گزارش// ماهواره‌های ایرانی به کدام مدار زمین رسیده‌اند؟/ پایگاه فضایی چابهار سکوی پرتاب ایران به مدار ژئو + تصاویر

ماهواره‌ها در ۴ مدار زمینی با نام‌های "لئو"، "مئو"، "ژئو" و "هئو" قرار می‌گیرند، ایران در پرتاب ماهواره‌های علمی به کدام مدار رسیده است؟ "پایگاه چابهار" نزدیک‌ترین نقطه به خط استوا و مجاور با اقیانوس هند و بهترین نقطه برای رسیدن به مدار ژئو است. - اخبار اجتماعی -

به گزارش خبرنگار علمی خبرگزاری تسنیم؛ سازمان فضایی ایران اعلام کرده است که طراحی چهار ماهواره و آماده‌سازی پنج ماهواره برای قراردادن در فضا از برنامه‌های صنعت فضایی ایران است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

ماهواره‌های مخابراتی "ناهید یک و دو"، "ذوالجناح"، "سیمرغ" و ماهواره‌های سنجش از دور "طلوع"، " پارس 1"، " ظفر 2 " برای تثبیت در مدار LEO (مدار نزدیک زمین در ارتفاع بین 160 تا 2 هزار کیلومتر از سطح زمین ذکر می‌شود) در دست طراحی و تولید هستند؛ برای دستیابی به مدار خورشید آهنگ (SSO) نمونه دوم ماهواره پارس، ماهواره ذوالجناح و پایگاه پرتاب چابهار در دست طراحی و اجرا هستند.

اما تعاریف مدارهای زمین کدامند و ایران در پرتاب ماهواره‌های علمی به فضا، به کدام فاصله مداری رسیده است؟

ماهواره‌های مدار پایینی زمین (LEO):به ماهواره‌هایی گفته می‌شود که در فاصله نسبتاً کمی از سطح زمین قرار دارند و به آنها ماهواره‌های مدار پایینی زمین یا لئو (LEO) نیز گفته می‌شود؛ بیشترین ارتفاع این نوع ماهواره‌ها از سطح زمین بین 160 تا 2000 کیلومتر (100–1240 مایل) از سطح زمین است؛ مسیر حرکت این ماهواره‌ها از غرب به شرق و هم‌جهت با دَوَران زمین به دور خودش است و زمان یک دور چرخش به دور زمین در این مدارها، حدود 90 دقیقه است.

به دلیل نزدیکی فاصله این نوع ماهواره‌ها از سطح زمین، سرعت حرکت این ماهواره‌ها خیلی بیشتر از سرعت دوران زمین بدور خودش است؛ سرعت این‌گونه ماهواره‌ها باید به حدی باشد تا به زمین سقوط نکنند؛ گاهی سرعت آنها به 27٬000 کیلومتر بر ساعت نیز می‌رسد! برخی از ماهواره‌های هواشناسی، ماهواره‌های سنجش از دور و ماهواره‌های جاسوسی از این نوع‌ هستند.

ماهواره های مدار میانی (MEO): طبق تعریف مدارهای بالای لئو (بالای 2000 کیلومتر) و زیر مدار ژئو (36000 کیلومتر) را مدارهای میانی با علامت اختصاری مئو ( MEO: Medium Earth Orbit ) می‌نامند؛ در این مدارها معمولاً ماهواره‌های مکان‌یاب، مانند سامانه "جی‌پی‌اس امریکا"، "گلوناس روسیه" و "گالیله اروپا" قرار می‌گیرند؛ ماهواره‌های مخابراتی پوشش‌دهنده قطب‌های شمال و جنوب نیز در این مدارها مستقر می‌شوند و پریود مداری این مدارها از 2 تا 24 ساعت متغیر است.

ماهواره‌های مدار زمین‌آهنگ (GSO): مدار زمین‌آهنگ (به انگلیسی GSO) یا مدار ژئوسَنکرون (مدار هم‌گردش زمین یا مدار زمین‌هم‌زمان) به مدارهایی در دور کره زمین گفته می‌شود که سرعت زاویه‌ایِ چرخش ماهواره‌ها بر روی این مدارها با سرعت چرخش زمین برابر است؛ به عبارتی دیگر مدارهایی هستند که برای پیمودن مسیر کامل آنها به یک روز نجومی، (در حدود 23 ساعت و 56 دقیقه و 4 ثانیه) نیاز است؛ یکی از مهم‌ترین این مدارها مدار زمین‌ثابت است.

