به نقل از «الف»

«کجا فرود بیاییم؟»؛ برونو لاتور؛ ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر؛ نشر فرهنگ معاصر مشارکت عناصر غیرانسانی در برساخت اجتماعی

تاریخ انتشار: ۱۰ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۵۱۲۸۴۵

«کجا فرود بیاییم؟»

(جستاری در اقلیم‌شناسی سیاسی)

نویسنده: برونو لاتور

ترجمه: عبدالحسین نیک‌گهر

ناشر: فرهنگ معاصر، چاپ اول: 1399

165 صفحه، 28000 تومان

 

***

 

برونو لاتور نظریه‌پرداز فرانسوی است که نامش در اروپا با مباحث مرتبط با علم، فناوری و سیاست پیوند دارد و سرآمد موضوعاتی چون توسعه و بسط نظریه شبکه کنش و ظهور مطالعات جدید فناوری در این قاره و همچنین آمریکای شمالی است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در حال حاضر بسیاری از مفاهیم مورد استفادۀ او، کاربردهای فرارشته‌ای و میان‌رشته‌ای دارد و شهرتش بیشتر به دلیل کتاب‌هایی نظیر «زندگی آزمایشگاهی»، «ما هرگز مدرن نبوده‌ایم» و «علم در عمل» است. اینک کتاب «کجا فرود بیاییم؟» نیز به آثار مشهور لاتور اضافه شده که جستاری در اقلیم‌شناسی سیاسی است.

برونو لاتور فرایند تحقیق را چون یک برساخت اجتماعی دانسته و همچنین نقش انحصاری مواد و مصالح اجتماعی و انسانی را در برساخت واقعیات اجتماعی مورد تردید قرار داده و از مشارکت عناصر غیرانسانی در برساخت این واقعیات دفاع کرده است. به اعتقاد وی غیرانسان‌ها نه وسیلۀ صرفی در اختیار انسان‌اند و نه عناصری غیرفعال به شمار می‌آیند، بلکه آنها در کنش و واکنش و شکل‌گیری واقعیت‌های اجتماعی و داده‌های علمی تأثیرگذارند. نظریه «کنشگر–شبکه» که برونو لاتور از مبتکران اصلی آن است، بنا دارد تقارن گسترده‌ای میان دنیای انسانی و غیرانسانی که همان اشیاء هستند، برقرار کند. 

لاتور در بیشتر آثارش برای برقراری ارتباط بین دو مفهوم کلیدی دنیای مدرن، یعنی «طبیعت» و «جامعه» تلاش دارد و معتقد است این مفاهیم می‌بایست مورد تجدید نظر قرار گیرند. او استدلال می‌کند که هر دو امر طبیعی و اجتماعی، در فضاها و زمان‌های مختلف، تلفیق می‌شوند و چیزی می‌سازند که او به آن «جمع» (collective) اطلاق می‌کند. این جمع، مترادف با جامعه (society) نیست، بلکه شرایط را برای سوسیالیته و جامعگی فراهم می‌آورد. هدف کتاب «کجا فرود بیاییم؟» نیز به هم پیوستن سه پدیده‌ای است که تحلیل‌گران اجتماعی و سیاسی بدون آنکه میانشان رابطه‌ای متصور شوند یا انرژی سیاسی عظیمی را از این اتصال به دست بیاورند، آنها را مورد شناسایی قرار داده‌‍‌اند. «بی‌نظمی در مدیریت جهانی» که رفته‌رفته بار معنایی منفی و تحقیرآمیزی به «جهانی‌شدن» می‌دهد؛ انفجار سرگیجه‌آور نابرابری‌ها؛ و سرانجام اقدامات سیستماتیک برای نفی و انکار وجود دگردیسی اقلیمی، این پدیده‌های سه‌گانه‌ به شمار می‌آیند.

