آمریکا و تلاش هایی برای تولید زیردریایی هواپیمابر(+عکس)
تاریخ انتشار: ۲۷ دی ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۶۹۸۱۰۹
عصر ایران؛ مجله تصویری سلاح - امروزه ناوهای هواپیمابر اتمی و زیردریایی های مجهز به موشک های بالستیک از جمله قدرتمندترین ابزارهای نظامی مورد استفاده در ارتش آمریکا هستند.
اما برای مدت کوتاهی در اواخر دهه 1950، آمریکا قصد داشت تا این دو سلاح قدرتمند را با هم ترکیب کرده و به شکل ابرسلاحی واحد یعنی یک زیردریایی هواپیمابر بکار بگیرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
برای یک بازه زمانی کوتاه چهار ساله پس از بمباران اتمی شهرهای هیروشیما و ناگازاکی در ژاپن، آمریکا به تنهایی قدرت مخرب تقسیم اتم را در اختیار داشت. اما در 29 آگوست 1949، اتحاد جماهیر شوروی که متحد آمریکا در جنگ جهانی دوم بود، آزمایش اتمی خود در مرکز آزمایش سمیپالاتینسک که در قزاقستان امروزی قرار دارد را انجام داد.
در شرایطی که استفاده آمریکا از سلاح های اتمی ممکن است جهان را به عصر اتم وارد کرده باشد، اما این آزمایش اتمی شوروی بود که دو ابرقدرت اصلی جهان را وارد رقابتی چند دهه ای کرد که آن را به نام «جنگ سرد» می شناسیم.
قدرت تخریب گسترده این سلاح های جدید، تغییری راهبردی را در عملیات های نظامی در سراسر جهان موجب شد. از اوایل دهه 1960، قدرت های اتمی جهان تحت دکترین نابودی حتمی طرفین (MAD) عمل می کنند.
پیش فرضی که در پس دکترین نابودی حتمی طرفین قرار داشت، همانطور که توسط رابرت مک‌نامارا وزیر دفاع رئیس جمهور جان اف کندی بیان شد، ساده بود: هر حمله اتمی اتحاد جماهیر شوروی با حملات گسترده اتمی آمریکا مواجه خواهد شد که این شرایط حملات اتمی بیشتر شوروی را در پی خواهد داشت.
نتیجه این شرایط همانطور که همه می دانستند، پایان زندگی به شکلی بود که آن را می شناختیم. دکترین نابودی حتمی طرفین اطمینان حاصل می کرد که هیچ برنده ای در یک درگیری اتمی وجود نخواهد داشت. اگر هر حمله اتمی می تواند جهان را به پایان خود نزدیک کند، پس به سود همه کشورها خواهد بود تا هرگز چنین حمله ای آغاز نشود.
اما پیش از ظهور دکترین نابودی حتمی طرفین، سلاح های اتمی عمدتا همانند هر سلاحی دیگر در زرادخانه یک کشور دیده می شد. به دلیل توانایی بسیار بالای این سلاح ها، بسیاری از رهبران نظامی جهان طراحی راهبردهایی برای استفاده خلاقانه از آنها را آغاز کردند.
البته، همه طرح های نظامی بر اساس یافتن روش های جدید برای استفاده از سلاح های هسته ای نبوده و برخی بر توسعه راهبردها و تکنیک های انتقال سلاح های هسته ای و چگونگی نبرد پس از حملات اولیه اتمی متمرکز بودند. یکی از بخش های مورد توجه، نیروی هوایی آمریکا بود. در آغاز جنگ جهانی دوم، آمریکا فقط دارای 2,500 فروند هواپیمای نظامی بود، اما در پایان جنگ، این کشور به یک قدرت بزرگ هوایی تبدیل شده بود.