ماهواره زمین‌آهنگ ماهواره‌ای است که در مدار زمین‌آهنگ قرار دارد و دوره مداری آن با دوره گردش زمین یکسان است؛ این‌گونه ماهواره‌ها پس از هر زمان نجومی به موقعیت خود در آسمان باز می‌گردد؛ مزیت ماهواره‌های زمین‌آهنگ این است که نسبت به یک نقطه خاص بر روی زمین و نیز نسبت به ایستگاه‌های زمینی همیشه در یک محدوده از آسمان باقی می‌مانند؛ ویژگی مشخص ماهواره‌های زمین‌آهنگ این است که همیشه در یک نقطه خاص در آسمان باقی می‌مانند، بدین معنی که گیرنده‌های زمینی این ماهواره‌ها، نیاز به جابه‌جایی نداشته و می‌توانند در یک جهت ثابت باشند؛ ماهواره‌های زمین‌آهنگ اغلب برای اهداف مخابراتی به‌کار می‌روند.

ماهواره‌های مدار بیضوی بالا (HEO): مدارهای با بیضویت بالا با نام اختصاری هئو ( HEO: Highly Elliptical Orbit ) با این مشخصه بارز شناخته می‌شوند که ارتفاع نقطه حضیض آنها بسیار کم و ارتفاع نقطه اوج‌شان بسیار زیاد است؛ این ویژگی سبب می‌شود ماهواره مدت زیادی را برای رسیدن و عبور از نقطه اوج در آسمان محل طی کند و مدتی طولانی را در آسمان منطقه مورد نظر به سر برد؛ این مدت زمان گاهی بیش از 12 ساعت طول می‌کشد و این در حالی است که عبور از نقطه حضیض به سرعت انجام می‌گیرد و طی این مرحله بسیار کوتاه‌تر است.

این مدارها برای پاره‌ای از کاربردهای مخابراتی مناسب هستند؛ به عنوان مثال از آنجایی که مدار زمین‌ ثابت برای کشورهایی مانند روسیه که در عرض‌های جغرافیایی بالا قرار گرفته‌اند چندان مناسب نیست، این مدارها پوشش‌دهی بهتری برای این کشورها فراهم می‌کنند، از جمله این مدارها به مدار "مولنیا" و مدار "توندرا" می‌توان اشاره کرد.

اما کشورمان ایران، در پرتاب ماهواره‌های علمی به فضا به کدام نقطه مداری رسیده است؟ آغاز ماهواره‌های ایرانی با "مصباح" نخستین ماهواره عملیاتی با طول عمر سه ساله در مدار بالای زمین (هزار کیلومتری) آغاز شد که به علت تحریم سالهاست در ایتالیا بلوکه شده است.

"ماهواره تحقیقاتی امید" نخستین ماهواره ساخت کشور ایران است که تمام تجهیزات آن در سازمان فضایی ایران طراحی و تولید شده ‌است؛ ساخت "امید" از 15 اسفند 1384 آغاز و طی دو سال آماده انجام تست‌ شد. این ماهواره در روز 15 بهمن ماه سال 1387 و در سی‌امین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی توسط ماهواره‌بر "سفیر-1" در مدار فضا قرار گرفت؛ ماهواره‌ آن در مدار بیضوی با حضیض 250 کیلومتری و اوج حدود 500 کیلومتری در فضا قرار داشت و در واقع این ماهواره در مدار لئو قرار گرفته است.

"ماهواره رصد" دومین ماهواره ایرانی و ساخته شده در دانشگاه مالک اشتر است؛ این ماهواره توسط ماهواره‌برهای حامل ایرانی به فضا فرستاده شد. این ماهواره همچنین نخستین ماهواره تصویربرداری ایران محسوب می‌شود که با نام کامل "رصد-1"، در روز 25 خرداد سال 1390 به فضا پرتاب شد. "رصد" در روز 15 تیر ماه سال 1390 مجدداً وارد جو شد و به عمر تقریباً سه هفته‌ای خود پایان داد.

