تابآوری شهری و تاب‌آوران در مدیریت شهری
تاریخ انتشار: ۱۴ بهمن ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۰۸۸۸۳۲۲
با وجود اهمیت آن مدیریت شهری زیاد در شناساندن و اهمیت به آن قوی عمل نکرده اند و بعضا در هنگام وقوع حوادث شهرها خسارات بیشتری را متحمل می شوند. شهرداری نقشی کلیدی در جامعه بازی میکند و مسئولیت نگهداری و توسعه زیر ساخت ها را برعهده داشته و خدمات اساسی و ضروری را برای جامعه فراهم می کند. توانایی شهرداری ها نقش اساسی در تداوم عملکرد در زمان مواجه با بحران ها، تاثیر قابل توجهی برمدت زمانی رفع بحران ها دارد و در صورت تداوم تابآوری شهرداری ها در برابر چالش ها و بحران ها جوامع نیز توان مقاومت در مقابل بحران ها را خواهند داشت لذا تابآوری شهرداری ها در برابر چالش ها و بحران ها امری حیاتی است واین تابآوری موجب تضمین بقای خود و جامعه خواهند شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
قرن ۲۱به عنوان قرن ریسک وخطر توصیف شده است افزایش پیچیدگی سیستم های اقتصادی، اجتماعی و تکنولوژی باعث شده که بحران ها، عدم قطعیت وریسک، بخش جدایی ناپذیردر مدیریت سازمان های امروزی باشد و یکی از مهمترین موضوعات درحوزه برنامه ریزی و طراحی شهری به جهت مدیریت بحران و خطرپذیری، کاهش ریسک و آسیب ها، افزایش ایمنی وکیفیت زندگی می باشد. در واقع شهر به عنوان بستر وقوع حوادث دارای اهمیت زیادی است، از این روشناخت فضاهای شهری و طراحی مناسب آن راهی است بسوی برآوردن نیازهای گوناگون شهروندان در سه بعد پیگیری، مقابله و اقدامات حین و پس از بحران . بعلاوه فعالیت سازمان ها درمحیط فعلی باید به گونه ای باشد که کسب نتایج اقتصادی،محیطی واجتماعی با حفظ طول عمر کارایی سازمان همراه باشد وشهرداری هم ازاین قانون مستثنی نیست مفهوم تاب اوری درتحقیقات مدیریتی به عنوان یک پاسخ وراهکار عملیاتی برای کاهش خطر وموجب بقا وطول عمر سازمان ها به کار می رود.
بیان مسئله
تاب آوری: تابآوری(به انگلیسی:resilience)ظرفیت بازگشتن از دشواری پایدار وادامه دار وتوانایی در ترمیم خویشتن است. تاب آوری یعنی اینکه فرد بتواند قوام وسلامت روانشناسی خود را درمواجهه باسختی ها حفظ کند. این ظرفیت انسان می تواند باعث شود تا او پیروزمندانه ازرویدادهای ناگوار بگذرد و علی رغم قرارگرفتن در معرض تنش های شدید،شایستگی اجتماعی،تحصیلی و شغلی او ارتقاء یابد. تاب آوری نوعی ویژگی است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است و می تواند به مرور زمان رشد کند یا کاهش یابد و بر اساس خود اصلاح گری فکری و عملی انسان در روند آزمون و خطای زندگی شکل گیرد. تاب آوری را یک فرایند توانایی یا پیامد سازگاری موفقیت آمیز علی رغم شرایط تحدید کننده تعریف نموده اند که نقش مهمی درمقابل بازتنیدگیها و تهدید های زندگی و آثار نامطلوب آن دارد تاب آوری سازگاری مثبت در واکنش به شرایط ناگوار است مفهوم تاب آوری در زمینه های گسترده و گوناگونی از قبیل اکولوژی روان شناسی فردی رفتار سازمانی مدیریت زنجیزه ای تامین مدیریت بحران و مهندسی ایمنی بکار رفته است.
تاب آوری سازمانی
جوامع سازمان ها و افراد در شرایط محیطی متنوع و در حال تغییر قرار دارند این محیط علی رغم اینکه می تواند فرصت های قابل توجه ای برای موفقیت و رشد سازمان ها فراهم کند می تواند تهدیدها و چالش های مهمی را نیز ایجاد کند . انواع رویدادهایی مانند خطرات طبیعی، ناآارامی های سیاسی، بی ثباتی اقتصادی و خطا های انسانی می توانند به شدت به عملکرد سازمانی تهدید جدی وارد کنند در نتیجه برای غلبه بر این رویدادها پیچیده و مخرب، نیاز به توسعه تاب آوری در سیستم های سازمانی و زیر بنایی برجسته می شوند. تابآوری سازمانی به عنوان توانایی سازمان در پیش بینی اجتناب و تهدید مثبت در برابر اختلالات و تغییرات محیطی تعریف می شود این توانایی ترکیبی از ظرفیت سازمانی برای بازگرداندن کارایی پس از اختلال و ایجاد قابلیت های لازم قبل از پاسخ به بحران است تاب آوری سازمانی به دنبال شناسایی مشخصاتی است که به سازمان ها اجازه بقاء و حتی رشد و رونق به رغم تجربه اختلال یا تنش را می دهد.
تاب آوری شهری
تاب آوری شهری به مجموعه اقداماتی گفته می شود که سیستم، جامعه، فرد و خانواده و غیره بتوانند چالش ها و تنش های حاصله بر سیستم را مهار و مدیریت کنند و ضمن جلوگیری از ضرر و زیان حداکثری آن را به حداقل ممکن کاهش دهند در این فرایند ترمیم، بازسازی و بازنده سازی آنچه که تحت تاثیر قرار گرفته الزامی است .