با بیش از 300 هزار هواپیمای تاکتیکی و ناوگانی از پیشرفته‌ترین بمب افکن های موجود در جهان (Boeing B-29)، آمریکا می دانست که جنگ جهانی سوم به طور بالقوه نبردی در آسمان ها خواهد بود، اما این مساله یک مشکل ایجاد می کرد... بعد از این که زمین به واسطه آتش انفجار بمب اتمی از بین برود، چگونه می توان هواپیماها را به پرواز درآورد؟
این پرسش منجر به معرفی برنامه های جالب توجهی از جمله پروژه شبه UFO به نام VZ-9 Avrocar شد که از نظر تئوری به باند برای برخاستن از زمین نیاز نداشت. پروژه دیگری که در دهه 1950 معرفی شد ناوگانی از جنگنده ها را شامل می شد که به باند پرواز یا حتی آشیانه برای نگهداری نداشت که توسط بمب افکن های دشمن هدف قرار بگیرند. در عوض، نیروی دریایی آمریکا برخاستن جت های جنگنده از زیردریایی ها، همانند آنچه با پرتاب موشک های کروز تجربه کرده بودند را مد نظر قرار داده بود.
پرتاب موشک های کروز بالدار از زیردریایی هادر دهه 1950، آمریکا ایده پرتاب موشک های بزرگ از زیردریایی را دنبال می کرد. در حقیقت، این کانسپت به اندازه ای امیدوارکننده به نظر می رسید که برخی مقام های نیروی دریایی آمریکا ایده پرتاب جنگنده های کوچک از زیردریایی را همانند آنچه می توانستند با موشک ها انجام دهند را مد نظر قرار دادند.
پس از انجام آزمایش های موشکی در ناوگان کشتی های اصلاح شده، نیروی دریایی آمریکا دو زیردریایی دیزل-الکتریک برای پرتاب موشک کروز که با عنوان کلاس گری‌بک (Grayback Class) شناخته می شدند را تولید کرد. این زیردریایی ها می توانستند چهار موشک بزرگ Regulus II را حمل کنند که از پیشرانه های توربوجت برخوردار بودند.
پس از عملکرد امیدوارکننده زیردریایی های کلاس گری‌بک، نیروی دریایی آمریکا یک زیردریایی کلاس هالیبوت (Halibut Class) را تولید کرد که این زیردریایی اتمی قابلیت حمل پنج موشک Regulus IIرا داشت. برخلاف زیردریایی های مجهز به موشک های بالستیک حال حاضر، زیردریایی یواس‌اس هالیبوت برای شلیک این موشک ها باید به سطح آب می آمد و موشک های کروز از طریق یک سطح شیب‌دار پرتاب می شدند.
برای دفاع از خود در برابر کشتی های دشمن، هالیبوت به شش لوله اژدر 533 میلی متری مجهز شده بود تا از این زیردریایی 350 فوتی (198 متر) دفاع کنند. به لطف راکتور اتمی S3W خود، هالیبوت دارای برد حرکت بدون محدودیت بود که ویژگی مهمی محسوب می شد زیرا موشک های Regulus II دارای بردی حدود یک هزار مایل (1609 کیلومتر) بودند.
از آنجایی که هالیبوت برای استقرار موشک های کروز بالدار با اندازه و وزنی مشابه با یک هواپیمای جنگنده دارای سرنشین طراحی شده بود، نیروی دریایی آمریکا این شرایط را به عنوان یک فرصت در نظر گرفت. این زیردریایی جدید نه تنها می توانست برای موشک ها استفاده شود، بلکه امکان استفاده از آنها به عنوان ناو هواپیمابر نیز وجود داشت.
برنامه ساخت زیردریایی هواپیمابرارزش ناوهای هواپیمابر در جنگ جهانی دوم برای نیروی دریایی آمریکا ثابت شده بود، اما با از دست دادن پنج ناو هواپیمابر و هفت ناو اسکورت در درگیری، ایده ساخت یک ناو هواپیمابر که می توانست پس از بلند شدن هواپیماهای جنگنده به زیر آب برود، مورد توجه نیروی دریایی آمریکا قرار گرفت.
با استفاده از هالیبوت به عنوان یک مدل، نیروی دریایی آمریکا زیردریایی هواپیمابر AN-1 را معرفی کرد که قابلیت حمل هشت جنگنده را داشت. برای پرواز جنگنده ها، زیردریایی به سطح آب آمده و جنگنده ها به صورت عمودی از روی آن به هوا پرتاب می شدند.