این ماهواره با ماهواره‌بر "سفیر رصد" که یک ماهواره‌بر دو مرحله‌ای است، در مدار بیضوی حضیض 260 کیلومتری به فضا پرتاب شد.

"ماهواره نوید" دانشگاه علم و صنعت در صبح روز 13 بهمن سال 1390 توسط ماهواره‌بر "سفیر نوید" با موفقیت به فضا پرتاب و در مدار بیضوی با حضیض 270 کیلومتر و اوج 360 کیلومتر تزریق شد.

"ماهواره فجر" به عنوان نخستین ماهواره با مأموریت انتقال مداری کشور با قابلیت تغییر مدار 250 تا 450 کیلومتر بیضوی به مدار 450 کیلومتر دایره‌ای با استفاده از پیشبرنده گاز سرد (تراست گاز سرد) بود که سبب افزایش طول عمر ماهواره به مدت 105 سال می‌شد.

ماهواره "پیام" بامداد روز 25 دی ماه سال 1397 با ماهواره‌بر سیمرغ به فضا پرتاب شد اما بنابر اعلام محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات، این پرتاب با موفقیت همراه نبود و ماهواره پیام در مدار قرار نگرفت.

ماهواره "دوستی" دومین پرتاب ناموفق در سال 97 بود که به کارفرمایی سازمان فضایی ایران، توسط دانشگاه صنعتی شریف طراحی و ساخته شده است؛ مدار این ماهواره بیضوی و در دسته مدارهای کم ارتفاع (LEO)، با ارتفاع اوج و حضیض به ترتیب برابر با 310 و 250 کیلومتر و شیب مداری 55 درجه بود.

ماهواره "ظفر-1" دانشگاه علم و صنعت در ساعت 19 و 15 دقیقه روز 20 بهمن ماه سال 1398 با ماهواره‌بر "سیمرغ" به مدار 530 کیلومتری پرتاب شد و در مرحله سوم پرتاب به دلیل نرسیدن به سرعت لازم سقوط کرد؛ این ماهواره پس از 8 دقیقه نتوانست در مدار قرار گیرد و با سرعت 6 هزار و 533 کیلومتر بر ساعت در ارتفاع 541 کیلومتری باقی ماند و ارتباط زمینی آن قطع شد و به گفته وزیر ارتباطات، این ماهواره در اقیانوس هند آرام گرفت.

اما مهمترین مداری که دستیابی به آن نیازمند دانش و توان فنی کشورهای صاحب چرخه فضایی است، مدار "ژئو" یا مدار "زمین آهنگ" یا "ژئوسنکرون" است. این مدار در فاصله 36 هزار کیلومتری از سطح زمین و زاویه صفر درجه نسبت به خط استوا قرار دارد که اگر جسمی مانند ماهواره در این مدار قرار بگیرد، سرعت چرخش آن به دور زمین با سرعت چرخش زمین برابر خواهد بود.

در حال حاضر صرفاً کشورهای روسیه، آمریکا، اروپا، چین، ژاپن، هند، ایران، کره شمالی، کره جنوبی و رژیم صهیونیستی توان پرتاب ماهواره به مدار لئو را دارند که از میان این کشورها نیز روسیه، آمریکا، اروپا، چین، ژاپن و هند قادر به پرتاب ماهواره به مدارهای مئو ژئو هستند.

پرتاب ماهواره‌های استارلینک برای قرار گرفتن در مدار ژئو

پرتاب نخستین ماهواره مخابراتی چین به مداری ژئو در سال 2021

ماهواره در مدار بالای زمین

با این حال شاید دستیابی به توان قرار دادن ماهواره در مدار ژئو برای کشورمان که در حال برداشتن قدم‌های نخستین در عرصه فضایی است، دور از انتظار و دسترس به نظر برسد اما "احمد حسینی" سخنگوی گروه فضایی وزارت دفاع با نام بردن از 2 نسل جدید از ماهواره‌برهای ایرانی تحت عنوان "سریر" و "سروش" که در آینده به کار گرفته خواهند شد، گفته است که توانمندی علمی رسیدن به مدار ژئو (مدار ثابت زمین) وجود دارد؛ برای رسیدن به این مهم باید روی پایگاه پرتاب و ماهواره‌بر کار تحقیقاتی و تغییراتی ایجاد شود؛ ماهواره‌بر سروش می‌تواند به مدار ژئو برود.

