تأثیر وضعیت سیاسی بر اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی
تاریخ انتشار: ۲۳ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۶۵۴۲۱۰
ساعت 24-وضعیت بی‌اعتمادی در جامعه ایران به دولت چگونه است؟ به بیان دیگر آیا مردم ایران به دولتمردان خود فارغ از هر جناحی اعتماد دارند؟ چه اتفاقی می‌افتد که در سال‌های گذشته باور عمومی نسبت به اتفاقاتی که در سیاست کشور رقم می‌خورد کم‌رنگ می‌شود؟ چقدر شیوه انتشار اخبار در رسانه‌ای مانند رسانه ملی در کم‌رنگ‌شدن باور عمومی نسبت به دولتمردان مؤثر است؟ انتشار اخباری از کشفیات و اختراعاتی که هرگز به نتیجه نمی‌رسد، چقدر در مسیر این بی‌اعتمادی مؤثر بوده است؟
در روزهای گذشته، در یکی از ساعات پخش اخبار، تصاویری از کج‌شدن صورت برخی اروپایی‌ها به‌عنوان عوارض واکسن فایزر و مدرنا منتشر شد، عکس‌هایی که متعلق به عوارض فلج بل بود و آن بخش خبری حتی احتمال نداد مردم این تصاویر را در تلفن‌های هوشمندشان جست‌وجو کنند و به واقعیت برسند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
واقعیت و غیرواقعیت
به نظر شما مردم ایران به دولتمردان خود اطمینان دارند؟ این سؤالی بود که در ابتدا از آذر منصوری، فعال سیاسی و قائم‌مقام حزب اتحاد ملت، پرسیده شد. او در پاسخ به این پرسش به «شرق» گفت: «یکی از معیارهایی که حکمرانی‌ها از جهت داشتن شاخص‌های حکمرانی خوب با آن سنجش می‌شوند، میزان اعتماد مردم به سیستم است. هر قدر این بی‌اعتمادی نسبت به سیاست‌گذاری‌ها و کسانی که در موقعیت اداره کشور قرار دارند، بیشتر شود، طبیعتا انسجام و هم‌گرایی و وحدت که لازمه بقا و پویایی یک جامعه است، بیشتر می‌شود و در نتیجه شکاف‌ها بیشتر و جامعه مستعد واکنش‌هایی از نوع واکنش‌های اعتراضی می‌شود. این اعتراض‌ها در صورت تداوم واگرایی، به خشم تبدیل می‌شود. اینها تماما نشانه این است که دولت از شاخص‌های حکمروایی خوب فاصله گرفته. تداوم رویکردی را که موجب این واگرایی و شکاف می‌شود، ما در انتخابات مجلس در سال 98 دیدیم. متأسفانه می‌شود گفت انتخابات سال 98 به‌نوعی بیان‌کننده مواجهه غیرواقع‌بینانه با واقعیات موجود در جامعه ایران است».
به گفته منصوری، ما نمونه این اتفاقات را در اعتراضات سال 96 و آبان‌ماه 98 دیدیم. به بیان دیگر این وضعیت حاصل دست‌زدن به رفتارهایی است که هیچ توجهی به واقعیات امروز جامعه ایران ندارد».
