به نقل از «تسنیم»

یادگار مدیریت آب صفویان در مرکز شهر اردبیل / مدیریت پایدار آب به خاطره تبدیل شد

تاریخ انتشار: ۱۰ آبان ۱۳۹۹ | کد خبر: ۲۹۸۱۴۸۱۷

گروه استان‌ها - در اسناد تاریخی به قناتی در مرکز شهر اردبیل و نزدیکی بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی اشاره شده که گویای تدبیر گذشتگان برای تامین آب شرب و کشاورزی است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از اردبیل، قنات یا کاریز یکی از شگفت‌انگیزترین معماری‌های دسته‌جمعی تاریخ بشری است که برای رفع یکی از نیازهای مهم و حیاتی جوامع انسانی، یعنی آب‌رسانی به مناطق کم آب و تأمین آب شرب انسان، حیوان و زراعت مورد استفاده قرار می‌گرفت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

قنات یک راهروی زیرزمینی است که آب را از آبخوان یا سفره آب زیرزمینی به اراضی پست‌تر منتقل می‌کند. در واقع، قنات متشکل است از چندین چاه که بصورت عمودی در یک سطح شیب‌دار حفر شده‌اند و این چاه‌ها در زیر زمین با یک راهروی با شیب ملایم‌تر از سطح زمین به یکدیگر متصل می‌شوند.

عمق اولین چاه (مادر چاه)، که معمولاً دریک مخروطه آبرفتی فرو رفته است، بیشتر از سطح آب زیرزمینی است. این چاه‌ها با  فواصل 20 تا 200 متری میان ناحیه تره کار و خشکه کار قنات قرار دارند. از بالا، سیستم قنات شبیه مسیری از لانه مورچه‌ها است که از دامنه کوه آغاز شده و تا رسیدن به محل برداشت آب در بیابان امتداد دارد.

اولین تحقیقات منسجم پیرامون قنات یا کاریز در ایران توسط دانشمند فرانسوی، گوبلو انجام شد و وی بعد از 20 سال اقامت در ایران و با سفرها‌ متعدد به مناطق مختلف جهان و با استفاده از ٥٣٤ منبع علم‌ی، تحقیقی، کتاب یا تز دکترای خود را تحت عنوان «قنات فنی برای دست‌یابی به آب در ایران» می‌نویسد او در این نوشته‌ خود ثابت می‌کند که قنات اختراع ایرانیان است و ده‌ها قرن هم قدمت دارد در حالی که چینی‌ها فن قنات را تازه چند قرن پس از ایرانیان آموخته‌اند، گوبلو در کتاب خود که در سال ١٩٧٩ انتشار یافته می‌نویسد: «همه چیز دال بر آن است که نخستین قنات‌ها در محدوده‌ی فرهنگی ایران ظاهر شده‌اند و انگیزه‌ی اصلی از حفر قنات، باور و فرهنگ یک‌جانشینی و توسعه‌ی کشاورزی و آبادی بوده است به طوری که این صنعت در میان ترک‌های شرقی و اعراب که فرهنگ کوچ‌نشینی داشته‌اند رونق نیافته است».

گزارش|"گردشگری شهری" احیاکننده گردشگری به کما رفته قم/جلوگیری از جزیره‌ای عمل کردن برای افزایش ماندگاری زائرانچرایی تمرکز رژیم صهیونیستی و امارات بر گردشگری دینی/ تمجید صهیونیست‌ها از خوش‌‌خدمتی جدید ترامپاستاندار بوشهر: طرح جامع گردشگری مناطق تاریخی ‌سعدآباد دشتستان تدوین می‌شود

اما نمونه این تدبیر بی نظیر برای استفاده بهینه از منابع آبی زیرزمینی، بدون آنکه آسیبی به سفره‌های آبی وارد شود، در شهر اردبیل و سایر شهرهای استان نیز وجود داشته است.

یادگار مدیریت آب صفویان در مرکز شهر اردبیل

رئیس بنیاد ایران شناسی استان اردبیل در این خصوص گفت: ایرانیان نخستین، اولین کسانی بودند که به منظور کشاورزی و استفاده از آب قنوات در کوهپایه ها سکنی گزیدند. مرحله اساسی توسعه قنات در ایران پس از مهاجرت اقوام پارس و ماد به فلات ایران صورت گرفت.