مدار ژئو در فاصله 36 هزار کیلومتری بر فراز استوا است، به همین دلیل برای پرتاب ماهواره و قرار دادن آن در مدار ژئو، هر چقدر پایگاه پرتاب به خط استوا نزدیک‌تر باشد، محموله‌های فضایی را ساده‌تر می‌توان در مدار قرار داد.

"پایگاه چابهار" نزدیک‌ترین نقطه به خط استوا و مجاورت با اقیانوس هند است که همین امر می‌تواند این منطقه را به نقطه‌ای ایده‌ال برای پرتاب‌های فضایی کشور تبدیل کند؛ در سال 2010 اعلام شد که بنابر محدودیت‌های جغرافیایی موجود در نخستین مرکز فضایی ایران برای ارسال ماهواره به مدار، تحقیقاتی برای ساخت دومین مرکز فضایی صورت گرفته است؛ پایگاه فضایی ملی جدید، در جنوب شرقی سیستان و بلوچستان و در شهر چابهار احداث خواهد شد.

یکی از دلایل ایجاد پایگاه ملی فضایی در این منطقه، نزدیک بودن به اقیانوس هند و کم جمعیت بودن آن است؛ براساس مصوبات شورای عالی فضایی، مدیریت کلان این پایگاه بر عهده سازمان فضایی است و این پایگاه به عنوان یک مرکز پرتاب غیرنظامی، پیش‌بینی شده و قرار است در زمینه پرتاب موجود زنده و پرتاب ماهواره‌های سنجشی و مخابراتی در مدار زمین‌آهنگ فعالیت کند بنابراین این پرتاب‌ها به شرایط ویژه‌ای نیاز دارند و حتی‌الامکان باید در شرایط نزدیک به منطقه استوایی صورت گیرند تا هزینه‌های پرتاب و انجام مانورهای مداری آن به حداقل برسد.

4 ماهواره ایرانی در دست طراحی؛ 5 ماهواره در صف پرتابجزئیات و مشخصات ایستگاه فضایی جدید چین + تصاویرفیلم/ راهپیمایی هیجان‌انگیز فضانوردان در ایستگاه فضایی بین‌المللی و بر فراز کره زمین

انتهای پیام/

منبع: تسنیم

کلیدواژه: شرکت های دانش بنیان علمی علم و تکنولوژی شرکت های دانش بنیان علمی علم و تکنولوژی پرتاب ماهواره ماهواره های مدار نخستین ماهواره مدار زمین آهنگ هزار کیلومتر سازمان فضایی فضا پرتاب اقیانوس هند فضایی ایران خط استوا سطح زمین مدار ژئو مدار قرار پرتاب شد ماه سال

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.tasnimnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «تسنیم» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۰۶۷۴۵۵ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

آشنایی با سیستم مرموز چشم پنتاگون در مدار زمین | از ردیابی تا کشتار موشک‌ها! +تصویر

در فو فایتر طی قراردادی به ارزش 414 میلیون دلار، شرکت میلنیوم اسپیس سیستمز توسعه هشت ماهواره مجهز به دوربین های الکترواپتیکال و فروسرخ برای ردیابی موشک ها از مدار زمین را بر عهده خواهد داشت.

آژانس توسعه فضایی (Space Development Agency) آمریکا به تازگی اعلام کرد که شرکت میلنیوم اسپیس سیستمز (Millennium Space Systems) قرار است ماهواره های دفاع موشکی پروژه فو فایتر ( FOO Fighter ) را توسعه دهد. طی قراردادی به ارزش 414 میلیون دلار، میلنیوم اسپیس سیستمز هشت ماهواره برای ارائه "کنترل آتش" سامانه دفاع موشکی زمینی را ارائه خواهد کرد.