شاخص های تا ب آوری سازمانی
مرکز تاب آوری استکهلم (۲۰۱۴) برخی از اصول حیاتی ایجاد تاب آوری را این گونه معرفی می کند: خفظ تنوع و افزونگی مدیریت ارتباط مدیریت بازخودها ترویج تفکر سیستمی تشویق یادگیری و توسعه مشارکت در مدلهای مختلفی که برای تاب آوری سازمنی ارائه میکند معیارهای گوناگونی را در ایجاد این مفهم دخیل می دانند: مدیریت امنیت مدیریت ریسک مدیریت بخران و مدیریت اضطرار(مدل کارکردهای یکپارچه تاب آوری ) یکپارچگی رهبری چابکی و ارتباطات (مدل تابآوری نسبی ) زیر ساخت منابع فناوری دانش و اطلاعات (مدل تابآوری ترکیتی) تیزبینی(توانایی تشخیص اولویت) تحمل ابهام (توانایی تصمیم گیری و اقدام در زمان عدم قطعیت) خلاقیت و چابکی تحمل فشاز و یادگیری(مدل تاب آاوری جناغی) قابیت های رهبری و کارکنان دانش فرایند و زیر ساخت و انعطا پذیری و مقاونت (مثلثی تاب آوری) برخی از این موارد هستند
رویکرد مفهومی تاب آوری
با توجه به مفهوم کلی تاب آوری و تعریف‌های آن رویکرد های تاب آوری روشی برای درک سیستم‌های دینامیک، تعمل بین افراد و محیط ،چگونگی سازگاری و انطباق جوامع با مخاطرات و سوانح طبیعی و تبیین ابعاد اجتماعی و برای درک موضوعات مربوطه وابستگی منابع به کار برده می شود رویکرد های مفهومی تابآوری را می توان به سه دسته تقسیم کرد:
الف- تاب آوری در مفهوم پایداری؛ ب- تاب آوری در مفهوم بازیابی؛ ج- تاب آوری در مفهوم گذار
الف: تاب آوری بعنوان پایداری: رویکرد پایداری نسبت به تاب آوری، از مطالعات اکولوژیکی که تاب آوری را بعنوان توانایی بازگشت به حالت قبل تعریف می کند، بسط یافته است .این رویکرد ،تاب آوری را بصورت مقدار اختلالی که یک سیستم قبل از اینکه به حالت دیگری منتقل شود می تواد تحمل یا جذب کند، تعریف می شود. برخی محققان استانه ای را فراتر از آنچه جامعه سانحه زده قادربه بازگشت به حالت عملکردی خود نیست را در نظر می گیرند، چون یک جامعه تاب آوری دارای آستانه بالایی است و قادر به جذب فشار زیاردی قبل از اینکه از حد استانه اش بگذرد، است.
ب: تاب آوری بعنوان بازیابی: رویکرد بازیابی از تاب آوری در ارتباط با توانایی جامعه برای (بازگشت به گذشته ) از تغییر یا عامل فشار و برگشت به حالت اولیه آن است. تاب اوری در اینجا معیاری است که بعنوان زمان صرف شده یک جامعه برای بازیابی از تغییر اندازه گیری می شود. جامعه تاب آور قادر به برگشت نسبتا سریع به وضعیت قبلی است، درحالی که جامعه ای که تاب آوری کمتری دارد، ممکن است زمان بیشتری را صرف بازیابی خودکند یا اصولا قادر به بازیابی نباشد.
ج: تاب آوری بعنوان دگرگونی: این رویکرد بیشتر در ارتباط با تاب اوری اجتماعی و بعنوان ظرفیت جامعه برای واکنش به تغییر و به شکل سازگارانه بیان می کند که به جای بازگشت ساده بحالت قبل می تواند به معنای تغییر بحالت جدید که در محیط موجود پایدار تر است، باشد. رویکرد دگرگونی که تاب آوری برای درک چگونگی واکنشی که یک جامعه می تواند به شکل مثبت به تغییر نشان دهد، مفید است و می پذیرد که تغییر غیر قابل اجتناب است و به جای اینکه تغییر را یک عامل فشار بداند، آن‌را چیزی در نظر می گیرد که جامعه به آن برای احیا بحالت اصلی اش نیاز دارد . رویکرد تاب اوری به عنوان دگرگونی ویژگی دینامیکی جوامع و تعاملات انسان -اکوسیستم را می پذیرد و مسیر های پتانسیل چند گانه درون آنها را قبول می کند .
رویکرد های تاب آوری شهری
۱-پایداری: این رویکرد از مطالعات اکولوژیکی که تاب اوری را توانایی بازگشت به حالت قبل تعریف می کند تاب آوری را به صورت مقدار اختلالی که یک سیستم قبل از اینکه به حالت دیگری منتقل شود می تواند تحمل یا جذب کند تعریف می کند.
۲-بازیابی: بازیابی از تغییر یا عامل فشار و"بازگشت به گذشته" این رویکرد درباره توانایی جامعه برای برگشت به حالت اولیه ان است و معیاری است که با زمان صرف شده، یکجامعه برای بازیابی از تغییر اندازه گیری می شود.