برای مدیریت پرتاب عمودی، بوسترهای جداگانه ای پس از قرارگیری در ریل پرتاب روی هواپیما نصب می شدند. این بوسترها جنگنده را به سرعت و ارتفاع کافی می رساندند تا پیشرانه جنگنده مشکلی برای ادامه پرواز نداشته باشد.
بنابر برنامه های نیروی دریایی آمریکا، زیردریایی هواپیمابر AN-1 می توانست چهار جنگنده را تنها در شش دقیقه و کل هشت جنگنده را در کمتر از هشت دقیقه پرتاب کند. این آمار برای آن زمان و به ویژه برای ناوهواپیمابری که می توانست پس از برخاستن جنگنده ها دوباره به زیر آب برود قابل توجه بود.
در ابتدا، نیروی دریایی آمریکا امیدوار بود که از هواپیماهای جنگنده معمول همراه با این زیردریایی جدید استفاده کند و برای مدت کوتاهی، جنگنده Grumman F-11F Tiger برای ایفای این نقش در نظر گرفته شد. اما سال های دهه 1950 شاهد چنان پیشرفت سریعی در صنایع هوایی بود که جنگنده F-11 خیلی زود برای رقابت در نیمه دوم قرن بیستم گزینه ای بسیار کند ارزیابی شد.
در عوض، نیروی دریایی آمریکا با بوئینگ وارد همکاری شد تا جنگنده هایی با این هدف طراحی کند که نه تنها توانایی تحمل استرس ناشی از پرتاب عمودی از یک زیردریایی هواپیمابر را داشته باشند، بلکه بیشینه سرعت آنها می توانست به سه ماخ برسد.
چالش های پرواز یک جنگنده از یک زیردریایی هواپیمابرهرگز نامی رسمی برای جنگنده های پیشنهادی بوئینگ انتخاب نشد، اما طبق طرح ها، طول کلی آنها 70 فوت (21 متر)، ارتفاع 19.5 فوت (6 متر) و طول بالشان برابر 21.1 فوت (6.5 متر) بود. این هواپیماهای تک سرنشین قرار بود از پیشرانه های جت SE-105 استفاده کنند که 23 هزار پوند نیروی رانش تولید می کرد.
طرح بوئینگ شامل دو پیشرانه اضافی SE-105 برای اتصال به جنگنده ها برای کمک به برخاستن عمودی می شد که پس از رسیدن جنگنده به ارتفاع مناسب، این دو موتور اضافی غیرفعال شده و امکان بازیابی و استفاده مجدد از آنها وجود داشت.
آزمایش های برخاستن عمودی در پلتفرم های دیگر ثابت کرده بود که امکان استفاده از چنین روشی وجود دارد، اما برخاستن تنها نیمی از آن چیزی بود که جنگنده های یک ناو هواپیمابر انجام می دهند و آنها باید قابلیت فرود نیز داشته باشند. روی سطح یک ناو هواپیمابر، این کار به روشی سنتی انجام می شد و جنگنده ها با فرود روی عرشه ناو با کمک یک قلاب و کابل متوقف می شدند.
بدون فضای کافی عرشه برای چنین فرودی روی یک زیردریایی، بوئینگ فرود عمودی روی خشکی را برای جنگنده های AN-1 مد نظر قرار داد. در تئوری، این ممکن بود، اما آزمایش های چنین فرودی خطر آن برای هر فردی به جز با تجربه‌ترین خلبانان را ثابت کرده بود.
در سال های بعد، چشم اندازهای نظامی تغییر چشمگیری مجددی را شاهد بود زیرا موشک های بالستیک امکان شلیک سلاح های اتمی به اهدافی بسیار دور و انهدام آنها با دقت بسیار زیاد را ممکن ساخته و دکترین نابودی حتمی طرفین احتمال نابودی فرودگاه ها در حملات هسته ای متقابل اولیه را کاهش داد.
