«فرهنگ فارسی - تاجیکی» و «فرهنگ فارسی/دری و دری/ فارسی»؛ نشر فرهنگ معاصر لذت اصیلِ فرهنگ‌خوانی
تاریخ انتشار: ۱۱ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۸۴۷۶۴۳
«فرهنگ فارسی - تاجیکی»
(مجموعۀ دوجلدی)
نوشته: محسن شجاعی و...
ناشر: فرهنگ معاصر، چاپ دوم
1948 صفحه
*
«فرهنگ فارسی/دری و دری/ فارسی»
نوشته: ورژ خاچاطوری پارسادانیان
ناشر: فرهنگ معاصر، چاپ سوم 1397
190 صفحه، 18000 تومان
***
برای بسیاری از کتابخوانها اتفاق افتاده است که وقتی فردی از آشنایان و خویشاوندان که چندان هم با عالم کتاب و کتاب‌خوانی میانه‌ای ندارد به اتاقشان می‌آید و کتابخانه‌شان را می‌بیند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
اغلب تصور می‌شود که فرهنگنامه‌ها تنها باید در کتابخانه‌های عمومی بوده و فقط در هنگام لزوم امر پژوهشی توسط پژوهشگران مورد رجوع قرار بگیرد. البته با آمدن امکانات کامپیوتری، دیگر به کتابخانه‌های عمومی هم نیازی نیست بلکه با یک جستجوی ساده می‌توان از برخی فرهنگ‌ها که در فضای وب بارگذاری شده استفاده کرد. این امکان از بسیاری جهات مزیت‌های فراوانی دارد که مهمترینش سهولت در امر پژوهش است. ولی فرهنگنامه‌ها تنها برای این امر کاربرد ندارد. دوستداران کتاب با وجود تمام امکاناتی که فضای مجازی و کتابخانه‌های مرجع در اختیارشان قرار داده است، باز هم ترجیح می‌دهند فرهنگنامه‌های مورد علاقه‌شان را در کتابخانه شخصی‌شان داشته باشند. آنها کارکرد دیگری برای فرهنگنامه‌ها قائل هستند.
یکی از لذت‌های اصیل که در بیشتر دوست‌دارانِ کتاب رایج است، جمع‌آوری کردن انواع کتابهای فرهنگ، و تورق کردن آنها در اوقات فراغت است. می‌گویند خورخه لوئیس بورخس یکی از بزرگترین نویسندگان و در عین‌حال مخاطبانِ ادبیات در قرن بیستم که به کتاب‌خوانی و کتاب‌داری شهره بود از میان تمام قفسه‌ها در کتابخانه‌اش به قفسه فرهنگنامه‌ها و کتابهای مرجع علاقه داشت و در بیشتر اوقات مشغول تورق و خواندن آنها بود. این علاقه به حدی بود که خودش فرهنگی جعلی با عنوان «فرهنگ موجودات خیالی» نوشت که جزو خواندنی‌ترین کتابهایش است. القصه تورّق فرهنگنامه‌ها خود کاری‌ست و نه تنها آموزنده بلکه بسیار لذت‌بخش است و خریدن و خواندن آنها به شدت توصیه می‌شود البته اول باید حوزه مطالعاتی افراد مشخص شود. ولی آنچه در اغلب کتابخوانها مشترک است علاقه آنها به کلمه و زبان است.
در ادامه می‌خواهم دو فرهنگ لغتِ خواندنی را معرفی کنم، فرهنگهایی که حتما برای ما فارسی‌زبانانِ ایرانی جالب‌توجه است. هر دو کتاب به همت انتشارات فرهنگ معاصر که در نشر فرهنگنامه‌ها سابقه طولانی و قابل دفاعی دارد منتشر شده است.
