مهمترین جاذبههای بندر تاریخی کنگ/ سفری از دریا تا بادگیر
تاریخ انتشار: ۳ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۰۰۶۹۱۴
خبرگزاری مهر _ گروه جامعه: بندر کنگ در استان هرمزگان تقریباً یک ساعت و نیم با بندرعباس به عنوان شهر مرکزی استان هرمزگان فاصله دارد. شهری که فرهنگش با دریانوردی و خلیج فارس گره خورده است.
بندر کنگ دومین شهر تاریخی ایران است که در روزهای آینده به فهرست پیشنهادی ثبت جهانی یونسکو اضافه میشود. این شهر تاریخی دارای پایگاه جهانی دانش و مهارت ساخت لنج و دریانوردی خلیج فارس است چون در سال ۲۰۱۱ این دانش در فهرست میراث ناملموس بشری به ثبت رسیده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
وجه تسمیه کنگ شهری بین دو آب است و یک خور یا خلیج کوچک در آن وجود داشته است. با توجه به پیشینه تاریخی خور سور، خور کنگ و بررسی شکل گرفته در بسیاری از کشورهای پیشرفته با استفاده از تکنیک ایجاد خود زیرساختهای حمل و نقل دریایی گردشگری و تغییر کاربری لنج سنتی صیادی تحول جدیدی در اقتصاد دریایی منطقه به وجود آوردهاند.
یکی از مهمترین جاذبههای بافت تاریخی بندر کنگ داشتن مناره و بادگیر است. منارهها که در لغت به معنای کانون نور و روشنایی هستند در سطح بافت تاریخی وجود دارند. در این بافت، هر محله یک یا دو مسجد با مناره دارد. همین موضوع موجب شده تا در تمام دیدها و منظرها، منارههای مساجد به عنوان عنصری شاخص در کنار بادگیر و درختان نخل و لوز دیده شود.
بادگیر در کنار منارهها جاذبه مهم بافت تاریخی بندر کنگ در روز و شب است. در شب این بادگیرهای نورپردازی شده، جلوهای بسیار زیبا به بافت تاریخی میدهد. بادگیر اولین کولر تاریخ بشر است که به عنوان یک راهکار اقلیمی در معماری این منطقه حضور پررنگی دارد. در حال حاضر ۹ تیپ بادگیر به تعداد ۳۲۰ دستگاه وجود دارد که یک سیستم کاری بادگیرها به این نحو است که هوای مطلوب را گرفته و آن را به داخل اتاقهای اصلی ساختمان هدایت میکنند.
هر خانه یک بادگیر داشته و برخی از خانهها بادگیرشان را از بین برده است. این خانههای تاریخی اگر تا چند سال پیش به عنوان خانه فرسوده معضلی برای بافت بودهاند اکنون یکی از مهمترین جاذبههای بندر شدهاند به نحوی که تعدادی از آنها کاربری گردشگری و فرهنگی پیدا کردهاند. برخی نیز به اقامتگاه بوم گردی تبدیل شدهاند و حالا هر کسی حتی با سردر این بناهای تاریخی عکس میاندازد و دیگر نگاه به آنها تخریبی و فرسایشی نیست.
یکی از بناهایی که اکنون کاربری دیگری به خود گرفته است مربوط به بنایی بسیار زیبا و اصیل است که در سال ۹۶ پس از ۴۰ سال متروکه بودن برای استفاده کاربری محرک در بافت تاریخی مرمت و به عنوان پایگاه ملی میراث فرهنگی بافت تاریخی و انجمن معماری شهرسازی بندر در سال ۹۷ افتتاح و راه اندازی شد. چوبهای در و پنجره این بنا از جهاز بوم مستهلک شدهای با کاربری تجاری استفاده شده است. درب و پنجره محدوده بافت تاریخی بندر معمولاً از نوع ساج است که از چوبهای جهاز از کار افتاده بازیافت می شده است.
