چرا ایران اجازه حضور دولت‌های عربی در مذاکرات هسته‌ای را نمی‌دهد؟
تاریخ انتشار: ۱۴ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۴۵۷۴۷۲
مخالفت ایران با حضور دولت‌های عربی در مذاکرات جدید هسته‌ای احتمالی علاوه بر داشتن جنبه‌های حقوقی، دارای جنبه‌های سیاسی و امنیتی نیز هست.
سرویس جنگ نرم مشرق - اندیشکده شورای آتلانتیک در گزارشی نوشت: درخواست امانوئل مکرون رئیس‌جمهور فرانسه در اواخر ژانویه در مورد لزوم حضور عربستان سعودی در هرگونه مذاکره برای بازنگری در توافق هسته‌ای ایران، نخستین باری نبود که از تعدادی از کشورهای عربی منطقه خلیج فارس برای حضور در این گفتگوها دعوت می‌شد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید مشرق نیست.
کشورهای حاضر در مذاکره مشخص و غیرقابل تغییر هستند
در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۵ میلادی، عربستان سعودی و امارات متحده عربی تقاضا کردند تا مستقیماً در این مذاکرات حضور داشته باشند، اما این درخواست آنها با پاسخ منفی تهران و چند قدرت جهانی روبرو شد. به هر ترتیب، این موضع‌گیری مکرون برای نخستین بار از سوی یک کشور غربی حاضر در توافق سال ۲۰۱۵ برجام مطرح شده است.
تهران به سرعت با این خواسته رئیس‌جمهور فرانسه مخالفت کرد. سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در روز ۲۹ ژانویه در گفتگو با شبکه العربیه گفت: معاهده برجام یک توافق بین‌المللی چندجانبه است که توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت به تصویب رسیده است. بدین ترتیب برجام غیرقابل مذاکره مجدد بوده و کشورهای حاضر در مذاکره مشخص و غیرقابل تغییر هستند.
چند روز بعد، رئیس‌جمهور حسن روحانی اعلام کرد: هیچ یک از بخش‌های برجام قابل تغییر نیست و هیچ کس نمی‌تواند به برجام وارد شود... برجام همان گونه که هست، حفظ خواهد شد و چه بخواهیم و چه نخواهیم، یک سند شورای امنیت سازمان ملل به آن ضمیمه شده است.
ایران و پنج عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل شامل ایالات متحده، انگلستان، فرانسه، چین و روسیه به همراه آلمان که به دولت‌های ۱+۵ شناخته می‌شوند، پس از دو سال مذاکره به این توافق دست یافتند.
حضور اعضای شورای همکاری خلیج فارس یعنی جبهه‌گیری جدید علیه ایران
این اندیشکده آمریکایی ادامه داد: مخالفت ایران با حضور دولت‌های عربی در مذاکرات جدید هسته‌ای احتمالی علاوه بر داشتن جنبه‌های حقوقی، دارای جنبه‌های سیاسی و امنیتی نیز هست.
حضور اعضای شورای همکاری خلیج فارس در مذاکرات جدید به معنای ایجاد یک جبهه منطقه‌ای جدید و افزایش تقاضا برای خلع سلاح ایران نظیر محدود کردن قدرت نظامی ایران و یا مداخله‌های منطقه‌ای این کشور خواهد بود.
پذیرش حضور دولت‌های عربی منطقه خلیج فارس به این معناست که نگرانی‌های عربستان در مورد برنامه‌های هسته‌ای و موشک‌های بالستیک ایران به رسمیت شناخته شده و در عین حال، نگرانی‌های منطقه‌ای ایران نظیر تهدیدهای احتمالی ایجادشده به وسیله ایالات متحده (از طریق پایگاه‌های نظامی در منطقه) و اسرائیل نادیده گرفته شده است. ایران معتقد است که برنامه موشکی این کشور، رویکردی دفاعی دارد، اما در مقابل، عربستان سعودی و متحدانش برنامه موشک‌های بالستیک ایران را به عنوان یک تهدید علیه همسایگان تهران می‌شناسند.