او در پاسخ به این پرسش که از نظر شما ایران به وضعیت این‌چنینی دچار است، گفت: «در نمونه‌های کلان ما شاهد این مسئله هستیم. مثل تحریم تا نمونه‌های جزئی‌تر که به زندگی و سلامت مردم کشور بازمی‌گردد مثل کرونا اینها نشان می‌دهد که رویکردها و سیاست‌گذاری‌ها منطبق بر واقعیات موجود جامعه امروز ایران نیست. اوج هنر یک دولت این است که بتواند آرامش، نشاط، رفاه و سلامت شهروندانش را تأمین کند. آنچه در کشورمان می‌بینیم، تداعی‌گر این نگاه است و آسیب‌زا و مخاطره‌آمیز است و با توجه به معضلات و مشکلاتی که جامعه ما را تهدید می‌کند، به‌شدت نگرانی‌های جدی را از حیث واگرایی و شکاف بین دولت و مردم ایجاد می‌کند. این نگرانی‌ها واقعی است، اما به نظر می‌رسد متأسفانه هیچ توجهی به این واقعیات موجود در جامعه امروز ایران نمی‌شود. نکته دیگر بحث خلاف‌گویی است. بگذارید از مثالی ملموس بگویم. وقتی جامعه با تهدیدی مثل کرونا مواجه می‌شود، در شرایطی که ما از بی‌اعتمادی رنج می‌بریم، نوع مواجهه با این بحران هم تبدیل به بحران دیگری می‌شود. در این شرایط وقتی که بی‌اعتمادی بین مجموعه مردم و دولت وجود داشته باشد، حتی اگر مسائلی مطرح شود که شاید پشتوانه علمی و منطقی داشته باشند، جامعه آن را نمی‌پذیرد، چراکه نگاه جامعه توأم با اعتماد نیست. اینجا حتی وقتی مسئله‌ای که مطرح می‌شود دروغ هم نباشد، جامعه دیگر آن را نمی‌پذیرد. در این وضعیت اگر نوع مواجهه با مشکلات موجود در جامعه به‌نوعی باشد که در مغایرت با تجربه بشری باشد، مخصوصا با دسترسی مردم به شبکه‌های اجتماعی و انبوهی از اطلاعات که از منابع مختلف دریافت می‌کنند، این مسئله باز همان بی‌اعتمادی و شکاف را تشدید می‌کند. در کنار مطرح‌نکردن واقعیات موجود در این مورد و سرپوش‌گذاشتن بر مشکلات و موانعی که وجود دارد، آنجایی که با سلامت شهروندان مرتبط می‌شود، مسئله آن‌قدر نمود عینی دارد که دیگر انکارشدنی نیست! همان‌طور که گفتم شهروندان به مجموعه‌ای از منابع دسترسی دارند، خودشان را با جوامع دیگر قیاس می‌کنند و وقتی به واقعیاتی دست پیدا می‌کنند، نتیجه و پیامد زیان‌بارش گویاست».
از منصوری پرسیدیم آیا این عدم اعتماد قابل ترمیم است؟ او در پاسخ می‌گوید: «متأسفانه این عدم اعتماد ریشه سیاسی دارد. در واقع همه مشکلات موجود در کشور ما، حتی مسائل اقتصادی، دارای ریشه سیاسی هستند. تا این مسائل در سیاست حل نشوند، همچنان این روند تشدید می‌شود. این مسئله به‌نوعی از اقتصاد، معیشت، سبک زندگی مردم و همه اموری که با زندگی مردم و سلامت جسمانی و روانی و امید به آینده مرتبط است، با سیاست گره خورده‌اند، طبیعتا تا زمانی که ضمانت لازم برای پاسخ‌گو کردن دولتمردان وجود نداشته باشد، این تقابل و تعارض و شکاف ادامه خواهد داشت».
