«زخمِ بی‌تاریخی»؛ نگاهی به رمان «ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ»

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، در سال ۱۹۵۷، در آلمان غربی سرمست از تزریق وام‌ها و کمک‌های مالی آمریکا به قصد بهبود اقتصاد ملی، رمانی منتشر شد که از رسوایی معجزۀ اقتصادی فاجعه‌بار آلمان پرده برداشت.

مارتین والزر نویسنده بیست‌وشش ساله «ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ» که فارغ التحصیل رشتۀ فلسفه بود و سابقۀ کار در تلویزیون را هم در کارنامۀ خود داشت، مقطعی را در کتاب خود ترسیم کرد که در  غیاب طبقۀ متوسطِ ازبین‌رفته در دوران فاشیسم و جنگ جهانی، حیات اجتماعی عملاً عرصۀ تنش بین طبقۀ نوکیسه‌ای بود که از رانت‌های مالی نهایت بهره را برد تا قدرت اجتماعی را تصاحب کند و طبقۀ فرودستی که هنوز در میان آوار فیزیکی و روانیِ جنگ دنبال لقمه‌نانی برای بقای خود می‌گشت.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

بازتاب این این جامعۀ ناساز  در قناسی و نامتوازنی اندام شخصیت‌های رمان نیز نمود پیدا کرده، فیگورهایی عموماً دیلاق، کوتوله، چاق، نزار که به زحمت می‌توان در بین‌شان آدمیزاد نرمالی (چه از نظر فیزیکی و چه روانی) پیدا کرد. در جامعه‌ای با این مشخصات طبیعتاً «اخلاق» به موضوعی بلاوجه تبدیل می‌شود، چرا که هزینۀ دستیابی به ارتقای اجتماعی یا بقای فیزیکی، دروغ و تقلب و شیادی است. بالادستی‌ها که صاحب رسانه‌ها و تراست‌ها و قدرت سیاست‌گذاری در جامعه‌اند برای رشد و پیشرفتِ هرچه بیشتر می‌کوشند در میدان مصلحت‌اندیشی و حساب‌وکتاب و خیانت به خود و شریک عاطفی‌شان گوی سبقت را از هم بربایند، و فرودستان روز را با دروغ و تقلب و قاچاق سر می‌کنند. 

در نمایی کلی چنین شهری به لاشه‌ای متعفن می‌ماند که کرم‌های حقیر مشغول لولیدن و تراشیدنِ گوشت فاسدش هستند. والزر در ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ روی این نکته انگشت می‌گذارد که جامعه‌ای که گذشتۀ خود را با تمام شرمباری‌اش آگاهانه کتمان می‌کند و اجازه می‌دهد در این بی‌تاریخی نفوسش برای دست یافتن به آینده‌ای صرفاً شخصی یکدیگر را قربانی کنند،علی‌رغم داشتن آزادی و رفاه چطور در سِیری قهقرایی دچار زوال و گسست‌های اخلاقی و روانی می‌شود.

ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ در ظاهر قصۀ خیانت‌های زناشویی است، ولی در عمق خودش سعی در آشکارکردن ریشه‌های اجتماعی و اقتصادی این رفتارها دارد، نشان می‌دهد که چطور عواطف و رفتارهای انسانی در جامعه‌ای بی‌اصول که برپایۀ تصاحب قدرت استوار شده، به اموری بازدارنده و مزاحم بدل می‌شوند. صفحات این رمان رنگین از خونی است که هر لحظه جاری می‌شود و به چشم نمی‌آید، رنگین از خون زخم هر خیانت و دروغی که با مصلحت‌اندیشی به روی آورده نمی‌شود، از خون زخمِ بی‌تاریخیِ زمان حال.   

در بخشی از رمان می‌خوانیم: «هرازگاهی به این فکر می‌کرد که باید خودش را هم محکوم می‌کرد، ولی همیشه دادگاهْ ‌تق‌ولق بود، دادگاهی بود که اگر زیادی تهدیدآمیز می‌شد، آدم می‌توانست بساطش را به‌ هم بزند، ولی هیچ‌وقت آن‌قدرها تهدیدآمیز نمی‌شد، چون وکیل‌مدافعِ خودش بود و کلاً هم دستِ خودش بود که چه استدلال‌های ابلهانه‌ای در دهان دادستان بگذارد، خیلی ابلهانه هم نه؛ باید ظاهرِ قضیه حفظ می‌شد، انگار جداً‌ دارد همراه خودش به دادگاه می‌رود، چون که باید بعد از محاکمه (وقتی باز هم قسر در رفته بود) از نتیجۀ دادگاه ذوق می‌کرد، باید حس می‌کرد که ممکن بود نتیجه چیز دیگری هم باشد.»

ازدواج‌های فیلیپس‌بورگ را نشر بیدگل با ترجمۀ اژدر انگشتری  منتشر کرده است.