۳- دگرگونی: بیشتر در ارتباط با تاب آوری اجتماعی وبه عنوان ظرفیت جامعه برای واکنش به تغییر شکل سازگارانه به کار می رود که به جای بازگشت ساده به حالت قبل می تواند به معنای تغییر به حالت جدید باشد که در محیط موجود پایدارتر است .این رویکرد بیشتر در ارتباط با سازگاری و انطباق جوامع با حوادث است . همچنین در سیستم اجتماعی اکولوژیک تاب‌آاور، اختلال یا سانحه، پتانسیلی را برای ایجاد فرصت جهت تجربه کارهای جدید برای نواوری و توسه پایدار ایجاد می کند، که با مفاهیمی مانند نوسازی ،احیا و خود سازماندهی همراه است .
ابعاد و شاخص های تابآوری شهری
از آنجایی که تاب آوری همه بخش‌ها و ملاحظات شهری را در بر می گیرد، ابعادی که برای این امر تعریف شده است نیز در همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی، کالبدی، برنامه ریزی در نظر گرفته شده است که به صورت مختصر به هر یک از انها پرداخته می شود.( نامجویان و همکاران ۱۳۹۶ )
تاب آوری اجتماعی: مولفه ای است که از تفاوت ظرفیت اجتماعی در بین جوامع بدست می آید . این بعد از تاب آوری در دل خود ابعاد اقتصادی ،سیاسی، قضایی، نهادی و اجتماعی را دارا است. یک اجتماع تاب‌آور قادر به پاسخگویی به تغییرات یا استرس ها به شیوه ای مثبت است. همچنین می تواند عملکرد های اصلی خود را علیرغم تنش هایی که وجود دارد به عنوان یک کلیت حفظ کند. رویکرد تاب آوری اجتماعی روشی برای درک سیستم های پویایی است که با تعاملات بین مردم ومحیط زیست در ارتباط هستند. تاب آوری اجتماعی دورنمای مفیدی برای درک تصمیمات مدیریتی و تغییرات مربوط به منابع طبیعی است به طور خاص تر تاب آوری اجتماعی با دارا بودن سه ویژگی که وجوه پاسخگویی مردم به حوادث غیر مترقبه را شامل می گردد ،شناخته می شود .این سه جنبه ( وجه ) عبارتند از مقاونت ،بازیابی و خلاقیت اجتماعی که تاب آوری بالایی برخوردار باشد ظرفیت نمایش هر سه ویژگی ذکر شده در بالا را نیز دارد. Maguir-Hagen-۲۰۰۷:۱۷)) مفهوم تاب آوری اجتماعی به خودی خود همان نگرانیهای مفهوم تاب آوری را دارد و بعلاوه بخاطر اختلاف در تعریف اجتماع پیچیدگی خاصی نیز دارد. به طور نمونه یک اجتماع موجودیتی است که مرزهای جقرافیایی و سرنوشت مشترک دارد. جوامع از محیط های ساخته شده طبیعی، اجتماعی و اقتصادی که به طرق پیچیده بر هم تاثیر می گذارند، تشکیل می شوند. همانگونه که تاب اوری می تواند در سطوح مختلف تحلیل و درک شود تاب آوری اجتماعی نیز دارای سطوحی است. ( معصومی ۱۳۹۴)
تاب آوری اقتصادی: در اقتصاد تاب اوری به عنوان واکنش و سازگاری ذاتی افراد و جوامع در برار مخاطرات به طوریکه آن ها را قادر به کاهش خسارات زیانهای بالقوه ناشی از مخاطرات سازد تعریف می شود،بنابراین تاب آوری اقتصادی دارای پیامدهایی بر روی هر پنج خاصیت تاب آری است پیش بینی، مقاومت (پایداری)، جذب، پاسخگویی یا انطباق و بازیابی تاب اوری اقتصادی ساختار و عملکرد پیش از شوک را حفظ خواهدکرد. در واقع تاب آوری اقتصادی پیوستگی نزدیکی با استاندارد به کار رفته در خصوص تعادل در مسیر اصلی اقتصاد دارد.
تاب آوری نهادی: در این بعد ویژگی های فیزیکی سازمان ها از جمله تعداد نهاد های محلی، دسترسی به اطلاعات، نیروها و افراد اموزش دیده و داوطلب، پایبندی به دستور العمل های مدیریت بحران، به هنگام بودن قوانین و مقررات بازدارنده و تشویقی به ویژه در امر ساخت و ساز و مسکن، تعامل نهاد های محلی با مردم و نهاد های دولتی، رضایت از عملکرد نهاد ها ونحوده مدیریت یا پاسخگویی به سوانح نظیر ساختار سازمانی، ارزیابی می شود. (رضایی ۱۳۸۹)
تاب آوری کالبدی- محیطی(زیر ساختی ): بعد کالبدی– محیطی(زیر ساختی )، اساسا ارزیابی واکنش جامعه و ظرفیت بازیابی بعد از سانحه نظیر پناهگاه، واحد های مسکونی خالی یا اجاره ای و تسهیلات سلامتی را شامل می شود. همچنین این شاخصها ارزیابی کلی از مقدار اموال خصوصی، ممکن است در برابر خسارت دائمی و زیانهای اقتصادی احتمالی، به شکل ویژه های اسیب پذیر باشند .در اختیار قرار می دهد. یکی از مهم ترین زیر ساختهای آسییب پذیر، خانه های کم دوام هسنتد که یک حادثه فاجعه بارحساس می باشند.
