صنایع را از کار نینداخت که حتی برآیند یک دهه گذشته نشان می‌دهد در برخی از حوزه‌ها تحریم به جای نغمت به نعمت تبدیل شد و استعداد‌هایی بروز پیدا کرد که در شرایط عادی هیچگاه مجال بروز آن پیدا نمی‌شد. البته ناگفته پیداست که هرچند آرزوی خام‌فروپاشی اقتصاد ایران نقش بر آب شده، اما تحریم اساسا آسیب‌هایی به کیفیت زندگی مردم هم زده و رشد اقتصادی کشور هم به ویژه در دهه ٩٠ برمبنای برنامه‌های توسعه و سند چشم‌انداز پیش نرفته که این مسئله در واقع همان محروم‌ماندن کشور از درآمد‌های ارزی مناسب و یا بسیاری از تکنولوژی‌های جدید جهانی در بخش صنعت است. برای مثال مطابق آمار‌ها در سال ٢٠٢١ رقم درآمد سرانه ملی مردم ایران ٥٣٤٣ دلار اعلام شده بود که مطمئنا اگر جریان تحریم‌های یکجانبه نبود رفاه ایرانیان در وضعیت دیگری قرار داشت. به‌علاوه در دیگر شاخص‌های کلان مانند نرخ ارز، تورم، بیکاری و تشکیل سرمایه جدید هم اوضاع باب میل مردم و سیاست‌گذاران نبوده است. البته بخش بزرگی از شوک‌های وارد شده به اقتصاد ایران زیرپوست تحریم‌ها، همان مصیبت تک‌محصولی و نفتی بودن اقتصاد کشور بوده که چالش‌های بزرگی برای کشور ایجاد کرده است.
تنوع بخشیدن به محصولات صادراتی ناجی کشور شد
در این میان، تغییر ریل سیاست‌گذاری و تنوع‌بخشیدن به سبد محصولات صادراتی توانسته تا حدود زیادی ضربه‌گیر تحریم‌ها باشد، ضمن اینکه روند بودجه‌نویسی در سال‌های اخیر و پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم هم تغییرات شگرفی داشته که در آن سهم درآمد‌های نفتی از بودجه بسیار کمتر از سال‌های قبل شده و حتی دولت با اتخاذ تصمیمات شجاعانه مانند ایجاد پایه‌های مالیاتی جدید، اصلاح نظام اداری، بهبود محیط کسب‌وکار و مقابله با فساد که برخی ناظران و تحلیلگران آنها را غیرممکن می‌دانستند، توانسته دیوار بلند تحریم‌ها را از سر راه بردارد.
ضمن آنکه نمی‌توان این تغییر رویه بزرگ را نادیده گرفت که سیاست مذاکره با امید به رفع تحریم تبدیل به آخرین و کم‌اهمیت‌ترین راهبرد دولت سیزدهم شده و این باور به وجود آمده که با اتکا به امکانات داخلی و بهره‌گیری از دانش متخصصان داخلی می‌توان منافعی برای کشور کسب کرد که پای میز هیچ مذاکره‌ای پیدا نشده و نخواهد شد. می‌توان اینگونه تعبیر کرد که اجرای سیاست اقتصاد مقاومتی و قطع‌کردن نفت از بند ناف اقتصاد و حذف خودتحریمی‌ها می‌تواند سفره مردم را هم دچار تغییر کند که این مسئله در صدر اولویت‌های کشور قرار گرفته است.
روایت طراحان و معماران تحریم از ناکارآمدی فشار‌ها
در کتاب «تحریم‌ها چطور کار می‌کند؟ ایران و آثار جنگ اقتصادی» که اخیرا منتشر شده، آمده است: باراک اوباما با ممانعت از تجـــارت ســایر کشورها با ایران در سال۲۰۱۱ ماهیت تحریم‌های ایالات متحده را تغییر داد. تحریم‌های اوباما منبع اصلی درآمد ارزی ایران یعنی فروش نفت را مختل کرد. این تحریم‌ها همچنین موجب قطع ارتباط بانک‌های ایرانی از جمله بانک مرکزی با سیستم مالی بین‌المللی شد. تا به امروز، تاثیر اقتصادی تحریم‌ها با آنچه تشکیلات محافظه‌کار جنگ‌طلب آمریکا پیش‌بینی می‌کردند فاصله زیادی داشته است. به‌طور قطع، تحریم‌ها به دو دهه رشد اقتصادی ثابت پایان داد، اما تحریم نه باعث فروپاشی اقتصاد شد و نه قیام‌های توده‌ای برای فشار جدی بر دولت را به وجود آورد.
