شهری که در نفت گم شد
تاریخ انتشار: ۵ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۰۳۳۰۷۱
اما راستش را بخواهید آبادانیها درباره همه اولینهایی که دارند، خالی میبندند و لاف میزنند. «اولینها» متعلق به مسجد سلیمان است، نه آبادان.
آبادان فراز و فرود زیادی دیده ولی مانده و مردمش ترکش نکرده و تعصب اولینها را حفظ کردهاند اما مسجدسلیمان، مردمی ندارد که دیگر از اولینهایش دفاع کنند. مردمش خیلی سال قبل این شهر را ترک کردهاند و آنهایی هم که ماندهاند، دارند زندگی محدودشان را سپری میکنند.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
امروز اما به نام مسجد سلیمان نامگذاری شده است.113 سال قبل در چنین روزی اولین چاه نفت خاورمیانه در مسجد سلیمان کشف شد به همین دلیل در تقویم، امروز را به نام مسجد سلیمان ثبت کردند. شهری که سالهای زیادی است در محرومیت و نداری روزگار میگذراند و نامش کاملا در حاشیه شهرهایی مانند آبادان، اهواز و خرمشهر قرار گرفته است.
مسجد سلیمان را میتوان مظلومترین شهر خوزستان دانست، شهری که روزی روزگاری روی نفت خوابیده و یکی از بهترین شهرهای ایران برای اقامت بود اما الان بیشتر مردمش نادارترین مردم کشورند و جالب اینجاست که هیچکس درباره آنها نمیگوید و نمینویسد. مثلا درباره محرومیتهای سیستان و بلوچستان زیاد میشنویم حتی فقر و تنگدستی مردم جاسک و اطراف کرمان را، اما درباره مسجد سلیمان چیزی گفته نمیشود.این شهر کاملا فراموش شده.
قباد آذرآیین، نویسندهای که متولد و بزرگشده مسجد سلیمان است و کتاب فوران را برای شهرش نوشته، درباره فراموششدن مسجد سلیمان میگوید: «وقتی نفت در این شهر یافت شد و چاههایش فوران کرد، انگلیسیها به مسجد سلیمان آمدند و برای تبدیلکردن این شهر برای سکونت، امکانات زیادی دایر کردند تا بتوانند در مسجد سلیمان زندگی راحتی داشته باشند. مسجد سلیمان تبدیل به شهری صنعتی با امکانات روز دنیا شد، مثلا اولین شرکت شیر پاستوریزه و شرکت برق در این شهر دایر شد.اما زمانی که نفت ته کشید و چاهها تعطیل، انگلیسیها و دیگر خارجیها از مسجد سلیمان رفتند و این شهر تبدیل شد به شهری متروکه و فراموش شده، شهری که انگار گمشده است.»
محرومان دائمی مسجد سلیمان
آذرآیین میگوید: «مسجد سلیمان قبل از اکتشاف نفت، شهر نبود، منطقهای سرسبز و آباد بود که محل قشلاق ایل بختیاری بود. استخراج نفت که شروع شد، مسجد سلیمان هم به سمت شهرشدن پیش رفت.انگلیسیها وقتی وارد مسجدسلیمان شدند، شهر را طبقهبندی کردند، هم برای خودشان و هم برای آمریکاییها که بعد آمدند.آنها برای خودشان رفاه کامل را پدید آوردند. کارمندان عالیرتبه که ایرانی بودند هم در کنار انگلیسیها از امکانات رفاهی استفاده میکردند.محلههای شهر به محلههای کارمندنشین و کارگرنشین تقسیم شده بود اما در کنار اینها گروهی هم بودند که نه کارگر بودند و نه کارمند.اینها کسانی بودند که از روستا رانده شده و از کوچ وامانده بودند و در حاشیه شهر خانههای گلی ساخته بودند و زندگی رقتبار پر از محرومیت را تجربه میکردند. زمانی که نفت تمام شد و خارجیها و کارمندان و برخی کارگران از شهر رفتند، اینها ماندند و همچنان به زندگی پر از محرومیت خود ادامه میدهند. نفت که تمام شد، تقریبا حیات هم در مسجد سلیمان تمام شد.درواقع از چشم انگلیسیها مسجد سلیمان کارگاهی بود برای استخراج نفت و زمانی که نفت تمام شد دیگر شهر برایشان معنایی نداشت، آنها رفتند و شهر با کمترین امکانات به حیات خود ادامه داد.معضلات شهر خیلی زیاد است و انگار کسی برای حل این مشکلات برنامهای ندارد.»