«کجا فرود بیاییم؟» در بیست فصل کوتاه به این موضوع پرداخته که اگر به مسئلۀ تغییرات اقلیمی و مطالبات جنبش‌های محیط زیستی توجه نشود، از موضع‌گیری‌های سیاسی در نفی و انکار تغییرات اقلیمی چیزی متوجه نخواهیم شد. به عبارتی بدون پذیرش اینکه وارد اقلیم جدیدی شده‌ایم، نمی‌توان افزایش نابرابری‌ها، بی‌نظمی در مدیریت جهانی، موج مهاجرت‌ها، رشد پوپولیسم و فروپاشی بنیان‌های همبستگی اجتماعی را تبیین کرد. به اعتقاد نویسنده توجه به طبیعت را باید از نو به زمین معطوف کرد و این جهت‌گیری جدید است که به جدایی میان موضع‌گیری‌های اقلیمی و سیاسی پایان می‌دهد و در نتیجه می‌توان مطالبات محیط زیستی، اجتماعی و سیاسی را یکپارچه کرد و البته معنای این یکپارچه‌سازی به گذر از چارچوب نظام تولید به سمت نظام ایجاد منجر می‌شود.

لاتور در فصل پنجم کتاب با آوردن استعاره‌ای از غرق‌شدن کشتی تایتانیک به این موضوع می‌پردازد که چگونه رهبران جهانی‌شده تصمیم گرفته‌اند به تدریج از زیر بار همه همبستگی‌ها شانه خالی کنند: «طبقات رهبران می‌فهمند که غرق‌شدن کشتی حتمی است؛ قایق‌های نجات را تصاحب می‌کنند؛ از نوازندگان ارکستر می‌خواهند که هر چه طولانی‌تر آهنگ لالایی را بنوازند تا پیش از آنکه تلاطم کشتی به سایر طبقات مسافران اخطار دهد، آنها با استفاده از تاریکی شب به سرعت پا به فرار بگذارند.»

وی توضیح می‌دهد در حالی که تا سال‌های 1990 می‌شد افق تجددگرایی را (به شرط برخورداری از آن) با مفاهیم ترقی، بالندگی، ثروت، حتی تجمل و مخصوصاً عقلانیت ربط داد، ناگهان با انفجار نابرابری‌ها، ترک همبستگی‌ها، محصول بی‌نظمی در مدیریت دنیا، کم‌کم با جمع‌شدن تصمیم‌های خودسرانه‌ای که معلوم نیست منشأ آن کجاست و فقط در راستای منافع چند تن بود، بهترین دستاوردهای دنیا به بدترین تبدیل شد و سپس اینگونه به تایتانیک برمی‌گردد که: «از بالای نرده‌های جان‌پناه، طبقات پایین که حالا کاملاً بیدار شده‌اند، می‌بینند که قایق‌های نجات دور و دورتر می‌شوند. ارکستر به نواختن سرود "نزدیک‌تر به تو خدای من!" ادامه می‌دهد، اما موسیقی دیگر برای پوشاندن زوزه‌های خشم کافی نیست.»

انفجار نابرابری‌ها و انکار وضعیت اقلیمی؛ ترک پیمان پاریس از سوی آمریکا؛ مسئلۀ مهاجرت به عنوان تصویر منحطی از یک جهان‌شمولی جدید؛ نوآوری ترامپیسم و ردیابی یک جذب‌کنندۀ جدید؛ چگونگی تأمین پیوستگی میان مبارزات اجتماعی و اقلیمی؛ انجماد مواضع سیاسی توسط نوعی مفهوم طبیعت؛ علوم مناطق بحرانی؛ تناقض میان نظام‌های تولید و ایجاد؛ ازسرگیری توصیف سرزمین‌های زندگی و دفاعیه شخصی برای قارۀ کهنسال اروپا از موضوعاتی است که در بخش‌های مختلف این کتاب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.

