به نقل از «اقتصاد آنلاین»

فقر و نابرابری؛ بلایای خانمان سوز اقتصاد ایران/ یارانه پنهان انرژی ظلمی عیان به طبقه فقیر

تاریخ انتشار: ۱۹ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۲۶۵۶۷۱

اقتصادآنلاین - محمدباقر طغیانی؛ در برنامه اقتصاد ایران در گذار از بحران که هر هفته چهارشنبه ساعت ۲۰ بصورت زنده از صفحه اینستاگرام اقتصاد آنلاین و با حضور محمدصادق الحسینی و علی مروی، کارشناسان اقتصاد ایران برگزار می‌شود هر هفته یکی از چالش‌های پیش روی اقتصاد ایران مورد بحث وگفتگو قرار می‌گیرد. در ادامه شرح گزارش نیمه دوم قسمت شانزدهم این برنامه که در تاریخ دوازدهم اسفندماه برگزار شد و به واکاوی بحث فقر و نابرابری در ایران و راهکارهایی برای خشکاندن ریشه ‌های آن می‌پردازد، ارائه شده است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

 

فقر در ایران و جهان

 همانطور که در قسمت قبل بیان شد؛ روند رشد درآمد سرانه در ایران تا قبل از سال ۲۰۱۰ با کشور ترکیه تفاوت جدی نداشته‌است. اما بعد از آن به دلیل تحریم‌ها به شدت روبه کاهش گذاشته است. از سمت دیگر، روند فقر بعد از جنگ تحمیلی در ایران به شدت کاهشی بوده و طبقه‌ی متوسط در کشور شروع به رشد کرده‌است تا جایی که جمعیت فقیر ایران که بیش از ۶۰ درصد جمعیت در سال‌ ۱۳۵۰را تشکیل داده و به ۱۰ درصد در قبل از تحریم‌ها رسیده‌است.

اما برای درک وضعیت فعلی ایران، در ابتدا نسبت جمعیت فقیر به کل جمعیت در کشورهای مختلف را با ایران مقایسه می کنیم.

همانطور که مشاهده می شود بر اساس آمار بانک جهانی و با استفاده از معیار نرخ برابری قدرت خرید و در نظر گرفتن ۵.۵ دلار درآمد روزانه به عنوان خط فقر در جهان،۱۲.۹ درصد از کل جمعیت ایران را طبقه فقیر تشکیل می دهند. ایران در کنار ترکیه کمترین جمعیت فقیر را در منطقه به خود اختصاص داده‌است و از این منظر رتبه ۵۳ جهانی را دارد. رتبه ایران در بین کشورهای با درآمد بالاتر از متوسط جهانی هم برابر با ۲۲ است که وضعیت نسبتاً مناسبی را در بین این کشورها نشان می دهد. نرخ برابری قدرت خرید یا PPP نشان دهنده قدرت خریدی برابر با قدرت خرید در کشور آمریکاست که به گفته بانک جهانی در ایران به ازای هر دلار برابر با حدود دو هزار و ۷۰۰ تومان است. 

نابرابری در ایران و جهان

مناسب ترین شاخص برای درک اوضاع نابرابری در دنیا ضریب جینی و شاخص نابرابری توسعه نیروی انسانی است. در ادامه وضعیت نابرابری را در ایران را با کشورهای دیگر جهان مقایسه می کنیم.

ضریب جینی یا همان میزان توزیع درآمد و ثروت به عنوان اصلی ترین شاخص نابرابری در دنیا به حساب می آید. عدد صفر و یک در این شاخص به ترتیب حاکی از عدم وجود نابرابری و نابرابری کامل در یک کشور است. به عبارت دیگر هرچه این شاخص به عدد یک نزدیک تر باشد نابرابری بیشتر و هرچه به عدد صفر نزدیک باشد نابرابری کمتری را نشان می دهد. طبق آمار بانک جهانی، ایران با ضریب جینی ۰.۴۱ رتبه۸۱ در جهان را از این جهت دارد. مقایسه ایران با آمریکا، روسیه و چین حاکی از شباهت وضعیت ایران با این کشورهاست. شاخص نابرابری نیروی انسانی هم که شاخصی برای سنجش توزیع امکاناتی مانند آموزش و بهداشت است گویای وضعیت بهتر ایران به نسبت همه کشورهای منطقه و رتبه۵۵ در دنیاست.