براساس گزرش عصرایران، به طور کلی، کنترل آتش شامل فناوری های مختلفی مانند رادار یا حسگرهای دیگر، کامپیوترها و تسلیحات را در یک سامانه منسجم ترکیب می کند که توانایی شناسایی تهدیدات و اهداف را فراهم کرده و سپس سلاح ها یا دیگر اقدامات متقابل را به سمت آنها هدایت می کند.

تحویل فو فایتر تا سال 2027

میلنیوم اسپیس سیستمز که در مالکیت شرکت بوئینگ قرار دارد باید این ماهواره ها را تا سه ماهه اول سال 2027 تحویل دهد. این پروژه با نام کامل Fire-Control On Orbit-Support-To-The-War Fighter یا به اختصار فو فایتر بخش مهمی از زنجیره کشتار دفاع موشکی پنتاگون را تشکیل خواهد داد.

نمونه اولیه مجموعه ماهواره های فو فایتر دارای دوربین های الکترواپتیکال و فروسرخ برای ارائه گزینه های جدید کنترل آتش است.

حسگرهای کنترل آتش، آنهایی هستند که قادر به ردیابی اهداف با دقت بالا و ارائه مختصات دقیق برای جنگنده ها یا سامانه تسلیحاتی روی زمین - در این مورد، رهگیرهای دفاع موشکی - هستند.

این ماهواره ها به شناسایی، هشدار و ردیابی دقیق تهدیدات موشکی پیشرفته، از جمله سامانه های موشکی ابرصوت کمک خواهند کرد. هدف نهایی افزایش قابلیت های جهانی کنترل آتش است.

ماهواره های فو فایتر با افزایش برد تشخیص موشک های ابرصوت ارتفاع پایین، در مقایسه با موشک های بالستیک قاره پیما، زمان هشدار را برای شناسایی و پاسخ به تهدیدات ابرصوت افزایش می دهند.

در شرایطی که در اصل شبیه به مجموعه لایه ردیابی (Tracking Layer) است، اما ماهواره های فو فایتر مجزا هستند. مجموعه لایه ردیابی فقط برای نظارت بر موشک های ابرصوت با قابلیت مانور بالا بهینه شده است.

به گفته درک تورنیر، مدیر آژانس توسعه فضایی، برنامه فو فایتر نمایشی عملیاتی از تلاش های کنترل آتش ارائه می کند که جدا از تلاش های جاری هشدار/ردیابی موشک و دفاع موشکی ما، اما مکمل آنها است.

ماهواره هایی برای افزایش قابلیت های دفاع موشکی

اگرچه جزئیات این پروژه بیشتر محرمانه باقی مانده است، درک تورنیر در جریان اجلاس نیروی هوایی 2023 فاش کرد که ماهواره های فو فایتر برای نظارت بر چند تهدید نامشخص که مجموعه لایه ردیابی در حال حاضر به آنها رسیدگی نمی کند، توسعه می یابد.

تورنیر به این نکته نیز اشاره داشت که در صورت موفقیت آمیز بودن آزمایش، فناوری حسگر کنترل آتش در ترانش 3 (Tranche 3) و ترانش 4 (Tranche 4) مجموعه لایه ردیابی، ماهواره هایی که قرار نیست به ترتیب تا سال 2028 و 2030 پرتاب شوند، گنجانده می شود.

به گفته جیسون کیم، مدیرعامل میلنیوم اسپیس سیستمز، پروژه فو فایتر برای مقابله با تهدیدات پیشرفته طراحی شده است. این یک ماموریت حیاتی است که به محافظت از آمریکا و متحدان این کشور در برابر تهدیدات پیشرفته کمک خواهد کرد.

آژانس توسعه فضایی در درخواست اولیه خود قصد داشت توسعه ماهواره های فو فایتر را به بیش از یک توسعه دهنده ارائه کند. با این وجود، این طرح تغییر کرده و میلنیوم اسپیس سیستمز به عنوان تنها توسعه دهنده این پروژه انتخاب شده است.

به گفته آژانس توسعه فضایی، این مرکز پیشنهادهای دریافت شده پس از فراخوان را ارزیابی کرده و تشخیص داد که انتخاب یک توسعه دهنده بهترین گزینه ممکن است.