در کنار همین پایگاه، بنایی است که در گذشته کارآیی تجاری داشته و پس از ۵۰ سال متروکه بودن مرمت و به عنوان محرک در بافت تاریخی با ارائه خدمات کافه سنتی راه اندازی شد. رو به روی این کافه، یک خانه تاریخی وجود دارد که با تغییر کاربری فعالیت میکند.
همچنین بزرگترین و جذاب ترین خانه بندر تاریخی دارای پنج بادگیر است.
شاید بتوان گفت که بعد از خانههای تاریخی کنگ، برکهها یا همان آب انبارها از نظر فرمی شاخص ترین کالبد معماری در محدوده بافت هستند. به دلیل اهمیت جمع آوری آب باران و دسترسی به آب شیرین در بندر، بناهایی با پایه استوانهای و سقف گنبدی در فواصل معینی ساخته شده است. به مجموعه این برکهها در کنار هم پارک موزه برکه آب خاورمیانه میگویند.
محمد ابراهیم ابراهیمی یکی از ناخدایان قدیمی بندر کنگ به جاذبههای بافت تاریخی بندر اضافه کرده است این موزه شخصی مجهز به تجهیزات دریانوردی است. غیر از این یکی دیگر از خانههای تاریخی بندر نیز به موزه مردم شناسی و دریانوردی تبدیل شده است عصرها در موزه، ناخداها دور هم جمع میشوند و درباره خاطراتشان از دریانوردی حرف میزنند. اینجا توسط ناخداها اداره میشود. در موزه مردم شناسی یک حجله، یک برکه و بادگیر نیز وجود دارد.
روبه روی این موزه نیز یک لنج معروف به لنج بوم مسی قرار گرفته که نشان میدهد در سالهای دور دریانوردان چه اتفاقاتی را با این بوم مسی پشت سر گذاشتهاند این بوم هم به جاذبههای بافت تاریخی و دلاوری دریانوردان افزوده است.
خانه هنرمندان هم از بناهای مهم این بافت است که در راستای پاسداری از آئین و سنتهای منطقه در نظر گرفته شده و هنرمندان از رشتههای مختلف به اینجا میروند و فعالیتهای هنری انجام میدهند. در خانه صنایع دستی بانوان نیز هنر دست زنان بندر کنگ به نمایش گذاشته شده است خانهای که در آن زنان هم آموزش میبینند هم کارهایشان را در معرض دید قرار داده و هم به فروش میرسانند. اینجا پاتوق گردشگران شهر است.
در این خانه میتوان گلدوزی، سوزن دوزی گلابتون دوزی، روبان دوزی، قلاب بافی، حصیربافی، نقش حنا انجام میشود و با این هنرها، صنایع دستی بندر تأمین میشود.
تنها زنان نیستند که میتوانند صنایع دستی فاخر تولید کنند، بزرگترین صنایع دستی مردان در بندر کنگ واقع شده است لنجهای چوبی که آنها میسازند، بزرگترین صنایع دستی جهان هستند هر چند که این رشته جز رشتههای صنایع دستی نیست اما بزرگترین کار دستی مردان جنوبی کشور است.
لنج سازی یکی از مهمترین فعالیتهای این بندر محسوب می شده و هست. در حال حاضر کوهین دریا مکانی است که لنج سازان در آنجا یا لنجهای چوبی را تعمیر میکنند و یا لنجهای فایبرگلاس و فلزی را سر و سامان میدهند شاید بتوان به این مکان بیمارستان لنجها گفت. بارگیری و پارک شدن لنجها برای کسانی که دلشان میخواهد رفت و برج قایقهای غول پیکر را ببینند جذاب است.
قلعه پرتغالیها و برج مدور نیز از جاذبههای دیدنی دوره صفویه و سلجوقیه است که از سنگ و ساروج ساخته شدهاند. این دو اثر تاریخی اگرچه باقی مانده از آثار بزرگتری هستند اما همچنان جزو جاذبههای کنار ساحل محسوب میشوند.