باتوجه به ابعاد تاب اوری ظرفیت سازگاری یا انطباق شاخص ارتباط یا اتصال (بخش های مختلف سیستم اجتماعی) اسیب پذیری سلامت خانوار و جمعیت خدمات فرهنگ کاهش خشونت و نا امنی و جرم و جنایت شهری ظرفیت یادگیری و اگاهی تنوع طبقات اجتماعی خلاقیت و نواوری کاردانی و توانایی منابع انسانی سرعت پاسخ گویی به موقع سرمایه اجتماعی معیشت و زیست پذیری استراتژی ها وسیاست های اقتصاد شهری شاخص ارتباط یا اتصال (بخش های مختلف سیستم اقتصادی) ثروت و اشتغال تنوع اقتصادی تنوع شاخص ارتباط یا اتصال (بخش های مختلف سیستم زیست محیطی سلامت آب و هوا و خاک طراحی تطبیقی (شاخص کیفیت محیط شهری از طریق نقش طراحی و سازماندهی فضا زیر ساخت شهری خدمات اکو سیستمی(مدولار) پیمانه ای بودن و قابلیت اندازه گیری استحکام (مقاومت عناصر و مولفه های فیزیکی شهر مثل راه ها و ساختمان ها ظرفیت سازگاری یا انطباق افزونگی پایداری سرمایه طبیعی مهارت ها و ساختار های نهادی سیاست های تصیمم سازی و تصمیم گیری مدیریت یکپارچه تنوع سطوح سازمانی و ارتباط میان سازمانی شاخص ارتباط یا اتصال (بخش های مختلف سیستم سازمانی و نهاد ها ظرفیت سازگاری یا انطباق سرعت پاسخگویی به موقع را می طلبد.
موانع و مشکلات در ارتقاء سطح تاب آوری
۱-آگاهی و شناخت کم سازمانها از محیطی که در آن فعالیت می کنند شامل مواردی از قبیل شناسایی حوادث بالقوه و بررسی پیامدهای آنها، به میزان منابع در دسترسی سازمان در مواجهه با بحران و انجام تعهدات سازمانی در رابطه با تمامی ذینفعان است.
۲-دومین مانع شناسایی نقاط آسیب پذیر کلیدی ومدیریت برانهاست .آسیب پذیری های کلیدی به اجزایی از یک سیستم سازمانی اشاره دارد که با از دست دادن و یا آسیب دیدن آن خسارت جبران ناپذیری به سازمان ومحدوده ان وارد می شود.
۳-سومین مانع عدم انطباق پذیری سازمان درشرایط بحرانی می باشد. ظرفیت انطباق پذیریی ،میزانی از فرهنگ و پویایی یک سازمان بوده که به موجب آن سازمان می تواند در کسب و کار عادی و روزمره خود و در شرایط بحرانی نیز تصمیم های به موقع و مناسب اتخاذ نماید.
۴- جایگزینی رابطه سالاری به جای شایسته سالاری، ترجیح دادن خواسته های شخصی براهداف سازمانی، تاثیر عوامل بیرونی در تصمیم گیری مدیران عالی و بهاء دادن به افراد زبان باز جاه طلب که فاقد پشتوانه علمی تجربی واستعدادلازم هستند، موجب سرخوردگی و خروج افراد خلاق وکارافرین از سیستم را درپی خواهد داشت.
۵-تاکید بی رویه بر پیروی از مقررات سرد و خشک سازمان هاودل بستن به امارهای غیر واقعی
۶-افزایش روز افزون جمعیت شهری در کلان شهر ها بویژه در تهران به علت بروزحوادث طبیعی و انسانی در سایر نقاط کشور که موجب تسریع مهاجرت و افزایش حاشیه نشینی وایجاد شغل های کاذب
۷-کمبود منابع مالی پایدار با توجه به تورم روز افزون و افسار گسیخته جهت تامین امکانات رفاهی همگانی وزیرساخت های مناسب شهری.
۸-گسترش ویروس کرونا که موجب کاهش توانایی وساعات کار پرسنل جهت ارائه خدمات به شهروندان.
۹- مشکل نقدینگی: بدهی سنگین که مدیریت اسبق شهرداری تهران به جا گذاشته است
۱۰- بعلت شیوع کرونا اکثر شهروندان شغل خود را از دست داده وتوان پرداخت بموقع عوارض شهرداری تهران که ماحصل نقدینگی است را ندارند.
۱۱-وجود شغل های کاذب وسدمعبر که موجب بی نظمی درسطح شهر وآلودگی های سمعی، بصری ومشکلات ترافیکی به همراه دارد.
۱۲-هزینه سنگین خدمات ونگهداشت شهر(رفت وروب وحمل زباله) که بخش زیادی از درآمد شهرداری را به خوداختصاص داده
۱۳-اطلاع رسانی، دادن اگاهی لازم، فرهنگ سازی، آموزش، تلاش وپی گیری جهت تفکیک اساسی زباله در مبداء
۱۴-نوسازی بافت فرسوده که تراکم جمعیت آن سه برابرمتوسط شهراست وقوع هرمخاطره ای طبیعی و مصنوعی درآن، تعدادبیشتری ازشهروندان را درگیر خواهدکرد وتوجه ویژه ای را می طلبد.