۲۴۱۲۴۱

کد خبر 1468737

منبع: خبرآنلاین

کلیدواژه: معرفی کتاب بازار کتاب کتاب

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.khabaronline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرآنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۴۱۹۸۲۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فقر پژوهش در حوزه خشونت سیاسی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، خشونت سیاسی پدیده عام اجتماعی است که هم می‌توان سیر تاریخی آن را جستجو کرد و هم تنوع آن را در اجتماعات و جوامع گوناگون یافت.

حسین نوری‌نیا (عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی) در مقاله‌ای با عنوان «فقر پژوهش در حوزه خشونت سیاسی در ایران» به این موضوع اشاره می‌کند که ایران در این زمینه مستثنا نیست و خشونت سیاسی را می‌توان با شکل‌گیری دولت در ایران پی گرفت و روند تغییرات تحولات آن را شناسایی کرد و انواع آن را معرفی نمود و چرایی و چگونگی آن را کاوید. 

* تعریف خشونت

به زعم این پژوهشگر خشونت، هر نوع رفتار برنامه‌ریزی شده اعم از فیزیکی و غیرفیزیکی با بهره‌گیری از وسایل (به معنای وسایل مادی و غیرمادی) است که معمولا در جهت حذف دیگری و رقیب مورد استفاده قرار می‌گیرد.

این استاد جامعه شناسی توضیح می‌دهد که این حذف می‌تواند از حذف نسبی و اثرگذاری بر فرد و یا جامعه  تا حذف فیزیکی به طور کامل و نیز حذف مناسبات پیشین و در انداختن مناسبات نوین را شامل شود.

* نخستین پژوهش در حوزه خشونت سیاسی

نوری‌نیا در این پژوهش می‌نویسد:نخستین تلاش پژوهشی برای فهم خشونت سیاسی در ایران کار فرهاد کاظمی است که به زبان انگلیسی در نشریه «مطالعات ایرانی» دانشگاه کمبریج در سال ۱۹۷ به چاپ رسید. او در آن مقاله با عنوان «نشانگر‌های اقتصادی و خشونت سیاسی در ایران طی سال‌های ۱۹۴۶-۱۹۶۸» رابطه شاخص اقتصادی‌تراز پرداخت‌ها و ترکیب آن با شاخص هزینه زندگی را با خشونت سیاسی اندازه‌گیری کرد.

این پژوهشگر می‌نویسد: کاظمی برای این منظور موارد خشونت سیاسی طی سال‌های مورد بررسی را از روزنامه اطلاعات گردآوری کرده بود و با بررسی آماری همبستگی بین این دو داده به این نتیجه رسید که ۲ درصد از تغییرات خشونت سیاسی با تراز پرداخت‌ها و شاخص هزینة زندگی توضیح داده می‌شود.

* رابطه خشونت با توسعه

این پژوهش بیان می‌کند که از بین تمام پایان‌نامه‌های حوزه خشونت سیاسی، تنها ۶ پایان‌نامه در رشته علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی تدوین شده است که فقط ۲ پایان‌نامه مربوط به مقطع دکتری است که یکی از آنها به پتانسیل اعتراض سیاسی را بررسی کرده و دیگری هم پیامد‌های خشونت سیاسی را مورد توجه قرار داده است. 

باید خشونت کنترل شود تا توسعه شکل گیرد

نوری‌نیا در ادامه این پژوهش توضیح می‌دهد که این در صورتی است که از یک سو، خشونت سیاسی یکی از مهم‌ترین مسائل اجتماعی ایران بویژه در دوران معاصر است و از سوی دیگر، خشونت سیاسی یکی از موانع اساسی توسعه پایدار محسوب می‌شود و به قول نورث باید خشونت کنترل شود تا توسعه شکل گیرد. بنابر این، مطالعه خشونت سیاسی باید در دستور کار جامعه‌شناسی قرار گیرد.

* ویژگی‌های خشونت سیاسی در ایران پیش از مشروطه

این پژوهش به این مهم اشاره می‌کند که استخراج ویژگی‌های خشونت سیاسی در ایران پیش از مشروطه با در نظر گرفتن این فرض که تمام دوران پیش از مشروطه با همه افت و خیز‌های اجتماعی و سیاسی‌اش، به جهت جای گرفتن در دوران بلند «قدیم» از یک الگوی مشابه در هر دو سوی نظام سیاسی و افراد و گروه‌های معارض و مخالفان پیروی می‌کرد.

این استاد جامعه‌شناسی در ادامه می‌نویسد؛ در این میان اشاره به «نامه تنسر» به جای مانده از دوران ساسانیان و «سیاست‌نامه» خواجه نظام‌الملک در قرن پنجم هجری، پیوند عمیق این دو دوره ـ با فاصله بیش از ۶۰۰ سال ـ را در موضوع مورد بررسی به خوبی نشان می‌دهد که تا پیروزی مشروطه و در انداختن حکومت قانون تداوم داشت.

* ویژگی‌های خشونت سیاسی در ایران پس از مشروطه

نوری‌نیا توضیح می‌دهد که استخراج ویژگی‌های خشونت سیاسی در ایران پس از مشروطه با در نظر گرفتن دوره‌های استقرار اولیه مشروطه، حکومت پهلوی اول، دوران نخست حکومت پهلوی دوم و دوران پس از کودتای ۲۸ مرداد تا انقلاب اسلامی، و شکل‌گیری گام به گام خشونت ایدئولوژیک.