مسجد دو محرابه هم از آثار سنگی بندر گنگ است که در ضلع غربی و بر روی هسته شهر قرار دارد و دارای دو طبقه مجزا و هر طبقه دارای یک محراب است این مسجد از مصالح سنگهای رسوبی و مرجانی با ملات ساروج ساخته شده و برای مسقف کردن این بنا از طاق چهار گرده پوش و تویزه های کمانی و سنگی سوار بر ستونهای قطور مربع شکل بهره گرفتهاند. در ضلع جنوبی این مسجد آثاری از یک حمام سنتی با پلان مستطیل شکل در سال ۹۷ کشف شده است.
آثار تاریخی بندر کنگ تنها به بافت تاریخی محدود نمیشود کمی آن طرف تر از شهر، قلعه لشتان از دوره هخامنشیان باقی مانده است و به دلیل شکل و شمایل کوهها و سنگها، جلوهای زیبا به آن داده است.
در پارکی نزدیک به بافت تاریخی هم با نام کوهین اقامتگاههایی وجود دارد که با سبک حجله، میزبان گردشگران است. داشتن حجله با تزئینات مفصل یکی از آداب و رسوم مردم بندر کنگ در زمان ازدواج است. این اتاقها اکنون یکی از جاذبههای شهر شده است. مردم بندر برای عروس و داماد، اتاقی را با آئینه و وسایل تزئینی دیگر آماده میکردند. عروس و داماد تا ۶ ماه در این اتاق میماندند. در گذشته برای تزئین این اتاق از طلا و جواهر استفاده میشد.
کد خبر 5218783 فاطیما کریمیمنبع: مهر
کلیدواژه: گردشگری بندر کنگ صنایع دستی شهرداری تهران شورای شهر تهران واکسن کرونا وزارت آموزش و پرورش کاهش جمعیت قوه قضاییه فرزند آوری انتخابات 1400 میراث فرهنگی ویروس کرونا پیش بینی وضعیت هوا افزایش جمعیت سازمان تامین اجتماعی پرونده قضایی بافت تاریخی بندر صنایع دستی بندر کنگ خانه ها لنج ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۰۰۶۹۱۴ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
آرزوهای شیرین برای محلهای در دروازه تاریخ / «دروازه ری» در انتظار لباس نو
محله دروازه ری قم که خاستگاه ۱۲۸ شهید و بزرگانی همچون سردار موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی بوده، این روزها در انتظار پوشیدن لباسی نو بر تن کهنه و زخم خورده خویش است.
به گزارش خبرگزاری ایمنا از قم، ری، تهران، ساوه، اصفهان، کاشان؛ از هر سوی که زائران برای تشرف به حرم مطهر بانوی کرامت قصد ورود به شهر قم را داشتند، باید از دروازهای در باروی شهر وارد میشدند که به «دروازه ری» معروف بود.
دروازه ری که احتمالاً کهنترین دروازه قم قبل از احداث جاده ناصری از مسیر علیآباد به قم و شاهراه ارتباطی شهر با ری و تهران محسوب میشده، تا سال ۱۳۲۱ هنوز پابرجا بوده است.
اگر در اسناد تاریخی که جستوجو کنید، المان هویتی دروازه ری را خواهید دید. یک بنای ساده و گنبدی که نشان از تاریخ پرفرازونشیب شهر قم دارد و کاروانهای اهل دانش و زیارت در سفر به قم را به سمت این شهر راهنمایی میکرده است.
محله دروازه ری و نوبهار (چاله کاظم) پیشازاین، مزرعه سعدآباد را در خود داشت و مقبره «خواجه اباصلت» از یاران امام رضا (ع) را در خود جای داده بود که هنوز هم وجود دارد.
از جمله ازدسترفتههای محله دروازه ری میتوان به «گذر ری» اشاره کرد که جایش در محله خالی است. این گذر سه یا چهارطاق چشمهای داشته که به میدان کهنه و پامنار متصل میشده است. گفته میشود گذر حدود ۴۰ سال پیش تخریب شده و موجب شده است شکل و شمایل کنونی این محله چندان تاریخی و هویتی نباشد.
