همه تلخ و شیرین‌های یک اجلاسِ جهانی برای ایران
تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۵۸۶۲۱۶
به گزارش ایسنا، ثبت جهانی«آیین زیارت صومعه تادئوس» به صورت مشترک با ارمنستان و «هنر مینیاتور» یا به قول متولیان میراث فرهنگی «هنر نگارگری ایرانی» که به صورت مشترک با سه کشور آذربایجان و ترکیه و ازبکستان به ثبت رسید و دو پرونده‌ی ناملموس «هنر ساختن و نواختن عود» و «جشن مهرگان» که امسال نتوانستند به رتبه‌ی جهانی شدن برسند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اما این پایان ماجرای ثبت‌های جهانی پانزدهمین اجلاس میراث ناملموس یونسکو نبود، بلکه ثبت پرونده‌هایی که آیین‌ها و سنت‌های قدیمی ایرانی را در خود داشتند و توسط دیگر کشورها جهانی شدند، دل‌نگرانی‌های هر ساله برای جهانی شدن آیین‌های ایرانی توسط کشورهای دیگر را باز هم به ذهن آورد.
مانند ثبت جهانی «جشن انار» توسط جمهوری آذربایجان که می‌توان آن را یکی از شوک‌های جهانی امسال دانست که احتمالا به دلیل شیوع کرونا و برگزاری اجلاس به صورت مجازی و کم‌خبری از این اتفاق، آن را از دیده‌ها پنهان کرد.
سرِ ایران بی‌کلاه ماند!
به نظر می‌رسد همسایه شمالی ایران، به میراث فرهنگی کشورمان چشم دوخته است؛ شاهد این ادعا اقدام جمهوری آذربایجان است که «نار بایرامی، جشن و فرهنگ سنتی انار» (Nar Bayrami, traditional pomegranate festivity and culture) را به نام خود ثبت و آن را بخشی از هویت فرهنگی خود معرفی کرد.برای جشن انار که از کهن‌ترین، فراگیرترین و باشکوه‌ترین آیین‌های فرهنگی ایران است که در تاریخ ریشه دارد و در سراسر کشور برگزار می‌شود، انار از نمادین‌ترین میوه‌ها در ایران است و عنصر جدایی‌ناپذیر جشن یلدا به شمار می‌رود.
این نخستین‌بار نیست که کشور همسایه‌مان دست به چنین کاری می‌زند؛ چون جمهوری آذربایجان قبلا هم «هنر ساختن و نواختن تار» (Craftsmanship and performance art of the Tar, a long-necked string musical instrument) را در سال ۲۰۱۲ به نام خود ثبت کرد و اعتراضات هنرمندان و دلسوزان هم راه به جایی نبرد.
اما این داستانِ تلخ، تکراری است؛ توسط کشورهای دیگر همسایه.
ترکیه هم در سال ۲۰۱۴ هنر «ابری سازی» (یا همان هنر ابر و باد امروزی) را با نام «ابرو» (Ebru, Turkish art of marbling) به عنوان یک هنر تُرکی در فهرست ناملموس یونسکو ثبت کرد. «ابری‌سازی» یا ابر و باد در ایران ریشه‌ای عمیق و کهن دارد و شاهکارهایی از هنر ابری‌سازی در کتابخانه‌ها و مراکز اسناد خطی در ایران موجود است، اما ترکیه این هنر ایرانی را به نام یک هنر تُرکی در یونسکو ثبت کرد و تا کنون نهادهای متولی و مسوول در ایران برای این میراث نیز کاری از پیش نبرده‌اند. البته برخی کارشناسان معتقدند که برای اعاده حیثیت فرهنگی ایران، لازم است نهادهای مسوول برای ثبت جهانی «ابری‌سازی» اقدام کنند و آب رفته را به جوی برگردانند.
