به نقل از «ایرنا»

فقه توان نقد سنت و دفاع از تجدد را دارد

تاریخ انتشار: ۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۷۳۲۹۱۳

به گزارش روز چهارشنبه خبرنگار فرهنگی ایرنا، در چهاردهمین شب از مجموعه نشست‌های «دین و چالش‌های اخلاقی جامعه امروز» که به همت انجمن اندیشه و قلم برگزار می شود، یادبود و بازپخش سخنرانی مرحوم داوود فیرحی با عنوان «فقه و روشنفکری دینی، ضرورت پل‌سازی» انجام گرفت.

این سخنرانی که سال گذشته و در قالب چهاردهمین نشست از این سلسله نشست‌ها صورت گرفته بود، در سالروز این سخنرانی به دلیل یادبود مرحوم فِیرَحی و هم به دلیل اقبال آن در زمان انجام، بازپخش شد.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

در ابتدای این جلسه صدایی از سروش محلاتی پژوهشگر دینی برای مخاطبان پخش شد که از جایگاه و شخصیت این استاد سخن به میان آورد و گفت: مرحوم فِیرَحی سرمایه ای بود که باید دید چقدر از چنین سرمایه ای و از دانش او برای تحقیق و تدریس و پرورش طلاب آگاه و روشن استفاده شد؟ که البته به نظر می رسد این شخصیت و توانمندی‌های وی در حوزه علمیه هم آنگونه که شایسته بود مورد توجه و بهره برداری قرار نگرفت.

در ادامه فیلم گفتگوی سال گذشته این استاد فقید بازپخش شد.

مرحوم فیرحی در ابتدای این گفتگوی ضبط شده از قبل، بیان داشت: فلسفه این تیتر «فقه و روشنفکری دینی، ضرورت پل‌سازی» جستجوی طولانی مدتی بود که در حوزه و دانشگاه داشتم و به این موضوع رسیدم که گسستی بین جریان روشنفکری و دیدگاه های حوزی وجود داشت و گاهی این گسست به تضادی نزدیک و با ادبیاتی خاص دنبال می شد؛ احساس می کردم که این دو (جریان روشنفکری و دیدگاه های حوزی و فقه) به شدت به هم نیاز دارند و مکمل همدیگرند و ضرورتی برای تفکر پل ساز دیده می شود.

به طور کلی وقتی به جریان فکری جامعه نگاه می کنیم احساس می کنیم آنچه اسم آن را روشنفکری دینی گذارده ایم در واقع جریان یا تلاش فکری است که می کوشد نگاهی نقادانه به مثلث دین، سنت و تجدد داشته باشد.

وی افزود: این جریان فکری هم ریشه دار است و نزدیک به ۲۰۰ یا ۱۸۰ سال عمر دارد و هم جریانی ضروری است؛ دیدگاهی است که در غیاب آن جامعه ما بسیار ضرر خواهد کرد و دانش فقه هم دانشی ۱۴۰۰ ساله است که برای خود نظم آفرینی هایی دارد و در عین حال ممکن است چالش هایی را تولید کند. در نتیجه می خواهم در باب نسبت به این دو جریان صحبت کنم.

فیرحی با اشاره به سخنان و دیدگاه های روشنفکرانی مانند عبدالکریم سروش، ملکیان و مجتهد شبستری اهمیت پرداختن به نظرات آنها را این چنین عنوان کرد: بررسی اندیشه این بزرگان تفکر انتقادی دو ویژگی مهم دارذ: اولا آنها نماد روشنفکری دینی هستند و ثانیا در ادبیات این بزرگان نوعی نگاه سلبی به دانش فقه دیده می شود که همین قسمت من را به صحبت درباره این موضوع واداشت.

این استاد حوزه دانشگاه در اهمیت روشنفکری دینی گفت: روشنفکری دینی جریانی ضروری است که جهان اسلام و به ویژه کشور ایران در شرایط کنونی بدون آن نقصانی اساسی دارد. این جریان از دو بعد ضروری است چرا که هم می تواند از سویی رادیکالیزم مذهبی را تعدیل کرده و هم از سوی دیگر سکولاریزم ستیزنده را تعدیل کند.