عبدالحسین نیک‌گهر، مترجم این کتاب، جامعه‌شناس و مترجم ایرانی متولد ۱۳۱۶ در تالش است. او که دارای لیسانس فلسفه و علوم تربیتی است، سال 1339دانشجوی رتبه اول دانشگاه تبریز بوده و دکتری دانشگاهی جامعه‌شناسی خود را سال 1343 از سوربن گرفته است. «جامعه‌شناسی شهر»، «جامعه‌شناسی هنر»، «جامعه‌شناسی ورزش»، «پایان دموکراسی» و «آینده آزادی» از جمله ترجمه‌های متعدد او در زمینۀ فلسفه و جامعه‌شناسی است.

منبع: الف

کلیدواژه: نابرابری ها جامعه شناسی برونو لاتور

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۵۱۲۸۴۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

کارگر باید لذت آسایش و رفاه را در کنار اعضای خانواده تجربه کند

به گزارش خبرگزاری مهر، آیت‌الله سید احمد علم‌الهدی در دیدار با جمعی از کارگران و مسؤولان اداره کار خراسان رضوی که به مناسبت روز کار و کارگر برگزار شد، اظهار کرد: کارمندان و کارگران غیور و دلاور سرمایه افتخار و سرافرازی این ملت و نظام مقدس اسلامی هستند. شما عزیزان با مقاومت و مجاهدت خود چه در عرصه فعالیت و کار و چه در عرصه کارآفرینی و محیط کار سرمایه ارزشمندی برای این نظام مخصوصاً در تقابل با کارشکنی‌های دشمنان ایجاد کرده‌اید.

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی افزود: نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تمام پیشرفت و تعالی که توانسته در مقابل توطئه‌ها، تهاجم‌ها و عدوات دشمن طی ۴۵ سال عمر انقلاب به دست آورد را مدیون مجاهدات ارزشمند شما برادران زحمتکش و عزیزانی است که در عرصه کار و فعالیت توانستید رشد جامعه را به نقطه‌ای برسانید که دشمنان ما در همه سرکوب‌هایی که نسبت به ما داشتند ناموفق باشند.

کارگر تنها با طرح نهضت ملی مسکن خانه‌دار نمی‌شود

وی با بیان اینکه مشکل مسکن کارگران تنها با اجرای طرح نهضت ملی مسکن رفع نمی‌شود، ادامه داد: استفاده از این طرح در مرحله نخست نیازمند منابع مالی قابل‌توجهی است که با توجه به درآمد، اجاره‌بها و وضعیت معیشت کارگران، این قشر شریف نمی‌تواند از این طرح بهره‌مند شود؛ بنابراین باز هم افرادی که در جریان رفاه نسبی قرار دارند توان پرداخت این مبلغ را داشته و دوباره این قشر زحمتکش کارگر است که بی‌خانه می‌ماند.

رفع مشکلات معیشتی کارگران نیازمند یک طرح جامع است

علم الهدی با اشاره به اینکه برای حل مشکلات معیشتی کارگران نمی‌توانیم تنها به دنبال افزایش دستمزد باشیم، گفت: چراکه هم‌زمان با افزایش حقوق کارگران قیمت سایر خدمات اجتماعی نیز افزایش پیدا می‌کند و این اقدام تأثیر چشمگیری در زندگی آنان نخواهد داشت و بیشتر به ضرر این قشر و اقتصاد کشور است.

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی با بیان اینکه رفع مشکلات معیشتی کارگران نیازمند یک طرح جامع در کنار افزایش دستمزد است، اضافه کرد: شرایط زندگی در طول زمان برای کارگران سخت‌تر می‌شود، بنابراین برای رفع مشکلات معیشتی کارگر نیاز است، برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تری صورت بگیرد تا او با خیال راحت و تمرکز کافی بتواند در محیط کار حاضر شود و از طرف دیگر لذت آسایش و رفاه را در کنار اعضای خانواده تجربه کند.

رشد اقتصادی کشور در گرو بهبود شرایط زندگی کارگر است

وی رشد اقتصاد کشور را در گرو بهبود شرایط زندگی کارگر و کاهش دغدغه‌های او عنوان کرد و افزود: یکی از اقداماتی که در حال حاضر برای کاهش فشار گرانی انجام می‌شود، دادن کالابرگ به عموم مردم است، بهتر بود این کالابرگ با اولویت‌بندی ابتدا به قشر کارگر داده می‌شد.