همانطور گفته شد ضریب جینی در ایران عدد نسبتاً مناسبی را در مقایسه با بسیاری از کشورها نشان می دهد اما با مقایسه روند آن می بینیم وضعیت این شاخص در سال های گذشته بدتر شده است.

روند ضریب جینی در ایران حاکی از بهبود این ضریب در بعد از انقلاب است. به خصوص پس از هدفمند سازی یارانه ها که این شاخص به پایین ترین میزان در بعد از انقلاب رسید.

علل فقر و نابرابری در ایران

به طور کلی علل زیادی برای فقر می توان برشمرد. یکی از اصلی‌ترین عوامل، رشد پایین اقتصادی در کشور است. علت تاثیر تحریم ها بر روی گسترش فقر را می توان با اثر مخرب آنها بر رشد اقتصادی کشور تعریف کرد. عامل دیگر اثرگذار بر روی فقر، محیط کسب و کار نامساعد در کشور است. به عنوان نمونه وجود انحصارات شدید و غلبه‌ی پارادایم مجوز محوری باعث شده مکانیزم های رفع فقر مانند خوداشتغالی در جامعه به کار نیفتد. تورم به عنوان عامل دیگر فقر، شبیه به مالیاتی بدون پشتوانه‌ی قانون عمل می کند و اصابت بیشتر و ظالمانه‌تری به افراد با درآمد کمتر دارد. چنان چه در داستان فساد گفته شد، فساد هم یکی از پدیدآورندگان اصلی فقر در جامعه است. در برخی مواقع هم بعضی از افراد ممکن است به دلیل فقدان مهارت، انگیزه، ارتباطات لازم یا بدشانسی و ورشکستگی دچار فقر شوند.

برخی علل ایجاد فقر عمدتا منجر به ایجاد نابرابری نیز در جامعه می شود. در ادبیات اقتصادی عواملی مانند تکنولوژی، تجارت، آموزش، بهداشت و... را بر نابرابری موثر می‌شمرند. اما در ایران ماجرا کمی متفاوت است. وضعیت بهداشت و آموزش در ایران طی سال های اخیر پیشرفت زیادی داشته است و همین باعث شده تا بخش قابل توجهی از جمعیت از زیر خط فقر خارج شده و نابرابری از این حیث کاهش پیدا کند. اما یک سری عوامل دیگری باعث شده نابرابری کماکان بالاتر از حد معمول باشد. از قدیم حکومت ها سیاست‌های توزیعی به نفع یک سری افراد خاصی در قبال زمین یا آب داشته اند که باعث اختلاف درآمد این افراد از عموم مردم شده‌است. همانگونه که در قسمت فساد توضیح داده شد مجلس به عنوان اصلی‌ترین نظام تخصیصی یا موثرترین قوه تاثیرگذار بر نظام تخصیص منابع و رانت‌های عمومی باعث فاصله گرفتن از تخصیص بهینه منابع و درنتیجه نابرابری شده‌است. بحث بعدی سرکوب‌های گسترده‌ی قیمتی مانند تخصیص ارز ترجیهی چهار هزار و ۲۰۰ تومانی است که منجر به توزیع رانت وسیعی در اقتصاد شده‌است. نرخ سود حقیقی بانکی هم که به دلیل سرکوب، طی سالیان متمادی منفی مانده است و باعث شده تا گرفتن تسهیلات از بانک‌ها به یک عامل برای تشدید نابرابری تبدیل شود. نمودار پایین میزان تسهیلات اخذ شده دهکهای مختلف را نشان می دهد.