نگرانی‌های ایران از توافق آبراهام و پیامدهای امنیتی آن
در ادامه این گزارش آمده است: نگرانی‌های ایران پس از امضای توافق آبراهام افزایش پیدا کرده است که بر اساس آن، امارات متحده عربی و بحرین روابط خود را با اسرائیل عادی کرده‌اند. سرلشکر محمد باقری، رئیس ستاد مشترک نیروهای مسلح ایران در ۲۶ سپتامبر سال ۲۰۲۰ میلادی و پس از امضای توافق آبراهام در واشنگتن اعلام کرد: از هم‌اکنون، ما امارات متحده عربی و بحرین را مسئول هر اتفاق روی داده در خلیج فارس که به منافع ملی ما آسیب برساند، می‌دانیم.
شورای آتلانتیک مدعی شد: توافق آبراهام، تغییر در نگرانی‌های دولت‌های منطقه خاورمیانه از رژیم اسراییل به دولت ایران به عنوان تهدیدی بزرگ‌تر است. از نگاه ایران، مشارکت اعضای شورای همکاری خلیج فارس در گفتگوهای هسته‌ای به معنی تشکیل یک ائتلاف جدید با اسرائیل و ایالات متحده بر علیه ایران است، چیزی که دولت ترامپ از طریق برنامه شکست خورده اطلاعاتی امنیتی خاورمیانه (MESA) به دنبال آن بود.
ائتلاف ضدایرانی عربستان شکست خورده است
این اندیشکده در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: عربستان سعودی در سال‌های اخیر تلاش کرده تا یک جبهه ضد ایران با همکاری ایالات متحده همراه با افزایش تولید نفت به وجود آورد که خروج نفت ایران از بازارهای جهانی به افزایش قیمت‌ها منجر نگردد. بروز اختلافات میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس شامل عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و قطر به همراه نگرانی‌های کویت و عمان در مورد پیامدهای ایجاد یک ائتلاف ضد ایرانی باعث شد که این ائتلاف هیچگاه محقق نشود.
رهبران ایران احتمالاً از گفتگوهای منطقه‌ای بدون حضور قدرت‌های بیگانه استقبال می‌کنند. دکترین سیاست‌های منطقه‌ای و خارجی جمهوری اسلامی به ویژه از سال ۲۰۰۳ میلادی و اشغال نظامی عراق توسط ایالات متحده، بر اساس خروج قدرت‌های بین‌المللی نظیر ایالات متحده و روسیه از نقش‌آفرینی در اتفاقات این منطقه و موضوع مهمتر، خروج آنها از خاورمیانه و به ویژه منطقه خلیج فارس بوده است. ایران بارها به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس یادآوری کرده که امنیت نمی‌تواند از فراسوی این منطقه تأمین شود و صلح ثبات و امنیت تنها با گفتگوهای منطقه‌ای قابل تحقق است.
نگرانی‌های سعودی‌ها در مورد تغییر توازن قدرت منطقه‌ای به نفع ایران
همزمان ایران از حضور نیروهای روسی در عملیات نجات دولت بشار اسد در سوریه حمایت کرده است. البته تهران اعلام کرده که از حضور کشورهای دیگر برای مقابله با تهدیدهای خارجی علیه دولت‌های منطقه استقبال می‌کند.
ایران از کشورهایی نظیر عربستان سعودی و متحدانش برای گفت‌وگو در حوزه مسائل امنیتی دعوت کرده است. مثلاً در سال ۲۰۱۹ میلادی، ایران و امارات متحده عربی گفتگوهایی در مورد امنیت مسیرهای دریایی در آب‌های خلیج فارس پس از چند حمله به نفتکش‌ها برگزار کردند.
مهم‌ترین مانع بر سر گفتگوهای تهران و ریاض، ریشه در نگرانی‌های سعودی‌ها در مورد تغییر توازن قدرت منطقه‌ای به نفع ایران پس از سقوط صدام حسین در سال ۲۰۰۳ میلادی بوده است.