اولین کتاب فرهنگی‌ست قطور و پر برگ و بار: «فرهنگ فارسیِ تاجیکی». این فرهنگ زیر نظر تعدادی از صاحب‌نظران و ادب‌دوستان تاجیکستانی در سالهای استیلای حکومت شوروی کمونیستی بر آن سرزمین فراهم آمده است. و فرهنگی فارسی به فارسی‌ست که البته در اصل با الفبای سیرلیک اول‌بار در 1969 منتشر شده است. بر روی جلد نام چهار نفر از دست‌اندرکاران این فرهنگ به چشم می‌خورد: «محمدجان شکوری، ولادیمیر کاپرانوف، رحیم هاشم و ناصرجان معصومی». جناب آقای محسن شجاعی این فرهنگ 1950 صفحه‌ای را از الفبای سیرلیک به الفبای فارسی برگردانده و یک بار دیگر هم متن را ویرایش کرده است و بسیاری از اشکالات چاپ اصلی را مرتفع کرده به عنوان مثال بسیاری از شاهدمثالها از متون ادبی و دیوان کلاسیک شاعرانِ فارسی‌زبان است که در چاپ اصلی‌اش با خطاهای چاپی و غیرچاپی آمده است که جناب شجاعی با رجوع به منابع اصلی این اشکالات را رفع کرده است.
در مقدمه فرهنگ، آقای شجاعی مصاحبه‌ای نسبتاً مفصل را با محمدجان شکوری بخارایی آورده است که خواندن علاوه بر روشن شدن چرایی و چگونگی تدوین این فرهنگنامه، لذتی وافر از جهت خواندن زبان فارسی به لهجه‌ای کمترشنیده شده، برای مخاطب ایرانی به همراه دارد. لذتی که نه تنها در این مصاحبه بلکه از کل مدخلهای موجود در کتاب می توان برد. چند سطری از این مصاحبه که در آن شکوری توضیحاتی در باب شکل‌گیری گروه فرهنگنامه ارائه می‌دهد:
«یک گروهی به وجود آمد که هم کهنه‌سواد داشت و هم نوسواد. این نوسوادها علم امروزی فرهنگ‌نویسی را می‌دانند اما این موی‌سپیدها زبان کلاسیکی ما را می‌فهمند. این هر دو یک جا شدند. بسیار کار خوبی بود و همین گروه‌ها این فرهنگ را به وجود آوردند. تخمیناً از سال 1953، 1954 اینها کار سرکردند ]شروع کردند[. اول کار را از فیش‌برداری سرکردند. مثلاً تمام شاهنامه فیش‌برداری شد.
... نهایت فرهنگ از چاپ بیرون شد. سال 1969. تیراژ سی و سه هزار نسخه، برای تاجیکستان که یک جمهوریِ کوچک است. این رکوردِ تیراژ بود.»
«فرهنگ فارسی تاجیکی» به روش علمی جمع‌آوری شده و هر مدخل علاوه بر شرح و توضیح، آوا نگاری و ریشه‌شناسی واژگان و عبارات، شاهد مثالهایی را از متون کلاسیک ادبی آورده است و جالب آنکه بسیاری از این متون مثل شعر بیدل آن موقع در ایران ناشناخته بود و فی‌المثل در لغتنامه دهخدا در هیچ‌کجا از آن شاهدمثال آورده نشده ولی در این فرهنگ به دلیل مؤانست مردمان آن سامان با شعر او آورده شده است. با مطالعه کتاب به نکات بسیار جالبی برمی‌خوریم یک آنکه بسیاری از واژگان فارسی که امروزه در میان ما ایرانیان کاربردی ندارد هنوز در فرارود (ماوراءالنهر) با اعراب گذاری درست و اصیل به کار برده می‌شود. دو دیگر همانگونه که زبان فارسیِ ما به واسطه همجواریِ ایران با کشورهای عربی از طرفی و تعامل با اروپا از جمله انگلستان و فرانسه از این زبانها تاثیرپذیرفته و می‌توان سیرتطور و تحولی برای آن در نظر گرفت. زبانِ فارسیِ تاجیکستان هم از ترکی و روسی بسیار تاثیرپذیرفته و بسیاری از واژگان و حتی نحو کلام به آن وارد شده و اصلا یکی از دلایل نوشته شدن این فرهنگ نگرانی از بابت زوال یافتن زبان فارسی آن منطقه به خاطر نفوذ این دو زبان خصوصاً روسی بوده است. محمدجان شکوری در بخشی از مصاحبه در این باره می‌گوید:
