به نقل از «قدس آنلاین»

مهمترین کار امام صادق(ع) هویت‌بخشی به تشیع بود/ غفلت از بعد عرفانی حضرت

تاریخ انتشار: ۱۶ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۱۳۹۱۵۸

استاد دانشگاه تهران با بیان اینکه امام صادق(ع) در برهه‌های مختلف از جمله در انتقال قدرت از بنی امیه به بنی عباس باعث هویت‌بخشی به شیعه شدند، تاکید کرد: در کنار ابعاد مختلف شخصیتی امام، بعد عرفانی از وجوهی است که در مطالعات ما بیشتر مورد غفلت است.

به گزارش قدس آنلاین، حجت‌الاسلام امیر آقاجانلو، دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران با تسلیت شهادت امام صادق(ع)، گفت: شیعیان تا قبل از غیبت امام زمان چون عمدتا دسترسی به امام داشتند کمتر اقدام به مکتوب کردن آن می‌کردند ضمن اینکه این مسئله وجود داشته است ولی از دست رفته و در دسترس ما نیست؛ مثلا از کتبی مانند اصول اربعمائه نام برده شده و گفته شده که در دسترس کلینی بوده است ولی معمولا احادیث و تاریخ به صورت خلاصه است.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

وی افزود: پیش از این دوره که می توان نام آن را ارتدکسی تشیع نامید، حیات معصومین(ع) را داریم. در این دوره به خصوص تا دوره امام صادق(ع) هنوز جریان تشیع به صورت مشخص و خالص و اهل بیتی شکل نگرفته بود و عمدتا افرادی در حلقه نزدیک  به خود ائمه بودند.

آقاجانلو تصریح کرد: به دلیل محدودیت‌های زیادی که تا دوره امام باقر(ع) و امام صادق(ع) وجود داشت، حدیث چندانی نوشته نمی‌شود مگر مخفی و ممنوعیت حدیث هم تا نزدیک سال صدم قمری وجود داشته است.

رفع منع کتابت حدیث و فعالیت علمی صادقین(ع)

دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران بیان کرد: از زمان امام باقر(ع) که عمربن عبدالعزیز منع حدیث را برداشت شکل‌گیری جریانات اسلامی شروع شد و در دوره امام صادق(ع) شاهد انفجاری در تولید فرقه‌های مختلف فکری و اعتقادی هستیم؛   آنچه که در شکل‌گیری این جریانات اهمیت می‌یابد هویت‌بخشی به تشیع است و حضرت در ابعاد مختلف فعالیت‌هایی را شروع کردند تا این هویت شکل بگیرد؛   در دوره امام صادق(ع)، بنی امیه نابود و به جای آن بنی عباس مستقر شدند.

دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران با بیان اینکه شخصیت علمی امام صادق به عنوان دانشمند و مرجع علمی در این دوره بارز و برجسته است، تصریح کرد: این روایت معروف وجود دارد که ابوحنیفه گفته است که اگر آن دو سال نبود من هلاک می‌شدم؛ این دو سال همان دو سالی است که وی نزد امام و یا بنابر برخی روایات نزد زید درس خوانده است؛ در اینکه امام واقعا مجلس درس با حضور ۴هزار شاگرد داشته‌اند، یا خیر محل بحث است ولی امام شاگردان فراوانی در رشته‌های مختلف علمی داشته‌اند.

وی اضافه کرد: امام صادق(ع) در ابعاد مختلف هویت‌بخشی را شروع کردند؛ اول به لحاظ قانونگذاری و شکل‌دهی به فقه شیعه بود، جنبه مهمی از شریعت و دین، فقه است و فقه دانشی است که بیشترین نقش را در هویت اجتماعی دارد؛ همه فرق اسلامی حقانیت پیامبر و قرآن را قبول دارند ولی چیزی که هویت جمعی را شکل می‌دهد فقه است که امروز قانون این مسئله را برعهده دارد.