نتیجه گیری
مسائل هرروزپیچیده تر می شوند و برای حل آنها نیازبه استفاده از تفکر و تحلیل نقادانه(توسط دیگران برمبنای مسئولیت اجتماعی)، خلاقیت،"مهارت مدیریت انسان ها"، (هماهنگی وسازگاری اجتماعی) و به کارگیری هوش احساسی/عاطفی(جهت برخورد با مسائل وفرازو نشیب های امورات را نشان داده وموجب ارتباط بهتری با اطرافیان برقرارکرده ومسئولیت پذیری بیشتری را درپی خواهدداشت) و با اضافه شدن مهارت قضاوت کردن مسائل و اتفاقات پیرامون ومهارت تصمیم گیری، برای مدیریت وساختن دنیای جدیدی نقش حیاتی خواهد داشت. تاب آوری با همیاری، مشارکت مدنی، تعامل، یک رنگی و مساوات از عوامل دیگر افزایش محسوب می شود که با رعایت اصول و قوانین زیست محیطی و اجرای آن و استقاده از انرژی های غیر فسیلی و اجرای قوانین شهرسازی و تمرکز زدایی بسط و توسعه امکانات به تمامی نقاط دور دست شهر دادن اموزش های لازم به پرسنل شهرداری بویژه پرسنل مدیریت بحران و جلوگیری از هر گونه بی عدالتی در تمامی زمینه ها موجب ارتقاء تابآوری شهروندان، پرسنل، مدیران، شهرداری و شهر را به همراه خواهد داشت. شهرداری تهران در چندین جبهه در حال مبارزه با مشکلات یاد شده است که تاحدودی بر آنها فائق آمده و علاوه بر آن توانسته بخش عمده ای از تهدیدها را به فرصت تبدیل کند.
منابع:
۱-چراغی، مهدی، جعفریان، زهرا، عباسی، جواد و بدری سید علی، ( ۱۳۹۲ )، ارزیابی اثر بخشی اجرای طرح هادی روستایی در افرینش سکونت کاه های روستایی سرزنده مطالعه موردی دهستان غنی بیگ لو شهرستان زنجان
۲-رضایی، محمد رضا(۱۳۸۹ )، تبیین تاب اوری اجتماعات شهری به منظور کاهش اثرات سوانح طبیعی(زلزله ) مطالعه موردی کلان شهر تهران
۳-رفعیان، مجتبی، رضایی، محمد رضا، عسگری، علی، پرهیزکار، اکبر و سیاوش شایان، (۱۳۹۰ )، تبیین مفهومی تاب آوری و شاخص سازی آن در سوانح اجتماع محور، فصل نامه برنامه ریزی و آامایش فضا، دوره ۱۵، شماره ۴ (پیاپی ۷۲ )
۴-فرخ نامجویان فرخ، رضویان، محمد تقی، سررو رحیم، ( ۱۳۹۶ ) تاب آوری شهری چهار چوب الزام آور برای مدیریت آینده شهرها
۵-فلاح، مسعود، محمد مسعود و اسد اله نوایی، (۱۳۹۳ ) نقش طراحی فضاهای شهری انعطاف پذیر و تاب آور در مدیریت بهران
۶-قدیری، محمود ( ۱۳۸۹)، تبیین افراغ اجتماعی فضایی– اسیبپذیری کلان شهر تهران در برابر زلزله مخاطرات طبیعی(داخل زلزله)
۷-معصومی ، ندا ، ( ۱۳۹۴ ) ، تاثیر سبک زندگی در انعطاف پذیری شهری
۸-قدیری، محمود رکن الدین افتخاری، عبد الرضا، شاعران، سیاوش پرهیزکار، اکبر( ۱۳۹۱ )، تبیین تمرکز اجتماعی– فضایی آسیب پذیری شهر تهران در برابر زلزله، مدرس علوم انسانی – برنامه ریزی و امایش فضایی دوره شانزدهم
۹- محمدی سرین دیزج، مهدی احد نژاد رشدی،( ۱۳۹۵ )، ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی شهری در برابر مخاطرات زلزله مورد مطالعه: شهر زنجان
کد خبر 582389 برچسب‌ها همشهری محله حوادث - آتش سوزی برنامه ریزی مناطق شهری اجتماعی شهرمنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: همشهری محله حوادث آتش سوزی برنامه ریزی مناطق شهری اجتماعی شهر بخش های مختلف سیستم تاب آوری اجتماعی تاب آوری شهری مدیریت بحران آوری سازمانی برنامه ریزی تاب آوری تاب آوری تاب آوری شهرداری ها تصمیم گیری مفهوم تاب سازمان ها تاب اوری حالت قبل زیر ساخت بحران ها برای درک چالش ها نهاد ها بخش ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۰۸۸۸۳۲۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
افزایش جابه‌جایی درختان در دوره زاکانی
آفتاب‌‌نیوز :
در دوره کنونی مدیریت شهری تهران، هر از چند گاهی شاهد انتشار خبر‌هایی درباره قطع، جابه‌جایی یا خشک شدن درختان در نقاط مختلف پایتخت هستیم که بررسی‌ها نشان می‌دهد در برخی موارد، خود مدیریت شهری که متولی اصلی حفظ درختان است، زمینه‌ساز بروز آسیب به ریه‌های شهر تهران شده است؛ به نحوی که در ماجرای قطع درختان بوستان‌های جوانمردان، پای یکی از پیمانکاران زیر نظر شهرداری در میان بود. همچنین در موارد دیگری نظیر خشک شدن گسترده درختان در پارک‌های جنگلی اطراف تهران نیز ضعف مدیریت شهری در نگهداشت درختان و عدم تامین به‌موقع آب مورد نیاز آنها به همراه نظارت ضعیف شهرداری بر عملکرد پیمانکاران بوستان‌ها، باعث خشک شدن تعداد زیادی از درختان شده است.