«همة کتابهای درسی در مسکو ترتیب داده می‌شد برای همة جمهوری هایِ شوروی و برای تاجیکستان از جمله. این کتاب‌هایِ درسی را ترجمه می‌کردند که این ترجمه‌ها ترجمة خوبی نبود. ترجمة حرف به حرف بود. اصل اساسی اینها حرف به حرف ترجمه کردن متن بود. جند نسل مردمِ ما از اوّل با کتابِ فارسی ترجمه شده تربیه یافتند، زبان آموختند.این ترجمه‌زدگی با شیر مادر به خون ما درآمد و ما امروز ترجمه‌زدة مادرزادیم... یک زبانی به وجود آمده بود که می‌توان گفت تاجیکی‌واژه بود و روسی‌ساختار.»
در آخر اینکه این فرهنگ با مزیتهایی که برای آن برشمردیم در کنار فرهنگ دهخدا، معین، صدری‌افشار و سخن می‌تواند برای امور پژوهشی مورد رجوع باشد.
و اما دومین فرهنگ‌نامه‌ای را که میخواهیم در این یادداشت معرفی کنیم، «فرهنگِ فارسی- دری، دری- فارسی» نام دارد. این کتاب با «فرهنگ فارسیِ تاجیکی» هم از لحاظ تعداد واژگان و عبارت و هم عمق مطالب نسبت چندانی ندارد ولی هر دو از این جهت که حوزه مطالعاتیشان در باب زبان فارسی خارج از مرزهایِ ایران است، اشتراک دارند. این کتاب 180 صفحه‌ای در قطع پالتویی اول بار در سال 1385 منتشر شد و آقای ورژ خاچاطوری پارسادانیان آن را فراهم آورده‌اند. و تا به امروز به چاپ سوم رسیده است. همانطور که عرض کردم این فرهنگ از بابت تعداد مدخلها و هم توضیحات کتاب کاملی نیست ولی از جنبه‌هایی جالب توجه است به عنوان مثال واژه و عبارتهایی را آورده که برای مخاطب فارسی‌زبانِ ایرانی تازگی دارد هم از لحاظ نوع تلفظ و هم معنی متفاوت برخی از آنها. خلاصه خواندن و تورق آن خالی از لطف نیست و ما را با بسیاری از ظرافتهای زبان فارسی که برای ما نامکشوف مانده آشنا می‌کند.
منبع: الف
کلیدواژه: فرهنگنامه ها فرهنگ معاصر فرهنگ فارسی زبان فارسی
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.alef.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «الف» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۸۴۷۶۴۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تجارت خاموش گلرنگ با «افعی تهران» در شبکه‌های فارسی زبان خارج از کشور +عکس
آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ مثل گلرنگ از پلت‌فرم فیلم‌نت، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟
سرویس فر هنگ و هنر مشرق - فعالیت‌های شبکه‌های ماهواره‌ای فعال در حوزه‌های خبری و سیاسی به تدریج کمرنگ می‌شود و با توسعه تولید آثار سرگرمی در داخل کشور، جدول پخش بسیاری از این شبکه‌ها فارسی زبان اتکای بیشتری به تولیدات داخلی پیدا کرده است. با توسعه تدریجی پلت‌فرم‌های داخلی، اغلب مخاطبان مجذوب تماشای آنلاین پلت‌فرم‌ها شده‌اند و کفه ترازوی سرگرمی به نفع سکوهای داخلی سنگین‌تر شده است.