تمایزات خشونت سیاسی در دو دوران پیش و پس از مشروطه در ایران، با تمایزات اجتماعی ناشی از مواجهه ایران با تمدن غرب و ورود ایران به دنیای «جدید» همزمان و هماهنگ است

در این مقاله آمده است که در کنار خشونت نظام سیاسی که در طول این دوران، فراتر از قانون مشروطه رقم خورد و در سه دوره کوتاه محمدعلی شاهی، نیمه دوم رضا شاهی و نیمه دوم محمدرضا شاهی که شکل و محتوایی استبدادی به خود گرفت، دو جریان عمده خشونت‌گرا را در بین گروه‌های سیاسی می‌توان شناسایی کرد که یکی اسلام‌گرا و دیگری مارکسیسم‌گرا بود و هر دو ریشه در مبارزات مشروطه داشتند.

این پژوهشگر می‌نویسد: این دو جریان در طول دوران پس از مشروطه به شیوه‌های مختلف در نظر و عمل، در قالب گروه‌های گوناگون، خشونت سیاسی را ترویج کردند.

این نویسنده در ادامه به این مهم اشاره می‌کند که روند خشونت‌ورزی خون‌بار این گروه‌ها از ترور و بمب‌گذاری و رویایی مسلحانه در دوران مشروطه، به مبارزه مسلحانه تمام عیار انجامید و اوج خود را در حمله چریک‌های فدایی خلق به پاسگاه سیاهکل به نمایش گذاشت و یک دهه این نزاع خونین را مبتنی بر تحلیل ایدئولوژیک از تحولات تاریخی ایران و نیز فهم ایدئولوژیک از موقعیت کنونی و ارتقای مبارزه مسلحانه به عنوان استراتژی و چشم بستن به روی تمام تحولات اقتصادی و اجتماعی در جامعه ایران تداوم بخشید.

* تمایزات خشونت سیاسی در دو دوران پیش و پس از مشروطه در ایران

در این پژوهش آمده است که تمایزات خشونت سیاسی در دو دوران پیش و پس از مشروطه در ایران، با تمایزات اجتماعی ناشی از مواجهه ایران با تمدن غرب و ورود ایران به دنیای «جدید» همزمان و هماهنگ است.

نوری‌نیا می‌نویسد: روند تحولات اجتماعی در ایران که هر چند پیش از مشروطه آغاز شده بود، ولی با مشروطه دارای گرانیگاه قابل اتکا شد، مناسبات اجتماعی ایران را رفته رفته تغییر داد و از دنیای «قدیم» فاصله گرفت.

به زعم این پژوهشگر جای‌گیر شدن ایده تفکیک قوا، ورود قانون به عنوان قاعده رسمی انتظام بخش روابط اجتماعی، سر برآوردن سازمان‌های نوین بروکراتیک، شکل‌گیری هویت‌های اکتسابی و فرا رفتن نقش‌های محقق، تضعیف شیوه زندگی کوچندگی که تا پیش از آن تا نزدیک ۴۰ درصد جمعیت ایران را به خود اختصاص داده بود، ورود مناسبات سرمایه‌داری و کالایی شدن کشاورزی، شکل‌گیری نهاد‌های جدید، کاهش مرگ و میر ناشی از بیماری و افزایش جمعیت، افزایش میزان و سطح سواد، ایجاد زیرساخت‌های ارتباطی و گسترش آن تا روستا‌های دور افتاده، گسترش خدمات ضروری زندگی نوین، چهره ایران را چنان تغییر داد که خود را در خشونت سیاسی نیز بازتولید کرد. 

بدین‌ترتیب نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عمده‌ترین تغییر در خشونت سیاسی را از یک سو می‌توان در گروه‌های هدف جست که این افراد و گروه‌ها پیش از مشروطه شامل مخالفان پادشاه و جانشینان احتمالی و سرکشان منطقه‌ای می‌شد که اساس روابط میان آنان بر اساس روابط خویشاوندی و ایلی و طایفه‌ای مبتنی بر نقش‌های محول و هویت‌های انتسابی بوده است.

و در نهایت پس از مشروطه شامل افراد و گروه‌های سیاسی بر اساس روابط رسمی مبتنی بر نقش‌های محقق و هویت‌های اکتسابی بود؛ و از سوی دیگر، پیش از مشروطه، خشونت سیاسی همراه با تداوم و تثبیت مناسبات اجتماعی و سیاسی موجود و پس از مشروطه با هدف تغییر مناسبات موجود و در انداختن مناسبات مبتنی بر ایدئولوژی‌های سیاسی بود.

گفتنی است این مقاله در ششمین همایش پژوهش اجتماعی در جامعه ایران که توسط انجمن جامعه‌شناسی ایران اسفند ۱۴۰۲ برگزار شد، ارائه شده است.

انتهای پیام/