شام منطقهای فراتر از سوریه کنونی/ واکاوی معنای شام در قرآن
تاریخ انتشار: ۳۰ آذر ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۳۹۷۰۱۱
در مورد این بحث که عبارت شام دقیقا چه مناطقی را شامل میشود نظراتی وجود دارد منجمله برخی از مفسران و قرآن پژوهان شامات را منطقهای فراتر از سوریه کنونی قلمداد کردهاند. خبرگزاری میزان - با رجوع به برخی از تفاسیر و ترجمه آیات قرآن کریم وقتی با کلید واژه «شام» مواجه میشویم سؤالی که در ذهن ممکن است ایجاد شود این است که اولاً آیا مقصود از «شام» در این آیات سوریه کنونی است یا اینکه شام، جغرافیای خاصی است فراتر از سوریه کنونی؟ برای واکاوی و پاسخ به این سؤال آیات ۷۱ و ۸۱ سوره مبارکه انبیاء را با تکیه بر تفسیر المیزان مورد بررسی قرار میدهیم.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
واکاوی معنای شام در آیات ۷۱ و ۸۱ سوره انبیاء
قبل از بیان هر نکته و مطلبی لازم و ضروری است که آیات مورد بحث را مورد دقت و تأمل قرار دهیم.
۱- «وَ نَجَّیْناهُ وَ لُوطاً إِلَى الْأَرْضِ الَّتی بارَکْنا فیها لِلْعالَمینَ؛ [۱]او و لوط را با مهاجرت به سرزمینى که در آنجا براى همه جهانیان برکت نهادهایم نجات دادیم!».
۲- «وَ لِسُلَیْمانَ الرِّیحَ عاصِفَةً تَجْری بِأَمْرِهِ إِلى الْأَرْضِ الَّتی بارَکْنا فیها وَ کُنَّا بِکُلِّ شَیْءٍ عالِمینَ؛ [۲]و تندباد را مسخّر سلیمان ساختیم، که بفرمان او بسوى سرزمینى که آن را پربرکت کرده بودیم جریان مىیافت؛ و ما از همه چیز آگاه بودهایم».
با کمی دقت و تأمل در متن عربی آیات متوجه خواهیم شد، که در هیچ از این دو آیه شریف نه تنها سخنی از سوریه به میان نیامده، بلکه کلید واژه «شام» نیز در آن مطرح نشده است. تنها موضوعی که در دو آیه شریف قابل مشاهده است «الْأَرْضِ الَّتی بارَکْنا» یعنی سرزمین با برکت میباشد.
دقت علمی در ترجمههای موجود
همان طور که از ظاهر عبارات عربی آیات به روشنی پیداست، کلمهای که دال بر عبارت شام و سوریه باشد قابل مشاهده نیست حتی مفسرینی همچون علامه طباطبایی در المیزان نیز در ترجمه این دو آیه به هیچ وجه نه از عبارت شام استفاده نموده است و نه از عبارت سوریه. با بررسی و واکاوی قریب به ۵۰ ترجمه قرآن میتوان رویکرد مترجمین را به آیات مورد بحث در سه دسته تقسیم بندی کرد:
۱-برخی از مترجمین هیچ اشارهای به عبارت «شام و سوریه» نداشته اند.
۲-برخی از مترجمین عبارت «شام» یا «شامات» را نه تنها در اصل ترجمه، بلکه در پرانتز اشاره کرده اند به این معنا که عبارت مورد نظر در متن عربی موجود نیست، از این رو برداشت تفسیری و روایی خود را داخل در پرانتز اضافه کرده اند.
۳-تعداد بسیار کمی از مترجمین عبارت شام را در ترجمه ذکر کرده اند.
با نگاه علمی و محققانه به ترجمههای موجود در خصوص دو آیه مورد بحث این چنین به نظر میرسد که بهترین و دقیقترین ترجمه موردی است که اصلاً عبارت «شام» را در ترجمه دخیل نداسته و آن را وارد در ترجمه آیات مورد بحث، نکرده است؛ چرا که کلید واژه عربی مرتبط با این مطلب در آیه قابل مشاهده نیست.