شورای آتلاتتیک مدعی شد: به نظر می‌رسد تا زمانی که از نگاه شیوخ ریاض، رهبران تهران از قدرت بیشتری برخوردار باشند، شاهد گفتگوهای مستقیم میان ایران و عربستان سعودی نخواهیم بود. در مقابل، عربستان سعودی ترجیح می‌دهد بر روی یکی از صندلی‌های میز مذاکره و در کنار یک ابرقدرت به گفتگو با ایران بپردازد.
ایران حاضر به اعطای نقش‌های بزرگ‌تر به همسایگانش نیست
ایران به تلاش‌های خود برای حل‌وفصل تنش‌ها با کشورهای عربی خاورمیانه بر اساس الگوی سازوکارهای منطقه ادامه می‌دهد، اما حاضر به اعطای نقش‌های بزرگ‌تر به همسایگانش نیست. همچنین از حضور آنها در گفتگوهای هسته‌ای استقبال نخواهد کرد.
این اندیشکده در پایان هشدار داد: اما اگر اصولگرایان در انتخابات ماه ژوئن به پیروزی دست یابند این خواسته برای همکاری‌های منطقه‌ای ممکن است پس از پایان کار دولت حسن روحانی نابود شود. (همانطور که بسیاری پیش‌بینی می‌کنند). آنها احتمالاً ترجیح می‌دهند تا ائتلاف‌هایی با حضور متحدان منطقه‌ای نظیر شبه‌نظامیان حزب‌الله لبنان، شبه‌نظامیان شیعه عراق و حوثی و نه کاهش تنش‌ها با رقبای خود را در پیش بگیرند.
منبع: مشرق
کلیدواژه: کرونا برجام مذاکره مذاکرات هسته ای عربستان سعودی امارات توافق هسته ای مذاکرات منطقه ای اندیشکده اندیشکده آمریکایی اندیشکده شورای آتلانتیک اخبار داغ اعضای شورای همکاری خلیج فارس حضور دولت های عربی امارات متحده عربی عربستان سعودی توافق آبراهام ایالات متحده منطقه ای هسته ای
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mashreghnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مشرق» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۴۵۷۴۷۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
تهدید به بازنگری در دکترین هسته‌ای؛ آیا امیدی برای توافق باقی مانده؟
نشانه‌هایی وجود دارد که تماس‌های مخفی بین ایالات متحده و ایران، نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد پرونده هسته‌ای نیز در جریان است.
به گزارش اکوایران، ایران پس از عملیات پهپادی و موشکی به اراضی اشغالی و پاسخ محدود (رژیم) اسرائیل، ارزیابی کرد که توانسته با بازدارندگی هسته‌ای اسرائیل و اتحاد نظامی اسرائیل و آمریکا به طور مؤثری مقابله کند.
بازنگری در دکترین هستهایبه نوشته استیمسون، ایران با دو دشمن روبروست که هر دو از تسلیحات هسته‌ای برخوردار بوده، در حالی که ایران فاقد آن است. با این حال، در صورت تشدید بیشتر تنش‌ها، ایران به احتمال زیاد برای ایجاد بازدارندگی در برابر حملات آینده، به سمت گریز هسته‌ای پیش خواهد کرد.
در آستانه حمله محدود (رژیم) اسرائیل در ۱۹ آوریل، سرلشکر احمد حق‌طلب، رئیس سازمان حفاظت و امنیت هسته‌ای در مورد لزوم بازنگری در استراتژی هسته‌ای ایران در نتیجه افزایش تهدیدات آمریکا و (رژیم) اسرائیل صحبت کرد. او گفت: «اگر اسرائیل تصمیم بگیرد از تهدید حمله به مراکز هسته‌ای ایران به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر تهران استفاده کند، بازنگری در دکترین و سیاست‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران و گذر از تحفظات قبلی اعلام‌شده توسط کشور، ممکن و قابل‌تصور است».
همزمان، روزنامه شرق مدعی شد امیرسعید ایروانی، سفیر ایران در سازمان ملل و معاون سابق دبیر شورای عالی امنیت ملی تماس‌های آرام خود با آمریکا را نه تنها در مورد بحران غزه بلکه در مورد موضوع هسته‌ای نیز ادامه داده است.
بن‌بست مذاکرات و توافق موقتآخرین دور مذاکرات رسمی هسته‌ای در سپتامبر ۲۰۲۲ با پیشنهادی از سوی جوزپ بورل، نماینده عالی اتحادیه اروپا در امور خارجه و سیاست امنیتی به پایان رسید که به انجام نرسید.
مذاکره روسیه آمریکا درباره ایران ریابکوف رابرت مالیایران خواستار پایان‌دادن به اختلافات با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در مورد مسائل پادمان، لغو تحریم‌های آمریکا علیه سپاه پاسداران و تضمین ایالات متحده مبنی بر تداوم هرگونه توافق فراتر از دولت بایدن بود. چنین امتیازاتی حاصل نشد.
در غیاب توافق رسمی، آمریکا و ایران در ماه می۲۰۲۳ در عمان به تفاهم موقتی دست یافتند که ادعا شده بر اساس آن، ایران متعهد شد که غنی‌سازی اورانیوم را فراتر از ۶۰ درصد انجام ندهد، پنج شهروند دوتابعیتی ایرانی‌آمریکایی را آزاد کند و در ازای آن، وجوه بلوکه‌شده‌اش توسط آمریکا آزاد گردد. واشنگتن همچنین سیگنال‌هایی فرستاد که تحریم‌های نفتی علیه ایران را تشدید نخواهد کرد.
هدف از تفاهم موقت میان بِرَد مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امور خاورمیانه و شمال آفریقا در کاخ سفید و علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای وقت ایران دورزدن کنگره آمریکا بود که در غیر این صورت، فرصت بررسی دقیق و احتمالاً مسدودکردن یک توافق رسمی را داشت. با این حال، اسرائیل با این موضوع مخالفت کرد و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر (رژیم) اسرائیل در تماس تلفنی ۸ ژوئن ۲۰۲۳ به آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا هشدار داد که اسرائیل به هیچ توافقی بین واشنگتن و تهران پایبند نخواهد بود.
جنگ‌هایی که سد مذاکرات شدندهمچنین همکاری نظامی ایران و روسیه با واکنش منفی کشورهای اروپایی و همچنین آمریکا مواجه شد. حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ به شدت بر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) سال ۲۰۱۵ تأثیر گذاشت و عملاً روندی که با ایران در سال ۲۰۰۸ آغاز شده بود را نابود کرد.
جنگ اوکراینبا افزایش قیمت انرژی پس از حمله روسیه به اوکراین، برخی از فشارهای اقتصادی فوری بر ایران کاهش یافت. روسیه و ایران به هم نزدیک‌تر شدند و روایت افول غرب و نیاز به «نگاه به شرق» در تهران قوت یافت.
با این حال، روابط اقتصادی نزدیک‌تر با روسیه و چین نتایج مطلوبی را برای رشد اقتصادی ایران به همراه نداشت. ایران قرار بود مذاکرات غیرمستقیم با آمریکا را در عمان در اواسط اکتبر ۲۰۲۳ از سر گیرد. آغاز جنگ غزه مانع از این امر شد، هرچند گزارش شده که دو طرف در ژانویه ۲۰۲۴ برای بحث در مورد حملات حوثی‌ها در دریای دیدار کردند.
در بحبوحه ادامه جنگ غزه و افزایش تنش‌ها میان آمریکا و گروه‌های مقاومت منطقه، رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که ایران تولید اورانیوم با خلوص بالا را افزایش داده و از اواسط ۲۰۲۳، کاهش تولید را معکوس کرده است. مقامات آمریکایی بر این باورند که ایران در صورت غنی‌سازی بیشتر، سوخت کافی برای گریز هسته‌ای را در اختیار دارد و زمان لازم برای آن را می‌توان با روز اندازه‌گیری کرد، نه با ۱۲ ماه که توسط برجام تعیین شده بود.