دو روی سکه ثبتِ هنر مینیاتور یا نگارگری ایرانی
روی نخست یا زیبای مینیاتور برای ایران؛
امسال "هنر مینیاتور"تحت عنوان Art of miniature با مشارکت آذربایجان، ایران، ترکیه و ازبکستان (براساس ترتیب کشورها در پرونده) در پانزدهمین اجلاس میراث ناملموس یونسکو ثبت شد. ثبت هنر مینیاتور، برای هنرمندان و فرهنگ دوستان و عموم ایرانیان اتفاقی شیرین بود، اما این اتفاق به ظاهر شیرین، حقایقی تلخ هم پشت پرده دارد.
روی دوم یا تلخِ مینیاتور برای ایران؛
بررسی مدارک و مستندات ارسالی کشورهای ترکیه و آذربایجان که ضمیمه پرونده مینیاتور است، نشان می‌دهد که در سال ۲۰۱۸ کشور ترکیه به آذربایجان پیشنهاد کرده هنر مینیاتور را مشترکاً ثبت کنند. از این اسناد و مدارک می‌توان دریافت که سال‌هاست ترکیه به ثبت جهانی مینیاتور چشم دوخته بود. برای تأیید موضوع همین بس که ترکیه، مینیاتور را سال ۲۰۱۴ در فهرست ملی خود ثبت کرد و ایران در سال ۲۰۱۹ این میراث مهم را در فهرست آثار ملی خود قرار داد؛ یعنی درست چند روز قبل از ارسال پرونده به یونسکو.
شکی نیست که توقع مردم کشورمان، قرار داشتن ایران در محورِ تهیه پرونده «هنر مینیاتور» و ثبت جهانی آن است، درست مانند پرونده‌ی «نوروز» که مدیریت آن را بر عهده داشت و بعد از تهیه پرونده به صورت مشترک با چند کشور آن را به یونسکو پیشنهاد دهد و بعد از ثبت نیز چند کشور دیگر به این پرونده اضافه شدند. از سوی دیگر در پرونده موجود هنر مینیاتور، کشورهای افغانستان، هند، پاکستان، تاجیکستان و عراق سهمی ندارند، هر چند معاون میراث فرهنگی تاکید دارد که بر اساس درخواست افغانستان به زودی نام این کشور نیز در این لیست قرار می‌گیرد، اما نه تنها اهل فن، بلکه کسانی که مختصر آشنایی با تاریخ نقاشی دارند، می‌دانند که مینیاتور یکی از عناصر مهم میراث فرهنگی ایران، افغانستان، هند و پاکستان است، چون هنر مینیاتور یا نگارگری با زبان و خوشنویسیِ فارسی عجین است و نمی‌توان آنها را از هم جدا کرد، در واقع هرجا که شمعِ هنرِ مینیاتور روشن است باید دنبال جای پای شعر و ادب فارسی نیز بود.
نگاهی به تاریخ مینیاتور و مکتب‌ها و شیوه‌های نگارگری، این حقیقت را بازگو می‌کند که علاوه بر شهرهای ایران، مینیاتور در هرات و دهلی و کشمیر، لاهور و بغداد رشد و ترقی کرده و مینیاتور در ترکیه و آذربایجان و ازبکستان در قیاس با افغانستان و هند و پاکستان از اهمیت و اعتبار کمتری برخوردار بوده است. این سخنان به معنی آن نیست که ترکیه و آذربایجان و ازبکستان نباید در پرونده مینیاتور مشارکت داشته باشند، بلکه حضور آنها مفید قلمداد می‌شود و نشان دهنده‌ی قلمرو هنر مینیاتور است. اما متاسفانه کشورهای اصلی و ارکان هنر مینیاتور (افغانستان و هند و پاکستان) در این پرونده غایب‌اند.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد در متن پرونده در حق ایران اجهاف شده و نمایندگان ایران در پرونده‌ی جهانی مینیاتور یا متوجه نشده یا مجبور به قبولی بوده‌اند که در بند یک پرونده مینیاتور با عنوان شناسایی و تعریف مینیاتور (۱. Identification and definition of the element) مطالبی آمده است که نوعی تصاحب ضمنی مفاخر و میراث ایران از آن استنباط می‌شود. بر اساس ترتیب مطالبِ مندرج کشورها در این پرونده، هر یک از کشورهای عضوِ پرونده یکی از نسخه‌های تاریخی مصور خود را به این ترتیب معرفی کرده‌اند: نظامی گنجوی از طرف آذربایجان، فردوسی از طرف ایران، مولانا از طرف ترکیه، و امیرعلی‌شیر نوایی از طرف ازبکستان اعلام شده‌اند!
