به نقل از «شبستان»

بازی رنگ و نور در گره چینی و شیشه های رنگی/ فروش پنجره های ارسی خانه های تاریخی گیلان

تاریخ انتشار: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۱۸۲۹۹۹۸

کاربرد پنجره های ارسی در معماری خانه های گیلان، برگرفته از معماری استان های مرکزی است. ولی اندک خانه های باقیمانده که دارای پنجره های ارسی هستند، یا متروک و تخریب شده و یا ارسی های آن فروخته می شود.

خبرگزاری شبستان _ رشت، مهری شیرمحمدی؛ در نگاه اول همه پنجره های ارسی ها شبیه هم هستند، اما دقیق که می شوی، هیچ ارسی شبیه هم نیست.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

دقت که می کنی، انگار رنگ شیشه ها و نحوه باز و بسته شدنشان شبیه هم هستند. پنجره های ارسی بر خلاف پنجره های امروزی از پایین به بالا باز می شود و گره هایی در چارچوب ریل بازشو دارد که تا هر اندازه که بخواهی پنجره باز می شود.

 

در بازدید از خانه های تاریخی گیلان و به‌ویژه رشت، طی چند سال اخیر شاهد بودم که ارسی هیچ خانه ای شبیه دیگری نیست. زیبایی گره های چینی و شیشه های رنگی هر بیننده ای را به تحسین وا می دارد. زیبایی پنجره های ارسی در معماری خانه های گیلان حتی جهانگردان را هم مجذوب می کرد. «ویلیام ریچارد هولمز» انگلیسی، وقتی تنها ۲۲سال سن داشت، در سال ۱۸۴۴ میلادی به عنوان مامور کنسولگری ارزروم از سواحل دریای کاسپین دیدن کرد و یک سال بعد مشاهداتش را در سفرنامه اش با عنوان«سفرنامه ساحل خزر» در لندن منتشر نمود.

وی درباره پنجره های ارسی می نویسد:« پنجره ها در ایران عموما از شیشه های رنگی که در رنگ ها و اندازه های مختلف و به شکل قطعات کوچک در کنار هم قرار گرفته اند، ساخته می شوند و نمونه ای زیبابین پدید می آورند. روش ساخت آنها بسیار عجیب است. قاب چوبی از صدها قطعه کوچک مشابه در طرح های مورد نظر ساخته می شود که پیش از نصب شیشه در جای خود ثابت شده اند. البته این کار بدون بتونه انجام می شود. شاید بتوان گفت پنجره ساز کارش را از ته قالب آغاز می کند؛ یعنی نخست طرح مورد نظر را به صورت قطعات مجزا آماده و سپس آنها را به هم متصل می کند و بعد هر تکه شیشه را در این جدول چوبی( قاب پنجره) در محل مخصوص خود جای می دهد و پس از پایان کار پنجره ای زیبا به وجود می آید. اما از آنجا که گاهی شیشه ها در جای خود کاملا محکم نشده اند، هرگاه بادی می وزد، صدای جیرینگ جیرینگ پیوسته ای ایجاد می شود و هوا نیز از میان درزها عبور می کند. »

 

افسوس که این پنجره های زیبا یکی پس از دیگری با تخریب تک بناهای تاریخی گیلان نابود می شود. خانه دکتر کاشانی در خیابان تختی رشت، تا همین چندصباح پیش پابرجا بود ولی با تخریب این خانه ارسی زیبای آن در طبقه فوقانی نابود شد. برخی خانه های قدیمی هنوز پابرجا هستند ولی مالکان در مرمت های بعدی ارسی خانه را کنده اند.

 

خانه درویش در محله ساغریسازان همین سرنوشت را داشت و مهمترین ارسی رو به حیاط را کنده و جایش را پنجره ساده چوبی گذاشته اند. از خانه دیگری در همسایگی مسجد مستوفی رشت دیدن کردم. ارسی خانه را کامل کنده و جایش را پنجره آلومینیومی گذاشته بودند. مالک خانه که بانویی سالخورده بود، می گفت: اینجا خانه پدرشوهرم بود. سرتاسر سالن اصلی رو به جنوب، تماما ارسی داشت. ولی دست‌های من دیگر قدرت بالا و پایین بردن پنجره های سنگین ارسی را ندارد این بود که آنها را کنده و بجایش پنجره های آلومینیومی ریلی گذاشتم.