محمود محمد هدایتی تصریح کرد: هخامنشیان به یاری قنات به ایجاد شهرهای با شکوهی چون اکتابان(همدان)، پاسارگاد، تخت جمشید و راگس یا راجس (ری) پرداختند. پس انقراض هخامنشیان توسط اسکندریان توسعه قنات در دوران حکومت اسکندریان به شدت دچار افول شد.علاوه بر آنکه هیچگونه قناتی حفر نشد، بسیاری از قنات‌های ایران تخریب شده و از بین رفتند و ایران دوباره به سرزمینی خشک تبدیل شد.  با روی کار آمدن ساسانیان (ربع دوم قرن 3تا اواسط قرن 8 بعد از میلاد مسیح ) و از سرگیری زندگی یکجا نشینی دوباره قنات مورد توجه قرار گرفت و دوباره قنات مبنای توسعه شهرهای ساسانی قرار گرفت .

وی افزود: بعد از سقوط ساسانیان (اوسط قرن 7 تا پایان قرن 18 بعد از میلاد) و ورود اسلام به ایران تغییرات سیاسی، اجتماعی و زبانی عمیقی در ایران به وجود آمد. اما به نظر می‌رسد بعضی عناصر ساختاری، اقتصادی پایه از ظهور تازه رسیده‌ها صدمه چندانی ندیده اند و این در مورد قنات ها نیز مصداق دارد. در آن دوران فقهای عباسی اعلام کردند، کسانی که زمین های موات را آباد کنند از پرداخت مالیات معاف اند.

به گفته هدایتی به طور کلی می‌توان گفت در دوره صفویه یعنی از قرن یازدهم تا اواسط قرن هجدهم میلادی قنات دارای رشد خوب و تقریبا یکنواختی بوده است. البته به موازات زمان‌ها و دوران جنگ یا صلح، تخریب یا احیای قناتها به صورت متوالی انجام می‌گرفته است.

پژوهشگر تاریخ اردبیل متذکر شد: در اوایل قرن هجدهم که با انقراض سلسله  صفویه و تسخیر ایران توسط افغانها همراه بود بخاطر آشوب و بی سروسامانی موجود در آن زمان وضعیت قنات با یک افول شدید مواجه شد. تعمیر و مرمت قنوات به حالت تعطیل در آمد و به سبب آن بخش اعظم باغات و کشاورزی رو به نابودی گرایید. در اوایل قرن نوزدهم میلادی با روی کار آمدن سلسله ی قاجاریه توسط آقا محمد خان قاجار تغییرات بنیادی در رابطه با احیا و بازسازی قنوات صورت گرفت.

هدایتی تصریح کرد: در شهر اردبیل نیز از قدیم الایام قنات وجود داشته است در تحقیقات محلی از معمرین شهر اردبیل معلوم شد که مظهر اصلی قنات اردبیل در میدان شیخ صفی قرار داشته است.عنوانی هم که به این قنات داده بودند نیز جالب توجه است. اهالی به این قنات (اهل ایمان) می گفتند ،البته نام دقیق محلی آن (اهل ایمان سویو)به معنای آب اهل ایمان بوده است.

مناقصه سالانه شهرداری برای لایروبی قنات

رئیس بنیاد ایران شناسی استان اردبیل با اشاره به اینکه با توجه به اسناد به جای مانده ازگذشته هر سال لایروبی این قنات به مناقصه گذاشته می‌شد، افزود: چون خاک دیوارهایی مجرا وچاه ها کم و بیش ریزش می‌کنند به خصوص در قنات‌هایی که جدار مجرا بدون پوشش محافظ است یعنی کول بست یا آجر بست نشده به تدریج مقداری گل و لای در کف مجرا جمع می‌شود که مانع از جریان کامل آب در مجرا می‌شود

وی افزود: در واقع با جمع شدن بیشتر این مواد خاک دیواره‌ها بیشتر خیس می‌شود و امکان ریزش بیشتر و در نتیجه ضعیف‌تر شدن جریان آب وجود دارد .از این رو قنات باید معمولا هر سال لایروبی شود.

هدایتی تاکید کرد:  لایروبی قنات (اهل ایمان )هراز چند گاهی به مناقصه گذاشته می شده است  که سندی که در تاریخ 21خرداد1319 در چاپخانه جودت اردبیل از طرف شهرداری اردبیل به عنوان آگهی چاپ شده است، موید این موضوع است.

