دکتر خیام نیشابوری!
تاریخ انتشار: ۲ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۰۵۸۵۹۹
در پاسخ به سوال این که به چه دلیل اساتید محترم ادبیات فارسی برای لغاتی مانند دیپلم و لیسانس معادلهای مناسب پیدا کرده ولی مورد دکتر را به سکوت برگزار کردهاند، شاید بتوان این احتمال را مطرح کرد که به نظر این دانشمندان لغت دکتر یا همان «دستور» اساسا فارسی است و احتیاجی به ترجمه ندارد.
به گزارش ایسنا، در یادداشتی در روزنامه اعتماد به قلم بیژن جهانگیری آمده است: «خانهنشینی اجباری به علت کرونا فرصتی شد برای نگاهی دیگر به بعضی جوانب آموزش عالی.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
سوال اول: نزدیک یک قرن از تاسیس موسسات آموزش عالی در ایران میگذرد. اکثریت بنیانگذاران این موسسات، به درستی زبان فرانسه را زبان غالب علمی آن زمان میدانستند. علاوه بر این ساختار دانشگاههای آن کشور نیز پیشرو و قابل تقلید تلقی میشد. برنامههای درسی هم تقلیدی بود از دانشگاههای فرانسه و همین طور نامگذاری مدارج تحصیلی. فوق دیپلم به کسی گفته میشد که یک دوره تحصیلات دانشگاهی دو ساله داشته باشد. لیسانس دورهای سه یا چهار ساله بود. فوق لیسانس در دو سال طی میشد و دکترا در سه تا پنج سال. بزرگوارانی که پاسداری از زبان فارسی را فضیلتی شریف دانسته و البته به زبان و ادبیات فارسی اشراف داشتند درصدد معادلسازی و ترجمه اصطلاحات فوق برآمدند. برای فوق دیپلم کلمه «کاردان» و برای لیسانس کلمه «کارشناس» و برای فوق لیسانس کلمه «کارشناس ارشد» انتخاب شد. هر سه کلمه مورد استقبال قرار گرفت و در نامهنگاریهای اداری و نیز در متون و قوانین و مقررات آموزشی مصرف عام یافت. با در نظر گرفتن مقدمه فوق این سوال پیش میآید که چرا برای اصطلاح «دکتر» معادل و ترجمه مناسب پیدا و معرفی نشده است.
در گردهمایی کمتعدادی که با زدن ماسک و حفظ فاصله اجتماعی مناسب برگزار شد با کسب رخصت از اساتید حاضر سوال فوق را طرح و متقاضی توضیح و پاسخ مناسب شدم. تنها یکی از حضار به سوال بنده پاسخ مستقیم داد و فرمود: غافل نباش که در اجتماع ما کلمه «دکتر» شأن خاصی دارد که بعید میدانم دارندگان این عنوان راضی به تعویض آن با هر گونه معادل فارسی بشوند. دیگری فرمود: سوال خوبی است. توصیه میکنم با اساتید دانشکده ادبیات تماس بگیر! اما نفر سوم پس از تاملی کوتاه فرمود قضیه نباید به این سادگی باشد. برو و در نوشتجات فارسی و انگلیسی و فرانسه جستوجوی بیشتری بکن! شاید روزنهای پیدا بشود.