به دلیل سرکوب نرخ بهره حقیقی تسهیلات همیشه جذابیت داشته است و دهک دهم با فاصله زیاد، بیشترین میزان تسهیلات در سال ۱۳۹۸ را گرفته‌است. چهار دهک بعدی هرکدام تقریبا یک ششم دهک آخر تسهیلات گرفته‌اند و پنج دهک اول از گرفتن تسهیلات تقریباً بی بهره مانده‌اند. انحصار یا غلبه پارادایم مجوز محوری به معنای وجود فرصت شغلی فقط برای یک طبقه و تداوم آن عده‌ی دیگری را از این فرصت ها محروم کرده است و سبب نابرابری شده است. رشدهای بدون اشتغال به واسطه‌ی شومی منابع درآمدهای نفتی باعث شده تا کشور به سمتی برود که سرمایه‌گذاری‌ ها به نفع صاحبان سرمایه توزیع شود. نظام مالیاتی غیر سیستمی و فقدان مالیات بر درآمد باعث فساد، رشوه، فشار به بخش رسمی و عدم پرداخت مالیات توسط بخش غیررسمی شده است. تورم هم همانند اثر خود بر فقر، تشدید کننده نابرابری در جامعه است. در نهایت سیاست‌های ارزی و تجاری که منجر به ایجاد انحصار واردات برای طیف‌های خاص، از بین رفتن ظرفیت تجاری کشور و گرفتن فعالیت سالم تجاری از مرزنشینان شده و پدیده‌هایی مثل سوخت بری و کول بری از عوامل تشدید کننده نابرابری در کشور است. علل نامبرده مهمترین عللی هستند که در این سالیان کمک کرده تا نابرابری بیش از حد معمول باشد.

آسیب شناسی نابرابری در دوره های مختلف

 برای آسیب شناسی نابرابری در چهل سال اخیر به سراغ شاخص نسبت هزینه دهک دهم  به دهک اول می رویم. این شاخص مانند ضریب جینی است و برای اندازه‌گیری نابرابری در بسیاری از مطالعات استفاده می شود  و می گوید دهک دهم چند برابر دهک اول هزینه کرده‌است. 

همانطور که مشاهده می شود از زمان نخست‌وزیری میرحسین موسوی علیرغم ادعاهایی که می شود، بدترین وضعیت‌ را در این سال ها داشته است و می‌بینیم که دهک دهم به شدت بیش از دهک اول هزینه کرده‌است. در دوره ریاست جمهوری هاشمی این شاخص شروع به کاهش کرد و در دوره‌ی خاتمی عملاً روند آن ثابت بوده‌است. اما در دوره‌ی احمدی‌نژاد این شاخص توانست یک سقوط آزاد را تجربه کند و دوباره در دوره‌ی روحانی شروع به افزایش کرد. داستان فقر و نابرابری در ایران این است که به جای اینکه برای کاهش فقر و نابرابری رشد اقتصادی ایجاد کنیم، انحصار را برداریم، یارانه‌های ناعادلانه را عادلانه کنیم، نهادهایی مانند کمیته‌ی امداد و بهزیستی تاسیس نموده، ارز ترجیحی داده‌ایم و آب و برق و گاز را ارزان کرده‌ایم.

در صورتی که به اندازه‌ی کافی تولید و ایجاد ثروت در اقتصاد نباشد سیاست های حمایتی علاوه بر عدم تاثیر، اثر عکس نیز خواهد داشت. مهمترین فعالیتی که برای کاهش نابرابری در سال های اخیر صورت گرفته‌است طرح هدفمندسازی یارانه‌ها ‌است. این طرح با بازتوزیع مناسب درآمد در کشور، توانست امکان بهره مندی بیشتری را  برای فقرا ایجاد کند. هرچند ایراد این سیاست ها عدم همراهی با رشد اقتصادی بود و در صورت همراهی با رشد می توانست دوره‌ای طلایی برای اقتصاد ایران رقم بزند.

به طور کلی سیاست‌های کاهش نابرابری بیشتر در نظام مالیاتی مطرح می شود. بررسی میزان پرداخت مالیات هر دهک در ایران حاکی از پرداختی کم در دهک های بالاست.

هر چند بالاترین میزان مالیات در کشور را دهک های بالاتر می پردازند اما این میزان به نسبت متوسط آن در دنیا که دهک های بالا چندین برابر دهک های قبلی مالیات می دهند، عدد کمی را نشان می دهد.

بودجه حمایتی در نظر گرفته شده در بودجه سال ۱۴۰۰ برابر با ۹۰ هزار میلیارد تومان است. تنها در صورت اعطای نقدی این بودجه به افراد فقیر نفری ماهیانه ۴۰۰ هزار تومان به آنها می رسد که می تواند به میزان بالایی فقر را از بین ببرد. اما تاکنون با تخصیص اشتباه این نمونه بودجه ها دولت ها نتوانسته‌اند کارکرد مناسبی در این زمینه داشته باشند. بررسی جامعه هدف کمک نهادهای حمایتی حاکی از تخصیص مقدار زیادی از حمایت آنها به دهک های بالاست تا جایی که به ترتیب ۴۲ و ۵۲ درصد از درصد از افراد تحت پوشش کمیته‌امداد وبهزیستی، از دهک های بالای درآمدی بوده و نیازمند حمایت این نهادها نیستند. این باعث شده منابع صرف کسانی شود که نیازمند نیستند. راه حل اصلی فقر زدایی حل مشکل اشتغال و تورم در کشور است اما برای کوتاه مدت برنامه های فقر زدایی مبتنی بر پرداخت نقدی و جلوگیری از اتلاف در هزینه کرد بودجه های حمایتی است.

