تاریخ مختصر منابع اولیه حدیثی

خورشید درخشان اسلامی در افق شرق پدیدار گشت و همه عالَم را از پرتو انوارش، روشن ساخت و در سایه اشعه‌های نورانی اش گسترش پیدا کرد، در زمانی که عالَم در جهل و توحش و بربریت غوطه ور بود، همان دنیایی که ظلم و ستم بر اهل آن چیره شده بود و در بین افراد عالَم دشمنی رایج و شایع شده بود،

 همان جهانی که از عدالت اجتماعی فاصله زیاد گرفته بود و برای افراد جامعه انسانی هیچ نصیب و بهره‌ای از انسانیت و مدنیت، در آن عالَم متصور نبود و در چنین دوران حساسی، پیامبر اسلام(ص) ظهور کرد و دل‌های مردم را به قرآن کریمش و سخنان گوهربارش و از طریق احادیثی که در گفت‌و‌گوها و مجالس دینی بر مردم القا می‌کرد، زنده گردانید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

این سخن گزافه و مبالغه نیست، اگرصریح و آشکارا بگویم: درهای دین اسلام بر پوینده راهش گشوده است و دین اسلام میدانی فراخ گسترانیده تا پیشرفت و تمدنی جدید برای نسل‌های نو به ارمغان آورد. دین دایره بسته‌ای نیست و بسیار گسترده است، اما نه به آن معنا و مفهومی که برخی از جوانان ما که در وابستگی به تمدن جدید افراط دارند، برداشت می‌کنند بلکه در محدوده متابعت با کتاب و سنت و فقه شیعه، چرا که تعالیم عالیه اسلام برای زمان‌های طولانی وضع شده و جاودانه خواهند ماند و همه عصرها و دوره‌ها از پرتوی انوار آن بهره مند می‌شوند.
اسلام یگانه دین در بین همه ادیان است که در تعالیم ارزشمندش، عقبه‌ها و مسیرهای بسیاری یافت می‌شود که به‌عنوان مانع در برابر فسق و فجور قلمداد می‌شود که مردم به آن فسق و فجورتمایل نشان می دهند. و همین افتخار برای اسلام کفایت می‌کند. اسلام، انسان را تقدیس کرده و بسیار گرامی داشته است.
با بررسی قوانین و مقررات کاملی که پیامبر اسلام(ص) برای سعادت و خوشبختی انسان در دو جهان آورده است، روشن می‌شود که این قوانین منحصر به قرآن کریم نمی‌شود و همه آنها در سنت نبوی نیز موجود نیست، بلکه کلیاتی از آن مسائل در قرآن ذکر شده و جزئیات آنها در اخبار و احادیث روایت شده به سند معتبر و عالی از پیامبر(ص) و ائمه علیهم السلام آمده است. و به همین دلیل است که پیامبر در حدیث متواتر بین فریقین شیعه و سنی معروف به حدیث ثقلین، امت را به قرآن و عترت ارجاع می‌دهد. پس قرآن و حدیث شانه به شانه و کنار در کنار یکدیگرند و هیچ کدام از دیگری بی‌نیاز نیست، بلکه در برخی موارد تفسیر یکی از آن دو، بدون وجود دیگری ممکن نیست.
بدین روی راویان حدیث همت کردند و بخصوص با توجه به این سخن پیامبر که به حفظ 40 حدیث تأکید کرده بود، برای گردآوری و حفظ حدیث نبوی بیشتر تشویق و تحریص می‌شدند؛ به نحوی که در زمان امام جعفر صادق(ع) شمار مجموعه‌های حدیثی به حدود 400 کتاب می‌رسید، که این 400 تصنیف حدیثی در اصطلاح محدثان و رجالیون به «اصول اربعمائه» نامیده می‌شدند.
 از امتیازاتی که برای این اصول و مؤلفان آنها برشمرده می‌شود، این است که اصحاب حدیث برای آنها اعتبار و جایگاه خاصی قائل بودند و از طریق قرائت و روایت ، حفظ و تصحیح، توجه بسیار به آنها و فضیلت دادن این مصنفات بر سایر تصنیف‌ها، اهتمام زیادی به آنها نشان می‌دادند. بیشتر این اصول، از طریق گزارش مجالس و در پاسخ به مسائل مختلف (جوابات المسائل) و در ابواب مختلف و متفرق فقه و اصول جمع‌آوری شده بودند، مرتب و منقح و مهذب نبودند و به همین دلیل فقها و محدثین از زمان‌های قدیم تا کنون با هدف تسهیل در بهره‌برداری و سهولت استفاده از کتب حدیثی، به جمع و ترتیب و تهذیب احادیث به روش فنی گرایش پیدا کردند. همین کتاب‌های اصل، مبنای عمده کتاب‌های حدیثی شیعه شدند که تفصیل مطلب در کتاب‌های مربوط به تاریخ حدیث آمده است.