پیرو اظهارات این محقق، در این آگهی آمده است: «اداره شهرداری اردبیل تنقیه و اصلاح و مرمت تعمیرات یک رشته قنات شهرداری (اهل ایمان )را که منبع فعلی آن جنب طاحونه صدر و مظهر آن در میدان صفی و اول کوچه سعدی است بشرح ذیل بطور مناقصه به مقاطعه م‌ دهد .

از میدان صفی (مظهر قنات ) با خط سیر آب و از میدان صفی – کوچه ملاهادی – کوچه آقاجان خان غیره تا پشت باغ آقای حسن وهاب زاده که سابقا به وسیله تن پوشه آب جریان داشته تعمیرو آباد کردن مجری نامبرده کما فی السابق بطور سنگ بند بطول 850 متر که بایستی در ظرف یکماه خاتمه یابد.»

این آگهی در 7بند و4تبصره عنوان شده و با دقت زمان اتمام پروژه و محل اجرا و روند اجرا که یکی از ضعف‌های فعلی در پروژه‌های شهری محسوب می‌شود، در آن گنجانده شده است.

فرضیاتی در باب دلیل نامگذاری قنات

برخی کهنسالان معتقدند این قنات از طرف فرد یا افراد خیری ایجاد شده بود و به همین خاطر در بین اهالی رایج بود که این قنات را (فرد یا افراد)اهل ایمان ساخته‌اند.

باباصفری در کتاب اردبیل در گذرگاه تاریخ درمورد این قنات می‌نویسد: «در شهر یک رشته قنات نیز ظاهرمی شد که یادگار عهد صفویه بود و به نام قنات اهل ایمان شهرت داشت. آب آن درآن تاریخ برای تامین مصرف کسانی بود که در بقعه شیخ صفی الدین اطعام می شدند ولی بعدها در کنار دیوار مسجد عالی قاپومورد استفاده  مردم قرار می‌گرفت.

هر چند برخی نیز معتقند اهل ایمان اشاره‌ای به حاکمان صفویه دارد که قنات مزبور توسط آنها و به دستور آنها ایجاد شده است، اما متاسفانه امروز اثری از آن باقی نبوده و با ساخت و سازهای شهری اگر هم ته مانده‌ای از این یادگار دیرینه وجود دارد قابل مشاهده و بررسی نیست.

یک و نیم کیلومتر قنات در یک روستا

در محدوده جغرافیای استان اردبیل قنات اهل ایمان تنها قنات موجود نیست.

باباصفری می نویسد: طبق گزارش هیئت مطالعات نیمه تفصیلی آبهای زیرزمینی منطقه اردبیل وابسته به وزارت نیرو طولانی ترین قنات حوزه ی اردبیل در قریه جبه در است که طول آن در حدود 1.5کیلومتر است و 200 لیتر در ثانیه آبدهی دارد. در سال 1351در شهرستان اردبیل 31 رشته قنات جریان داشت.

همچنین فرح بخش ستوده نمین نیز در کتاب تاریخ و فرهنگ نمین آورده است: در برخی از مناطق یاد شده هم قنات یا همان کهریز وجود داشته است به عنوان مثال می‌توان از کهریز میرزا عبدالله در نمین نام برد.محل این کهریز دامنه کوه های دودران (حد فاصل نمین ودودران )است. آب کهریز با کانال کشی به باغ امیر ممالک می‌رسد و پس از مشروب ساختن این باغ از رودخانه عبور کرده و آب مشروب و آبیاری باغ‌های غرب رودخانه را تامین می‌کرده است.

در خلخال نیز آثاری از وجود قنات دیده می شود در کتاب خلخال و مشاهیر به قلم محمد مسعود نقیب  نوشته شده است: در سال 1317شمسی چند رشته قنات در شهر احداث شده و سپس در سال 1319 چند حلقه چاه حفر می‌شود و سالهای بعد به 9حلقه و به تدریج به 18حلقه می رسد از این تعداد در سال 1357فقط 13 حلقه باقی می‌ماند.
قنات‌ها یکی از نمونه‌های بی‌نظیر معماری پایدار و مدیریت منابع آبی به ویژه با حفظ منابع محسوب می‌شود. نمونه‌ای کم نظیر که در سال 2016 مورد توجه میراث جهانی یونسکو قرار گرفت و گروهی از قنات‌های ایرانی در این فهرست به ثبت رسیدند.