در گام اول به لغتنامه دهخدا مراجعه کردم ذیل لغت «دکتر». علامه دهخدا لغت دکتر را اصولا یک لغت فارسی میداند که به سایر زبانها راه یافته است. میفرماید: «دکتر. [دُت ُ] (فرانسوی، اِ) عنوانی برای کسی که درجات عالی علمی را بپیماید. آن که بالاترین مراحل علمی را طی کرده در رشتهای به درجه اجتهاد رسیده: دکتر ادبیات، دکتر حقوق، دکتر فلسفه و ... مرحوم دهخدا سپس چنین آوردهاند: این کلمه از «دستور» ایرانی به معنی رییس و پیشوا در دین زردشتی آمده است. و کلمه دستور تا امروز به معنی رییس دینی زرتشتی است و نیز علمای بزرگ را، حتی در دوره اسلام، دستور مینامیدند و این کلمه به معنی دکتر اروپایی معمول بوده است؛ چنان که حکیم عمر بن ابراهیم نیشابوری را به همان گونه که حجهالحق میگفتند «دستور» نیز میخواندند. ابوالحسن بیهقی (متوفی در حدود 565 ه. ق.) در کتاب خود موسوم به حکماءالاسلام (تتمه صوانالحکمه) در ترجمه حکیم خیام نیشابوری گوید الدستور الفیلسوف حجه الحق عمر بن ابراهیم الخیام و این کلمه به توسط مسیحیان ایرانی در اول داخل کلیسا شده و سپس از آنجا تعمیم یافته و به دیگر تشکیلات علمی و ادبی اروپا راه یافته است.
تفسیر این که کلمه دستور چه ارتباطی با کلمه دکتر دارد مشکل نیست. کافی است حرف «س» در کلمه دستور را به حرف «ک» تبدیل کنیم. «دستور» میشود «دکتور». این تبدیل در زبانهای فرانسوی و انگلیسی بسیار متداول است. در هر دو زبان فوق، حرف C بسته به این که کجای کلمه قرار گیرد دارای دو تلفظ است: «سی» در کلمه (city) به معنای شهر و «کاف» در کلمه (doctor) شواهد مناسبی به نظر میرسند. طبیعتا قضاوت در مورد صحت یا ناصحیح بودن این تفسیر با اساتید ارجمند ادبیات فارسی است. اما این که ادعای علامه دهخدا تا چه حد مقبول لغتشناسان اروپایی است را باید در نوشتجات ایشان جستوجو کرد. لغتنامه جامع آکسفورد کلمه دکتر را از ریشه لاتین کلمه (docere) به معنای «بیاموز» معنی کرده و اشارهای به ریشه فارسی آن ندارد.
سخن کوتاه، در پاسخ به سوال این که به چه دلیل اساتید محترم ادبیات فارسی برای لغاتی مانند دیپلم و لیسانس معادلهای مناسب پیدا کرده ولی مورد دکتر را به سکوت برگزار کردهاند، شاید بتوان این احتمال را مطرح کرد که به نظر این دانشمندان لغت دکتر یا همان «دستور» اساسا فارسی است و احتیاجی به ترجمه ندارد.
سوال دوم: قوانین آموزش عالی حاکی است که برای دریافت گواهی فراغت از تحصیل در دورههای کارشناسی ارشد و دکترا نوشتن پایاننامه و تصویب آن ضروری است. اما واقعیت ملموس این است که ماهیت علمی پایاننامههای کارشناسی ارشد در مقایسه با پایاننامههای دکترا تفاوتی قابل ملاحظه دارد. در چنین صورتی آیا نباید برای دو پایاننامه متفاوت از دو کلمه مجزا و مستقل استفاده کرد؟ در بررسی دانشگاههای غربی به عدم یکنواختی برخوردم اما هنگامی که یک کشور، مثلا انگلستان را مورد مطالعه قرار دادم شاهد رویهای ثابت و یکنواخت و به کار بردن دو کلمه مشخص برای این دو نوع پایاننامه شدم. در این کشور برای پایاننامه کارشناسی ارشد کلمه (masters)، و لغت (dissertation) و برای پایاننامه دکترا لغت (thesis) به کار برده میشود. مبنای این عمل باور به این اصل است که هر قدر کاربری لغات دقیقتر باشد غنای فرهنگی و گسترش زبان فعلیت مطلوبتری خواهد یافت.