وی اضافه کرد: این همه سؤال فقهی از امام پرسیده شده گویا فقه نوعی اقتدار به همراه می‌آورد؛ شیعیان از راه‌های دور نزد امام آمده و چند سؤال فقهی می‌پرسیدند و می‌رفتند، و مسائل جدی فقهی محبان اهل بیت(ع) در احکام فردی و اجتماعی از همین طریق به ما رسیده است.

آقاجانلو با بیان اینکه مسئله هویت‌بخش دیگری که امام دنبال کردند، اعتقادات بود، افزود: گرچه فقه بسیار مهم است و به همین دلیل روایات فقهی عمده روایات را تشکیل می‌دهند و روایات غیرفقهی کمتر از ده درصد هستند، اما باز چون شیعه در دنیای آن روز در اقلیت بودند برای حفظ هویت خود به روایات غیرفقهی مانند اعتقادات هم بها دادند. جریانات کلامی مختلف هم در دوره امام صادق(ع) شکل گرفتند؛ معتزلی‌ها و خوارج و مرجئه قبل از ابوحنیفه ایجاد شده بودند؛ انشعاباتی هم در بیان شیعیان مانند زیدیه ایجاد شد.

غفلت از عرفان امام صادق(ع)

دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران اضافه کرد: در این دوره توحید مفضل از مجموعه سخنان امام نوشته شد؛ هشام بن حکم که گفته شده در دوره‌ای جزء زنادقه بود جزء پیروان امام و شیعه شدند، هشام به عنوان یک متکلم در تاریخ مشهور و در نزد امام جایگاه ویژه داشت؛ وی به نقد معتزله به عنوان جریان غالب کلامی پرداخت و روایاتی از امام صادق که در نفی فلسفه است ناظر به مواجهه با جریان اعتزال است نه اینکه امام با فلسفه اسلامی مخالف باشند. در این دوره توحید و بیان جایگاه امامت و اهل بیت(ع) در لسان امام صادق و پیروان ایشان دیده می‌شود.

آقاجانلو با اشاره به بعد عرفانی امام صادق(ع) که در بین ما مغفول است، تصریح کرد: امام صادق(ع) عمدتا به عنوان رئیس مذهب جعفری شناخته می‌شود و شخصیت فقهی امام مدنظر قرار می‌گیرد ولی اهتمام امام به روایات عرفانی و معنوی اگر  بیشتر از فقه نباشد کمتر نیست؛ البته میراث فقهی بیشتر به خاطر کارکرد آن حفظ شد زیرا اگر امام معصئم نباشد راهی برای دستیابی به حکم الهی نداریم ولی مباحث دیگر با عقل هم قابل دستیابی است.  

دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران اضافه کرد: امام صادق(ع) مسئله معنویت و عرفان را بسیار اهمیت می‌دادند؛ مالک که رئیس مذهب مالکی است مدتی در خدمت امام رفت و آمد داشت و نقل کرده است که هر وقت خدمت جعفر بن محمد(ص) رسیدم یا قرآن می‌خواند و یا نماز می‌خواند و یا روزه بود و هیچ وقت بدون وضو، روایتی نقل نمی‌کرد. یکی از مهمترین دستورات عرفا، حدیث عنوان بصری است که علامه مجلسی در بحارالانوار نقل کرده است؛ بحار هم کتابی است که حدیث بی سند ندارد، شاید حدیث ضعیف باشد ولی بی سند نیست؛ البته گاهی نسبت به این کتاب بی مهری می‌شود ولی بحار گنجینه بسیار مهم و شناسنامه و افتخار تشیع است.