براساس گزارشات منتشرشده در صحن شورای شهر تهران، در مجموع بیش از ۱۲ هزار درخت در سه بوستان جنگلی سرخه‌حصار، چیتگر و لویزان خشک شده‌اند که به گفته مسئولان اداره‌کل منابع طبیعی استان تهران، قصور مدیریت شهری در نگهداشت و آبیاری این درختان باعث خشک شدن تعداد زیادی از آنها، بر اثر ابتلا به انواع آفات و بیماری‌ها شده است. ضمن این که در دو سال و نیم سپری‌شده از دوره فعلی شهرداری تهران، در موارد مختلفی شاهد قطع شدن یا آسیب دیدن درختان موجود در سطح شهر در حین انجام عملیات ساختمان‌سازی بوده‌ایم و در مواردی مثل قطع درختان در خیابان ولیعصر (عج) و سایر معابر تهران نیز مشاهده کرده‌ایم که شهرداری نتوانسته است نظارت لازم را برای پیشگیری از بروز این اتفاقات داشته باشد.
در این میان در برخی از پروژه‌های عمرانی انجام‌شده توسط خود مدیریت شهری بخصوص در پروژه‌هایی نظیر احداث بزرگراه یا تقاطع غیرهمسطح نیز شاهد جابه‌جایی تعداد انبوهی از درختان بوده‌ایم؛ علاوه بر این، در دوره فعلی شهرداری تهران، تعداد زیادی درخت توسط نهاد‌های دولتی و عمومی مستقر در پایتخت قطع یا جابه‌جا شده‌اند که شهرداری نتوانسته است اقدام خاصی برای جلوگیری از وقوع این تخلفات انجام دهد؛ از جمله این موارد می‌توان به تخلف دانشگاه الزهرا (س) و دانشگاه تهران در قطع درختان و همچنین تخلفاتی مانند قطع گسترده درختان در مجموعه ورزشی انقلاب یا کاخ سعدآباد اشاره کرد که همگی با انفعال مدیریت شهری روبه‌رو بوده‌اند.
حساسیت‌های مردم نسبت به لزوم حفظ درختان افزایش پیدا کرده است
در چنین شرایطی از «ناصر امانی» عضو شورای اسلامی شهر تهران درباره نگرانی‌ها از افزایش قطع، جابه‌جایی یا خشک شدن درختان پایتخت در دوره کنونی مدیریت شهری که از مهر ۱۴۰۰ آغاز شده است، پرسدیم و او نیز در پاسخ به خبرنگار ایلنا توضیح داد: هم قطع شدن و هم خشک شدن درختان در دوره‌های گذشته مدیریت شهری نیز رخ داده است و نمی‌توان گفت که این مساله الزاما در دوره فعلی بیشتر شده، اما مساله‌ای که اکنون تا حدودی نگران‌کننده شده است و باید تدبیری جدی برای جلوگیری از آن اندیشیده شود، موضوع قطع درختان توسط نهاد‌های دولتی و عمومی مستقر در شهر تهران است.
نماینده مردم تهران در پارلمان شهری با بیان این که درباره موضوع قطع درختان در سطح پایتخت نمی‌توان چندان به مردم عادی خُرده گرفت، اظهار داشت: در پرونده‌های کمیسیون ماده ۷۷ که مربوط به رسیدگی به شکایات شهروندان درباره جریمه‌های وضع‌شده برای آنها پیرامون قطع درختان است، مشاهده می‌کنیم که بیشتر مردم یا از قوانین و مقررات اطلاع کافی ندارند یا وقتی می‌خواهند در ملک خود تغییر کاربری یا ساخت‌وساز انجام دهند، درباره نحوه نگهداری از درختان آگاه نیستند. در واقع، عمدتا عدم اطلاع و آگاهی مردم باعث قطع درختان توسط آنها می‌شود و به‌ندرت شهروندانی پیدا می‌شوند که عمدا این کار را انجام می‌دهند. البته در مواردی که ثابت شود یک شخص به صورت عمدی دست به قطع درختان زده است، حتما حداکثر جریمه برای او در نظر گرفته می‌شود.
وی در ادامه خاطرنشان کرد: بیش از آن که شهروندان عادی در موضوع قطع درختان در تهران مقصر باشند، این نهاد‌های عمومی و دولتی هستند که به‌راحتی این کار را انجام دهند. خوشبختانه در حال حاضر حساسیت‌های مردم نسبت به لزوم حفظ درختان و فضای سبز شهری افزایش پیدا کرده است و به محض این که خبر یا تصویری درباره قطع درختان یا حتی احتمال قطع شدن یک یا چند درخت در سطح شهر یا در محوطه تحت مدیریت یک نهاد دولتی منتشر می‌شود، افکار عمومی به‌شدت موضوع را پیگیری می‌کنند که جای تقدیر دارد.