شکاف بین دولت و ملت
سعید مدنی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، در گفت‌وگو با «شرق» از منظر اجتماعی دروغ را از دو زاویه مورد بررسی قرار می‌دهد. او می‌گوید: «از چند زاویه می‌شود دروغ را مورد بحث قرار داد. یک زمانی دروغ در روابط فردی مورد بررسی قرار می‌گیرد و به‌عنوان یک پدیده اخلاقی بررسی می‌شود. در روابط فردی وقتی افراد متوجه دروغ می‌شوند، این مسئله منجر به کاهش اعتماد می‌شود و این کاهش اعتماد مرزهای بین راست و دروغ را کاهش می‌دهد؛ به بیان دیگر، این بی‌اعتمادی باعث می‌شود که وقتی افراد در برابر یکدیگر قرار می‌گیرند، وقتی انتظار دروغ دارند، هر حرفی را احتمال دروغ به آن می‌دهند و در نتیجه نوعی اغتشاش در روابط فردی اتفاق می‌افتد که درنهایت می‌تواند روابط اجتماعی را مختل کند. اما وقتی در سطوح بالای اجتماعی این پدیده را بررسی می‌کنیم، آن پدیده وجوه خاص‌تری هم پیدا می‌کند. اول اینکه درواقع دروغ در دنیای امروز، پدیده‌ای نیست که پنهان بماند؛ رشد وسایل ارتباط جمعی و گسترش رسانه‌های اجتماعی، امکان پنهان‌کردن یک دروغ را بسیار دشوار یا حتی ناممکن می‌کند، به این اعتبار، برخلاف روابط فردی که ممکن است مدت‌ها طول بکشد تا افراد نسبت به دروغ‌بودن یک موضوع اطلاع پیدا کنند، در سطح جهانی و در شرایطی که دولت‌ها به سمت نظام‌های شیشه‌ای یا کاملا شفاف می‌روند، امکان نهان‌کردن دروغ کم می‌شود و دولت‌ها هم به میزان توسعه‌یافتگی‌شان، استفاده از این مکانیسم را تا حد امکان کنار می‌گذارند. این مسئله نه‌تنها به‌عنوان یک حکم اخلاقی، بلکه به‌عنوان یک روش ناکارآمد حذف و کنار گذاشته می‌شود. وجه بعدی موضوع زمانی است که در سطح دولتمردان دروغ مطرح می‌شود، اساسا همان‌طور که اشاره شد، کاربرد دروغ به‌عنوان یک مکانیسم مدیریت، به‌تدریج اعتماد عمودی در جامعه را کاهش داده و به تبع آن سرمایه اجتماعی عمودی را هم کاهش می‌دهد».
مدنی با بیان اینکه در بحث سرمایه اجتماعی ما دو نوع سرمایه داریم، می‌افزاید: «یکی سرمایه اجتماعی افقی است که در روابط بین افراد ملاحظه می‌شود و یکی هم سرمایه اجتماعی عمودی و اعتماد عمودی است که همان رابطه بین دولت و ملت را کاهش می‌دهد. کاربرد مکرر دروغ کاهش‌دهنده سرمایه اجتماعی عمودی است. به بیان دیگر دولت‌ها برای به‌دست‌آوردن سرمایه اجتماعی عمودی باید سال‌ها تلاش کنند، اما با یک یا چند مرتبه دروغ‌گفتن، می‌توانند به‌سرعت این سرمایه اجتماعی را از دست دهند. بارها گفته شده که کسب سرمایه اجتماعی برای یک نظام حکمرانی بسیار دشوار است و ازدست‌دادن آن بسیار ساده است. وضعیتی که به این واسطه ایجاد می‌شود، افزایش شکاف دولت-ملت است که اساسا امکان هرگونه کارآمدی را زایل می‌کند. به این معنا که وقتی این رابطه مختل می‌شود، پیام‌هایی که به جامعه داده می‌شود، سخت باورپذیر می‌شود و این به آن معناست که درحالی‌که برای اعمال حکمرانی نیاز به یک گفت‌وگوی دولت با جامعه داریم، این گفت‌وگو مختل می‌شود. در واقع در مسیر سیگنال‌هایی که به جامعه داده می‌شود اختلال ایجاد می‌شود که درنهایت منجر به این می‌شود که رفتارهای جامعه بسیار متمایز از پیام‌هایی خواهد بود که صادر می‌شود. نظام‌های حکمرانی هم فارغ از آنکه غیردموکراتیک یا دموکراتیک باشند، اگر از این سرمایه اجتماعی برخوردار نباشند، طبیعی است که نتیجه نهایی از نظر پراگماتیستی (کاربردی) ناکارآمد است و اهداف درست یا غلط هم نمی‌تواند به نتیجه برسد».