وی اضافه کرد: این روایت نشان می‌دهد عنوان بصری که خودش فقیه بوده است دنبال فقه نزد امام نیامده است و قصد او چیزی بود که خودش و دیگران نداشتند؛ عطار نیشابوری در تذکره الاولیاء که به شرح حال عرفا پرداخته از امام باقر شروع و به امام صادق(ع) ختم کرده و گفته جعفر بن محمد(ع) بیش از همه عرفا، نقل قول عرفانی دارد. بنابراین نباید نسبت به شخصیت عرفانی امام بی توجه باشیم.

آقاجانلو بیان کرد: شیعه بر خلاف اهل تسنن همواره روحیه عرفانی داشته‌اند بر خلاف اهل تسنن  و خلیفه دوم که به ظاهر دین توجه بیشتری کردند؛ به همین دلیل صوفیه اهل تسنن همواره به شیعه نزدیک بوده و هستند و همه معتقدند که از علی(ع) خرقه گرفته‌اند ولی ظاهرگرایان مانند وهابیت و تکفیری‌ها، تعاملی نداریم زیرا ظاهرگرا و دور از معنویت و عقلانیت هستند.

هویت‌بخشی به شیعه

دکترای فلسفه دین از دانشگاه تهران اظهار کرد: کار دیگر امام صادق(ع) برای هویت‌بخشی شیعه، عمل سیاسی بود؛ در این دوره اعتراضات به بنی امیه زیاد شد، از طرف دیگر ابومسلم خراسانی و بنی عباس هم به نام امام و علویون حکومت را به دست گرفتند، ولی امام در این مدت، فعالیت فرهنگی را انتخاب کردند زیرا هنوز هویت شیعه به درستی شکل نگرفته بود، حتی زیدیه در نهایت در کلام معتزلی و در فقه تابع یکی از فرقه‌های اهل تسنن شد.

وی اضافه کرد: اگر از ابتدا پس از پیامبر امکان این بود که هویت‌بخشی به شیعه در کنار حکومت ائمه(ع) رخ می‌داد، شاهد این وضع در دوره امام صادق(ع) نبودیم؛ در این دوره با یاران کمی که حضرت داشت هر لحظه ممکن بود بنی عباس قیام فرضی امام را به نام خود مصادره کنند، لذا امام رو به کار فرهنگی آوردند. حتی در دوره امام رضا(ع) هم امام با کراهت ولیعهدی را پذیرفتند. اگر امروز ما از شیعه به عنوان یک گفتمان قوی نام می‌بریم به خاطر تلاش ائمه(ع) به ویژه امام صادق(ع) در هویت‌بخشی به شیعیان است.

آقاجانلو تصریح کرد: این وضعیت، می‌تواند چرایی عدم قیام امام و رونیاوردن مستقیم به حکومت را تحلیل کند، زیرا اگر امام اقدامی غیرفرهنگی و کادرسازی می‌کردند شیعیان در درون جریانات اهل تسنن هضم می‌شدند، زبان حال امام این است که جریان شیعه در برابر اکثریت اهل تسنن چیزی نیستند و امام در چنین فضایی هویت شیعه را حفظ و به امروز منتقل کرده‌اند.

منبع: ایکنا

انتهای پیام/

منبع: قدس آنلاین

کلیدواژه: شهادت امام صادق ع دوره امام صادق ع هویت بخشی اهل تسنن نزد امام بنی عباس

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.qudsonline.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «قدس آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۱۳۹۱۵۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

خلیج فارس جزو هویت ملی ایران

به گزارش خبرگزاری صداوسیما کیش، حجت الاسلام والمسلمین علیرضا بی‌نیاز در خطبه‌های نماز جمعه به سالروز اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز اشاره کرد و گفت: دشمنان جمهوری اسلامی ایران همواره تلاش کردند با تحریف نام خلیج فارس به اهداف شوم خود در منطقه که تجزیه کشور‌های اسلامی است دست پیدا کنند، اما نه تنها موفق نشدن بلکه با پاسخ قاطع جمهوری اسلامی ایران روبرو شدند.