واکاوی و بررسی تفسیری آیات مورد بحث
موضوع تفسیر تا حدودی با مسئله ترجمه متفاوت است؛ چرا که در ترجمه تلاش میشود ترجمه علمی متن عربی روشن شود، ولی در مسئله تفسیر بحث فراتر از ترجمه آیات مورد واکاوی قرار میگیرد. در واقع مفسرین قرآن کریم تلاش دارند با بهره گیری از معارف روایی و با استمداد از آیات قرآن حقایق مرتبط با آیه را آشکار و تبیین کنند. در واقع تفسیر نوع خاصی از ایضاح و تبیین است که بر اساس مبانی و اصول خاص علمی انجام میشود.
نگاه علامه طباطبایی به آیه
علامه طباطبایی در ذیل آیه ۷۱ سوره مبارکه انبیاء در تبیین عبارت: «الْأَرْضِ الَّتی بارَکْنا» میفرمایند: منظور از این سرزمین، سرزمین شام است، که ابراهیم (علیه السلام) بدان مهاجرت کرد، و لوط اولین کسى است که به وى ایمان آورده و با وى مهاجرت نمود. [۳]ایشان در آیه ۸۱ همین سوره به طور مطلق همچون آیه ۷۱ «منطقه شام» را در خصوص عبارت «الْأَرْضِ الَّتی بارَکْنا» به کار میبرد، ولی به هیچ وجه اشارهای به اینکه مقصود از «شام» کدام یک از شهرهای کنونی است را مشخص نمینمایند. [۴] منشأ برکت قطعهای از زمین
علامه طباطبایی در ذیل آیه ۱۳۷ سوره مبارکه اعراف به این نکته اشاره کرده است که «خداوند در قرآن کریمش غیر از سرزمین مقدسی که همان نواحى فلسطین است و غیر از کعبه، هیچ سرزمینى را به برکت یاد نکرده است». [۵]ایشان در قسمتی دیگر از تفسیر المیزان علت مبارک بودن قسمتی از زمین را این چنین تبیین کرده اند: «و معلوم است که مبارک بودن آن جز براى این نبوده که خداى عز و جل خیر کثیر در آن سرزمین قرار داده بود، و منظور از خیر کثیر جز اقامه دین و از بین بردن قذارت شرک نمىتواند باشد». [۶] شام منطقهای فراتر از سوریه کنونی
اما در مورد این بحث که عبارت شام دقیقا چه مناطقی را شامل میشود نظراتی وجود دارد منجمله برخی از مفسران و قرآن پژوهان شامات را منطقهای فراتر از سوریه کنونی قلمداد کرده اند و از نگاه برخی دیگر از ایشان شامات عبارت است از: سوریه، اردن، قدس، لبنان و عراق. [۷]، اما از سوی دیگر برخی محققان، خارج از آیات مورد بحث، به این مطلب اشاره داشتهاند که سوریه از سرزمین هاى باستانى آسیا است که هزاران سال قبل از میلاد، گروه هاى مختلفى از مهاجران سامى به این سرزمین مهاجرت کرده و تا ظهور اسلام دولتهاى مصر، یهود، فنیقیه آشور، کلده، ایران، یونان و روم بر آن مسلط شدهاند. در قرن هفتم میلادى این کشور به تصرف اسلام در آمد. در آن زمان سوریه و شامات مشتمل بر دمشق، حمص، اردن و فلسطین بود و تا قرن هشتم میلادى بنىامیه حکومت مىکردند و پایتخت آنان دمشق بود. پس از انتقال پایتخت از دمشق به بغداد در زمان عباسیان، سوریه اهمیت خود را از دست داد، اما زبان عربى و مذهب اسلام همچنان در مردم باقى ماند. در نواحى دمشق قریهای است به نام بصرى که امروزه به آن اسکىشام یعنى دمشق قدیم گفته مىشود و آثار باستانى آن حاکى از مجد و عظمت زمان قدیم است و به احتمال قوى در روزگار مکّابیان آباد بوده و در کتاب مقدس نیز از آن یاد شده است. [۸]. نویسنده:
علی بیرانوند کارشناس تفسیر و علوم قرآنی
پی نوشت ها:
[۱]. سوره مبارکه انبیاء آیه ۷۱.