گردانندگان سکوهای تولید کننده آثار سرگرمی برای محدود کردن پخش آثارشان در شبکه‌های فارسی زبان موفق شدند در یک گام بزرگ با ثبت کپی رایت، مانع پخش بسیاری از سریال‌های شبکه نمایش خانگی از شبکه‌های ماهواره‌ای شوند.
بیشتر بخوانید:
کم‌کاری یا همکاری دفاتر سینمایی با شبکه‌های فارسی زبان بیگانه/ سریال‌های شبکه نمایش خانگی چگونه بازار قمار و شرط‌بندی را داغ نگه داشته‌اند؟ بسته‌شدن مسیر پخش غیرقانونی تولیدات ایرانی در شبکه‌های ماهوارهایاین اتفاقات قابل تامل در حالی رخ می‌دهد که پخش رایگان آثار این سکوها، تنور شبکه‌های ماهواره‌ای را همچنان گرم نگاه می‌دارد. با این گام مثبت، قدرت سرمایه‌گذاری بخش خصوصی تقویت می‌شود و این بهره‌مندی از کپی رایت زمینه ارتقا اقتصادی بخش خصوصی را تقویت می‌کند.
به غیر از دو گزارش منتشر شده در مشرق، پایگاه تحلیلی- خبری عصر ایران، در گزارشی (اینجا) از این دستاورد استقبال کرده و اغلب پلت‌فرم‌ها به غیر «فیلم‌نت» در حال پیوستن به این کنسرسیوم هستند.
«فیلم‌نت» گوی رقابت در تمرد را ربود؟
«فیلم‌نت» تنها پلت‌فرمی است که حاضر به پیوستن به این اجماع در شبکه نمایش خانگی نشده و البته این امتناع دلایل اقتصادی - تبلیغاتی قابل تحلیلی دارد که آنرا باید در روش‌های تجاری این پلت فرم در نسبت با حامی مالی‌اش هولدینگ گلرنگ جستجو کرد.
مجموعه‌هایی نظیر «گناه فرشته»، «زخم‌کاری ۲»، «جنگل آسفالت» و فیلم سینمایی «فسیل» با ثبت کپی رایت از نمایش چندباره توسط شبکه‌های ماهواره‌ای جریان اصلی مصون مانده‌اند، اما سریال افعی تهران به عنوان نمونه مصداقی حاضر به ثبت کپی رایت نشده و بعداز مدت‌ها این تنها سریالی است که علی رغم کیفیت بسیار ضعیف محتوا، به صورت گسترده توسط شبکه‌های ماهواره‌ای منتشر می‌شود.
دلایل و استدلال‌هایی وجود دارد که از کنار هم قرار دادن همه آنها می‌توان به این نتیجه رسید که تمایل به پخش از شبکه‌های ماهواره‌ای و امتناع از ثبت کپی رایت سریال، شاید تصمیم مشترک پلت‌فرم فیلم‌نت و مدیران هولدینگ گلرنگ باشد.
حالا پرسش مهم این است که چرا پلت‌فرم «فیلم‌نت» به این کنسرسیوم که آورده فرهنگی و استراتژیک برای شبکه نمایش خانگی دارد، تن نمی‌دهد؟
محتوای تبلیغات مهمتر از محتوای سریال!؟
«فیلم‌نت» همانطور که در گزارش‌های پیشین اشاره شد همچون مجموعه «تپسی» توسط هولدینگ عظیم گلرنگ اداره می‌شود. گلرنگ به ساختار «فیلم‌نت» به عنوان ابزاری تبلیغی می‌نگرد و به نظر می‌رسد تولید محصولات فرهنگی و سرگرمی از اهداف ثانویه هولدینگ گلرنگ است. به این ترتیب زمینه‌های تبلیغی تولیدات در بستر فیلم‌نت از اولویت‌های آن به شمار می‌رود.