علم الهدی با تأکید بر نقش نیروی کار جوان و خلاق داخلی و اهمیت استفاده از آن ابراز کرد: خوشبختانه نیروی جوان، متخصص و خلاق در جامعه بسیار وجود دارد که اگر به‌خوبی از توان و نیروی آنان در تولید استفاده شود، ما شاهد رشد چشمگیر اقتصاد کشور خواهیم بود.

ضرورت نهادینه شدن «فرهنگ کار» در جامعه

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی به نواقصی که در «فرهنگ کار» جامعه وجود دارد اشاره کرد و گفت: یکی از مشکلات جامعه ما فرهنگ نادرستی است که در حوزه فعالیت‌های کاری وجود دارد که اگر این فرهنگ به درستی در نیروی کار ما نهادینه شود، بازدهی مجموعه‌های اقتصادی ما بسیار بالا می‌رود.

وی با انتقاد به زمان بازنشستگی نیروهای کار خاطرنشان کرد: اگر این فرهنگ به درستی در جامعه حاکم شود، دیگر شرایط سنی و جسمی عامل تأثیرگذاری در به‌کارگیری افراد نیست، شما ببینید درست زمانی که یک فرد به اوج توانمندی و تجربه در حوزه کاری خود می‌رسد، بازنشسته می‌شود؛ اگر این تخصص بعد از بازنشستگی در یک مجموعه دیگر به کار گرفته شود که خیلی خوب است اما اگر موجب منزوی شدن و خانه‌نشینی فرد شود، ضرر بزرگی برای اقتصاد و تولید کشور است.

علم الهدی با بیان اینکه فرهنگ کار را نمی‌توان با نصیحت و از بیرون به افراد انتقال داد، بیان کرد: این فرهنگ تنها می‌تواند توسط خود نیروی کار و کارگر ایجاد شود و مسأله‌ای نیست که از بیرون و با تعلیم و تربیت بشود به افراد دیکته کرد. بنابراین اگر در یک محیط کارگری ۱۰۰ نفرِ تنها ۳۰ نفر به درستی مشغول فعالیت شوند، ناخودآگاه آن ۷۰ نفر دیگر را به دنبال خود می‌کشند. شما در شرکت‌های دانش‌بنیان می‌بینید که گاهی با ۶ نفر کارمند نتیجه و دستاوردهای بیشتری از یک دستگاه تولیدی سابقه‌دار دارند.

تقدم مشارکت در کار نسبت به سرمایه‌گذاری

نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی با اشاره به شعار سال که «جهش تولید با مشارکت مردم» است، عنوان کرد: منظور مقام معظم رهبری از مشارکت مردم بیشتر از نوع کار است، زیرا مشارکت در کار مقدم بر مشارکت در سرمایه است. البته مشارکت در سرمایه نیز ضروری و لازم است، نه اینکه مشارکت در سرمایه مهم نیست اما عمده تأثیرگذاری به قشر کارگر و تولید برمی‌گردد که اگر جهش پیدا کند، بازار کار گسترده‌ای را به وجود می‌آورد.

مشکلات حوزه معیشت کارگران به قوت خود باقی است

وی به کاهش نرخ بیکاری کشور به ۸ درصد اشاره کرد و گفت: یکی از افتخارات نظام در این مدت کاهش نرخ بیکاری بوده است که این رقم خوشبختانه در استان با توجه به فعالیت شما قشر زحمتکش و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته به ۶.۲ درصد رسیده است.

علم الهدی با اشاره به مشکلات حوزه کار و کارگر بیان کرد: معمولاً در ایام «روز کارگر» مسائل و راهکارهایی مطرح می‌شود که بعد به مرحله اجرا نمی‌رسد و مشکلات حوزه معیشت کارگران به قوت خود باقی می‌ماند.

کد خبر 6091399