بازار تاریخی ارومیه؛ میراث دوره صفویه

بازار قدیمی ارومیه یکی از بافت های تاریخی این شهر به شمار می‌رود؛ این بازار بر اساس نیاز های اجتماعی و اقتصادی مردم ارومیه در زمان خود شکل گرفته و از معماری خاص دوره صفویه برخوردار است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از اروم نیوز، ذوق هنری و معماری ایرانی-آذری سبب شده که بازار قدیمی ارومیه به عنوان یکی از مکان های دیدنی و گردشگری شهر ارومیه و آذربایجان غربی شناخته شود.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

روستاهای اطراف شهر ارومیه برای عرضه و تقاضای محصولات مورد نظر خود به این مکان مراجعه می‌کرده‌اند، البته لازم به ذکر است که امروز نیز بازار قدیمی ارومیه به عنوان یکی از بازار های عرضه کننده محصولات و فرآورده های روستایی و کشاورزی شهر ارومیه شناخته می‌شود.

وجود مسجد و حمام در کنار بازار تاریخی ارومیه نشان‌دهنده فعال و زنده بودن این بخش از شهر به عنوان مرکز اصلی شهر برای فعالیت‌های اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی بوده است.

براساس شنیده ها عمده واردات در زمان‌های گذشته در این بازار نفت بوده که با شتر از قفقاز به بازار تجاری خوی و از آنجا به بازار ارومیه و سپس به تبریز انتقال داده می شدند.

بافت اصلی بازار ارومیه که قدیمی‌ترین بخش آن بوده، مربوط به دوره صفویه است.

این بازار در گوشه جنوب شرقی شهر قرار گرفته و این بنای تاریخی و فرهنگی در دوره قاجار گسترش یافته و الحاقاتی به آن اضافه شده است.

در اطراف این بازار تاریخی حمام‌هایی قرار دارد که کارشناسان میراث فرهنگی و تاریخی سابقه آن‌ها را به دوران زندیه و قاجار می‌رسانند.

با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژی و تغییر شکل سبک زندگی مردم ارومیه به شیوه‌ مدرن، کم‌کم تغییراتی در ظاهر شهرها رخ داد که سبب شد بخش‌هایی از بازار از بین برود.

بازار ارومیه حدود ۶۰ هزار مترمربع مساحت دارد که بافت قدیمی آن امروزه تحت مراقبت و بهسازی است؛ در حال حاضر بخش سالم بازار ارومیه که در مرکز شهر قرار گرفته است، بازار ارومیه تقریبا حالت مستطیل شکل دارند که که در حد فاصل خیابان‌های منتظری، امام، بعثت و اقبال محصور شده است.

بازار ارومیه حدود ۱۰۰۰ باب مغازه با کارکردهای مختلف و متنوع و تعداد هفت تیمچه و سرای نسبتا بزرگ، ۵ حمام قدیمی و یک باب مسجد که معروف به مسجد جامع است «پنج هزار مترمربع مساحت (مساحت مسجد جامع شهر)» دارد که سبب شده این بازار به عنوان یک اثر تاریخی پرارزش در شهر ارومیه و استان آذربایجان غربی مطرح شود.

از جمله کارکردهای مغازه‌ها می‌توان به مس‌گری، زرگری، چاقوسازی، فرش‌فروشی، بذرفروشی و بلور‌فروشی، کفاشی، عطاری، بزازی اشاره کرد که از راسته‌های پررونق مجموعه تاریخی بازار ارومیه بوده‌اند.

از ویژگی‌های مهم و قابل ذکر این مجموعه تاریخی می‌توان به سادگی آن اشاره کرد.

با وجود تفاوت‌هایی که از لحاظ فرم در طاق‌ها، چشمه و گنبدهای بازار مشاهده می‌شود، هیچ گونه تنوعی از حیث تکنیک هنری مثل کاشی‌کاری، سنگ‌کاری و درب‌های قدیمی پرکار چوبی در بازار دیده نمی‌شود. مصالح راسته بازارها و چهارسوها از آجر انتخاب شده است.