خانه دیگری در محله زرجوب رفتم که ارسی های زیبایش را با پرده پوشانده بودند. دریغ از اینکه یکی از کارکردهای ارسی در معماری ایرانی، محفوظ ماندن فضای محرمیت از بیرون بود. بانوی خانه اصلا دوست نداشت در خانه قدیمی میراثی زندگی کند و ترجیح می داد در خانه ای مدرن زندگی کند.

 

خانه دیگری رفتم که بخش کوچکی از عمارت بزرگ اعتمادالسلطنه را در خود حفظ کرده بود. شیشه های رنگی جابجا شکسته بود و بجای شیشه های رنگی زیبا، مقواهای بدقواره ای جایگزین شده بود. مالک بنا می گفت: برخی از اینها به‌خاطر بی مبالادتی خودم شکست. آمدم نردبان بگذارم راه آب را چک کنم، به شیشه های ارسی برخورد کرد و شکست. شیشه هایش هم دیگر پیدا نمی شود.

 

خرید و فروش ارسی ها، یکی از منابع درآمدی عتیقه خرهای محله ساغریسازان رشت شده است. اگر معدود خانه ای با ارسی هم باقیمانده باشد، پیش از تخریب و یا در مرمت، از جا کنده و فروخته می شود و عجیب آنکه خریداران عمده این ارسی ها از تهران هستند و با اندک بهایی از گیلان خریده و با قیمت بسیار گزافی دوباره آن را به طالبان می فروشند.

 

تغییرکاربری خانه های تاریخی به اقامتگاه های سنتی و ایجاد کافه و رستوران هایی با نمادهای سنتی، طالبان این ارسی ها هستند. کافه موزه رشت نیز دو ارسی بسیار زیبا ، با قطعات آئینه کاری در بدنه دیوار کافه اش جانمایی کرده که به گفته مالک آن یعنی محمد صادق پورعبدالله از تهران خریداری کرده است. مرمت کار ارسی هم در گیلان پیدا نمی شود، بجز استادکار گره چینی در پایگاه پژوهشی ماسوله و اگر کسی بخواهد ارسی خانه اش را مرمت کند، باید استادکاری از دیگر شهرهای مرکزی نظیر اصفهان و یزد بیاورد.

 

یک دانش آموخته معماری می گوید: ارسی نوعی در و پنجره چوبی، با حالت بالا و پایین رونده است که علاوه بر کاربرد، کارکرد تزئینی نیز دارد. وجود گره چینی و شیشه های رنگی و بعضا آئینه کاری، بخش های هنری و زیباشناسانه پنجره های ارسی هستند.

«خاطره محجوب» می افزاید: «نور و رنگ» از دیرباز نقش مهمی در معماری ایرانی داشت. ارسی اصطلاحا به در و پنجره هایی گفته می شود که معمولا سرتاسر یک اتاق را می پوشاند و از سقف تا کف یک اتاق را می پوشاند. این پنجره ها از سقف تا کف یکپارچه هستند و باز و بسته شدن آنها به صورت عمودی و از بالا به پایین است.

 

معاون بازآفرینی سازمان عمران شهرداری رشت با اشاره به سابقه کاربرد ارسی در معماری ایرانی می گوید: به‌نظر می رسد از دوره صفویه شاهد کاربرد ارسی در معماری ایرانی هستیم. البته در استان های مرکزی کاربرد این پنجره های هنری بیشتر است، ولی سابقه کاربرد ارسی در معماری شهری گیلان، به دوره قاجار می رسد. زیرا معماری شهری گیلان برگرفته از معماری روستایی ماست و در معماری روستایی شاهد پنجره ارسی نیستیم. مضاف بر اینکه در معماری شهری نیز تنها مالکان اعیان، ارسی را در خانه های خود بکار می بردند. اما در معماری استان های مرکزی عموم مردم هم ارسی را در معماری خانه های خود بکار می بردند.

 

محجوب ادامه می دهد: بررسی تک بناهای موجود در گیلان که پنجره های ارسی دارد، نشان می دهد همه خانه های فاخر شهری ارسی نداشتند و عمده آنها مهاجران استان های مرکزی بودند و یا استادکارانی از شهرهایی مثل اصفهان و یزد می آوردند.