انعطاف نسبی اقتصاد و تصمیم برای اجازه دادن به کاهش ارزش پول، به شروع -تاکنون بسیار کم- بازسازی اقتصادی به دور از صادرات نفت و به سمت تولید داخلی کمک کرد. به‌رغم کاهش منابع، دولت از مکانیسم حمایت اجتماعی خود برای محافظت از فقیرترین خانوار‌ها در برابر گرسنگی و سقوط به فقر شدید استفاده کرد. همچنین ریچارد نفیو، مقام سابق وزارت‌خارجه آمریکا که به عنوان معمار تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران شناخته می‌شود، با اشاره به پیش‌بینی‌های نادرست دولت ترامپ مبنی بر فروپاشی ایران طی چند ماه تاکید کرد: «دولت ترامپ از ثبات نسبی حکومت ایران سرخورده شد». نفیو نوشته است: «سال ۲۰۱۸، اظهارنظر‌های گسترده‌ای از مقام‌های ارشد آمریکایی با این مضمون شنیده می‌شد که ایران تنها چند ماه و چند ضربت شدید برای فروپاشی فاصله دارد. اعتراضات و آشفتگی‌های سیاسی در این کشور ادامه دارند، اما هیچ نشانه معقولی از وجود ناآرامی‌های استثنایی در آن دیده نمی‌شود.»
در ادامه یادداشت مقام سابق آمریکایی آمده است: «حکومت، از لحاظ سیاسی، استحکام معقولی دارد و هیچ نشانه‌ای از جدایی نیرو‌های امنیتی از آن دیده نمی‌شود.» نفیو در کتاب «هنر تحریم‌ها؛ نگاهی از درون میدان» می‌نویسید: «استقامت در برابر درد تحریم اقتصادی، همان توانایی است که یک اقتصاد در عین از دست دادن بسیاری از ظرفیت‌های تولیدی خود برای ادامه حیات دارد. مانند گروهان نظامی که حتی در صورت از دست رفتن آن، یک ارتش می‌تواند کار خود را پیش ببرد. اهمیت داشتن روش و راهبرد برای استقامت در کشور هدف این است که وقتی راهبرد‌هایی برای حفظ استقامت وجود داشته باشد، کشور‌هایی که در معرض تحریم قرار می‌گیرند، عزم خود را بالاتر برده و جایگاه خود را در این زمینه تقویت می‌کنند.»
ایران در برابر تحریم واکسینه شده است
یک کارشناس برجسته ایتالیایی در حوزه اقتصاد نیز با اشاره به پویایی و رشد اقتصادی ایران طی سال‌های اخیر تصریح کرد که تحریم‌های یکجانبه غرب علیه ایران به اقتصاد این بلوک آسیب زده و موجب شده است تا شرکت‌های غربی از بازار بزرگ ایران محروم شود. وضعیتی که به گفته او، شرکت‌های غربی را شاکی کرده است.
«جیانکارلو الیا والوری» طی یادداشتی تحلیلی می‌نویسد: «در حالی که اینجا در ایتالیا برای پیروی از دستورات ایالات متحده آمریکا مغزمان را کار می‌گیریم، فرقی هم نمی‌کند که روسای‌جمهورش خوب، بد یا حتی خواب‌آلوده باشد، اقتصاد ایران به توسعه خود ادامه می‌دهد.» والوری در گزارش خود نتیجه‌گیری کرده است: «تحریم‌ها و محدودیت‌های یکجانبه برخی کشورهای غربی علیه ایران به اقتصاد غرب آسیب وارد کرده است، زیرا این تصمیم موجب گردیده تا شرکت‌های غربی از بازار ایران دور شوند. این وضعیت به طور خاص بسیاری از کارآفرینان و شرکت‌های اسپانیایی را شاکی کرده است.
این درحالی است که جمهوری اسلامی ایران پس از اعمال تحریم‌ها، جایگزین‌هایی برای شرکت‌های غربی پیدا کرده و از کشورهای دیگر کالا می‌خرد، اما بحران اقتصادی در کشورهای اروپایی باعث شده است که شرکت‌های اروپایی از تصمیم‌های سیاسی برخی دولت‌های اروپایی تحت هدایت دیگران (eterodiretti)، ناراضی باشند.»
آگاته دمارایس، دانش‌آموخته اقتصاد و عضو ارشد اندیشکده «شورای اروپایی روابط خارجی»، نیز در تازه‌ترین کتاب خود تشریح می‌کند که چرا تحریم در بیشتر موارد اثر معکوس بر جای می‌گذارد. به گفته دمارایس، اثر استفاده بی‌رویه از تحریم مانند استفاده بی‌رویه از آنتی‌بیوتیک است و موجب افت اثرگذاری آن می‌شود و مقاومت‌ها نسبت به آن را افزایش می‌دهد. در صورت عدم‌رعایت این پنج عامل، کشورهای تحریم‌شونده با تدابیری که می‌اندیشند، علاج را قبل از وقوع حادثه می یابند و با ایجاد شبکه‌های مالی مستقل، کار خود را پیش می‌برند. دمارایس این رفتار را به واکسیناسیون تشبیه می‌کند و معتقد است روسیه و ایران تا حد زیادی دچار چنین وضعیتی هستند. به گفته او، کشورهای تحت تحریم به سه طریق می‌توانند تحریم‌های آمریکا را دور بزنند. در وهله نخست آنها می‌توانند دلار را را کنار بگذارند که با توجه به گستردگی استفاده از آن در معاملات، اقدام دشواری است.