روشن فکری در جامعه ما سبقه ای طولانی دارد و از زمان فتحعلی شاه در دوره امیر کبیر و قائم مقام تلاش ها شروع شده و در زمان سیدجمال در دوره ناصری نطفه روشنفکری بسته شده و پرونده آن تا کنون باز است؛اما روشنفکری دینی امروز چند مشکل دارد که نیاز به اطلاعات پل سازانه دارد.

وی ادامه داد: مشکلی که از اول بود و تحت تاثیر رویکردهای چپ تشدید شد، تبدیل دین به ایدئولوژی بود که از خطرات دینداری بود؛ منطق علم شبیه است تا ایدئولوژی. بنابراین علم می تواند ایدئولوژیک شود مانند داروینیسم اما مساوی شدن دین با ایدئولوژی ایده تضاد دین با علم را مطرح ساخت.

دومین مشکل روشنفکری دینی، توجه به حوزه نظر است آنچنان که از الهیات عملی غفلت کرده و الهیات نظری و عملی را از هم جدا می سازد. این دیدگاه به شدت روی کلام و فلسفه تاکید کرده و از فقه غفلت می ورزد که این موضوعی بسیار خطرناک است. مانند دوچرخه ای که یک چرخ آن خوب و قدرتمند است و چرخی دیگر فرسوده در نتیجه چنین رویکردی عدم توازنی در دین ایجاد کرده و می کند.

فیرحی ادامه داد: روشنفکری دینی به شدت روی کلام و ادبیات نظری تمرکز می کند، در حالی که زندگی عملی را فقه اداره می کند. موضوعی که در یونان هم مطرح بود این بود که علم عملی برجسته بود و فلیسوفان یونانی علم عملی را دنبال می کردند؛ مانند افلاطون که به جمهور می پردازد که علم عملی است یا ارسطو به سیاست و اصول حکموت آتن می پردازد که علومی عملی است و این موضوع در متفکران جدید اروپایی صادق است که در علوم عملی کار می کنند و علاوه بر صحه گذاشتن بر اهمیت علوم نظری،باید گفت که علوم عملی جامعه را اداره می کند.

این خطای عجیب گفتمانی است که باید تاملی بیشتر بر آن کرد که می گوید نظر تقدم دارد و اگر نظر اصلاح شود، عمل اصلاح می شود. درصورتی که این گونه نیست؛ همچنان که مرحوم آخوند خراسانی و نائینی و فروغی و مصطفی خان منصور السطانی تلاش کرده اند وارد دستگاه فقه شوند و برای نوگرایی مسیری را باز کنند.

وی افزود: این غفلت از فقه باعث شده است که روشنفکری دینی در تله ادبیات بدعت بیفتند؛ موضوعی که در کلام آقاجری در همدان یا کلام سروش یا شبستری مشاهده می شود.

مشکل دیگر روشنفکری دینی دوگانه سازی بین فقه و اخلاق و بین حق و تکلیف است و این  دوگانه سازی مشکلاتی را رقم می زند. اساسا در ادبیات کلاسیک مسلمانان فقه سه برابر اخلاق است و قرینه آن نیست.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در هیچ کجای دنیا با اخلاق جامعه اداره نشده بلکه این اداره جامعه با قانون بوده است که یا از فقه تولید شده یا با فقه ساخته است و این مشکلی است که در دستگاه های روشنفکری ما ایجاد شده که باید به آن فکر کرد.

یکی دیگر از مشکلات مهم روشنفکری دینی این است که فق را معادل تکلیف و اخلاق را معادل حقوق در نظر می گیرد؛ این درحالی است که ابتدای فقه از حق شروع می شود و تکالیف تنها محدود کننده های حقوق هستند اما روشنفکری دینی وقتی به جامعه تلقین می کند که فقه از تکلیف سخن می گوید و اخلاق از حقوق، با این رویکرد هر دو را تضعیف می کند.

وی افزود: انسان مسلمان نمی تواند بی نیاز از فقه باشد و نمی تواند این نیاز را با فلسفه، عرفان و معنویت جبران کند. این دانش (فقه) پتانسیل های متعددی دارد و به دلیل سابقه تاریخی طولانی اش قواعدی پخته شده دارد.

دستگاه فقه از قویترین دستگاه هایی است که می تواند عرف را اصلاح و تقویت کرده و بنیادی برای حقوق مدرن باشد همچنان که توان نقد سنت و دفاع از تجدد را دارد.