این استاد دانشگاه می‌گوید: «شواهد نه‌فقط ارزیابی‌های غیرعلمی و برداشت‌های محدود این را می‌گویند، بلکه مطالعات متعدد در ارتباط با سرمایه اجتماعی بیانگر این واقعیت است که از تقریبا اوایل دهه 80، روند کاهش سرمایه اجتماعی در جریان بوده است. نمی‌خواهم بگویم قبل از آن این کاهش وجود نداشته، اما شواهد علمی که براساس پیمایش‌های اجتماعی انجام شده، ازجمله پیمایش سازمان مدیریتی و برنامه‌ریزی، پیمایش وزارت کشور تماما حاکی از آن است که میزان سرمایه اجتماعی در ایران خصوصا سرمایه اجتماعی عمودی، روند نزولی داشته است. به صورت مشخص روند افول سرمایه اجتماعی که بخشی از آن حاصل رفتار مسئولان است، بسیار جدی است».
مدنی در پایان ما را به پژوهشی که توسط وزارت کشور انجام شده، ارجاع می‌دهد: «به‌عنوان مثال براساس پژوهش وزارت کشور در سال 94، که بخشی از آن اعتماد را سنجیده است، نشان می‌دهد که فقط به میزان 16 درصد از جامعه اعتماد زیاد و خیلی زیاد سازمانی (اعتماد به مؤسسات دولتی) دارند و مابقی آن اعتماد کم یا خیلی کم یا متوسط بود که متوسط را هم باید این‌گونه قلمداد کرد که نوعی گرایش رو به پایین است. جالب این است که میزان این بی‌اعتمادی، در گروه‌های سنی جوان (18 تا20 سال) بسیار کمتر از گروه‌های سنی میانسال و سالمند بوده است. این نشان می‌دهد که با توجه به دسترسی بسیار جدی گروه‌های جوان به رسانه‌های اجتماعی، آنها خیلی از موارد منتشرشده را در سطح جامعه تشخیص داده و نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. حتی در همین وضعیت حاضر هم دولت در ایران نتوانسته است اعتماد گروه‌های سنی جوان را به دست بیاورد. نکته مهم اینکه میزان اعتماد در گروه‌های با تحصیلات عالی یعنی بالاتر از دیپلم بسیار کمتر از گروه‌های با تحصیلات پایین‌تر است. علتش هم این است که این گروه باز امکان آزمون‌کردن گزاره‌هایی را که مخابره می‌شود دارند و بلافاصله نسبت به آن واکنش نشان می‌دهند. با وجود آنکه منابع مالی درخورتوجهی صرف رسانه‌ای مثل صداوسیما می‌شود، بی‌اعتمادی در صداوسیما اعتماد ملی را نسبت به رسانه‌های داخلی از بین برده و زائل می‌کند. بنابراین می‌شود گفت کل منابعی که صرف صداوسیما می‌شود هدر می‌رود، چراکه مخاطب داخلی اساسا آن را ملاک دریافت اطلاعات قرار نمی‌دهد».