در نهایت، آمریکا سرمایه گذاری سنگینی را روی ناوهای هواپیمابر عظیم انجام داد که اگرچه قادر به پنهان شدن از دید موشک های دشمن نیستند اما توانایی و انعطاف پذیری بسیار بیشتری نسبت به زیردریایی هواپیمابر AN-1 را ارائه می کنند.
بیشتر بخوانید: *10 زیردریایی تهاجمی برتر دنیا (+تصاویر) *زیردریایی مرموز هیتلر در دانمارک!(+تصاویر) *زیردریایی 166 نازی؛ حقیقتی مدفون در آب! (+تصاویر) *چاپ سه بعدی و نسل بعدی زیردریایی های نظامی با کاهش چشمگیر هزینه و زمان تولید(+عکس)لینک کوتاه: asriran.com/003D9W
منبع: عصر ایران
کلیدواژه: زیردریایی هواپیمابر نیروی دریایی آمریکا ناو هواپیمابر موشک های کروز یک زیردریایی زیردریایی ها پرتاب موشک جنگ جهانی جنگنده ها موشک ها هسته ای سلاح ها دهه 1950
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۶۹۸۱۰۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
حمله گسترده روسیه به زیرساخت‌های انرژی اوکراین در سه منطقه/ اعزام خلبانان اوکراینی به فرانسه برای آموزش جنگنده اف-۱۶
بین الملل تابناک: هفتصد و هفتاد و نهمین روز از حمله روسیه به اوکراین با دستور ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور این کشور می‌گذرد؛ تهاجمی که رویدادهای بسیاری به دنبال داشته و منجر به تحریم گسترده روسیه از سوی بلوک غرب شده است و دورنمای مشخصی برای پایان آن نیز وجود ندارد.
واکنش ماسک به وعده «پیروزی» اوکراین ۱۴۰۳/۰۲/۰۸ - ۲۰:۵۱
کارآفرین آمریکایی در واکنش به اظهار امیدواری واشنگتن نسبت به پیروزی اوکراین بر روسیه، در پیامی کنایه‌آمیز از کاخ سفید خواست پیروزی را تعریف کند.
«ایلان ماسک» میلیاردر آمریکایی در واکنش به ادعای کاخ سفید مبنی بر اینکه اوکراین می‌تواند در جنگ پیروز شود، از واشنگتن خواست «پیروزی» را تعریف کند.
«جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی آمریکا روز جمعه گفت: «مقامات آمریکایی بر این باورند که اوکراین در نهایت می‌تواند در این جنگ پیروز شود. اوکراین عزم پیروزی در این جنگ را دارد و ما هم برای دستیابی به این هدف از آن حمایت خواهیم کرد.»
در همین رابطه ایلان ماسک در پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) نوشت: «پیروزی چه شکلی است؟»
این کارآفرین آمریکایی از آغاز جنگ اوکراین نسبت به امیدواری‌های واشنگتن به عملکرد کی‌یف تردید داشته است؛ از جمله به طرح صلح «ولودیمیر زلنسکی» رئیس‌جمهور اوکراین که اوکراین در آن خواستار پس‌گرفتن تمامی مناطقی شده که روسیه از آغاز جنگ تحت کنترل خود درآورده است.
اعزام خلبانان اوکراینی به فرانسه برای آموزش جنگنده اف-۱۶ ۱۴۰۳/۰۲/۰۸ - ۲۰:۴۵۱۰ خلبان اوکراینی که اکثر آنها هرگز پرواز نکرده‌اند، برای گذراندن دوره‌های آموزشی جامع مطابق با استانداردهای نیروی هوایی وارد فرانسه شده‌اند.
این آموزش در پایگاهی در جنوب غرب فرانسه برگزار می‌شود و مقامات فرانسوی به دلایل امنیتی اطلاعاتی در مورد مکان خلبانان اوکراینی فاش نکردند.
به نقل از لیبراسیون، بااین‌حال، آنها که بین ۲۱ تا ۲۳ سال سن دارند، باید بعد از کریسمس سکان جنگنده اف-۱۶ آمریکایی را در دست بگیرند.