خرابیهای نفت
«مسجد سلیمان قبل از اکتشاف نفت، منطقه سرسبزی بود که مردمانش با کشاورزی و دامداری امرار معاش میکردند.اما نفت که پیدا شد، زمینهای کشاورزی و چراها از بین رفت و مردم بومی که کشاورز بودند و دامدار تبدیل به کولی (عمله) شدند.در کتاب فوران همه اینها را نوشتهام.ارامنه تعدادشان در مسجد سلیمان زیاد بود که همه کارمندان فنی شرکت نفت بودند که بعد از اتمام چاههای نفت کلا از مسجد سلیمان مهاجرت کردند و رفتند.وقتی شهر بایر شد، مردم محلی هم ترک شهر کردند و پراکنده شدند در تمام ایران و حتی تمام جهان. »
نیوزویک میخواندیم
«مسجد سلیمان با همه فراز و نشیبی که طی کرده، یکی از پربارترین شهرهای ایران در زمینه فرهنگی است. موج شعر ناب، موج نو و شعر دیگر از این شهر پا گرفت.آقای هوشنگ چالنگی که مبدع شعر دیگر است.آقای سید علی صالحی که شاعر شعر نو است، یارمحمد اسدپور، هرمز علیپور از مسجد سلیمان پا گرفتند.داستاننویسان بزرگی هم داریم که میتوان به منوچهر شفیانی اشاره کرد که اولین روستایینویس ایران است.خودم 1327 در مسجد سلیمان به دنیا آمدم و دیپلم را در همین شهر گرفتم و بعد برای ادامه تحصیل به دانشگاه تهران رفتم و بعد از اتمام تحصیل جذب آموزش و پرورش شدم.فضای آموزشی و تحصیلی در مسجد سلیمان خیلی خوب بود.شرکت نفت امکانات آموزشی زیادی را به این شهر آورده بود.بهترین کتابخانهها در این شهر بود.مجلههای معروفی مانند نیوزویک به دست ما میرسید و بهترین کتابها و فیلمها را قبل از این که مثلا به تهران یا شهرهای بزرگ دیگر برسد ما میدیدیم و میخواندیم.این امکانات کم و بیش در اختیار کارمندان و خانوادههایشان بود اما دانشآموزان از امکانات خوبی برخوردار بودند.»
شهر اولینها
«اولین چاههای نفت در مسجد سلیمان بود. نفت از این شهر به پالایشگاه آبادان پمپاژ میشد.اولین خارجیها به این شهر آمدند و بعد پایشان به اهواز، آبادان و خرمشهر هم باز شد.مسجد سلیمان چند سالن سینما داشت و فیلمهای روز دنیا در آنها به نمایش درمیآمد.انگلیسیها گلفباز بودند و اولین زمین گلفبازی در این شهر راهاندازی شد و سالهای زیادی قهرمانانی از این شهر به مسابقات جهانی راه پیدا کردند.فوتبال هم علاقهمندان زیادی داشت و زمین بازی فوتبال در مسجد سلیمان ساخته شد و هنوز هم که هست در منطقه بیبییان تیم فوتبال این شهر از بهترینهاست.تا زمانی که چاههای نفت فعال بود فوتبال مسجد سلیمان نه تنها در ایران که در جهان هم سرزبانها بود.وزنهبرداری هم از آن ورزشهایی بود که در مسجدسلیمان حرف اول را میزد.زمان جنگ این شهر از طرف صدام موشکباران میشد اما چیزی نداشت که صدام طالب آن باشد و بخواهد مسجد سلیمان را تصرف کند.این شهر در دوران جنگ تقریبا پشت صحنه بود و تدارکات برای برخی عملیات از این شهر انجام میشد.با همه اینها الان مسجد سلیمان شهری کم امکانات است که فقط مردمی در آن زندگی میکنند که یا کارمند شرکت نفت هستند یا بومیانی که جایی برای زندگی ندارند.»
طاهره آشیانی - روزنامهنگار / روزنامه جام جم
منبع: جام جم آنلاین
کلیدواژه: قباد آذرآیین مسجد سلیمان آبادان مسجد سلیمان انگلیسی ها اولین ها تمام شد چاه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت jamejamonline.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «جام جم آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۰۳۳۰۷۱ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«باغ حاجی» از بیم تخریب تا امید آبادانی
یک هشتی(ورودی) و یک نمازخانه، تمام پلان مسجد «باغ حاجی» است، شاید کمتر از ۵۰ مترمربع. این مسجد را به نام «خواجه روحالله» هم می شناسند چرا که در کتیبه سردر آن، نام این شخص به عنوان بانی ساخت مسجد در دوران شاه عباس صفوی ذکر شده است.