اثرات راست‌گویی
محمدتقی فاضل‌میبدی عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم و استاد دانشکده مفید قم است. او در پاسخ به این سؤال «شرق» که چرا دروغ به وجود می‌آید؟ گفت: «مولوی می‌گوید: صاف خواهی چشم و عقل و سمع را/ بر دران تو پرده‌های طمع را/ گر ترازو را طمع بودی به مال/راست کی گفتی ترازو وصف حال. معنای این شعر آن است که آدمی از سه مسیر می‌بایست صداقت نشان دهد؛ حرف درست را بشنود، دوم نگاهش منطبق با واقعیت باشد و همچنین عقلش با واقعیت سروکار داشته باشد، به بیان دیگر چشم سالم، گوش سالم و عقل سالم نیازمند آن است که پرده‌های طمع کنار برود، در نتیجه گوش تو هرچه بشنود درست است، چشمت درست ببیند، زبانت درست می‌گوید و عقل هم نتیجه درست می‌گیرد. بیت دوم می‌گوید کار ترازو راست‌گفتن است؛ اگر این ترازو به مالی که در آن برای اندازه‌گیری می‌گذارند طمع داشته باشد، هیچ وقت راست نمی‌گوید و همیشه به نفع خود اندازه می‌کند. به بیان دیگر اگر افراد به چیزی طمع داشته باشند، هرگز راست نمی‌گویند». او با بیان اینکه در جامعه ما متأسفانه اخلاق درستی پایه‌گذاری نشده و سخنان منطبق با واقعیت گفته نمی‌شود، افزود: «چون اگر راست گفته شود، آنها که دنبال موقعیت و ثروت هستند به آن دست پیدا نمی‌کنند. ما از امام صادق حدیث عجیبی داریم. ایشان می‌فرماید اگر می‌خواهید کسی را بشناسید، نگاه به سجده‌های طولانی او نکنید؛ ملاک و میزان شما برای شناخت افراد درست سخن‌گفتن و راست‌گفتن باشد (لَا تَغْتَرُّوا بِصَلَاتِهِمْ وَ لَا بِصِیامِهِمْ فَإِنَّ الرَّجُلَ رُبَّمَا لَهِجَ بِالصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ حَتَّی لَوْ تَرَکَهُ اسْتَوْحَشَ وَ لَکِنِ اخْتَبِرُوهُمْ عِنْدَ صِدْقِ الْحَدِیثِ وَ أَدَاءِ الْأَمَانَةِ). در نتیجه حرص و آزی که وجود دارد، باعث می‌شود صداقت از بین برود. در جامعه ما نقد سالم وجود ندارد؛ یعنی اگر میدان برای نقدکردن افراد باز باشد، هر سخنی که گفته شود اجازه نقدش باشد، در نتیجه صحت سخن‌ها آشکار می‌شود».
او در پاسخ به این سؤال که آثار دروغ چیست؟ گفت: «اولین اثر منفی آن این است که بین مردم و دولتمردان اعتماد از بین می‌رود. دوم اینکه وقتی داده‌های ذهنی مردم منطبق با واقعیت نباشد، این ذهن سالم نخواهد ماند. سلامتی انسان بر این است که سه بُعد وجودی آن با هم منطبق باشد. ذهن و زبان و عمل اگر با هم جور نباشند، دروغ و نفاق پدید می‌آورند. دروغ و نفاق هم تفاوتی با هم ندارند. عدم انطباق ذهن و زبان و کردار پدیدآورنده دروغ و نفاق می‌شوند. حالا گاهی دروغ، دروغی عملی است (یعنی من یک نوع فکر می‌کنم و یک شکل دیگر عمل) که نفاق پدید می‌آید، اما گاهی من به چیزی باور دارم اما چیز دیگری به زبان می‌آورم. نتیجه این می‌شود که داده‌های موجود در جامعه از سلامت برخوردار نمی‌شوند و فرهنگ جامعه ناسالم خواهد بود. به نظر من یکی از موضوعات مهم در اسلام اهمیت راست‌گویی و صداقت است و در روایات بارها به آن تأکید شده است. متأسفانه مشکل این است که ما حاضریم به پای منافع و موقعیت دروغ بگوییم. حال این دروغ‌ها اقتصادی یا فرهنگی، تفاوتی نمی‌کند. اما در نهایت واقعیت این است که ما نتوانسته‌ایم فرهنگ سالمی در جامعه جا بیندازیم و اعتمادی بین مردم و مدیران موجود نیست». منبع: روزنامه شرق
منبع: ساعت24
کلیدواژه: او در پاسخ موجود در جامعه بی اعتمادی واقعیات موجود عنوان یک روابط فردی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.saat24.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ساعت24» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۶۵۴۲۱۰ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
صنعا: سرکوب دانشجویان موید دروغ بودن شعار دموکراسی آمریکاست
وزارت خارجه صنعا با تاکید بر اینکه آمریکا مانع توقف کشتار علیه نوار غزه می‌شود تاکید کردهدف عملیات‌های یمن فشار برای پایان دادن به تجاوزات دشمن ضد غزه بوده و سرکوب دانشجویان آمریکایی توسط دولت این کشور دروغ بودن شعارهای دموکراسی آمریکا را ثابت کرد. - اخبار بین الملل -
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، وزارت خارجه دولت نجات ملی یمن با صدور بیانیه‌ای درباره تحولات اخیر و تحرکات متجاوزانه آمریکا و متحدانش در منطقه اعلام کرد که ایالات متحده مانع اصلی صلح در یمن (اشاره به بحران جنگ یمن) بوده و همچنین از توقف کشتار و جنایت در نوار غزه جلوگیری می‌کند.