مجاورت بازار ارومیه با مسجد اعظم ارومیه بر زیبایی معماری بازار و اهمیت آن تاثیر گذاشته است. سردر ورودی اصلی بازار ارومیه از سمت مسجد اعظم، از زیباترین ویژگی‌های قدیمی شهر است.

تاریخ بنای این مسجد را که خود معماری پرجاذبه ای دارد، به قرن ششم هجری نسبت داده می‌شود.

سبک معماری این بازار، ایرانی-اسلامی است که برخی آن را با ریزه‌کاری و سلیقه آذری که برگرفته از فرهنگ تاریخی و اصیل مردم شهر بوده،ترکیب می‌کنند.

بازار ارومیه در تاریخ ۲۲ خرداد سال ۱۳۱۶ به شماره ۱۶۳۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد.

راسته فرش‌های ابریشمی اصیل در بازار شهر توجه‌ها را به خود جلب می‌کنند. در طول مسیر این زیبایی معماری بازار ارومیه است که چشم‌ها را به سمت خود سوق می‌دهد. چشم برداشتن از معماری طاق‌ها و گنبدهای زیبای این بازار راحت نیست. شاید اگر ساعت‌ها صرف دیدن این معماری شود با درک زیبایی‌های آن، هرگز متوجه گذر زمان نشوید.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان‌غربی با اشاره به اهمیت جایگاه و نقش بازار گفت: بازار تاریخی ارومیه که با شماره ثبت ۱۶۳۹ به عنوان اثر ملی به ثبت رسیده است، همواره از زمان احداث تاکنون به عنوان قلب تپنده شهر محل حضور معتمدان و افراد با نفوذ در میان اقشار جامعه بوده است.

جلیل جباری با بیان اینکه بازار تاریخی ارومیه در طول وقایع تاریخی همیشه ایفای نقش کرده، افزود: این بنای تاریخی در طول تاریخ محل تاثیرگذاری بر جنبه های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ارومیه می‌باشد.

وی با اشاره به قدمت و مشخصات تاریخی بازار ارومیه گفت: بازار قدیمی شهر ارومیه در مجموعه بافت قدیمی و در گوشه جنوب شرقی شهر قرار دارد.

وی ادامه داد: این بازار همراه با تغییر شیوه زندگی، دستخوش تغییرات زیادی شده است و قدیمی ترین بخش های باقی مانده آن به دوره صفویه به بعد تعلق دارد؛ به ویژه حمام های آن که متعلق به دوره زندیه و قاجاریه است.

وی اضافه کرد: در بازار ارومیه هر راسته و بخشی، از سبک و شکل خاص دوره خود پیروی کرده است و بقایای به جای مانده، نمایانگر ذوق معماری دوره های مختلف است.

وی بیان کرد: با وجود تنوع شکل طاق ها، چشمه و گنبدها مجموعه بازار از سادگی ویژه ای برخوردار است به عبارت دیگر هیچ نوع کاشیکاری، گچبری و سنگ کاری در آن دیده نمی شود.

مدیرکل میراث فرهنگی آذربایجان غربی یکی از حوادث تاریخ معاصر که فعالیت بازار تاریخی ارومیه را تحت تاثیر قرار داد، بمباران هواپیماهای عراقی در جنگ تحمیلی دانست و گفت: بر اثر بمباران هواپیماهای متجاوز بعثی در اسفند ۱۳۶۶ شمسی بخشهایی از سه راسته بازار، حمام آخوند و حدود ۴۰ مغازه تخریب و یا آسیب جدی دیده بود که همه آنها بازسازی شدند.

یک تاریخ‌دان ارومیه ای با اشاره به پیشینه و قدمت بازار ارومیه گفت: در کتاب “احسن التقاسیم” مربوط به قرن چهارم هجری به بازار ارومیه اشاره شده و آمده که “ارومیه شهری است سخت کهنسال که جامع اش (مسجد جامع) در میان بازار بزازان است” که این مدرک مهمی است که نشان می دهد قدمت بازار به دوران سلجوقی بر می‌گردد، اما بنای فعلی بازار متعلق به دوران صفوی است که به همت خاندان افشار بنا شد.