در وهله دوم، آنها می‌توانند ساخت یک شبکه جایگزین سوئیفت را پیگیری کنند. چین این راه‌حل را از طریق راه‌اندازی شبکه «سیپس» پیگیری کرده است و حجم معاملات آن به یک‌صدم شبکه سوئیفت می‌رسد. درنهایت رمزارز بانک‌های مرکزی آخرین ابزاری است که کشورهای تحریم‌شده می‌توانند از آن استفاده کنند.
مسیر خنثی‌سازی کامل تحریم‌ها چیست؟
در یک‌جمع‌بندی کلی می‌توان اینطور بیان کرد که با عبور از جنگ اقتصادی یکجانبه علیه ایران حالا فرصتی فراهم شده است که می‌توان در بستر انجام اصلاحات اقتصادی و تقویت تولید ملی، به تحقق رشد اقتصادی بالا در سال‌های آینده خوشبین بود.
در واقع اگر کج‌روی‌های مزمن گذشته نظیر خام‌فروشی منابع و ثروت‌های بین‌نسلی، ولنگاری نظام بانکی و بی‌توجهی به بخش‌های مولد برطرف شود، این انتظار واقع‌بینانه وجود دارد که شرایط معیشتی مردم و اهداف ذکرشده در برنامه جدید توسعه هم محقق شود.
گذشته از اعتراف سناریونویسان تحریمی به ناتوانی در ویران‌کردن بنیه اقتصادی کشور، به طور کلی مهمترین محور‌های پیگیری‌شده در دولت سیزدهم برای خنثی‌سازی کامل تحریم را هم می‌توان در این محورها جست‌وجو کرد که لازم است با ارزیابی و کنترل دائمی، به شکل ویژه از سوی نظام تصمیم‌گیری و اجرایی دنبال شود:
- رفع ناترازی‌های موجود در اقتصاد از جمله ناترازی در شبکه بانکی، ناترازی انرژی و ناترازی در صندوق‌های بازنشستگی
- تقویت بازارهای صادراتی جدید و استفاده از فرصت پیوستن به اتحادیه‌های منطقه‌ای و جهانی اوراسیا و بریکس
- تقویت اقتصاد دانش‌بنیان و ایجاد انگیزه برای نخبگان
- کنترل جدی بازارهای دارایی و حذف انگیزه‌های سفته‌بازانه از طریق خرید و فروش طلا و ارز
– تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه، آفریقا، آمریکای جنوبی و ایجاد قرارداد‌های دائمی برای صادرات محصول غیرنفتی و دارای ارزش افزوده
- مقابله با ابرچالش کم‌آبی و احیای محیط‌زیست
- بهبود محیط کسب‌وکار با هدف افزایش مشارکت مردم و بخش خصوصی در اقتصاد
- پیگیری مبارزه با جریان‌های مافیایی و ذی‌نفوذ به قصد حذف کامل موریانه فساد از بدنه اقتصاد کشور.
جغرافیای اقتصادی ایران تحریم‌ناپذیر است
یک کارشناس اقتصادی در مورد تحریم‌ناپذیر بودن اقتصاد ایران گفت: «اقتصاد ایران در دوران تحریم دچار افول و کاهش چشمگیر رشد اقتصادی شد، اما هیچگاه سقوط نکرد؛ دلیل این مسئله تنوع بالای محصولات تولیدی در داخل کشور است که حتی نسبت به کشورهای همسایه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس دارای تفاوت‌های بسیاری هستیم، چراکه این کشورها تنها به نفت متکی هستند، اما ایران با کشاورزی، معادن، صنعت پتروشیمی و دیگر صنایع توانسته روی پای خود بایستد و علاوه بر تامین نیاز‌های داخلی، توسعه صادرات و کشف مقاصد جدید صادراتی را دنبال کند.»
علی حیات‌نیا بیان کرد: «شرایط اقلیمی و جغرافیای اقتصادی ایران باعث شده تحریم‌ها و جنگ اقتصادی آمریکا و اروپا به نتیجه نرسد، برای مثال ایران در برخی محصولات کشاورزی جزو برترین کشورهای جهان است یا در حوزه محصولات معدنی پیشرو هستیم، بنابراین با چنین ویژگی‌هایی نمی‌توان تصور کرد اقتصاد ایران زمینگیر شود.» این کارشناس اقتصادی افزود: «البته باید به این نکته توجه کرد که برای به حداقل رساندن اثر تحریم‌ها، باید زنجیره ارزش محصولات را تکمیل و نفت را از بودجه کشور تا حد ممکن حذف کرد، همچنین اصلاحات ساختاری را در نظام اقتصادی و صنایع کشور انجام داد.» حیات‌نیا تاکید کرد: «با انجام اصلاحات عمیق اقتصادی و رفع نقاط آسیب‌پذیر می‌توان به این موضوع خوشبین بود که دیگر با اعمال تحریم دچار نوسانات در سطح بازار و کلیت اقتصاد نباشیم.»
منبع: شهروند
باشگاه خبرنگاران جوان وبگردی وبگردی
مسمومیت ۲۹ پزشک با مشروبات الکلی تقلبی در شیراز