یارانه پنهان انرژی ظلمی عیان به طبقه فقیر

بخش عمده حمایت های دولت به صورت یارانه‌های کالایی داده می شود. در حال حاضر فقط در چهار حامل انرژی سالانه بیش از دو میلیون میلیارد تومان یارانه پرداخت می شود. وهمانطور که در نمودار زیر مشاهده می شود توزیع آن در بین دهک های مختلف درآمدی بسیار ظالمانه است.

به عنوان نمونه در یارانه‌ای که فقط برای بنزین پرداخت می شود بهره دهک دهم از آن در حدود۲۴ برابر بهره دهک اول از این یارانه است. نکته جالب ماجرا این است که هدف از تخصیص این یارانه ها حمایت از دهک های ضعیف بوده‌است این در حالی است که دهک‌های بالا ذینفعان اصلی آن هستند. اگر میزان یارانه‌ای که فقط به حامل های انرژی تخصیص داده می شود را بین مردم تقسیم کنیم به هر ایرانی چیزی در حدود۲۵ میلیون تومان در سال یا به عبارت دیگر حدود دو میلیون تومان در ماه می رسد. همانگونه که گفته‌شد بهترین نوع حمایت از فقرا یارانه نقدی است زیرا در این روش، خود فرد تصمیم می‌گیرد در چه زمینه‌ای آن را مصرف کند. نمودار زیر سهم یارانه نقدی از درآمد افراد در سال۱۳۹۱را نشان می دهد.

بر اساس داده های نمودار بالا می بینیم که یارانه نقدی سهم بالایی از درآمد دهک های پایین درآمدی در سال ۱۳۹۱ را شامل  می شود تا جایی که در این سال ۵۰ درصد درآمد خانوار روستایی دهک اول را یارانه ها تشکیل می دهند. این یارانه ها باعث شد تا تحریم ها فشار زیادی به مردم وارد نکنند. اما پس از آن دولت و مجلس برخلاف قانون هدفمند سازی یارانه ها، قیمت حامل های انرژی و میزان یارانه نقدی را افزایش ندادند. به همین خاطر درصد جمعیت فقرا که با هدفمندی یارانه ها روندی کاهشی به خود گرفته بود، از آن پس رو به افزایش گذاشت. نمودار زیر که درصد جمعیت فقیر از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۹۰ را نشان می دهد، اثبات این مدعاست.

همانگونه که مشاهده می شود از زمان هدفمندی یارانه ها درصد جمعیت فقیر در کشور روند کاهشی به خود گرفت تا جایی که به حدود ۶ درصد در سال ۱۳۹۱ رسید اما با اجرای نادرست قانون هدفمندی یارانه ها دوباره شروع به افزایش کرد. ضریب جینی هم همانگونه که در بالاتر اشاره شد با پرداخت یارانه های نقدی کاهش یافته بود اما دوباره افزایشی شد.

راه ریشه کنی فقر و نابرابری

اولین قدم برای ریشه کنی فقر مهار تورم هست. گام دوم اصلاح محیط کسب و کار و از بین بردن انحصار در محیط کسب و کار است. اصلاح سیاست های ارزی تجاری و اطلاح نظام حمایتی سومین قدم برای کاهش فقر است که لازمه آن اصلاح نظام یارانه هاست. گام چهارم نیز اصلاح سیاست های مالیاتی کشور است. اما بعد از این اصلاحات کلان نیازمند برقراری یک حداقل درآمد برای همه شهرندان ایرانی فارغ از قومیت، مذهب، جغرافیا و ثروت آنها هستیم تا با تامین نیازهای حدقلی زندگی همه شهروندان ایرانی در جهت ریشه کن کردن فقر و نابرابری قدم برداریم. بستر مناسب برای انجام این کار، نقدی سازی یارانه هاست اما نه به شیوه اجرا شده در طرح هدفمند سازی یارانه ها، بلکه با راه اندازی بازار متشکل انرژی که در برنامه یارانه ها به طور کامل توضیح داده شده‌است. اما کاهش نابرابری علاوه بر مهار تورم، ایجاد رشد اشتغال زا و سیاست های باز توزیعی، نیازمند کاهش فساد و اصلاح نظام مالیاتی و برقراری مالیات بر ثروت، علاوه بر مالیات بر درآمد است. در نمودار پایین بازدهی سرمایه و رشد اقتصادی در طول تاریخ نشان داده شده است.