در این بخش از پرونده میراث مکتوب و مفاخر، گویا ایران مانند گوشت قربانی بین همسایگان تقسیم شده است. کسی تردیدی ندارد که نظامی گنجوی ایرانی است و آثارش را به فارسی سروده و شعر معروف او درباره ایران زبانزد خاص و عام است؛ چطور وزارت میراث فرهنگی، کمیسیون ملی یونسکو و دفتر نمایندگی ایران در یونسکو حاضر شده‌اند در پرونده‌ای سهیم شوند که در آن، کشورهای رقیب با زرنگی و زیرکی مفاخر ما را به نام خود معرفی کرده‌اند؟ آیا این سهل‌انگاری نمایندگان و کارشناسان ایرانی در پرونده‌ی مینیاتور، تلاش‌ها و کوشش‌های فرهنگ‌دوستان و دلسوزانِ میراث فرهنگی ایران بر باد نداده است؟
آذربایجان از یلدا می گذرد؟
در اجلاس اخیر یونسکو، دو پرونده «هنر ساختن و نواختن عود» و «جشن مهرگان» پذیرفته نشدند. «هنر ساختن و نواختن عود» با مشارکت سوریه و پرونده «جشن مهرگان» با همکاری کشور تاجیکستان تهیه و به یونسکو پیشنهاد شده بود، اما هر دو در اجلاس ریفر شدند.
به گفته‌ی برخی کارشناسان مطلع، تهیه پرونده «عود» با مشارکت سوریه و بدون در نظر گرفتن دیگر کشورهای عربی که عود در آنها رواج دارد، اقدامی خطا بود. این پرونده توسط کسانی تهیه شد که پرونده کمانچه را تهیه کرده بودند. اینکه پرونده کمانچه از نظر کارشناسی، پرونده موفقی بود و در فهرست یونسکو ثبت شد و به همین دلیل هم انتظار می‌رفت که عود نیز در فهرست ناملموس یونسکو جهانی شود.
از سوی دیگر اخباری از چند و چون تهیه پرونده عود به گوش می‌رسید، مثلاً شنیده شد که پرونده عود را با عجله از روی پرونده کمانچه رونویسی کرده‌اند، اما شاید باید این علت را در دقت علمی و کارشناسی و مشارکت ندادن دیگر کشورها در این اتفاق دانست.
در فهرست پرونده‌های( Backlog nominations) طبق فهرست یونسکو به معنای (جمع شده)؛ چند پرونده مهم مانند «یلدا»، «جشن سده»، «هنر ساختن و نواختن رُباب» و «مهمان‌نوازی رضوی» قرار دارند؛ در حالی‌که هر لحظه ممکن است یکی از کشورهای همسایه، برای ثبت یلدا اقدامی انجام دهند.
آن‌هم در شرایطی که کشوری مانند آذربایجان که «تار» و «جشنِ انار» را به نام خود ثبت کرد، آیا واقعا از ثبتِ آیینِ مهمی مانند یلدا می‌گذرد.
از سوی دیگر در لیست پرونده‌های جمع شده‌ی جمهوری آذربایجان، پرونده‌ی ساز موسیقاییِ «بالابان» (Craftsmanship and performing art of balaban/mey) دیده می‌شود. این به آن معناست که آذربایجان، پرونده بالابان را در آب نمک خوابانده و در فرصت مناسب برای ثبت آن اقدام خواهد کرد. به نظر می‌رسد در این شرایط کمترین کاری که می‌توان انجام داد آن است که «ایران و ارمنستان (به عنوان اصیل‌ترین ساز ارمنی‌ها در بین دیگر سازهای ملی‌شان) با یکدیگر پرونده بالابان را به طور مشترک تهیه کنند.»