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۷۲۰۰۹۷ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

فضائل و برکات وجودی حضرت فاطمه معصومه(س)

حضرت فاطمه معصومه(س)، کریمه اهل‌بیت(ع)، شفیعه روز جزا و تنها امامزاده‌ای است که چهار امام معصوم(ع) به زیارت ایشان سفارش کرده و پاداش زیارت بامعرفت ایشان را بهشت دانسته‌اند. به مناسبت سالروز ولادت حضرت معصومه(س) و آغاز دهه کرامت، درباره فضائل وجودی و معنوی و برکات بارگاه مطهر ایشان در قم، با حجت‌الاسلام علیرضا پیروزمند، رئیس مرکز تحقیقات بنیادین فرهنگستان علوم اسلامی قم گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

بحث را با بررسی ابعاد شخصیتی و جلوه‌های وجودی حضرت فاطمه معصومه(س) آغاز کنیم.

حضرت معصومه(س) خواهر تنی امام رضا(ع) و از برجسته‌ترین امامزادگان واجب‌التعظیم هستند. یکی از نشانه‌های جایگاه والای معنوی حضرت معصومه(س)، وارد شدن زیارت‌نامه مأثور از امام معصوم(ع) برای ایشان است. ما تنها سه امامزاده داریم که امام معصوم(ع) برای آن‌ها زیارت‌نامه انشا فرموده‌اند: حضرت عباس(ع)، حضرت علی‌اکبر(ع) و حضرت معصومه(س). یکی از دقایق معرفتی و معنوی زیارت‌نامه حضرت معصومه(س) این است که با خطاب حاضر به پیامبران و ائمه اطهار(ع) آغاز می‌شود و سپس به حضرت معصومه(س) سلام و اظهار ارادت می‌کنیم، یعنی این‌ها حاضرند و همان‌طور که به حضرت معصومه(س) که در محضرشان هستیم، سلام می‌دهیم، با همان خطاب، ائمه معصومین(ع) را نیز مورد خطاب قرار می‌دهیم و بیانگر این است ارواح طیبه معصومین(ع)، به مقام و مرقد مطهر حضرت معصومه(س) توجه دارند. افزون بر این، مضامین بلندی که در این زیارت‌نامه وجود دارد، به‌خوبی بیانگر سجایای اخلاقی و منزلت معنوی این بانوی بزرگوار است؛ برای نمونه در زیارت‌نامه آن حضرت می‌خوانیم: «شما دارای شأن ویژه‌ای نزد خدای متعال هستید». این شأن مسلماً به‌واسطه پاکی و طهارت باطنی آن حضرت است. مقام معنوی آن حضرت به اندازه‌ای است که امامان معصوم(ع) پیش از ولادت آن حضرت، بشارت آمدنشان را به شیعیان داده بودند. همچنین امید مجاورت و مؤانست و حشر با محمد و آل‌محمد(ع) به واسطه زیارت آن حضرت در زیارت‌نامه ایشان آمده است.

آیا لقب «معصومه» برای این بانوی عظیم‌الشأن، دلالت بر عصمت ایشان دارد؟

خیر، چون آن حضرت جزو ائمه معصومین(ع) نبودند بدیهی است برای ایشان ادعای عصمت نداریم. آن حضرت در خانه اهل‌بیت(ع) رشد کردند و به حدی از تقوا و پرهیز از گناه رسیده بودند که مقامی نزدیک به عصمت داشتند و تالی‌تلو امامان معصوم(ع) یعنی نزدیک‌ترین مقام به معصوم بودند. لقب معصومه هم نشان‌دهنده ارتباط و نزدیکی ایشان به امام معصوم(ع) است.