چنان که در نمودار مشخص است بازدهی سرمایه در اقتصاد در طول تاریخ به غیر از سال های  شروع جنگ‌جهانی دوم تا سال۲۰۱۰ همواره بیشتر از بازدهی کل اقتصاد یا همان رشد اقتصادی در جهان بوده است که سبب ایجاد نابرابری شدید و جنگ های بزرگ در جوامع و از بین رفتن دموکراسی شده است. به اعتقاد توماس پیکتی پژوهشگر حوزه فقر و نابرابری باید سالانه دو درصد، مالیات از ثروت گرفته شود و مالیات بر درآمد در کشور هایی که نابرابری بالا دارند به ۸۰ درصد برسد. هرچند این حجم از مالیات برای اقتصاد ایران پیشنهاد نمی شود اما راه اندازی مالیات بر مجموع درآمد و ثروت باید همراه با اصلاح ساختار نظام مالیاتی کشور شروع شود.

پربیننده ترین افزایش ۳میلیون تومانی حقوق بازنشستگان فقط چند ساعت تا پرداخت آخرین یارانه نقدی ۹۹ / مبلغ یارانه چه قدر است؟ جزییات افزایش حقوق کارمندان و بازنشستگان/ حداقل حقوق سال آینده ۳.۵میلیون تومان شد سقف افزایش حقوق تا ۲.۵میلیون تومان/ جزییات حذف مالیات خانه‌های لوکس سه مصوبه مجلس برای عادلانه شدن حقوق‌ها

منبع: اقتصاد آنلاین

کلیدواژه: اقتصاد ایران برجام نابرابری در ایران فقر و نابرابری سازی یارانه ها نشان می دهد مشاهده می شود اقتصاد ایران نظام مالیاتی دهک های بالا رشد اقتصادی یارانه نقدی جمعیت فقیر درصد جمعیت تا جایی ضریب جینی سیاست ها باعث شده تحریم ها باعث شد دهک اول دهک دهم سال ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.eghtesadonline.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «اقتصاد آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۲۶۵۶۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گرمایش جهانی چگونه بر وقوع بلایای طبیعی تاثیر می‌گذارد؟