گفته میشود مسجد باغ حاجی بیشتر به یک بنای یادمانی میماند، مسجدی که شاید کسی دعا کرده عزیز رو به قبله اش، به زندگی برگردد و این عبادتگاه را بنا کند، هرچند کوچک و محقر. یا اینکه شخصی کارش در کلاف سر در گم روزگار گره کوری خورده و به مدد نذر ساخت این بنا، گشایش شده است؛ به هر روی هرآنچه هست، بانی ساخت بنا از مردم عادی و نه متمولان زمانه خود بوده است.
مسجد از دوران صفوی به این سو، چهارصد سال رنگ و رنج دوران به خود دیده است؛ خوشی و ناخوشی باهم. امروزه اما ساخت و ساز از بد روزگار، مسجد را در انحصار کوچهای با دو خم قرار داد و همین شرایط بلای جانش شد. سالها اهالی کوچه کوشیده بودند مسجد را که درست در وسط کوچه افتاده بود، تخریب و به جای دیگری منتقل کنند اما تیرشان به نشانه نخورد و مسجد همانجا باقی ماند.
فراموشی همیشه بلای یادمانهای معماری و تاریخی بوده است. مسجد باغ حاجی هم گرچه در جوار «باغ حاجی» یا همان «باغ همایون» که حالا تبدیل به مکانی شناسا یعنی «ورزشگاه تختی» شده، قرار داشته اما سرنوشتش در پیچ و خم یک کوچه با فراموشی گره خورده و گمنامی آن را مهجور کرده است.
اما گذشته از فراموشی و مهجوری، بیشتر از هر چیز، تخریب برای عبور و مرور آسانتر توسط اهالی محل، بنای این مسجد را تهدید می کرده است. چه بسا بناها و خانههای تاریخی بسیاری که در اصفهان با همین بهانه تخریب شدهاند اما تنها شانس باغ حاجی، خانه خدا بودنش بوده که آن را حفظ کرده است.
کوچک بودن این مسجد صفوی آن هم در گیر و گور یک گذر، شاید در تمام دوران گذشته، موجبات فراموشی این بنا را رقم زده باشد اما همین صفت بیانی کوچکترین، میتواند برای این مسجد تاریخی در دل شهری شُهره به گردشگری، یک ظرفیت گردشگری باشد و روزگار روشنی را برایش رقم بزند.
به هر روی مسجد دوران سختی را پشت سرگذاشته و پیکر فرتوت و کوچک صفوی اش در پرده فراموشی از وصله پینههای ناجور، ملول و رنجور شده اما با همه این اوصاف، گویا ایام غم به سر آمده و مدت کوتاهی است که اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گوشه چشمی به بنای آن نشان داده؛ دستی بر سر و روی مسجد کشیده و گویا مقرر است شهرداری به گذر اطراف آن سامانی ببخشد تا هم باشندگان محل دلخوش شوند و هم مسجد از گزند تخریب و فراموشی در امان بماند.
در همین پیوند، مرتضی فرشتهنژاد، پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان گفت: یکی از کارهایی که تخریب آثار تاریخی را سرعت میدهد، این است که به آن ها اهمیت ندهید و به حال خودشان بمانند در نتیجه خود به خود خراب می شوند؛ مسجد باغ حاجی هم همین سرنوشت را داشته است.
وی افزود: مردم محل در دهه هشتاد به دنبال این بودند که قسمتی از هشتی مسجد باغ حاجی را تخریب کنند بلکه کوچه صاف شود تا رفت و آمد آسانتری داشته باشند اما میراث فرهنگی اصفهان با این کار به شدت مخالفت کرد و برای آنکه از بیم تخریبها در امان بماند، مدارک لازم را فراهم آورد و مسجد را در فهرست آثار ملی قرار داد.
فرشته نژاد گفت: این مسجد ممکن است از مساجد یادمانی باشد و قطع یقین توسط مردم عادی ساخته شده است و نام باغ حاجی فقط به دلیل همجواری بنای مسجد با «باغ حاجی» است.
وی افزود: باغ حاجی که حالا به آن باغ تختی یا ورزشگاه تختی می گویند روایت هایی دارد، برخی منابع میگویند که این باغ را حاج محمدحسین کازرونی( از تجار خوشنام اواخر دوران قاجار در اصفهان) وقف کرده است و برخی دیگر معتقدند که این باغ متعلق به بردار آقا نورالله نجفی (یکی از مراجع تقلید و مشروطه خواهان در اصفهان) مشهور به نام حاجی بوده است.