جدال پیشِ رو؛
مصاف پیش روی ایران برای به نام زدن خوشنویسی مقابل ۱۶ کشور عربی و ترکیه!
بر اساس آن چه که سال آینده قرار است پرونده «برنامه ملی پاسداری از هنر سنتی خوشنویسی در ایران» (National programme to safeguard the traditional art of calligraphy in Iran) برای ثبت جهانی توسط یونسکو بررسی شود. خبری که ابتدا، خوشنویسان و هنرمندان و علاقمندان به این میراثِ ملی را خوشنود می‌کند. اما باز هم مسائل نگران کننده‌ای وجود دارد.
«ایران برای ثبت خوشنویسی باید به مصاف ۱۶ کشور عربی و ترکیه برود، چون همزمان با ایران، شانزده کشور عربی شامل عربستان سعودی، عراق، اردن، لبنان، فلسطین، یمن، مصر، الجزایر، تونس، مراکش، کویت، امارات، عمان، بحرین، سودان و موریتانی پرونده‌ای با عنوانِ «خوشنویسی عربی، دانش، مهارت و شیوه‌ها» (Arabic calligraphy, knowledge, skills and practices) تدوین و به یونسکو ارائه کرده‌اند.
از سوی دیگر نیز ترکیه هم برای ثبت خوشنویسی خیز برداشته و پرونده‌ای با نام «حُسن خط، هنر باستانی خوشنویسی اسلامی» (Hüsn-i Hat, traditional art of Islamic calligraphy) به دبیرخانه یونسکو فرستاده است. ترکیه به عنوان کشوری که سال‌هاست رسم‌الخط رسمی خود را تغییر داده و با میراث خوشنویسی خداحافظی کرده، اما درصدد برآمده تا این میراث گرانقدر را نیز به نام خود ثبت کند.
در این میان، پرونده خوشنویسی ایران در رقابت با ۱۶ کشور عربی و ترکیه چه سرنوشتی پیدا می‌کند؟ آیا ایران قرار است به پرونده کشورهای عربی ملحق شود؟ آیا در این میان وزارت میراث فرهنگی، کمیسیون ملی یونسکو و نمایندگی دائم ایران در یونسکو متوجه چنین خطری نبوده و در طول سال‌های گذشته امکان تهیه و ثبت خوشنویسی را نداشته‌اند؟
بیم‌ها و امیدها؛
از هنر سرامیک تا هنرهای وابسته به معماری؛ میراثی که به راحتی به نام می زنند
به جز نبود برنامه‌ریزی و استراتژی و اولویت‌بندی برای ثبت حهانی میراث ناملموس کشورمان، چه سهل‌انگاری دیگری در این زمینه رخ داده که تا امروز در این حد از این آثار ناملموس و مهم را از دست داده‌ایم؟
در طول سال‌های گذشته کارشناسان تهیه پرونده‌های جهانی در سازمان میراث فرهنگی وقت و وزارتخانه کنونی میراث فرهنگی، کمیسیون ملی یونسکو و دفتر نمایندگی ایران در یونسکو (پاریس) آیا به فکر ثبت نمونه های مهم میراث ناملموس مانند هنرهای وابسته به معماری (کاشی‌کاری، گچبری یا آیینه‌کاری) افتاده‌اند یا احتمال تکرار روندِ سرقت هنرهای ملی و شخصیت‌های فرهنگی‌مان مانند گذشته همچنان وجود دارد.