تعداد زیادی از درختان جابه جا شده است
امانی با بیان این که حجم جابه‌جایی درختان در سطح شهر در دوره کنونی مدیریت شهری در مقایسه با دوره‌های قبلی بیشتر شده است، عنوان کرد: در دوره فعلی مدیریت شهری در موارد بسیاری شاهد آن بوده‌ایم که شهرداری تهران برای ایجاد تقاطع‌های غیرهمسطح یا دوربرگردان‌ها اقدام به جابه‌جایی تعداد زیادی از درختان بوستان‌ها یا درختان حاشیه بزرگراه‌ها کرده است. البته در پرونده‌هایی که خود شهرداری برای اجرای یک پروژه عمرانی درختان را جابه‌جا میکند، حتما موافقت کمیسیون ماده ۷ نیز اخذ می‌شود، اما بالاخره این موضوع برای مردم حساسیت‌برانگیز است، بخصوص که در برخی موارد می‌توان با جابه‌جایی تعداد کمتری از درختان، پروژه عمرانی مد نظر شهرداری را انجام داد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: جابه‌جایی درختان در پروژه‌های عمرانی توسط خود شهرداری و همچنین قطع درختان توسط بعضی نهاد‌های دولتی باعث شده است که حساسیت‌های شهروندان نسبت به موضوع قطع یا جابه‌جایی درختان در سطح شهر تهران بیشتر شود که البته این حساسیت‌ها به حفظ محیط‌زیست پایتخت کمک میکند. این در حالی است که متاسفانه تا کنون پیگیری‌های شورای شهر برای روشن شدن مسائل در پرونده‌های مربوط به قطع یا جابه‌جایی درختان توسط برخی دستگاه‌های عمومی کشور نظیر آنچه در پادگان ۰۶ ارتش یا کاخ سعدآباد مشاهده کرده‌ایم، هنوز به جایی نرسیده است؛ اگرچه پیگیری‌های ما همچنان ادامه دارد.
وی با اشاره به آسیب‌های احتمالی ناشی از جابه‌جایی درختان در فرآیند اجرای پروژه‌های عمرانی خاطرنشان کرد: شورای شهر تهران چند مرتبه به شهرداری تذکر داده است که اولا باید میزان جابه‌جایی درختان در پروژه‌های عمرانی به حداقل برسد، ثانیا باید اطلاع‌رسانی کافی به مردم داده شود تا عموم شهروندان بدانند درختانی که به خاطر اجرای پروژه‌های ترافیکی نظیر ایجاد دوربرگردان یا تقاطع غیرهمسطح از یک نقطه شهر برداشته می‌شوند، دقیقا در کدام نقطه دیگر شهر دوباره کاشته می‌شوند.
دست شهرداری برای برخورد با قطع‌کننده درختان بسته است
امانی در پاسخ به این سوال که شهرداری تهران چه اقداماتی را می‌تواند برای جلوگیری از قطع درختان توسط نهاد‌های دولتی و عمومی انجام دهد، یادآور شد: متاسفانه دست شهرداری برای برخورد با دستگاه‌هایی که اقدام به قطع یا جابه‌جایی درختان می‌کنند، بسته است؛ به طور مثال در موضوع قطع درختان در کاخ سعدآباد نیز شهرداری نتوانست از وقوع تخلف جلوگیری کند، بلکه بعد از قطع شدن درخت‌ها به دستگاه قضایی شکایت کرد.
عضو شورای اسلامی شهر تهران ادامه داد: در مواردی که دستگاه‌های دولتی و عمومی در محوطه‌های تحت مدیریت خود اقدام به قطع درختان می‌کنند، مامور شهرداری اجازه ورود ندارد و مدیریت شهری در بهترین حالت می‌تواند از دستگاهی که این اقدام را انجام داده است، در مراجع قضایی شکایت کند؛ به عبارت دیگر، در موضوع برخورد شهرداری با نهاد‌هایی که اقدام به قطع درختان می‌کنند یا پیشگیری از وقوع این تخلف توسط دستگاه‌های دولتی و عمومی، خلأ قانونی وجود دارد، اما درباره برخورد با مردم، قانون‌گذار دست شهرداری را به طور کامل باز گذاشته است و مدیریت شهری با شهروندانی که درختان را قطع می‌کنند، برخورد میکند، اما درباره نهاد‌های دولتی نمی‌تواند برخورد قاطعی انجام دهد.
وی همچنین تاکید کرد: متاسفانه ابزار و ضمانت‌های لازم برای برخورد قاطع با نهاد‌های دولتی و عمومی که در سطح شهر تهران اقدام به قطع درختان می‌کنند، در اختیار شهرداری قرار ندارد و حتما باید قوانین و مقررات موجود در این زمینه اصلاح شود.
روند کاشت و نگهداشت درختان تهران طبق برنامه‌ریزی بلندمدت پیش نمی‌رود
«وحید اعتماد» دانشیار گروه جنگلداری دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، اما در گفتگو با خبرنگار ایلنا معتقد است که مساله قطع، جابه‌جایی، خشک شدن یا آسیب دیدن درختان پایتخت، ریشه‌هایی در نحوه عملکرد و سیاست‌گذاری‌های فعلی و گذشته مدیریت شهری تهران دارد. از نظر او، یکی از مهمترین عواملی که به قطع درختان در نقاط مختلف شهر تهران دامن می‌زند، این است که روند شهرسازی در بسیاری از نقاط پایتخت از گذشته براساس الگو‌های مدون و برنامه‌ریزی‌های مبتنی بر آینده بلندمدت پیش نرفته است و به همین دلیل، بعضا شاهد آن هستیم درختکاری‌هایی که در دهه‌های قبل در یک نقطه از شهر انجام شده، اکنون بر سر راه اجرای یک پروژه عمرانی یا تکمیل یک بزرگراه قرار گرفته است و شهرداری الزاما باید آن درختان را جابه‌جا کند، زیرا از قبل برنامه‌ریزی نشده بود که درختان مد نظر در جایی کاشته شوند که بعدا احتمال کشیدن بزرگراه، تعریض خیابان یا انجام دیگر پروژه‌های عمرانی در آن وجود نداشته باشد.