تحقیقاتی که به تازگی صورت گرفته است نشان می‌دهد پدیده تغییرات آب و هوایی که پیامدهای آن در نقاط مختلف جهان مشهود است،‌ محتمل‌ترین توضیح برای بارش‌های سیل‌آسای دبی درروزهای اخیر بوده است.   به گزارش بی بی سی، براساس این مطالعات، چهار مشخصه آب‌ و هوایی که می‌تواند نشان‌دهنده تاثیر تغییرات اقلیمی بر بروز پدیده‌های غیرعادیِ جوی باشد عبارتند از:   بارندگی‌های شدیدتر - به ازای هر یک درجه سانتیگراد افزایش در متوسط دمای زمین، جو می‌تواند حدود هفت درصد رطوبت بیشتر را در خود نگه دارد. این تغییر می‌تواند به تشکیل قطرات بیشتر باران و بارندگی شدیدتر گاه در یک فرجه زمانی کوتاه‌تر و در یک منطقه کوچکتر منجر شود.   کارشناسان با در نظر گرفتن عوامل طبیعی و بشری به ارزیابی این سوال پرداخته‌اند که آیا می‌توان رویدادهای شدید آب و هوایی مشخص را به تغییرات اقلیمی نسبت داد؟   در مورد بارندگی شدید آوریل ۲۰۲۴ در امارات و عمان، نتیجه‌گیری دقیق در مورد نقش پدیده تغییرات آب و هوایی دشوار بوده است. در همان ماه، بخش‌هایی از شرق آفریقا شاهد جاری شدن سیل شدید بود.   بارندگی شدید در این منطقه از جهان پدیده‌ای نادر است و سوابق چندانی برای مقایسه در اختیار پژوهشگران قرار نمی‌دهد. اما این نوع بارندگی‌ها ۱۰ تا ۴۰ درصد سنگین‌تر شده و به گفته گروه «ارتباط آب‌ و هوایی» (WWA) محتمل‌ترین توضیح برای آن، تغییرات آب و هوایی زمین است.   هنوز خیلی زود است که بگوییم تغییرات اقلیمی‌ دقیقا چه نقشی در آن رویداد ایفا کرده است، اما گروه ارتباط آب و هوایی دریافته است که همراه شدن تغییرات آب و هوا با پدیده جوی طبیعی موسوم به «دوقطبی اقیانوس هند» بارندگی در ماه‌های اکتبر و نوامبر سال ۲۰۲۳ را شدیدتر کرد.   در ماه سپتامبر همان سال، جاری شدن سیل شدید در نواحی شمال لیبی تلفاتی برجای گذاشت. تغییرات آب و هوایی زمین احتمال بارندگی شدید را تا ۵۰ برابر بیشتر کرده است و سال‌ها تعلل، باعث اخلال در تلاش برای مقابله با این پدیده شده است.   به گفته سازمان آب و هوایی سازمان ملل (IPCC) در سطح جهانی هم بارندگی‌های سنگین در اکثر مناطق خشکی در نتیجه فعالیت‌های انسان شدت گرفته است. این نهاد معتقد است که با افزایش گرمایش زمین، این روند ادامه خواهد یافت.   موج گرمای شدیدتر و طولانی‌تر - حتی افزایشی جزئی در میانگین دمای زمین تاثیر قابل توجهی در بروز پدیده گرمای شدید دارد. در سال‌های اخیر، انگاره یا همان الگوی توزیع میانگین دمای روزانه به سوی گرمای بیشتر تغییر یافته و بروز روزهای گرم‌تر با گرمای بیشتر را محتمل‌تر کرده است.   اوایل آوریل ۲۰۲۴ و در زمان موج گرمای شدید در سراسر منطقه ساحلی آفریقا، دمای هوا در کشور مالی به ۴۸/۵ درجه سانتیگراد رسید و باعث افزایش شمار بیماران بستری شده در بیمارستان‌ها و آمار مرگ و میر شد.   گروه ارتباط آب و هوایی دریافته است که بدون تغییرات آب و هوایی ناشی از فعالیت انسانی بروز چنین گرمایی امکان‌پذیر نبود و احتمال بروز اینگونه پدیده‌ها با ادامه گرمایش زمین بیشتر خواهد شد.   در ژوئیه ۲۰۲۲ در انگلیس، دمای هوا برای اولین بار به رکورد تاریخی ۴۰ درجه سانتیگراد رسید و اختلال گسترده را در سراسر این کشور را در پی داشت.   همین گروه می‌گوید که بدون تغییرات آب و هوایی چنین وضعیتی بسیار بعید بود. همزمان، مدت زمان موج گرمایی در بسیاری از نقاط از جمله انگلیس طولانی‌تر می‌شود.   این وضعیت می‌تواند نتیجه بروز به اصطلاح «گرما گنبد» یا گنبدهای حرارتی باشد.   گنبدهای حرارتی ناشی از افزایش فراوان فشار جوی در منطقه‌ای وسیع است که در نتیجه آن، هوای گرم به پایین رانده می‌شود و در آنجا به دام می‌افتد و در نتیجه، دمای هوا در منطقه‌ای وسیع به شدت افزایش می‌یابد.   