شعاع تبلیغی گلرنگ چگونه در شبکه‌های ماهواره‌ای افزایش یافت؟
پخش محصولات «فیلم‌نت» با حمایت گلرنگ این فرصت را برای این هولدینگ فراهم می‌کند که شعاع تبلیغی را خود را افزایش دهد. شنیده‌ها حاکی از آن است که یکی از مدیران این پلت‌فرم «ص. الف» در واکنش به پیوستن به این کنسرسیوم این موضوع را مطرح کرده که در مورد خاص «افعی تهران» که لبریز از بیلبوردها و نشانه گذاری‌های تبلیغی روغن اویلا (یکی از محصولات برند گلرنگ) است، وعده بازدید ۱۰ میلیونی به هولدینگ بالادستی داده شده و به همین دلیل فیلم‌نت از پیوستن به کنسرسیوم کپی رایت سرباز زده است.
افعی تهران با حمایت روغن اویلا ساخته شده است. با اینکه هر دو مجموعه فیلم‌نت و اویلا از محصولات گلرنگ زیرمجموعه یک هولدینگ واحد هستند اما واحد تولید اویلا به طور مجزا با فیلم‌نت قرارداد می‌ببندد. داشبورد مخاطبان فیلم‌نت حدودا از ۳۰۰ الی ۵۰۰ هزار نفر عبور نمی‌کند و اگر تولیدات محصول‌محور این پلت‌فرم قرار باشد بیشتر دیده شود، باید در دامنه رسانه‌ای گسترده‌تری منتشر شود. به نظر می‌رسد غیر از سکوی روبیکا، فیلم‌نت حساب ویژه‌ای روی پخش ماهواره‌ای کرده است.
فرآیند تبلیغی توسط افعی تهران چگونه محقق می‌شود؟
اما آنچه سبب می‌شود این موضوع قابل بررسی‌تر شود، آغاز فعالیت شبکه ماهواره ای تحت عنوان "افرا سریز" است که چند سریال بارها پخش شده را در باکس خود گنجانده و تنها برنامه به روز این شبکه سریال افعی تهران است.
این شبکه نه تنها در زمان طلایی خود سریال افعی تهران را پخش می‌کند، بلکه در ابتدا، اواسط و انتهای پخش سریال‌هایش، سایر محصولات پخش شده از فیلم‌نت را تبلیغ می‌کند.
به غیر از این شبکه، جمع وسیعی از شبکه‌های ماهواره‌ای اقدام به پخش بی‌وقفه محصولات پخش شده از فیلم‌نت میکنند اما همان محصولات را به صورت کامل نمایش نمی‌دهند. در واقع شبکه‌های ماهواره‌ای به بازوی تبلیغی این پلت فرم بدل شده‌اند تا مخاطبان بیشتری به جمع خریداران اشتراک بپیوندند. از طرفی تبلیغات روغن اویلا که در سریال جاگذاری شده به سادگی از شبکه‌های ماهواره‌ای پخش شود.
در این میان نظارت ساترا نسبت به این پلت‌فرم با مماشات عجیبی توام است. سریال دفتر یادداشت با شوخی‌های حاد جنسی از این پلت‌فرم پخش شد و نهاد ناظر ساترا هیچ واکنش منفی نسبت به آن پلت‌فرم نشان نداد. با این حساب مشخص نیست این رویه تساهل و تسامح ساترا تا چه زمانی با این پلت‌فرم ادامه پیدا خواهد کرد. آیا حمایت یک هولدینگ اقتصادی بزرگ از این پلت‌فرم، موجب نادیده‌انگاری خطاهای راهبردی آن خواهد شد؟
مشرق این آمادگی را دارد که در ادامه این گزارش، پاسخ این پلت‌فرم و ساترا را نسبت به نحوه عملکردشان در ادامه این گزارش بازتاب دهد.
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت