آشنایی با ساز «للـه‌وا»
تاریخ انتشار: ۱۶ فروردین ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۴۸۳۹۹۸
به گزارش همشهری آنلاین، این ساز اختصاص به روابط و معیشت دامپروران داشته و نغمات مربوط به آن بازگوکننده مجموعه روابط و سازوکار معیشتی چوپانان و نیز آرمان‌ها و حرمان‌های آنان است. قدیمی‌ترین نغمات مربوط به این ساز مانند «سلک حال» اختصاص به جابه‌جایی، چرا و وصف دام دارد. بعدها برخی نغمات و قطعات مربوط به رپرتوار سرنا و قطعات موسیقی مراسمی مانند «رقص مقوم» و یا برخی الحان و نغمات آوازی همچون «کتولی» و «کل‌حال» نیز به مجموعه نغمات این ساز افزوده شدند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
سماحال، کشتی مقوم، بورسری، کمرسری، کل‌حال، نقرسری، سلک‌حال، چراغ‌حال، مش‌حال (میش‌حال)، تریکه‌سری، جلویی، رقصی(رقص مقوم)، غریبی، همه ره بُردن، یاغی بورده، کردِ حال (چپون‌حال) امیری، کتولی، و گروهی از ترانه‌ها و ریزمقام‌ها مهم‌ترین نغماتی‌است که با این ساز نواخته می‌شود.
جایگاه تاریخی ـ اجتماعی للـه‌وا
قطعات قدیمی و اصیل این ساز عموماً از نگرشی طبیعت‌گرایانه برخوردارند. در جای‌جای ادبیات و فرهنگ شفاهی مازندران نام این ساز به چشم می‌خورد و از موارد کاربرد و اهمیت آن یاد می‌شود.
مه یار اگه چپون نیه، من ونه خنه نشومبه (یارم اگر چوپان نباشد به خانه‌اش نمی‌روم)
ونه للـه چل مقوم نیه، من ونه خنه نشومبه (اگر للـه‌وای او چهل مقام نباشد (ننوازد) به خانه‌اش نمی‌روم)
للـه‌وا در ابتدا سازی مطلقاً چوپانی و واسطه ارتباط گالش‌ها و چوپان‌ها با احشام و طبیعت بود. بعدها این ساز در اعیاد، جشن‌ها، عروسی‌ها و مراسم‌هایی از این دست مورد استفاده قرار گرفت. مورد ویژه استفاده از این ساز هنگامی است که کسی مورد حمله پلنگ، ببر و یا گرگ قرار می‌گرفت و جراحاتی برمی‌داشت. اعضای خانواده فرد مجروح برای تنها نماندن و یا به خواب نرفتن بیمار از نوازنده للـه‌وا دعوت می‌کردند تا بر بالین فرد مجروح حضور یافته و به صورت مداوم به نواختن ساز بپردازد. این عمل مانع از آن می‌شد تا بیمار به خواب عمیق فرو رفته و دچار کابوس شود.
للـه‌وا هنوز هم از سازهای رایج بومی در سراسر البرز شمالی و جنوبی است و در میان فرهنگ‌های مازندرانی، گیلکی، تالشی، کومشی، طالقانی، الموتی و نیز برخی پاره‌فرهنگ‌های این ناحیه همچون سنگسری، افتری و سرخه‌ای استفاده می‌شود. با این حال تحولات اجتماعی چند دهه گذشته و تغییر ساختار دامپروری سنتی در مازندران این ساز را در معرض منسوخ شدن قرار داده است. از معروف‌ترین نوازندگان معاصر للـه‌وا می‌توان از استاد حسین طیبی، ابوالحسن خوشرو، ارسلان طیبی و نورالله علیزاده نام برد.
آشنایی با ساختمان للـه‌وا
همانگونه که پیشتر توضیح داده شد، «للـه‌وا» اصلی‌ترین ساز موسیقی مازندران و در اصل‌سازی چوپانی است. این ساز از لحاظ ساختار شبیه «نی» سنتی است. سازی بادی، که از دو کلمه «للـه» به معنی «نی» و «وا» به معنی باد تشکیل شده است و این نام‌گذاری به جنس ساز و عامل ارتعاش آن که هواست، اشاره دارد. جنس «للـه‌وا» از ساقه گیاهِ نی و دارای هفت بند و شش گره است که پنج سوراخ آن در جلو و یکی در پشت قرار دارد.
تفاوت آن با نی سنتی این است که دهانه نی به طرف داخل تراشیده شده (برای اینکه به آسانی میان دندان‌ها قرار بگیرد) و یک قطعه فلز یا تلق روی آن قرار می‌گیرد. در حالی که دهانه «للـه‌وا» از طرف خارج تراش خورده تا به راحتی روی گوشه لب قرار گرفته و برای نوازنده ایجاد مزاحمت نکند. معمولاً برای زیبایی در محل گره این ساز نخ یا چرم می‌بندند. للـه‌وا با تکنیک نفس برگردان (دمکش) نواخته می‌شود.
نوازندگان للـه‌وا پیوسته با بافته‌ای از موی بز به نام «تیر» این ساز را تمیز می‌کنند تا ترشحات آب دهان باعث پوسیدگی جداره ساز للـه‌وا نشود، همچنین برای جلوگیری از پوسیده شدن للـه‌وا داخل آن را روغن‌اندود می‌کنند. کنده‌کاری با حرارت(سوخته‌کاری) بر روی جداره‌های للـه‌وا و ایجاد نقوش ساده و هندسی اصلی‌ترین نوع تزیین این ساز است.
شکل دیگری از تزیین للـه‌وا ایجاد روکشی کامل از روده بره بر روی جداره‌های بیرونی این ساز است. به این ترتیب که پس از خشک شدن روده، رنگ مات و چشم‌نوازی در جداره‌های آن ایجاد می‌شود. گاهی نوازندگان با ایجاد برش‌های حلقوی بر روی پوست خشک شده، نقش‌های خاصی را ترسیم می‌کنند. علاوه بر این استفاده از روده گوسفند و پوست ساقه درخت تیس برای پوشاندن گره‌های ساز نیز متداول است.
در گذشته چوپانان با فواصل معینی که به صورت تجربی به‌دست می‌آمد، چهار سوراخ در جلو و یکی در پشت ساز ایجاد می‌کردند. در چنین وضعیتی صدادهی درستی در ساز ایجاد نمی‌شد مگر به صورت اتفاقی، اما بعضی از نوازندگا در اثر تجربه و ممارست فردی، با تغییر محل سوراخ‌ها سازهایی با صدادی صحیح می‌ساختد. نوازندگان ضمن اجرا با دو گونه ساز (از نظر ابعاد) متوجه شدند که ملودی‌هایی را که با ساز نوع اول می‌نوازند، با ساز نوع دوم غیرقابل اجراست. بعدها که شناخت نوازنده‌ها نسبت به موسیقی بیشتر شد، سوراخ چهارم پس از نیم‌پرده فاصله از سوراخ سوم ایجاد شد.
چون ساختمان کلی «للـه‌وا» شبیه «نی» سنتی است، بنابراین اندازه طول و قطر داخلی لبه و انتهای آن مانند نی است، با این تفاوت که (جدای از نحوه تراش لبه ساز) «للـه‌وا» ی هم کوک با «نی» مقداری کوتاه‌تر است. چون نی پس‌از قرار گرفتن میان دندان‌ها مقداری از طول لوله صوتی آن کاهش پیدا می‌کند. (البته به شرط اینکه قطر داخلی و انتها و همچنین فواصل میان سوراخ‌های نی و للـه‌وا کاملاً یکسان باشند).
در گذشته گالشان و چوپانان به دلیل قرار گرفتن در محیط باز جنگل و مراتع و عدم دسترسی به دستگاه‌های تقویت صوتی، از «للـه‌وا» هایی با اندازه‌های کوتاه که قدرت صوتی بیشتری داشته‌اند، استفاده می‌کردند. این نوع از للـه‌واها از صدای قوی‌تری برخوردار است. از طرفی «للـه‌وا» هایی که از طول زیادی برخوردار بودند، ضمن دشوار بودن حمل‌ونقل آن در پی یک اجرای طولانی باعث خستگی نوازنده می‌شدند، بنابراین چوپانان کمتر از سازهای بلند استفاده می‌کردند، چراکه در این حالت عضلات گردن و پنجه‌ها در حالت کشیدگی قرار داشته و قدرت مانور نوازنده به شدت کاهش می‌یابد. در سال‌های اخیر و به دنبال تشکیل ارکسترهایی که سازهای محلی از جمله للـه‌وا در آنها استفاده می‌شود، برای هم‌کوک شدن للـه‌وا با خواننده و دیگر سازهای گروهِ ارکستر، از للـه‌واهایی با قطر بیشتر استفاده می‌شود.
محل رویش و تهیه للـه‌وای مناسب
للـه یا نی در واقع نوعی چوب الیافی است که به طور طبیعی و خودرو در طبیعت می‌روید. این گیاه در شرایط مختلف در اطراف زمین‌های کشاورزی، حواشی کویر، باتلاق‌ها، مرداب‌ها، آب‌بندها و نقاط آبگیر حاشیه رودخانه‌ها به وفور یافت می‌شود. محل رویش نی در فرهنگ فارسی به نیزار شهرت دارد. در اصطلاح بومی (مازندرانی) به محل روئیدن نی «للـه‌جار» می‌گویند (یعنی جایی که «للـه» به صورت انبوه می‌روید). برای بریدن ساقه نی و به منظور ساختن ساز لازم است تا از اره فلزی استفاده شود، زیرا در غیر این صورت ممکن است پوست سطحی نی آسیب دیده و هنگام نواختن، هوا از منافذ چوب‌پنبه‌ای بندهای نی خارج شده و در نتیجه ساز به دست آمده کیفیت مطلوب را برای استفاده از دست بدهد.
از آنجایی که مناسب‌ترین سازها (للـه‌وا) از طولی حدود ۳۰ سانتیمتر برخوردارند، و اینکه (للـه‌وا) مانند نی سنتی باید شامل شش گره و هفت بند باشد، بنابراین اندازه متناسب طول بندها (بین چهار تا پنج سانتیمتر) برای ساختن ساز، مناسب هستند. پس از یافتن نی‌هایی که از بند متناسب برخوردار باشند، ابتدا محل پیش‌بینی شده برای سوراخ‌ها را علامت‌گذاری کرده، سپس به وسیله میله‌ای گداخته سوراخ را ایجاد می‌کنند. سوراخ کردن نی با میله گداخته بهترین شیوه برای ایجاد سوراخ محسوب می‌شود، در غیراین‌صورت به دلیل ایجاد تراشه و ترک‌های ریز و نامرئی در محل سوراخ‌ها، ممکن است نی ساخته‌شده کیفیت مطلوب در صدادهی را نداشته باشد.
منبع: کتاب آموزش للـه‌وا، رضا دیوسالار
کد خبر 592699 برچسب‌ها استان مازندران مجله موسيقي نواحي-استان ها موسیقی - چهره - ساز - آلبوم - اجرامنبع: همشهری آنلاین
کلیدواژه: استان مازندران سوراخ ها للـه وا
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.hamshahrionline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «همشهری آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۴۸۳۹۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آشنایی با ۸ کاندیدای راه‌یافته به دور دوم انتخابات مجلس در تبریز
دور دوم انتخابات دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو با حضور هشت کاندیدای راه یافته به این دور برگزار می‌شود.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از آذربایجان‌شرقی، دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی همزمان در کشور یازدهم اسفند ۱۴۰۲ در ۱۳ حوزه انتخابیه آذربایجان شرقی برگزار شد و ۵۱۲ نامزد برای تصدی ۱۹ کرسی مجلس با هم رقابت کردند که در پایان ۱۳ نفر به طور مستقیم در دور اول راهی مجلس شدند و ۱۲ نفر نیز برای تعیین ۶ نماینده سه حوزه انتخابیه تبریز، اسکو و آذرشهر، میانه و شبستر به دور دوم راه یافتند.
مرحله دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی روز بیست و یکم اردیبهشت ماه در ۲۱ حوزه و با رقابت ۸۸ نامزد راه یافته به این مرحله برگزار و فهرست اسامی راه یافتگان از سه‌شنبه یازدهم اردیبهشت ماه از سوی فرمانداران منتشر می شود و نامزدهای راه یافته به این مرحله از ساعت هشت صبح پنجشنبه سیزدهم تا هشت صبح بیستم اردیبهشت ماه فرصت دارند تا برنامه های خود را در قالب تبلیغات انتخاباتی ارائه کنند.
در دور نخست انتخابات مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال گذشته در حوزه انتخابیه «تبریز، آذرشهر و اسکو» روح اله متفکرآزاد با کسب ۱۰۹ هزار و ۸۹۹ رای معادل ۲۷.۳۶ درصد آرا و مسعود پزشکیان با ۹۵ هزار و ۹۹۳ رای معادل ۲۳.۹ درصد آرا به عنوان نماینده مردم از این حوزه راهی بهارستان شدند.
اما علی جعفری آذر با ۶۷ هزار و ۵۵۲ رای، جواد عبادی با ۶۱ هزار و ۷۷۷ رای، علیرضا منادی ۵۶ هزار و ۲۴۴ رای، رضا صدیقی ۵۵ هزار و ۱۷۷ رای، علی آجودان زاده ۵۳ هزار و ۹۲۲ رای، محمد حسین فرهنگی ۴۹ هزار و ۹۵۸ رای، سیدمحمدرضا میرتاج‌الدینی ۴۳ هزار و ۳۸۲ رای و علیرضا نوین با ۴۱ هزار و ۳۷۵ رای برای کسب چهار کرسی دیگر مجلس از این حوزه به دور دوم راه یافتند.
علی جعفری آذر در دور نخست انتخابات مجلس شورای اسلامی در حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو با کسب ۶۷ هزار و ۵۵۲ رای در جایگاه سوم ایستاد و راهی دور دوم شد.
وی متولد سال ۱۳۴۸ در تبریز است و دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد حقوق عمومی بوده و از سوابق وی می توان به فرماندار شهرستان تبریز، مدیرکل ثبت احوال آذربایجان شرقی، مدیر حقوقی و فرهنگی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان و نامزد یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو اشاره کرد.
جواد عبادیجواد عبادی متولد سال ۱۳۵۳ در شهر تبریز است، مدرک تحصیلی وی دکترای اقتصاد و تحصیلات حوزوی است و از سوابق وی می‌توان به عضو شورای فقهی بانک مرکزی، تدریس در دانشگاه‌ها و حوزهای علمیه در مقطع دکترا اشاره کرد.
عبادی در دور نخست انتخابات در حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو با ۶۱ هزار و ۷۷۷ رای در جایگاه چهارمی ایستاد و یکی از هشت نامزد راه یافته به دور دوم از این حوزه انتخابیه شد.
علیرضا منادیعلیرضا منادی متولد سال ۱۳۴۸ تبریز است و در دور نخست با ۵۶ هزار و ۲۴۴ رای و قرار گرفتن در جایگاه پنجمی، به مرحله دوم انتخابات راه یافت.
استاد و کارمند دانشگاه علوم پزشکی تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، نماینده چهار دوره مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو، صاحب امتیاز آزمایشگاه تشخیص طبی در تهران و مولف ۶ جلد کتاب از جمله سوابق این نماینده اصولگرا است.
رضا صدیقیرضا صدیقی در سال ۱۳۴۴ در تبریز متولد شده است و در دور نخست انتخابات با ۵۵ هزار و ۱۷۷ رایی که به دست آورد در جایگاه ششمی ایستاد و راهی دور دوم شد.
مشاور فرماندهی سپاه عاشورا، مسئولیت و فرماندهی در رده های مختلف سپاه عاشورا، حضور فعال در جبهه (دوران دفاع مقدس) و فرماندار شهرستان اهر از جمله سوابق وی است.
علی آجودان زادهعلی آجودان زاده متولد سال ۱۳۵۵ در تبریز بوده و فارغ التحصیل رشته دکترای پزشکی مدیریت سلامت و فرزند شهید است در دور نخست با ۵۳ هزار و ۹۲۲ رای در رده هفتمی قرار گرفت و راهی دور دوم شد.
از جمله سوابق و فعالیت‌های وی می توان به پزشک پایش سلامت جانبازان ویژه (شیمیایی، قطع نخاع) استان آذربایجان شرقی، مدیر کلینیک‌های تخصصی و فوق تخصصی دانشگاه علوم پزشکی استان، عضو اصلی هیئت مدیره و خزانه دار مجمع خیرین سلامت استان عضو شورای سیاستگذاری نماز جمعه استان اشاره کرد.
محمدحسین فرهنگیمحمد حسین فرهنگی متولد سال ۱۳۴۰ در تبریز و دارای مدرک تحصیلی دکترای تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی است.
از سوابق وی می‌توان به استاد دانشگاه، عضو هیات علمی دانشگاه، قائم مقام و ریاست ستاد لشکر عاشورا، فرمانده بسیج آذربایجان شرقی، رییس سازمان بسیج دانشجویی کشور، دبیر منطقه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی، معاون آموزشی و فرهنگی لشکر عاشورا و پنج دوره متوالی نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس شورای اسلامی اشاره کرد.
وی در دور نخست انتخابات مجلس شورای اسلامی ۴۹ هزار و ۹۵۸ رای کسب کرد و با ایستادن در رده هشتمی راهی دور دوم شد.
سیدمحمدرضا میرتاجالدینیسیدمحمدرضا میرتاج الدینی متولد ۱۳۴۱ تبریز است و در دور نخست با کسب ۴۳ هزار و ۳۸۲ رای و قرار گرفتن در مکان نهمی به دور دوم راه یافت.
وی نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس هفتم، هشتم و یازدهم بوده و در مجلس هفتم و هشتم عضو هیئت رئیسه فراکسیون اصولگرایان، در مجلس هفتم نایب رئیس کمیسیون فرهنگی، در مجلس هشتم عضو هیئت رئیسه مجلس بوده و در دولت دهم معاون امور مجلس رئیس‌جمهور، معاون رئیس‌جمهور در اجرای قانون اساسی و مسئولیت امور روحانیت را برعهده داشت.
علیرضا نوینعلیرضا نوین متولد سال ۱۳۴۰ در محله کوچه باغ تبریز و جانباز ۳۵ درصد دارای مدرک تحصیلی دکترای برنامه ریزی شهری در گرایش شهرسازی از دانشگاه تبریز است.
از سوابق اجرایی وی می توان به مسئول بسیج شهرستان تبریز، مسئول نیروی انسانی سپاه، فرمانده گردان مهندسی رزمی سپاه، رییس ستاد لشکر عاشورا، معاون مهندسی نیروی زمینی سپاه، شهردار تبریز از سال ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۲، نامزد دوره هفتم و دهم مجلس شورای اسلامی از حوزه انتخابیه تبریز، آذرشهر و اسکو اشاره کرد.
کد خبر 749237
گزارشگر قديمى راديو دار فانى را وداع گفت