جستوجو در آییننامههای مربوط به این موضوع در سایت وزارت علوم و آموزش عالی دو نوع پایاننامه را از نظر لغوی و نامگذاری مشخص و تفکیک نمیکند. یکی از اساتید صاحب نظر اعتقاد داشتند که شاید مناسب باشد برای مورد کارشناسی ارشد از لفظ پایاننامه و برای دکترا از کلمه «رساله» استفاده کنیم. یقین است اساتید دانشکدههای ادبیات و اساتید غیر دانشگاهی، دارای توانمندی کافی برای پاسخگویی به دو سوال مطرح شده در این نوشته هستند. و آخر این که مشارکت فعال ایشان در این امر آموزشی مورد سپاسگزاری علاقهمندان و شاگردان این بزرگواران خواهد بود، به عنوان خدمتی به یاد ماندنی.»
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: فرهنگستان زبان و ادب فارسي کارشناسی ارشد ادبیات فارسی پایان نامه آموزش عالی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۰۵۸۵۹۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ممنوعیت استفاده از کلمه «اسرائیل» در رسانههای عراقی
به گزارش گروه بین الملل ایسکانیوز؛ در نشست هیات رسانهای بازدید کننده ایران به ریاست فرشاد مهدیپور، معاون رسانهای و تبلیغات وزارت ارشاد با هیات کمیسیون رسانه و ارتباطات عراق به ریاست علی الموید که در بغداد برگزار شد، دو طرف درباره گسترش همکاری های دوجانبه رسانهای، مدیریت تولید محتوا، جلوگیری از اخبار جعلی و تشکیل اتاق فکر مشترک و همچنین بازتاب جهانی مراسم اربعین رایزنی و تبادل نظر کردند.
بیشتر بخوانید؛ هشدار سازمان جهانی بهداشت درباره حمله به رفحدر این نشست فرشاد مهدی پور با تاکید بر اولویت دادن به مسئله فلسطین به عنوان اولویت جهان اسلام، پیشنهاد کرد رویداد بزرگی با حضور فعالان رسانهای حامی فلسطین در کشور عراق برگزار شود تا از ظرفیتهای آحاد و افکار عمومی کشورهای اسلامی استفاده شود.
همچنین علی الموید، رئیس کمیسون رسانه و ارتباطات عراق نیز در این نشست ضمن تاکید بر گسترش روابط رسانهای دو کشور ایران و عراق، پرداختن به اهمیت مسئله فلسطین را ضروری دانست و گفت: اربعین همیشه استمرار داشته است و دارد و مسئله فلسطین نیز تا پیروزی کامل امت اسلام و نابودی رژیم صهیونیستی ادامه خواهد داشت.
وی افزود: استفاده از کلمه اسرائیل در رسانههای عراق ممنوع شده است و بجای آن از رژیم صهیونیستی یا رژیم غاصب صهیونیستی استفاده میشود. فشارهایی از سوی آمریکا و برخی کشورها برای جلوگیری از اجرای آن وارد شد اما این مسئله قانونی و اجرایی شده است.
رئیس کمیسیون رسانه و ارتباطات عراق در ادامه گفت: روز جمعه همه دانشگاههای عراق شاهد برپایی تظاهرات در حمایت و همبستگی با دانشجویان حامی فلسطین در دانشگاههای آمریکا که مورد سرکوب و ضرب و شتم قرار گرفتند بود.
وی همچنین درباره موضع دولت عراق بیان کرد: نخست وزیر در نشست سازمان ملل و همچنین گفتوگو با بایدن، دفاع مقتدرانهای ملت مظلوم فلسطین کرد که بیسابقه بود.
الموید در ادامه با اشاره به برگزاری همایش کشورهای عربی در امارات متحده عربی در آینده نزدیک خاطرنشان کرد: این همایش را به کارزار بزرگ عربی دفاع از ملت فلسطین تبدیل خواهیم کرد و به برخی کشورها اعلام کردهایم و آنها هم استقبال کردهاند.
منبع: ایسنا
انتهای پیام/
کد خبر: 1229409 برچسبها رژیم صهیونیستی