عضو هیات علمی دانشگاه تهران در توضیح بیشتر در این زمینه گفت: یکی از وظایف شهرداری تهران حفظ محیط‌زیست و توسعه فضای سبز شهر است و مسئولیت کاشت و نگهداری از درختان سطح شهر نیز برعهده این نهاد قرار دارد. اما وقتی شاهد آن هستیم که در خود شهرداری، از دوره‌های قبلی مدیریت شهری گرفته تا کنون، روند کاشت و نگهداشت درختان براساس برنامه‌ریزی‌های بلندمدت پیش نرفته است، نمی‌توان انتظار داشت که در بخش‌هایی از شهر که مدیریت آن برعهده شهرداری قرار ندارد، نظیر دانشگاه‌ها، پادگان‌ها، اماکن دولتی، مراکز تاریخی و گردشگری و…، درختکاری‌ها طبق رویکرد آینده‌نگرانه انجام شده باشد. به همین دلیل است که در سال‌های اخیر بار‌ها شاهد آن بوده‌ایم که در یک دانشگاه، موزه، اداره و حتی در یک بوستان زیر نظر خود شهرداری، تعدادی از درختان برای انجام ساخت‌وساز یا اجرای یک پروژه عمرانی، جابه‌جا یا حتی قطع شده و برخوردی جدی هم با متخلفان صورت نگرفته است.
وی افزود: اگر سیاست کلی شهرداری بر این اصل استوار باشد که وقتی اجرای یک پروژه عمرانی، جابه‌جایی تعدادی درخت را اجتناب‌ناپذیر کند، در عوض تعداد بیشتری درخت در یک نقطه دیگر کاشته شود، جابه‌جایی درختان در آن پروژه اشکالی ندارد، البته به شرطی که اجرای پروژه عمرانی مد نظر برای رفاه حال شهروندان ضرورت داشته باشد.
شهرداری نباید بدون توجه به دانش کارشناسی، درختان را جابه‌جا کند
اعتماد همچنین به آسیب‌های فرهنگی ناشی از زمینه‌سازی قطع یا جابه‌جایی درختان توسط شهرداری به عنوان نهاد متولی حفظ فضای سبز شهر تهران اشاره کرد و اظهار داشت: وقتی خود شهرداری در شرایط غیرضروری اقدام به جابه‌جایی درختان کند، این فرهنگ غلط در بین مردم گسترش می‌یابد و افراد عادی نیز بدون ترس و نگرانی، ممکن است دست به قطع درختان بزنند. در واقع، شهرداری خودش متولی حفظ محیط‌زیست شهر است و نباید در هیچ پروژه‌ای بدون توجه به خرد جمعی، دانش کارشناسی و آنچه به عنوان خواست عمومی توسط سازمان‌های مردم‌نهاد یا گروه‌های مردمی مطرح می‌شود، اقدام به قطع یا جابه‌جایی درختان کند. ضمن این که وقتی تعدادی درخت جابه‌جا می‌شود، باید به شهروندان اطلاع‌رسانی کافی شود که اولا این درختان در چه نقطه‌ای مجددا کاشته شده و ثانیا با کاشت درختان جدید، چقدر به بهبود وضعیت فضای سبز شهر کمک شده است.
دانشیار دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران ادامه داد: اگر شهرداری درباره جابه‌جایی درختان به مردم توضیح کافی ندهد، سرمایه اجتماعی‌اش آسیب می‌بیند و این مساله سبب می‌شود که حساسیت شهروندان نسبت به اتفاقات مشابه بسیار بالا برود و شاهد بروز واکنش‌های گسترده‌ای در سطح جامعه نسبت به مدیریت شهری باشیم. همچنین باید توجه داشت که احتمال بروز آسیب برای درختان در فرآیند جابه‌جایی آنها وجود دارد و این‌طور نیست که جابه‌جا شدن یک یا چند درخت، هیچ آسیبی به هیچ کدام از آنها نزند. به همین دلیل است که حتما باید هم‌زمان با جابه‌جایی درختان بالغ از یک نقطه به نقطه دیگر، باید تعداد مشخصی نهال جوان در یک نقطه سوم کاشته شود که سرانه فضای سبز شهری کاهش پیدا نکند. البته طبیعتا اگر عملیات جابه‌جایی توسط افراد مجرب و زیر نظر متخصصان انجام شود، احتمال آسیب به درختان کمتر می‌شود.
وی در پایان تصریح کرد: متاسفانه مسئولان دوره کنونی شهرداری تهران نسبت به حفظ محیط‌زیست شهر، رویکرد جامع‌نگرانه و آینده‌نگرانه‌ای ندارند، به نحوی که در حین اجرای پروژه‌های عمرانی و صدور مجوز برای ساخت‌وساز در نقاط مختلف شهر، توجه چندانی به لزوم رعایت ضوابط زیست‌محیطی و پیوست‌های اجتماعی نمی‌شود. البته مسئولان شهرداری بار‌ها از توجه به محیط‌زیست و تلاش برای افزایش سرانه فضای سبز شهری صحبت کرده‌اند، اما در بعضی موارد از جمله درباره صدور مجوز برخی ساخت‌وسازها، اقداماتی را انجام داده‌اند که به زیرساخت‌های لازم برای حفظ محیط‌زیست شهر آسیب زده است.
منبع: خبرگزاری ایلنا
اعلام محدودیت های ترافیکی پایان هفته در جاده های شمالی کشور