گزارش از ونوس بهنود

انتهای پیام/136/ش

منبع: تسنیم

کلیدواژه: شهر اردبیل اهل ایمان رشته قنات قنات ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۹۸۱۴۸۱۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کتابخانه‌های کشور به یک مرکز فرهنگی اجتماعی تبدیل شده‌اند

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور گفت: اکنون کتابخانه به یک مرکز فرهنگی اجتماعی تبدیل شده است. - اخبار استانها -

به گزارش خبرگزاری تسنیم از سنندج،  مهدی رمضانی عصر امروز در دیدار با نماینده مردم کردستان در مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: شبکه کتابخانه‌های عمومی در کشور یک شبکه گسترده و اثرگذار است و قریب به 3800 کتابخانه عمومی در کشور وجود دارد.

وی با ذکر اینکه بعد از مساجد و مدارس، گسترده‌ترین شبکه فرهنگی جمهوری اسلامی کتابخانه‌ها هستند، گفت: خدمات متنوع و اثرگذار فرهنگی و اجتماعی امروزه در کتابخانه‌ها ارائه می‌شود در حالی‌که قبلاً نگاه اینگونه بود که کتابخانه یک سالن مطالعه است!

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور افزود: اکنون کتابخانه به یک مرکز فرهنگی اجتماعی تبدیل شده و کتابخانه مرکزی سنندج نیز بر همین پایه و اساس  شکل گرفته است که تنوعی از خدمت در آن وجود دارد که همین تنوع خدمت اثرگذاری را هم به دنبال دارد.

وی با اشاره به تعداد قابل توجهی کتابخانه‌های عمومی در سطح کشور عنوان کرد: ایران از لحاظ تعداد کتابخانه‌ها جزو 20 کشور اول دنیاست و در منطقه جایگاه نخست و در آسیا هم جزو 5 کشور اول است. در حوزه توسعه خدمات اتفاقات خوبی را توانستیم رقم بزنیم و پیشروی مطلوبی داشته‌ایم.

تولید بیش از 4700 ساعت محتوای قرآنی در کشور

رمضانی از برگزاری محافل قرآنی در ماه رمضان امسال خبر داد و اظهار کرد: یکی از مواردی و مسائلی که راجع به کتاب هست مربوط به قرآن کریم است حتماً باید در این حیطه کار شود، ما در پی اهمیت آن محافل  قرآنی را در کتابخانه‌های عمومی کشور راه‌اندازی کردیم که با استقبال بی‌نظیری روبه‌رو شدیم.

وی اضافه کرد: در ماه مبارک رمضان امسال بیش از 4700 ساعت محتوای قرآنی در کشور تولید و به دست مردم عزیز کشورمان رسید که بی‌شک اتفاق مهمی بود.

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور در بخشی دیگر از سخنان خود با اشاره به اجرای طرح هدهد سفید در چهار سطح، ابراز داشت: تلاش ما بر این است که بتوانیم کودک و نوجوانان را بیش از پیش به سمت کتاب و کتابخوانی ترغیب کنیم.

وی با بیان اینکه تمام تلاشمان فراهم کردن دسترسی آسان مردم به کتابخانه‌ها است، خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم مسئله کتابخوانی را حل کنیم باید به حوزه مدارس و کودک نوجوان توجه کنیم.

نگاهمان به همه قومیت‌ها و مذاهب یکسان است

دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور با اشاره به افزایش قیمت در حوزه کتاب و شعار دولت مبنی بر عدالت فرهنگی افزود: یکی از زمینه‌هایی که می‌تواند عدالت فرهنگی را برقرار کند، راه‌اندازی کتابخانه‌های سیار است که در حال پبگیری و جذب خودرو و تجهیزات هستیم که یقیناً با اجرای دستور رئیس‌جمهور مبنی بر اختصاص خودروها، کردستان نیز ویژه دیده خواهد شد.

به گفته رمضانی، کردستان، استانی است که مردمان فرهنگی و نویسندگان و هنرمندان توانمندی دارد که نگاهمان توجه به این ظرفیت‌هاست، البته محدودیت‌هایی هم از حیث تولید منابع داریم اما نگاهمان به همه قومیت‌ها و مذاهب یکسان است و امیدواریم بتوانیم منابع و قرینه‌سازی مناسب هر گروه هدف را فراهم کنیم.

انتهای پیام/481/