قبل از عزیمت به فرانسه، خلبانان اوکراینی سه ماه را در بریتانیا گذراندند و زبان انگلیسی را آموختند، زبانی که خلبانان ناتو از آن استفاده می‌کنند.
در مجموع، خلبانان اوکراینی دوره ۸۰ ساعت پرواز و ۵۰ جلسه شبیه‌سازی را خواهند گذراند. این آموزش سریع نصف طول دوره نیروی هوایی فرانسه است، اما کی‌یف چاره‌ای ندارد زیرا نیروی هوایی این کشور از آغاز جنگ تمام‌عیار روسیه آسیب‌دیده است و نیاز به بازسازی فوری دارد.
انتظار می‌رود اف-۱۶های آمریکایی در تابستان امسال وارد اوکراین شود. پس از اتمام دوره آموزشی خود در فرانسه، خلبانان اوکراینی، بعد از یک دوره سازگاری چهار ماهه در رومانی، از این جنگنده‌ها استفاده خواهند کرد.
سه جنگنده دیگر اف-۱۶ از هلند اخیرا به مرکز آموزشی اروپا در نزدیکی شهر فاتستی رومانی وارد شده‌اند. در حال حاضر هشت فروند اف-۱۶ در این پایگاه وجود دارد که ۳۲ فروند دیگر از نروژ وارد این پایگاه می‌شود.
ارسال مهمات غربی چاره کار نیست ۱۴۰۳/۰۲/۰۸ - ۲۰:۴۲«ولودمیر اولنیک» نماینده پیشین پارلمان اوکراین، کمبود سرباز را مهمترین چالش پیشروی کشورش در مسیر جنگ با روسیه دانست و گفت که ارائه مهمات به کی‌یف از سوی غرب نمی‌تواند این وضعیت را جبران کند.
این سیاستمدار اوکراینی در مصاحبه با خبرگزاری اسپوتنیک اظهار داشت: ارائه تسلیحات جدید از سوی آمریکا نمی تواند کمبود و فرسودگی شدید نیروی انسانی را در اوکراین جبران کند.
رسانه‌های غربی نیز اذعان دارند که اگرچه کمبود مهمات تا حدودی با کمک های خارجی کاهش یافته، اما فقدان نیروی لازم در ارتش اوکراین همچنان موضوع اصلی است.
براساس اعلام وزارت دفاع روسیه، از آغاز جنگ در اوکراین نزدیک به ۵۰۰ هزار سرباز اوکراینی جان خود را از دست داده اند.
نشریه آمریکایی پولیتیکو در ماه مارس (اسفند) یکی از دشوارترین چالش های پیش روی اوکراین را در جنگ جاری با روسیه، طفره رفتن و فرار مردان جوان برای اعزام به جبهه ها دانست.
اولینیک در بخشی دیگر از مصاحبه خود با اسپوتنیک خاطرنشان کرد: بسیاری از فرماندهان [اوکراینی] از کمبود ۳۰ تا ۴۰ درصدی نیروی انسانی شکایت دارند.
وی اضافه کرد: در حال حاضر نزدیک به یک میلیون و ۵۰۰ هزار مرد در رده سنی ورود به جنگ فراری هستند و حاضر به حضور در جبهه ها نیستند.
اولینیک ادامه داد: با توجه به پیشروی مداوم روسیه، اوکراین باید به سرعت ۲۰۰ هزار نیرو را بسیج کند که این امر غیرممکن است.
وی به قانونی که به تازگی از سوی ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهوری اوکراین برای بسیج نیرو و جبران کاهش سرباز به امضا رسیده است، اشاره کرد و گفت: این امر هم بعید است وضعیت را بهبود بخشد.
این قانونگذار سابق به یک مورد دستگیری گزارش شده اشاره کرد که براساس آن یک جوان ۲۰ ساله به موجب قانون جدید دولت زلنسکی به زور به جبهه جنگ فرستاده شده است.