از پیشههای قدیم مردم این محل که در گذر هم نشانی داشت، میتوان به نمککوبی اشاره کرد. اهالی معاصر این محله هرچند آثاری از برج و باروی دروازه ندیدهاند، اما زیبایی گذر و گاراژی که اتوبوسهای راه پیموده از دشت مسیله به آن وارد میشد را به خاطر میآورند.
این محله تا سالها در برزخی از دشتهای سرسبز و باغات انگور و کورههای آجرپزی محلات مجاور قرار داشت، گویی دروازهای میان بهشت و جهنم بود. در بیرون گذر هرچند شهر تا سالها در حال تغییر و گذر از سنت به مدرنیسم بود، اما قطار مدرنیسم دیرتر و ناقصتر به دروازه ری رسید و غبار فرسودگی را بر تن این محله برجای گذاشت.
مهمترین مشکل محله ناتمام ماندن خیابان و ترافیک ناشی از آن است که به تعبیر اهالی، محله را شبیه به مناطق جنگزده کرده است. حداقل میشد از این بناهای تخریب شده به عنوان فضای عمومی استفاده کرد.
احمد اشعری، کارشناس حوزه شهرسازی از جمله کسانی است که روی مشکلات محله دروازه ری کار علمی انجام داده است و آن را از نظر گونه بافتشناسی «بافت ناکارآمد میانی» دستهبندی میکند.
به گفته وی، محله دروازه ری در خط مرزی بافت تاریخی ۳۰۰ هکتاری قم قرار دارد که در گذشته اراضی کشاورزی و کورهپز خانه بوده، اما از سال ۱۳۳۵ به تدریج سکونت در آن اتفاق افتاده است.
محله دروازه ری بر اساس سرشماری سال ۹۵ حدود ۱۴ هزار و ۷۰۰ نفر جمعیت دارد و چهار هزار خانواده در آن زندگی میکنند. ۲۵ درصد ساکنان محله دروازه ری، از اتباع هستند.
محور این محله در طرح تفصیلی، چهار طبقه دیده شده و قرار است انواع کاربریهای خدماتی در آن لحاظ شود. این خیابان هماکنون ۶۴ نوع فعالیت اقتصادی و خدماتی را در خود جای داده است و بخشی از این فعالیتها نیز سازگاری مناسبی با محله ندارد.
این کارشناس حوزه شهرسازی معتقد است برای مرهم گذاشتن بر این زخم نیمهباز باید پروژه تملک خیابان دروازه ری را تکمیل کرد، اما در عین حال باید تلاش کنیم تا کارکرد محلی و انسجام اجتماعی در این محله حفظ شود.
اشعری با اشاره به وجود فضاهای بلاتکلیف در محله و در جریان تملک نیمهتمام بدنه خیابان، میگوید: با هزینه اندک میتوان این فضاهای بلاتکلیف را به مکانی برای توقف اهالی تبدیل کرد.
وی با اشاره به وجود بعضی کاربریهای ناسازگار در این محله عنوان میکند: با تملک چند پلاک میتوان برای اهالی مسکن تولید و الگوی صحیح توسعه محله را تدوین کرد.
از جمله پیشنهادهای مشاور برای این محله، تملک آبانبار حاج رئیس بهعنوان یک عنصر هویتیِ واقع در آن و اضافه کردن یک عنصر دروازهای در محل طاق قدیم برای ارتقای هویت محلی بود که با پایکار نیامدن اداره کل میراث فرهنگی، معطل مانده است.
این کارشناس شهرسازی معتقد است یک سری از کاربریهای ناکارآمد همچون مصالحفروشی و حمام متروکه در این محله باید برای تأمین خدمات عمومی به کار گرفته شود.
فرایند اجرایی شدن بازآفرینی محله دروازه ری تا امروز بدون تغییر در این تصمیمگیری پیگیری شده است، اوایل سال ۱۴۰۲ شهردار قم اعلام کرد که این پروژه در اولویت تملک با همان عرض ۱۸ متر است.