[۲]. همان آیه ۸۱.
[۳]. ترجمه تفسیر المیزان، ج۱۴، ص ۴۲۸.
[۴]. همان، ص ۴۴۲.
[۵]. ترجمه تفسیر المیزان، ج۸، ص ۲۹۲.
[۶]. ترجمه تفسیر المیزان، ج۵، ص.۴۶۹
[۷]. ر. ک: ترجمان فرقان، ج۴، ص ۱۵۵؛ تفسیر نور، ج۲، ص ۲۶۷.
[۸]. باستان شناسى و جغرافیاى تاریخى قصص قرآن متن ۱۰۳ انتهای پیام/ برچسب ها: شام تفسیر المیزان
منبع: خبرگزاری میزان
کلیدواژه: شام تفسیر المیزان تفسیر المیزان آیات مورد بحث سوره مبارکه بار ک نا ال أ ر ض دو آیه
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mizan.news دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری میزان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۳۹۷۰۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
چهره فقاهت و قرآنی رهبر انقلاب به جهان معرفی میشود
دبیر علمی کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای گفت: تفسیر قرآن ارائه شده از سوی رهبر انقلاب دارای مبانی عام و خاص است و قواعد و شیوههای نوینی را در تفسیر استفاده کردهاند، به طوری که در مبانی تفسیری خود حداقل شش نوآوری دارند. - اخبار فرهنگی -
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی رضایی اصفهانی، دبیر علمی کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای امروز 12 اردیبهشت، در مراسم افتتاحیه این کنگره در دانشگاه معارف اسلامی طی سخنانی ویژگیهای قرآنی مقام معظم رهبری را مورد تحلیل قرار داد.
رضایی با بیان اشاره به تأثیر خانواده بر روحیات قرآنی رهبر معظم انقلاب اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب انس با قرآن کریم را از مادرشان آموختعاند. همان طور که در مورد بانو خدیجه میردامادی گفته شده که صوت خوشی در تلاوت قرآن داشتند و ایشان از صوت مادرشان یاد کردهاند.
استاد جامعه المصطفی ادامه داد: رهبر انقلاب در عین حال حدود 6 سال محضر علامه طباطبایی را درک کردند و به همین دلیل در تحلیل قرآنی حضرت آقا به این نتیجه رسیدم که ایشان محصول تربیت سه حوزه شیعی هستند: حوزه مشهد، حوزه نجف و حوزه قم. یعنی ترکیبی از تعبد نقلی مشهد، عقلانیت قم و ولایتمداری نجف هستند.
فعالیتهای گسترده مقام معظم رهبری در حوزه تفسیر قرآن
دبیر علمی کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای به سفر مقام معظم رهبری به مشهد در پی بیماری پدرشان اشاره کرد و گفت: در آنجا تفسیر سوره مائده را شروع کردند. سپس در مسجد امام حسن مجتبی (ع) و مسجد کرامت جلسات تفسیر را راهاندازی کردند و در سال 1345 بود که در تهران به تفسیر سوره مبارکه کهف پرداختند.
او ادامه داد: اولین فردی که تفسیر تخصصی رهبر انقلاب را یادداشت کرده، حجتالاسلام و المسلمین ربانی بوده که خاطرات جالبی هم از ایشان شنیدم. آقای ربانی میگفت ما یک ضبط صوت و نوار کاست داشتیم و مطالب ایشان را ضبط کرده و شب پیاده میکردیم و فردا دوباره روی همان نوار ضبط میکردیم و با این وضعیت مباحث قرآنی ایشان جمعآوری شد.