وزارت خارجه صنعا تاکید کرد که عملیات‌های یمن با اهداف انسانی انجام می‌شود و هدف آن فشار آوردن برای توقف تجاوزات جنایتکارانه رژیم صهیونیستی علیه نوار غزه و رفع محاصره این منطقه است. این یک خواسته بشردوستانه بوده و باید به آن پاسخ داده شود.
وزارت خارجه صنعا در ادامه کرد که حل و فصل بحران یمن ربطی به آنچه که در دریای سرخ می‌گذرد ندارد و به سازمان ملل تاکید شد که نقشه‌ای (نقشه صلح) که با طرف سعودی به دست آمده ربطی به حوادث غزه ندارد و آمریکایی‌ها و انگلیسی‌ها نباید هیچگونه دخالتی در آن داشته باشند.
این وزارتخانه تاکید کرد که صحبت های «تیم لیندرکینگ» فرستاده آمریکا در یمن موید این است که آمریکا مانع برقراری صلح در یمن و جلوگیری از توقف کشتار جنایتکارانه در غزه و رفع محاصره این منطقه می‌شود.
واکنش انصارالله به سرکوب معترضان حامی غزه در آمریکادرخواست انصارالله برای اقدام جهانی در برابر جنایات اسرائیلدر ادامه این بیانیه آمده است که آمریکا در برابر اراده همه ملت‌های جهان از جمله ملت خودش ایستاده ؛ ملتی که مخالفت خود را با مشارکت دولت جو بایدن در جنایات شنیع صهیونیست‌ها علیه مردم غزه اعلام کردند.
وزارت خارجه دولت نجات ملی یمن در ادامه به خیزش دانشجویی عظیم در آمریکا علیه جنایت‌های رژیم صهیونیستی و همبستگی مردم و دانشجویان آمریکایی با مردم فلسطین در نوار غزه اشاره و اعلام کرد که دولت آمریکا به جای پاسخگویی به این مطالبات جهانی به سرکوب وحشیانه دانشجویان خود متوسل شده و همین امر بار دیگر دروغ بودن شعارهای آمریکا درباره دموکراسی را آشکار کرد.
پیش از این هم دفتر سیاسی جنبش انصارالله یمن سرکوب تظاهرات مسالمت آمیز شهروندان آمریکایی طرفدار غزه در دانشگاه‌های این کشور توسط مقامات آمریکایی را محکوم و از مواضع اخلاقی معترضان آمریکایی که نشانگر افزایش آگاهی اجتماعی آنها است، تشکر و قدردانی کرد.
دفتر سیاسی انصارالله یمن اعلام کرد که سرکوب بدون دلیل معترضان، دروغ بودن ادعاهای مقامات آمریکایی مبنی بر دفاع از آزادی، حمایت از حقوق بشر و گسترش دموکراسی را آشکار می کند.
انتهای پیام/
حمله به نمازگزاران در گذره هرات افغانستان/ ۶ نفر شهید شدند