گزینه‌های غربهنوز هم برنامه‌هایی روی میز وجود دارد که می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را احیا کند. تهران اعلام کرده که عمانی‌ها یک مکانیسم «کم در برابر کم» یا «گام‌به‌گام» مشابه توافق می۲۰۲۳ ارائه کرده‌اند. یکی دیگر از احتمالات که توسط علی واعظ و ولی نصر پیشنهاد شده، تقویت همکاری‌های منطقه‌ای به عنوان راهی برای جبران محدودیت‌هایی در برنامه هسته‌ای ایران است.
همچنین گزارش‌هایی از طرح ژاپن برای احیای مذاکرات هسته‌ای به گوش می‌رسد، اگرچه هیچ جزئیاتی منتشر نشده است. ژاپن سابقه‌ای در میانجیگری هسته‌ای ندارد، اما به عنوان میانجی برای دستیابی به آتش‌بس جنگ ایران و عراق نقش مهمی ایفا کرد.
اگر نهایتاً مرگ برجام اعلام شود، غرب سه گزینه دارد: بازدارندگی، اقدام نظامی یا مذاکرات جدید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل متحد که برجام را در سال ۲۰۱۵ تأیید کرد، در اکتبر ۲۰۲۵ منقضی می‌شود. پیش از آن، بریتانیا یا فرانسه می‌توانند در صورت غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران به سطح گریز هسته‌ای، تحریم‌های سازمان ملل علیه تهران را «بازگردانند». ایران تهدید کرده که در صورت بازگشت تحریم‌ها، از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (مانند کاری که کره شمالی در سال ۲۰۰۲ انجام داد و سپس به ساخت بمب اقدام کرد) خارج خواهد شد.
سؤالی که مطرح می‌شود این است که آیا ایالات متحده در پی حمله تلافی‌جویانه ایران به اسرائیل در ۱۳ آوریل، تحریم‌های نفتی را تشدید خواهد کرد؟ دولت بایدن تحریم‌های جدیدی را علیه تولید پهپاد و فولادسازی ایران اعلام کرده، اما هیچ اشاره‌ای به تحریم‌های نفتی نداشته است. با توجه به اینکه تنها مزیت توافق فعلی بین دو کشور این بوده که ایران می‌تواند نفت را به چین بفروشد، به احتمال زیاد وضعیت شکننده موجود در طول انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا در سال ۲۰۲۴ ادامه خواهد یافت.
با این حال، حتی اگر بایدن در انتخابات پیروز شود، احتمالاً در مورد کاهش تحریم‌ها علیه ایران با احتیاط عمل خواهد کرد.
ممکن است ایران برای حفظ برجام بر روی کاغذ، تا زمانی که قطعنامه سازمان ملل در سال ۲۰۲۵ منقضی شود و شورای امنیت دیگر «درگیر» این موضوع نباشد، از اهرم‌های خارج از موضوع هسته‌ای استفاده کند.
جنگ غزه همچنین هم محدودیت‌ها و هم فرصت‌های ایران و گروه‌های مقاومت را برای مقابله با اسرائیل و آمریکا نشان داد. عملیات مستقیم ایران به (رژیم) اسرائیل، تحلیل دقیق‌تری از واکنش اسرائیل و آمریکا به ایران، خارج از «منطقه خاکستری» را در اختیار تهران قرار داد. ایران با ارزیابی این اطلاعات، می‌تواند برای استفاده در مذاکرات هسته‌ای آتی اهرم فشار به دست آورد.
بهترین راه پیش رو می‌تواند ادامه تعهدات تک‌ماده‌ای از سوی دو طرف بوده و در عین حال، خط‌قرمزها برای جلوگیری از تشدید درگیری در هر دو عرصه هسته‌ای و منطقه‌ای را رعایت کند. با درس‌گرفتن از تجربیات گذشته، هنوز هم یافتن راه‌حلی متوازن برای حل‌وفصل موضوع هسته‌ای بر اساس فرآیندی گام‌به‌گام امکان‌پذیر است.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»