بخش ثبت نام ارتش اوکراین نیز تائید کرده است که براساس قانون زلنسکی در صورت مقاومت این سرباز جوان برای اعزام به جبهه ها، ممکن است اعدام شود.
اولینیک در پایان گفت: «این یک سقوط است، یک بن بست است. مردم نمی خواهند از منافع آمریکایی ها و تیم زلنسکی محافظت کنند».
فرمانده نیروهای مسلح اوکراین: وضعیت بدتر می‌شود ۱۴۰۳/۰۲/۰۸ - ۲۰:۴۲فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین امروز ـ شنبه ـ اذعان کرد وضعیت میدان نبرد برای نیروهای اوکراینی همچنان «رو به خامت است و بدتر هم می‌شود.»
اوکراین مدتهاست در میدان نبرد با کمبود نیرو و تجهیزات دست‌وپنجه نرم می‌کند و برخی از مقامات و رسانه‌های غربی طی روزهای اخیر اذعان کرده‌اند که بسته کمکی جدید آمریکا به اوکراین چندان نمی‌تواند جریان جنگ را به نفع این کشورر جنگ‌زده اروپایی تغییر دهد.
خبرگزاری تاس به نقل از «الکساندر سیرسکی» فرمانده کل نیروهای مسلح اوکراین نوشت: «وضعیت میدان نبرد بدتر می‌شود.»
این مقام اوکراینی این اظهارات را خطاب به متحدان غربی طی جلسه گروه تماس دفاع اوکراین عنوان کرد.
او در پیام‌رسان تلگرامش نوشت: «من اعضای این ائتلاف را نسبت به وضعیت وخیم میدان نبرد که در حال بدتر شدن است، آگاه کردم.»
این اولین بار نیست که الکساندر سیرسکی نسبت به اوضاع وخیم اوکراین هشدار می‌دهد. وی پیش از این گفته بود که وضعیت جبهه شرقی «به طرز چشمگیری دشوار و بدتر شده است.»
حمله گسترده روسیه به زیرساخت های انرژی اوکراین در سه منطقه
وزیر انرژی اوکراین مدعی شد، روسیه امروز شنبه به تاسیسات انرژی این کشور در سه منطقه حمله کرده است.
خبرگزاری رویترز نوشت: جرمن گالوشچنکو (German Galushchenko) وزیر انرژی اوکراین، در پیام رسان تلگرام نوشت: در حمله روسیه به تاسیسات انرژی اوکراین در این سه منطقه، خساراتی به تجهیزات وارد و دست کم یکی از کارگران انرژی زخمی شده است.
گالوشچنکو در این پیام افزود: حملات روسیه منطقه دنیپروپتروفسک (Dnipropetrovsk) در مرکز اوکراین و مناطق لویو (Lviv) و ایوانوفرانکیفسک (Ivano-Frankivsk) در غرب این کشور را هدف قرار داده است.
آمریکا یک بسته کمک نظامی جدید ۶ میلیارد دلاری به اوکراین اختصاص داد
وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) اعلام کرد که این کشور یک بسته کمک جدید به ارزش ۶ میلیارد دلار را به اوکراین اختصاص داده است.
به گزارش شبکه خبری ای بی سی نیوز، روز جمعه لوید آستین، وزیر دفاع آمریکا، در یک کنفرانس خبری اعلام کرد که این بزرگ ترین بسته کمک امنیتی آمریکا تاکنون است که صرف خرید سامانه های تسلیحاتی جدید برای اوکراین خواهد شد و شامل خرید موشک های پاتریوت بیشتری خواهد بود که کی یف برای مقابله با حملات موشکی روسیه به شهرهای این کشور به آن نیاز دارد.
آستین گفت: این بسته شامل سامانه های مهم رهگیری برای سامانه های دفاع هوایی NASAMS و پاتریوت اوکراین، سامانه های ضد پهپادی بیشتر و تجهیزات پشتیبانی، مقادیر هنگفتی مهمات توپخانه، مهمات تسلیحات هوا به زمین و تجهیزات پشتیبانی و نگهداری خواهد بود.
بازدید رییسی از کارخانه ایران خودرو دیزل