بر اساس یک نظریه، افزایش دما در قطب شمال - که تقریباً چهار برابر سریعتر از میانگین جهانی گرم شده است - باعث می‌شود تا سرعت وزش بادهای شدید موسوم به «جت استریم» کاهش یابد و احتمال بروز گرماگنبدها را بیشتر کند.   خشکسالی‌های طولانی‌تر - کشف ارتباط تغییرات آب و هوایی با خشکسالی‌های خاص می‌تواند دشوار باشد.   در دسترس بودن آب به عواملی بیش از دمای هوا و بارندگی بستگی دارد و سیستم‌های آب و هوایی طبیعی در آن نقش کلیدی ایفا می‌کند. این وضعیت در مورد خشکسالی در جنوب آفریقا در اوایل سال ۲۰۲۴ مصداق داشته است.   اما وقوع موج‌های گرما در نتیجه تغییرات آب و هوایی می‌تواند به خشک شدن سطح زمین منجر شده و تشدید خشکسالی را در پی داشته باشد. نتیجه‌ اینکه هوای سطوح بالای زمین سریعتر گرم و منجر به گرمای شدیدتر می‌شود. در زمان گرم شدن هوا، تقاضا برای آب به‌ویژه برای کشاورزی، افزایش می‌یابد و فشار بیشتری را بر منابع تامین آب وارد می‌کند.   در بخش‌هایی از شرق آفریقا، پنج فصل متوالی بارندگی ناکافی بین سال‌های ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۲ بروز کرد و این منطقه بدترین خشکسالی خود را در ۴۰ سال گذشته پشت سر گذاشت. خشکسالی تنها در سومالی باعث آوارگی ۱.۲ میلیون نفر شد.   به گفته گروه ارتباط آب و هوایی، تغییرات اقلیمی‌ احتمال وقوع خشکسالی‌هایی از این دست را حداقل ۱۰۰ برابر بیشتر کرده است.   گرمایش ناشی از فعالیت انسان نیز عامل اصلی بروز بدترین دوره خشکسالی در جنگل‌های بارانی آمازون در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ بوده که در حداقل نیم قرن اخیر سابقه نداشته است.   سوخت بیشتر برای آتش سوزی‌های جنگلی - آتش‌سوزی به طور طبیعی در بسیاری از نقاط جهان رخ می‌دهد.   در نتیجه، دشوار است بتوانیم مشخص کنیم که آیا تغییرات آب و هوایی باعث ایجاد یا بدتر شدن یک آتش‌سوزی به خصوص شده است یا خیر، زیرا عوامل دیگری مانند تغییر کاربری زمین نیز در این وضعیت دخالت دارد.   سازمان آب و هوایی سازمان ملل معتقد است که تغییرات اقلیمی‌ زمینه مساعدتری را برای گسترش آتش‌سوزی‌های جنگلی ایجاد می‌کند. گرمای شدید و طولانی مدت باعث تبخیر رطوبت بیشتری از خاک و پوشش گیاهی می‌شود و فضای خشک‌تری را برای شعله‌ور شدن ایجاد می‌کند.   به‌ این ترتیب، عملا سوخت مناسبی برای آتش‌سوزی فراهم می‌شود که به خصوص اگر با وزش باد همراه باشد، این آتش‌سوزی به سرعت گسترش می‌یابد.   افزایش دما همچنین ممکن است احتمال وقوع رعد و برق در شمالی‌ترین جنگل‌های جهان را افزایش دهد که خود باعث آغاز آتش‌سوزی می‌شود. در سال ۲۰۲۳ کانادا بدترین فصل آتش‌سوزی در تاریخ خود را تجربه کرد که در جریان آن، حدود ۱۸ میلیون هکتار اراضی جنگلی و مرتع در آتش سوخت.   گروه ارتباط آب و هوایی می‌گوید تغییرات اقلیمی‌ احتمال وقوع شرایط مناسب برای وقوع آتش‌سوزی گسترده در شرق کانادا را بیش از دو برابر افزایش داده بود که نتیجه آن، گسترش این آتش‌سوزی بود.   به گزارش بی بی سی، بر اساس تحقیقات برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، پیش‌بینی شده است که در آینده، وقوع آتش‌سوزی‌های جنگلی در سطح جهانی گسترده‌تر و شدیدتر خواهد بود که دلیل آن ترکیبی از تغییرات اقلیمی‌ و تغییر در کاربری اراضی جنگلی است.   این نهاد پیش‌بینی کرده است که با ادامه روند کنونی، احتمال وقوع شدیدترین شکل آتش سوزی‌ جنگلی ممکن است تا سال ۲۱۰۰ تا ۵۰ درصد افزایش یابد. کانال عصر ایران در تلگرام بیشتر بخوانید: گرمایش زمین خطر زایمان زودرس را به‌طرز چشمگیر افزایش می‌دهد تغییر اقلیم؛ علل، تاثیرات و راهکار مقابله با آن آمار غم انگیز از نابودی جنگل های ایران