سید هادی طباطبایی وجود مسجد جامع داخل بازار ارومیه را نشان از اهمیت بازار برای مردم دانست و افزود: اندازه بازار بزرگتر از مساحت کنونی بود با روی کار آمدن حکومت پهلوی و به دستور رضاخان برای کاهش قدرت های محلی دیوار های دور شهر تخریب و بجای دروازه های شهر میدان احداث می‌شود که در یکی از این میادین مردم شب هنگام ورودی شهر را پس از تخریب دروازه با زنجیر می بستند که اکنون نیز به نام “فلکه زنجیر” شهرت دارد.

وی ادامه داد: همزمان با این تحولات و احداث اولین خیابان های اصلی شهر، بازار ارومیه به چند قسمت تقسیم می‌شود.

بخشهایی از بازار ارومیه امروزه نوسازی شده و متاسفانه این نوسازی به روش‌های استاندارد انجام نشده و همین امر سبب شده است که ناهماهنگی بخش نوسازی شده با بافت قدیمی، کاملا خود را نشان دهد.

آنچه از بازار ارومیه برجای مانده، نشان‌دهنده سابقه این بازار در عصر صفویه است.

با این حال برخی کارشناسان معتقدند که پایه اصلی شکل‌گیری بازار ممکن است به قرن چهارم هجری نیز برسد که این نظریه قابل بررسی است.

در حال حاضر بازار ارومیه مورد بازدید گردشگران داخلی و خارجی است و علاقه‌مندان معماری و تاریخ و هنر را در این شهر با خود همراه می‌کند.

 

انتهای پیام/

منبع: دانا

کلیدواژه: بازار تاریخی ارومیه آذربایجان غربی بازار ارومیه بازار قدیمی شهر ارومیه دوره صفویه مسجد جامع

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.dana.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «دانا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۳۷۲۱۱۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

گام‌های لرزان برای ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه

ایسنا/کرمانشاه چند سالی می‌شود موضوع ثبت جهانی محور ساسانی در دستورکار مسئولین میراث فرهنگی کرمانشاه قرار گرفته و چند باری هم وعده‌هایی برای تدوین پرونده آن با اعلام یک بازه زمانی مشخص داده شده، اما آنگونه که پیداست هنوز قدمی جدی برای آن برداشته نشده است. 

به گزاش ایسنا، چندسال پیش زمانی که منظر فرهنگی تاریخی اورامانات به ثبت جهانی رسید و کرمانشاه برای اولین بار توانست دو اثر ثبت جهانی شده داشته باشد، مسئولان میراث فرهنگی استان در بوق و کرنا کردند که می خواهند دو پرونده دیگر را از استان برای ثبت جهانی شدن آماده کنند. 

اسب کرد و محورساسانی دو ظرفیتی بودند که مسئولین میراث فرهنگی اعلام کردند با توجه به خاستگاه و پیشینه ای که کرمانشاه در این دو موضوع دارد، بنا دارند پرونده ثبت جهانی آنها را تدوین کنند. 

هر چند اولین بار در زمان محمدرضا سهیلی مدیرکل پیشین میراث فرهنگی استان روی تدوین پرونده ثبت جهانی این دو میراث تاکید شد، اما زمانی که او به هوای یک منصب دیگر همه وعده های زیبایش را برای گردشگری کرمانشاه رها کرد و به تهران رفت و داریوش فرمانی به عنوان مدیرکل جدید روی کار آمد، او نیز همین برنامه ها را به عنوان یکی از رویکردهای خود اعلام کرد. 

با وجود اینکه طی یکی دو سال گذشته مدیرکل میراث فرهنگی استان با حمایت مسئولین استانی سفرهایی به عراق برای رایزنی در خصوص ثبت جهانی اسب کرد داشته و حتی تاکنون دو جشنواره بین المللی اسب کرد در راستای تدوین پرونده ثبت جهانی آن برگزار شده، اما در مقابل برای تدوین پرونده ثبت جهانی محور ساسانی تاکنون اقدام جدی و عملی خاصی صورت نگرفته است. 