فرشته نژاد معتقد است مسجد دیگری به نام «سعید ابن جُبَیر» (از مفسران قران که برای ترویج دین اسلام به اصفهان آمده بود) در جنوب غربی صحن شمالی امامزاده «درب امام» وجود دارد که از مسجد باغ حاجی هم کوچکتر و متعلق به قرون اولیه اسلامی است.
وی در این رابطه افزود: مسجد سعید ابن جُبَیر تا اواخر دوران پهلوی دوم با همان مصالح اولیه باقی مانده بود اما در اواخر دهه هشتاد دخل و تصرفات زیادی در آن صورت گرفت و هویت بنایش از بین رفت.
این پیشکسوت میراث فرهنگی اصفهان یادآور شد: خاطرم هست که وقتی متوجه شدیم اهالی محله میخواهند مسجد باغ حاجی را خراب و به جای دیگری منتقل کنند، برای بازدید رفتم و بنا را یک مسجد کوچک صفوی زیبا دیدم که البته نیاز به مرمت اساسی داشت.
وی افزود: همه فضای مسجد متشکل از یک هشتی(ورودی) و نمازخانه ای با گنجایش حداکثر ۲۰ نفر است که باید مرمت و حفظ شود
مدیر گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان نیز در رابطه با وضعیت فعلی این اثر تاریخی گفت: مسجد شرایط خیلی بدی داشت؛ روی آجرکاریهای داخل بنا گچ کشیده بودند و دیوارها از بیرون تا ۲ متر سیمان شده و برخی دیوارها هم در حال ریختن بود اما مهمتر از همه اینها تهدید تخریب مسجد برای گشادتر شدن کوچه بود.
وی تصریح کرد: تخریب بیخ گوش این مسجد و شرایط آنچنان اضطراری بود که باید هرچه سریعتر اقدام به نجاتبخشی میکردیم.
هادی اللهیاری افزود: مسجد به دلیل رطوبت بسیار زیاد از هر طرف در حال نابودی بود و شرایط دشواری داشت اما با این تفاسیر، با همکاری و هماهنگی هیات امنای مسجد، مرکز رسیدگی به امور مساجد اصفهان و شهرداری اولین قدمها را برداشتیم و فاز اول مرمت اضطراری را از ۲ سال پیش شروع کردیم.
به گفته وی، فاز اول مرمت این مسجد صفوی الاصل هم اکنون به اتمام رسیده و فاز دوم آن استحکام بخشی دیوار مجاور ورزشگاه تختی است که در حال انجام و قرار است گذر اطراف مسجد هم از طرف اداره زیباسازی شهرداری منطقه یک اصلاح و فضایی همخوان با مسجد تاریخی پیدا کند.
اللهیاری با اشاره به تزیینات سردر این مسجد کوچک صفوی یادآور شد: کتیبه مسجد به خط ثلث سفید معرق بر زمینه کاشی لاجوردی مورخ به سال ۱۰۳۳ هجری است و در گرداگرد آن نام حضرت علی می چرخد.
رییس گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی اصفهان گفت: شوربختانه اداره برق زیبایی بیرونی و بصری مسجد را با قرار دادن یک تیر چراغ برق مخدوش کرده است.
وی افزود: کارشناس اداره برق متوجه نشده است که دیوار و بدنه تاریخی تازه مرمت شده است و مقابل آن تیر برق سیمانی گذاشته و به همین دلیل برای رفع این تزاحم بصری، روال قانونی را پیش گرفته ایم و از اداره برق شکایت کرده ایم.
مسجد باغ حاجی یا خواجه روح الله در کوچهای به نام «حق شناس» و در خیابان مسجد سید اصفهان قرار دارد و قدمت آن به دوران صفوی باز می گردد.
این بنا که در فهرست آثار ملی قرار دارد در جوار ورزشگاه تختی که پیشتر با نام باغ حاجی شهره بوده، واقع شده است.
گفته میشود پیشینه باغ حاجی صفوی است و چون روزگاری جهت اقامت «همایون شاه» پادشاه هندوستان ساخته شده بود به نام «باغ همایون» هم نامیده میشده است و در دوران قاجار به نام باغ حاجی شهره میشود.
امروز قسمتی از این باغ جزو ورزشگاه تختی است که به پاس بزرگداشت زندهیاد غلامرضا تختی، پهلوان نامی ایران و قهرمان کشتی جهان به این اسم نامیده میشود.
منبع: ایرنا
باشگاه خبرنگاران جوان اصفهان اصفهان