حفظ موضوعی زمینهای برای رواج "حفظ تخصصی قرآن" در کشور استرضایی با بیان اینکه تفسیر سوره برائت ایشان حدود 700 صفحه بوده و کاملاً تخصصی است، خاطرنشان کرد: تفسیر موضوعی طرح کلی اندیشه اسلامی در قرآن نیز در مسجد کرامت از سوی ایشان بیان شده است. در عین حال در سال 1358 تفسیر قرآن صورت گرفت که متأسفانه گاهی مورد غفلت قرار میگیرد.
او در این باره توضیح داد: مقام معظم رهبری در همان سال 1358 به قم آمده و تفسیر میگفتند. سورههای حشر، جمعه، ممتحنه، مجادله، صف، تغابن، منافقون را هم در دفتر ریاست جمهوری در سالهای ابتدایی دهه 60 و در حالی که رئیس جمهور بودند و در اوج جنگ بودیم تفسیر کردند.
استاد جامعه المصطفی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب در سال 69 و 70 تفسیر سوره حمد را برای دانشجویان در ابتدای دوره رهبری خود بیان فرمودند، اظهار داشت: ایشان همجنین تفسیر سوره مبارکه بقره را در ابتدای دهه 70 برای دانشجویان بیان کردند. امروزه این تفاسیر منتشر شده و در اختیار ما قرار دارد.
ویژگیهای تفسیر قرآن ارائه شده از سوی رهبر انقلاب
دبیر علمی کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای در ادامه سخنان خود به خلاقیت و نوآوریهایی در تفسیر ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری اشاره کرد و توضیح داد: این نوآوریها شامل نوآوریهای روششناسانه، ابتکارات عملی و نظریات نوآمد قرآنی است.
رضایی با بیان اینکه تفسیر ایشان دارای مبانی عام و خاص است و قواعد و شیوههای نوینی را در تفسیر استفاده شده، خاطرنشان کرد: رهبر انقلاب در مبانی تفسیری خود حداقل شش نوآوری دارند، به طوری که در قواعد تفسیری و ابتکارات عملی، طرحهایی مانند طرح تربیت 10 میلیون حافظ قرآن را مورد تأکید قرار داند که موجب تحول در عرصه حفظ قرآن شد.
او به تأکید رهبر انقلاب بر بحث تدبر و قرائت قرآن و نیز طرح خواندن ترجمه قرآن اشاره کرد و آن را عاملی برای ترویج قرآن در مساجد ارزیابی کرد.
تحسین رهبر انقلاب از برنامه تلاوت قاریان نوجوان در شبکه قرآنمرجعیت علمی قرآن کریم از نکات مورد تأکید مقام معظم رهبری است
دبیر علمی کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای تصریح کرد: طرح مرجعیت علمی قرآن کریم از نکات مورد تأکید مقام معظم رهبری است که اگر این نکته در مراکز علمی مورد توجه قرار بگیرد زمینه ایجاد تحولات زیادی فراهم خواهد شد.
رضایی با اشاره به فرموده رهبر انقلاب مبنی بر کمکاری صورت گرفته در زمینه مرجعیت علمی قرآن کریم، خاطرنشان کرد: ایشان این تعبیر را در جلسهای که بعد از همایش قرآن و علوم انسانی خدمت ایشان رسیدیم فرمودند. یکی از کارهایی که بعد از سخنان ایشان پیگیری شد گنجاندن مرجعیت علمی قرآن به عنوان دو واحد درسی در دروس دانشگاهی در بسیاری از مراکز حوزوی و دانشگاهی در مقطع دکتری است.
او ادامه داد: در حال حاضر 15 مبنا برای مرجعیت علمی قرآن کریم داریم و مهمترین آن جهتدهی به علوم مختلف بر اساس قرآن است. به طوری که مرجعیت علمی قرآن در همه علوم اثرگذار است.