آن‌هم در شرایطی که حتی مکزیک و اسپانیا سال گذشته نوعی از «هنر سرامیک» را در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت کرده‌اند و هیچ صدا یا اعتراضی بلند نشد، به همین دلیل نیز دل‌نگرانی برای هنر کاشی‌کاری به عنوان یکی از فراگیرترین و مهم‌ترین هنرهای صناعی ایران وجود دارد و تردیدی نیست که این هنر از ایران به اسپانیا رفته است.
اسناد این گزارش نزد ایسنا محفوظ است.
منبع: الف
کلیدواژه: هنر ساختن و نواختن جمهوری آذربایجان ناملموس یونسکو نام خود ثبت میراث ناملموس فرهنگی ایران میراث فرهنگی هنر مینیاتور تهیه پرونده سوی دیگر یونسکو ثبت ی مینیاتور ابری سازی کشور عربی ثبت جهانی برای ثبت پرونده ی ی جهانی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۵۸۶۲۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
برگزاری هفتمین اجلاس رؤسای دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه به میزبانی دانشگاه تهران
به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران در دیدار با سفیر فدراسیون روسیه در ایران که در محل دفتر رئیس دانشگاه تهران برگزار شد، با اشاره به رو به جلو بودن روابط بین جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه بویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، گفت: بر اساس آنچه که در عرصه دیپلماسی می‌گذرد، شاهد هماهنگی بسیار خوب بین دیپلمات‌های ایران و روسیه هستیم و معتقدیم که این دیپلماسی باید در بخش علمی هم به همین میزان از اهمیت و قوت برخوردار باشد تا بتوانیم روابط سیاسی خوبی که بین دو کشور شکل گرفته است را از طریق دیپلماسی علمی پایدار و تقویت کنیم.
وی با ابراز خرسندی از برداشته شدن قدم‌های مثبت در سال‌های اخیر در مسیر تقویت دیپلماسی علمی و گسترش روابط علمی دانشگاه‌های ایران و روسیه، تاکید کرد: در کنار روابطی که هر یک از دانشگاه‌های ایران با دانشگاه‌های روسیه دارند، قریب یک دهه است که اجلاس مشترک رؤسای دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه شکل گرفته است و شاهد برگزاری اجلاسیه‌های رؤسای دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه به صورت حضوری و مجازی و به میزبانی هر دو کشور بوده‌ایم.
رئیس دانشگاه تهران با یادآوری اینکه آخرین اجلاس رؤسای دانشگاه‌های برتر ایران و روسیه سال گذشته به میزبانی دانشگاه دولتی مسکو در روسیه برگزار شد، گفت: این اجلاس قرار است در سال جاری در ایران برگزار شود و دانشگاه تهران در حال تدارک این برنامه در تهران است.
مقیمی در ادامه به تشریح سابقه درخشان فرهنگ و تمدن ایران پرداخت و بیان داشت: یونسکو در سال ۲۰۱۷ میلادی دانشگاه جندی شاپور ایران را به عنوان قدیمی‌ترین نهاد علم در جهان معرفی کرد و در آن سال، قدمتی ۱۷۵۰ ساله را برای دانشگاه جندی شاپور ثبت نمود. این درحالی است که قبل از آن، رکورد قدیمی‌ترین دانشگاه دنیا برای دانشگاه بولونیا در ایتالیا با بیش از ۱۲۰۰ سال قدمت ثبت شده بود.
وی خاطرنشان کرد: هر چند ۹۰ سال از قدمت مجموعه فضا‌های فیزیکی حال حاضر دانشگاه تهران می‌گذرد، اما با توجه به قدمت سنت دانشگاهی در ایران، پیشینه دانشگاه تهران به عنوان نماد آموزش عالی ایران محدود به این ۹۰ سال نیست. شورای عالی انقلاب فرهنگی در اواخر فروردین ماه مصوبه‌ای گذراند که طی آن زمینه اتصال قدمت جندی شاپور به دانشگاه تهران مهیا شد؛ بنابراین دانشگاه تهران که به عنوان میراث‌دار دانشگاه جندی شاپور شناخته می‌شود و از طرفی نماد آموزش عالی ایران نیز است، با ۱۷۵۷ سال قدمت و پیشینه، آموزش عالی ایران را در جهان نمایندگی می‌کند.