محمدحسین علیاکبری، مدیر منطقه یک شهرداری قم، مرداد سال گذشته در توضیح مشکلات و چالشهای بازگشایی محله دروازه ری به ریزدانگی املاک این محله اشاره کرد که توافق با مالکان را دچار مخاطره میکند.
مساحت پایین املاک تجاری و کوچک بودن آنها یکی دیگر از معضلات تملک در این پروژه است، چراکه این املاک وسیله امرارمعاش اهالی است، اما ارقام تملک به نحوی نیست که ملک تجاری دیگری جایگزین آن شود، از طرفی بسیاری از ملکها جنوبیساز یا به صورت مشاع است که فرایند تملک را دچار چالش میکند.
از طرفی به گفته این مسئول شهرداری قم، بخشی از این محله در بافت تاریخی قرار دارد و بهسازی آن نیازمند مشارکت سازمان میراث فرهنگی است.
با این همه تاکنون نزدیک به ۴۰ قطعه در محله دروازه ری تملک و تخریب شده و جدولگذاری و ساخت محور نیز در حال انجام است. گام بعدی احداث مرکز فرهنگی و فضای سبز کوچک این محله توسط شهرداری قم است که میتواند امید را به رگهای محله بازگرداند.
مدیر منطقه یک شهرداری قم در پاسخ به ابهاماتی درباره عرض محور دروازه ری، عرض ۱۸ متری را مصوبه طرح تفصیلی شهر قم میداند که با توجه به قرار گرفتن نیمی از محله در محدوده بافت تاریخی، شهرداری بر سر اجرای همین مقدار نیز با سازمان میراث فرهنگی دچار چالش است.
آذرماه سال ۱۴۰۲ بود که دفتر تسهیلگری محله دروازه ری تشکیل و در مسجد این محله جلسات با اهالی برگزار شد. مفهوم احداث دفتر تسهیلگری این است که بهسازی یک محله را تنها کالبدی نبینیم بلکه باید به مسائل اجتماعی و اقتصادی بهصورت توأم با موضوعات کالبدی و عمرانی توجه کرد.
در روزهای اخیر تصاویری در فضای مجازی رد و بدل میشود که نشان دهنده ادامه تملک و تخریب بعضی املاک در مسیر خیابان ۱۸ متری این محله است.
نقش ویژه محله دروازه ری در روزهای دفاع مقدس و تقدیم ۱۲۸ شهید به کشور، حضور مشاهیری همچون امیر موسوی فرمانده ارتش جمهوری اسلامی و وجود جمع بزرگی از ایثارگران انقلاب اسلامی و جنگ از نقاط قوت و سرمایههای اجتماعی این محله است که میتوان با پررنگ کردن این نقش، به بهبود مشارکت اجتماعی برای حل معضلات آن کمک کرد؛ مسجد فعال و اهالی دغدغهمند که روزهای بهتری برای محلهشان آرزو میکنند، از سرمایههای ارزشمند این محله است.
یکی دیگر از سرمایهها و داراییهای محله، تنوع قومیتها و ملیتها است که میتواند فرصت تلقی شود. شبکه خویشاوندی، مهارتهای فنی، همچنین وجود عناصری همچون آبانبار و مسجد از دیگر سرمایههای محله است.
پای صحبت قدیمیها که بنشینی، خاطرات جالبی از روزگار گذشته محله دروازه ری دارند. از گاراژی که محل تردد مسافران به قم بود و روستانشینان و عشایر کلکو از دشت مسیله به آن میرسیدند. از پردهخوانان و پهلوانان که هرازگاهی بساط خود را در میانه محله به پا میکردند و بوی نان سنگک تازه و دود کبابی که زیرگذر به مشام میرسید.
شاید امروز بخشی از این خاطرات دیگر رنگباخته باشد، اما میتوان دروازه ری را طوری بازسازی کرد که اصالتش به یادگار بماند و اهالیاش همچنان پایبند این محله باشند.
کد خبر 746803