این پرونده در ابتدا قرار بود با عنوان «ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه»از قلعه فیروزآباد در اسلام آبادغرب تا عمارت خسرو در قصرشیرین تدوین شود، اما در ادامه مسئولین میراث فرهنگی اعلام کردند که برای اینکه بتوانند معبد آناهیتا و تاق بستان را نیز که از سالها قبل در فهرست موقت ثبت جهانی شدن قرار گرفته بودند را به ثبت جهانی برسانند، این دو اثر تاریخی را هم به این پرونده اضافه می کنند. 

از آنجایی که ایران هر ساله تنها می تواند یک پرونده را برای ثبت جهانی شدن به یونسکو ارسال کنند و از آنسو مسئولین میراث فرهنگی استان بنا داشتند تا هرچه زودتر این پرونده به سرانجام برسد، تصمیم گرفتند تا پرونده محور ساسانی را به شکل بین المللی با همکاری کشور عراق تدوین کنند و این‌گونه زمینه ای فراهم می شد تا پرونده در سازمان یونسکو خارج از نوبت رسیدگی و به ثبت جهانی برسد.

با توجه به اینکه در عصر امپراطوری ساسانیان بخشی از کشور عراق نیز جزو ایرانشهر بزرگ به شمار می رفته و آثاری تاریخی از دوره اشکانی و ساسانی در این کشور هنوز پا برجا است، قرار بر این شد که عنوان پرونده این بار به «ثبت جهانی منظر ساسانی - اشکانی از آناهیتا تا ایوان مدائن» تغییر یابد. 

در این محور، از شهر کنگاور تا استان دیالی عراق حدود ۴۰ اثر تاریخی قرار گرفته که از شاخص ترین آنها می توان به  معبد آناهیتا، تاق بستان، قلعه یزدگرد، عمارت خسرو، کانال ساسانی، چهارقاپی، چند آتشکده در ایران و بنای حوش کوری در شهر گرمیان و ایوان مدائن در استان دیالی عراق اشاره کرد.

هرچند که پرونده «ثبت جهانی محور ساسانی اشکانی از معبد آناهیتا تا ایوان مدائن» می تواند بسیاری از آثار تاریخی کرمانشاه از جمله تاق بستان را که همواره ثبت جهانی آن با حواشی زیادی همراه بوده را در فهرست آثار ثبت جهانی شدن قرار دهد، اما متاسفانه به مانند بسیاری دیگر از پروژه های گردشگری استان هنوز برای این مسئله قدمی جدی برداشته نشده است.

برای اینکه بفهمیم پرونده ثبت جهانی محور ساسانی - اشکانی هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد، به سراغ مدیرکل میراث فرهنگی استان رفتیم که او نیز اعلام کرد در حال رایزنی با وزارتخانه برای تعیین یک نفر به عنوان مسئول پرونده است و این در حالی است که طی حدود یک سال گذشته مرتضی گراوند مدیر پایگاه ملی آناهیتا به عنوان مسئول این پرونده در استان معرفی شده بود.

 انتخاب یک مسئول برای تدوین پرونده ثبت جهانی محور ساسانی کرمانشاه به معنای آن است که تدوین این پرونده هنوز در همان خانه اول است و عملا اقدامی برای آن صورت نگرفته است.

از طرفی داریوش فرمانی در پاسخ به این سوال که امسال برای مقدمه سازی به منظور ثبت جهانی محور ساسانی چه میزان اعتبار به این محور اختصاص یافته تا برای برخی اقدامات همچون مرمت ها، کاوش ها، تعیین عرصه و حریم ها، نقشه برداری، جمع آوری مستندات و... صرف شود، گفت: جمعا امسال حدود ۱۲ میلیارد تومان به این محور اختصاص یافته‌ که با این میزان اعتبار می توانیم برخی اقدامات شاخص را در آن روی بناهای تاریخی انجام دهیم.

او همچنین در پاسخ به این پرسش که طبق هدفگذاری انجام شده پرونده ثبت محور ساسانی کی تدوین خواهد شد، اعلام کرد: در تلاشیم تا پایان امسال این پرونده تدوین شود.

وعده مدیرکل میراث فرهنگی استان در حالیست که طی دو سال گذشته از مسئولین سابق تا فعلی میراث فرهنگی چندین بار برای تدوین این پرونده برنامه زمانبندی اعلام کرده اند که هیچکدام عملی نشده است.

انتهای پیام