رئیس دانشگاه تهران به انتظار نهادهای تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران به منظور ایفای نقش محوری دانشگاه تهران در تعاملات علمی داخلی و بین‌المللی، گفت: فرصت خوبی فراهم شده است تا علاوه بر روابطی که در سال‌های اخیر با دانشگاه‌های روسیه برقرار کرده‌ایم، از منظر جایگاه و مأموریت جدیدی که به دانشگاه تهران در زمینه تدوین سند دانشگاه تمدن‌ساز سپرده شده است، بتوانیم نقطه عطف جدیدی را بین دانشگاه‌های ایران و روسیه ایجاد کنیم.
وی با اشاره به دعوت از رؤسای دانشگاه‌های برتر کشورهای مختلف از جمله روسیه به منظور حضور در آئین افتتاح بزرگداشت ۱۷۵۷ سال سنت دانشگاهی در ایران همزمان با نودمین سال تصویب قانون تأسیس دانشگاه تهران در ۸ خرداد ماه ۱۴۰۳، گفت: در کنار این آئین می‌توانیم نشست‌های دوجانبه با رؤسای دانشگاه‌های جهان داشته باشیم.
مقیمی در این دیدار که رئیس دانشکده هوافضای دانشگاه تهران نیز حضور داشت، با اشاره به انعقاد تفاهم‌نامه همکاری تحقیقاتی مشترک بین دانشگاه تهران و دانشگاه دولتی مسکو برای ساخت و بهره‌برداری از یک ماهواره تحقیقاتی مشترک، گفت: کار‌های مطالعاتی و عملیاتی این پروژه تحقیقاتی آغاز شده و در جریان است، البته انتظار داریم که کار با سرعت بیشتری پیش برود.
در ادامه، الهام امین‌زاده، معاون بین‌الملل دانشگاه تهران نیز در این دیدار که با حضور دکتر مهدی فکور معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تهران و دکتر دلاور مدیرکل امور اعضای هیأت علمی و دانشجویان بین‌الملل دانشگاه تهران برگزار شد، در برشمردن دیگر زمینه‌های علمی برای همکاری مشترک بین دانشگاه تهران و دانشگاه‌های برتر روسیه، از جمله در حوزه‌های مدیریت رسانه، حکمرانی و ... اعلام آمادگی کرد و گفت: دانشگاه تهران در آئین افتتاح بزرگداشت سنت ۱۷۵۷ ساله سنت دانشگاهی که ۸ خرداد ماه در دانشگاه تهران برگزار می‌شود، میزبان رؤسا و هیأت‌های بلندپایه دانشگاهی از کشورهای مختلف از جمله روسیه است.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه تهران، «الکسی ددوف» سفیر فدراسیون روسیه در تهران نیز که به همراه «ایگور دمکین» رایزن سفارت فدراسیون روسیه در جمهوری اسلامی ایران در این دیدار حضور پیدا کرده بود، با ابراز خرسندی از بازدید مجموعه‌ای دانشگاهی به قدمت دانشگاه تهران، همکاری علمی را یکی از مؤلفه‌های اصلی در روابط بین دولت‌ها دانست و برای گسترش همکاری‌ها و اقدام ویژه به منظور اجرایی‌سازی تفاهم‌نامه‌های موجود فی‌مابین دانشگاه تهران و دانشگاه‌های روسیه اعلام آمادگی کرد و درخواست نمود تا زمینه‌ای به منظور سفر دانشجویان زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مسکو از دانشگاه تهران و آشنایی با ظرفیت‌های تمدنی ایران فراهم شود.
انتهای پیام/
جزئیات جدید از دزدیده شدن دختر ۴ ساله کلالهای؛ کارگر ۳۵ ساله قصد فروش یسنا را داشت