 

وی همچنین می گوید: با بررسی و مشاهده ارسی های باقیمانده در خانه های تاریخی گیلان می بینیم، هیچ خانه ای ارسی مشابه ندارد و حتی خانه هایی که تعدد ارسی دارند، هر دو اتاق ارسی مشابه ندارند. بی ربط هم نیست. شاید متنوع ترین ارسی ها را بتوان در خانه خواجه آوادیس رشت دید. آوادیس از ارامنه اصفهان بود که به رشت مهاجرت کرد. خانه ای که نصرت رحمانی در پیرسرای رشت زندگی می کرد، متعلق به یک تاجر شیرازی بود که در رشت تجارتخانه داشت. نمونه خانه دیگری با تنوع ارسی را در روستای سیگارود از توابع شهر لنگرود دیدم که به گفته وراث، معماران و استادکارانش تماما اصفهانی بودند.

پایان پیام/595

منبع: شبستان

کلیدواژه: گره چینی خانه های تاریخی گیلان پنجره های ارسی معماری ایرانی تاریخی گیلان خانه های تاریخی استان های مرکزی پنجره های ارسی ارسی در معماری شیشه های رنگی خانه دیگری ارسی خانه پنجره ها ارسی ها خانه ای شیشه ها

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۸۲۹۹۹۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

هشدار زرد هواشناسی مدیریت بحران اصفهان را به حال آماده باش درآورد

 مدیریت بحران استانداری اصفهان با توجه به هشدار سطح زرد هواشناسی به همه دستگاه‌های امدادی و خدمات‌رسان استان اعلام آماده باش داد.

منصور شیشه فروش عصر پنجشنبه در گفت و گو با ایرنا افزود: در ادامه بارش های همرفتی اخیر، فعالیت سامانه بارشی دیگری از اکنون تا ساعات پایانی شب در شهرستان های نایین، اردستان، خوروبیابانک، ورزنه، نطنز،شهرضا، دهاقان، سمیرم، انارک، مهاباد وچوپانان آغاز خواهد شد.

وی افزود: با توجه به انباشت رسوبات در مسیر رودخانه ها و دهانه پل ها و مستعد بودن شرایط سیلابهای محلی در این مناطق، نیروهای عملیاتی و تجهیزات دستگاه‌های امدادی و خدمات‌رسان برای کنترل حوادث ناشی از سیلاب، طوفان، آبگرفتگی معابر و جاده ها در حالت آماده باش هستند.

شیشه فروش گفت: به نهادهای راهداری، شهرداری، پلیس راه، جمعیت هلال احمر، شرکت‌های آزادراهی، امداد خودرو، اورژانس، شرکت‌های گاز، آب، برق، آب منطقه ای و فاضلاب، دهیاری‌ها و ستاد مدیریت بحران فرمانداری‌ها در این زمینه توصیه های لازم ارائه شده است.

وی افزود: تخلیه اضطراری سکونتگاههای روستاهای در معرض خطر سیل در مناطق تحت تاثیر این سامانه بارشی ضروری است.

شیشه فروش ادامه داد: استحکام‌بخشی سازه‌ها، توقف نکردن در مسیر رودخانه‌ها و مسیل‌های فصلی، تخلیه رسوب و نخاله‌ها از دهانه پل‌ها، کنترل سکونت‌های روستایی در معرض خطر سیل، حفاظت محصولات و سازه های کشاورزی گلخانه ها واحدهای دام و طیور و شبکه های آب و گاز و رعایت اصول ایمنی در استفاده از وسایل گرمازا باید مورد توجه قرار بگیرد.

بر اساس هشدار مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی کشور، رنگ زرد برای آگاهی بخشی، رنگ نارنجی برای حفظ آمادگی و رنگ قرمز برای اقدام است.

به گزارش ایرنا، بر اساس پیش بینی هواشناسی اصفهان، بارش‌های همرفتی همراه با صاعقه و تگرگ در مناطق مختلف استان تا نیمه اردیبهشت ادامه خواهد داشت.

بارش‌های فروردین ماه امسال به بیش از ۶ هزار هکتار مزارع اصفهان خسارت وارد کرد.

شامگاه سه شنبه پنج اردیبهشت نیز شدت بارش های رگباری در مناطق شمال و شرق اصفهان جاری شدن سیلاب، آبگرفتگی معابر، تخریب منازل مسکونی و خسارت به برخی جاده ها را بدنبال داشت.

در بارش‌های همرفتی، هوایی که با گرمایش فوق‌العاده زیاد سطح زمین گرم شده است، به ارتفاعات بالا می‌رود و ناگهان سرد می‌شود. در نتیجه بخار آب همراه این توده هوا متراکم می‌شود و باران به‌شدت می‌بارد. باران‌های همرفتی بیشتر با طوفان‌ همراه است.

کانال عصر ایران در تلگرام