رضایی با بیان اینکه بحث دیگر در فرمایش رهبر انقلاب ابتنای علوم انسانی بر قرآن کریم است، خاطرنشان کرد: ما معمولاً گرفتار این بحث هستیم که باید علوم انسانی متحول شود. رهبر انقلاب تصریح کردهاند که علوم انسانی فعلی، ترجمه غرب است و بر اساس مبانی اومانیستی و سکولاریستی شکل گرفته است.
دبیر علمی همایش تأکید کرد: از منظر ایشان هدایت قرآن عام و هدی للناس است لذا در مبانی، اهداف و حتی در روش علم اثرگذار است. به خصوص این تأثیر بر علوم انسانی مشهود است. همچنین از منظر مقام معظم رهبری علوم انسانی باید بر مبنای قرآن کریم بازسازی شود زیرا قرآن، خطاناپذیر است و محصول این بحث، نظریه تولید علم قرآنبنیان است که در حوزه و برخی مراکز علمی گامهایی در این عرصه برداشته شده است و امیدواریم که توسعه پیدا کند.
رهآوردهای کنگره بینالمللی اندیشههای قرآنی آیتالله العظمی خامنهای
رضایی از راهاندازی 10 رشته و گرایش در جامعه المصطفی با محوریت علوم انسانی و قرآنی خبر داد و گفت: در همایش امروز نیز بیش از 180 مرکز علمی حوزوی و دانشگاهی همکاری و همراهی دارند و کار بزرگی صورت گرفته است. همچنین 16 کارگروه علمی شکل گرفت و پنج جلد کتاب هم تولید شده است.
او ادامه داد: یک منبعشناخت که حدود 800 صفحه است همه کتب، مقالات، پایاننامه و سایت و نرمافزارهای مرتبط را جمعآوری کرده است که زمینه خوبی برای نوشتن پایاننامه برای علاقهمندان است.
رضایی خاطرنشان کرد: در اثر فعالیتهای این کنگره، 233 پایاننامه ارشد و دکتری در مراکز مختلف علمی نوشته شده است.
دبیر علمی همایش همچنین از اعلان آمادگی 50 نشریه برای چاپ مقالات خبر داد و گفت: 211 پیش نشست، 78 کارگاه آموزشی و 15 کرسی نظریهپردازی در شهرهای مختلف از 30 استان و برخی کشورهای دیگر برگزار شد و در مجموع 2611 چکیده مقاله و 1889 مقاله به دست ما رسید که 200 مقاله از دانشگاه معارف 21 زبان مختلف دنیا ارائه شده است.
چهره فقاهت و تفسیری رهبر معظم انقلاب به جهان معرفی شود
استاد جامعه المصطفی با بیان اینکه قرار است این کنگره در شهرهای مختلف برگزار شود، توضیح داد: در این رابطه دو اجلاس در تهران برگزار شد. همچنین در استانهای اصفهان، مشهد، تبریز و شیراز هم برنامههای داریم و کشورهای لبنان و سوریه، افغانستان، پاکستان، اندونزی و برخی کشورهای آفریقایی هم متقاضی برپایی همایش هستند.
او از موجآفرینی کنگره در داخل و خارج کشور یاد کرد و توضیح داد: این کنگره زمینه را برای ایجاد تمدن اسلامی فراهم خواهد کرد.
رضایی در پایان سخنان خود بر ضرورت معرفی مقام معظم رهبری به عنوان یک مفسر و فقیه نوآور تأکید کرد و گفت: افراد کمی تفسیر قرآن ارائه شده از سوی مقام معظم رهبری را مطالعه کردهاند و این نکته نشاندهنده غفلت ما از این موضوع است. در حالی که باید معرقی مقام معظم رهبری به عنوان مفسر قرآن و فقیه نوآور را در جهان ترویج کنیم.
انتهای پیام/