فیرحی بیان کرد: تنها دانش عملی ما فقه است و اگر این تنها دانش عملی را از دین شناسی مان جداکنیم، دین شناسی مانند هواپیمایی بدون فرودگاه است. این دانش می تواند تکنینک های زندگی را مستقیما تولید کند و یا مقدمات آن را فراهم سازد و بدون فقه ما راه نداریم.

در نتیجه اگر قسمت های دیگر را نقد و اصلاح کنید اما به این حوزه که احکام الزارم آور صادر می کند و از آن گریزی نیست توجهی نشود، این حوزه قیام می کند و آن نوگرایی را نیز متوقف می سازد؛ به همین دلیل نه تنها وظیفه روشنفکران دینی که حتی وظیفه روشنفکر سکولار هم این است که به جای طرد، این دستگاه را اصلاح کنند چرا که این دستگاه قابل طرد نیست.

برچسب‌ها حوزه علميه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فلسفه دین فلسفه داوود فیرحی

منبع: ایرنا

کلیدواژه: حوزه علميه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فلسفه دین حوزه علميه معاونت قرآن و عترت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فلسفه دین فلسفه داوود فیرحی اخبار کنکور روشنفکری دینی

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.irna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایرنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۷۳۲۹۱۳ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

وعده های واردات وسایل نقلیه عمومی عملی می شود؟

تین نیوز

رئیس کمیسیون نظارت و حقوقی شورای شهر تهران گفت: در مورد واردات وسایل حمل و نقل عمومی وعده های زیادی شنیدیم و عملا اتفاق خاصی نیفتاد.

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، نرجس سلیمانی در دویست و سی و یکمین جلسه علنی شورای اسلامی شهر تهران در تذکری با بیان اینکه باعث تأثر است که پس از گذشت نزدیک به سه سال از دوره مدیریت شهری به اندازه هزینه های سفر به چین، وسایل حمل و نقل عمومی اضافه نشده است، گفت: شرکت ها در تمام دنیا انواع مختلفی دارند. به طوری که یا تک نفره یا سهامی عام، یا سهامی خاص، یا تعاونی و یا زیر مجموعه دولت هستند. شهرداری با یک شرکت قرارداد بسته که زیرمجموعه یک شرکت خصوصی است.

سلیمانی ادامه داد: اولین امضاء کننده قرارداد معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری است و با توجه به سند امضاء شده، گاهی اوقات قرارداد و گاهی تفاهم نامه، گاهی موافقت نامه و گاهی قرارداد تکمیلی عنوان شده است. به نظر می رسد این مسیر صعب العبور است.

وی با بیان اینکه نکته دوم در قرارداد در مورد تأمین کننده مالی است، افزود: چرا از میان این همه تأمین کننده منابع مالی در چین، شرکتی با مسئولیتی محدود در جایگاه تأمین کننده مالی در نظر گرفته می شود؟ عدم توجه به نکات بدیهی در اصول حقوقی همچون مکان انعقاد قرارداد را شاهد هستیم. در بررسی ها چه به عنوان عضو شورا و چه به عنوان عضو کمیسیون از شهردار سوال کردیم و قانع کننده نبوده است.

سلیمانی با اشاره به نامه بانک مرکزی به تاریخ ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ در خصوص رقم مالی قرارداد، گفت: با این حجم از موضوع مالی ابهاماتی وجود دارد که باید به آن پاسخ داده شود. نرخی به عنوان مبنا در نظر گرفته شده و پنج درصد انتفاع و ضرر را تا پنج سال به دلیل نوسانات مالی برای طرفین ایجاد خواهد کرد. تهاتر نیاز به کارشناسی دقیق دارد تا آنچه تحویل داده می شود و آنچه که می گیریم در تعادل باشند.

سلیمانی تاکید کرد: در مورد واردات وسایل حمل و نقل عمومی وعده های زیادی شنیدیم و عملا اتفاق خاصی نیفتاد. مدیریت شهری در حوزه اجرایی با تک ماده نیز به نمره حداقلی نمی رسد البته زمان محدودی باقی مانده است. با مصاحبه های متعدد نتیجه ای حاصل نخواهد شد و باید کار جهادی برای ماندگار کردن مدیریت شهری دوره ششم صورت بگیرد.

آخرین اخبار حمل و نقل را در پربیننده ترین شبکه خبری این حوزه بخوانید