 حضرت فاطمه معصومه(س)، کریمه اهل‌بیت(ع) و شفیعه روز جزا نیز نامیده شده‌اند. در فرازی از زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم «یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة». وجه تسمیه این القاب برای آن حضرت چیست؟

یکی از معتقدات ما شیعیان این است ائمه اطهار(ع)، مقام شفاعت دارند، یعنی به واسطه آبرومندی که نزد خدا دارند، می‌توانند میان ما و خدای متعال واسطه شوند تا رحمت و غفران الهی شامل حالمان شود. اما مقام شفاعت خاص معصومین(ع) نیست و افراد مؤمن نیز به دلیل یاری دین خدا دارای درجاتی از شفاعت هستند. حضرت معصومه(س) با اینکه معصوم نیستند به دلیل شخصیت برجسته معنوی و تقرب به درگاه خدای متعال، منزلت و درجه بالایی در شفاعت دارند و شفاعتشان از بسیاری از مؤمنان دیگر فراگیرتر است. در فرازی از زیارت‌نامه ایشان می‌خوانیم: «ای فاطمه، مرا برای ورود به بهشت شفاعت کن که تو را نزد خدای متعال شأن و مقام برجسته است». این مقام شفاعت، یعنی رسیدگی به شیعیان، یک کرامت است و کریمه بودن ایشان هم ناشی از همین است؛ البته آنچه خصلت کرامت ایشان را مضاعف کرده این است که در طول تاریخ، کرامات و معجزاتی هم از حضرت درخصوص زائرانشان اتفاق افتاده که جلوهایی از شفاعت معنوی ایشان است.

از محدثه و راوی حدیث بودن آن حضرت برایمان بگویید.

محدثه به کسی می‌گویند که اجازه نقل حدیث دارد. هرچند از حضرت معصومه(س) احادیث زیادی در تاریخ ثبت نشده ولی ایشان به درجه‌ای از امانت، انضباط و عدالت -که برای نقل حدیث لازم است- رسیده بودند که اجازه نقل حدیث را داشتند؛ این امر نشان‌دهنده شخصیت علمی و تسلط ایشان به روایات اهل‌بیت(ع) است. ایشان از راویان برخی از احادیث مهم پیامبر(ع) هستند. حدیث غدیر «من کنت مولاه فهذا علی مولاه» و حدیث منزلت «انت منی بمنزلة هارون من موسی» از جمله آن‌هاست.

چرا در روایات تا این حد به زیارت بارگاه مطهر حضرت فاطمه معصومه(س) در قم تأکید شده و حتی پاداش زیارت بامعرفت ایشان، بهشت دانسته شده است؟

حضرت معصومه(س) از نادر امامزادگانی هستند که چهار امام معصوم، امام صادق(ع)، امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام جواد(ع)، به فضیلت زیارت ایشان تأکید کرده و در مضمون مشابهی فرموده‌اند: هر کس حضرت معصومه(س) را در قم زیارت کند، بهشت بر او واجب است. در برخی از این روایات این قید اضافه شده که هرکس حق معرفت حضرت معصومه(س) را بجا آورد، بهشت بر او واجب خواهد شد. علاوه بر این‌ها روایاتی نیز از معصومین(ع) وارد شده که فرموده‌اند: قم حرم ماست. دلیل این همه تأکید به زیارت ایشان، به جز شأن فردی و مقام معنوی و علمی آن حضرت، مرکزیت یافتن قم به عنوان مرکز تشیع در ایران است. بدیهی است وقتی چند امام معصوم، شیعیان را به زیارت حضرت معصومه(س) در قم تشویق کنند، عده زیادی مجاور حضرت می‌شوند و افراد زیادی هم به عنوان زائر از شهرهای دیگر به این شهر رفت‌وآمد می‌کنند و این مسئله سبب صدور فرهنگ اهل‌بیت(ع) می‌شود. در حقیقت اهل‌بیت(ع) به صورت تاریخی شیعیان را راهنمایی می‌کردند تا تشیع در این خطه مورد اهتمام قرار گیرد. چنان‌که از برکت وجود مطهر حضرت معصومه(س) در قم، حوزه علمیه در جوار مرقد مطهر ایشان شکل گرفت و مراجع و روحانیون تراز اولی مانند حاج شیخ عبدالکریم حائری، آیت‌الله العظمی بروجردی و امام خمینی(ره) در این مکان به تحصیل، تدریس و تربیت شاگرادن پرداختند. مدفن برخی از علمای بزرگ شیعه در جوار حرم حضرت معصومه(س) شرافت مضاعفی به این شهر بخشیده و به برکت مرقد مطهر حضرت معصومه(س) عملاً قم به قطب فقاهت شیعه تبدیل شده است.

خبرنگار: زهرا دلپذیر