امام جمعه کیش، افزود: دشمنان بدانند ما به دنبال جنگ و درگیری نیستیم، اما اگر قرار باشد توطئه‌ها و فتنه‌های خود را پیگیری کنند ما برای حفظ استقلال، هویت و عزت ایران اسلامی هرگز کوتاه نخواهیم آمد و آنان را پشیمان خواهیم کرد.

وی به روز جهانی کار و کارگر نیز اشاره کرد و گفت: پیشرفت و شکوفایی کشور مرهون تلاش‌های شبانه روزی کارگران است.

حجت الاسلام والمسلمین بی‌نیاز با بیان اینکه ارتقای سطح زندگی کارگران و ایجاد امنیت شغلی برای آنان از وظایف مسئولان کشور است، افزود: اگرچه تشکر زبانی از کارگران لازم و ضروری است، اما کافی نیست و مسئولان باید با برطرف کردن مشکلات کارگران به آنان توجه ویژه داشته باشند.

وی افزود: اگر امسال به نام سال جهش تولید با مشارکت مردم نامگذاری شده است به این معناست که همه اقشار جامعه باید به موضوع تولید و کارگران که ستون تولید در کشور هستند توجه ویژه داشته باشند.

امام جمعه کیش با قدردانی از کارگران کیش، گفت: از تامین مسکن، بیمه، حقوق و مزایای کارگران کیش غفلت شده است و امیدواریم مسئولان توجه ویژه‌ای برای برطرف شدن مشکلات کارگران کیش داشته باشند.

وی با اشاره به فرا رسیدن روز معلم، گفت: شهید مطهری از متفکران اسلام شناس و دشمن شناس بود و در شناخت معارف اسلامی به جوانان کمک قابل توجهی کرد.

امام جمعه کیش، افزود: اگر رهبر معظم انقلاب اسلامی معلمان را افسران پیشرفت کشور معرفی کردند به این دلیل است که تعلیم و تربیت زیربنای پیشرفت کشور است.

حجت الاسلام والمسلمین بی‌نیاز با اشاره به مساعدت‌های سازمان منطقه آزاد و فرهنگیان برای ارتقای آموزش و پرورش کیش، گفت: مدارس و آموزش و پرورش کیش با وجود فعالیت‌های انجام شده همچنان وضعیت مطلوبی ندارند.

وی از مسئولان سازمان منطقه آزاد و آموزش و پرورش کیش خواست نسبت به حل مشکلات معلمان مانند مسکن، حقوق و مزایا توجه جدی‌تری داشته باشند.

امام جمعه کیش با قدردانی از اجرای طرح نور و مقابله با هنجارشکنان در حوزه حجاب و عفاف گفت: حجاب واجب شرعی و واجب سیاسی و قانونی است که باید رعایت شود و چنانچه فردی خلاف قوانین عمل کند باید با او برخورد قانونی شود.

حجت الاسلام والمسلمین بی نیاز گفت: حجاب یک چالش تحمیلی از سوی دشمنان جمهوری اسلامی ایران است و در این حوزه برنامه ریزی کرده‌اند.

وی افزود: دشمنانی که با تحریم‌های اقتصادی فشار‌های زیادی را به کشور و مردم تحمیل کرده‌اند امروز خود را مدافع حقوق زنان و دختران ایران اسلامی معرفی می‌کنند.

امام جمعه کیش با اشاره به شهادت زنان و کودکان در غزه و دستگیری و شکنجه دانشجویان مدافع حقوق بشر در کشور‌های غربی به ویژه آمریکا، گفت: نقشه‌های شوم دشمنان به دلیل پیشرفت‌های زنان مومن و مقاوم ایران اسلامی در عرصه‌های مختلف است پیشرفتی که ضربه سختی را بر تمدن غربی وارد کرده است.

وی به روز ایمنی حمل و نقل هم اشاره کرد و گفت: مردم و مسئولان برای حفظ ایمنی در حمل و نقل جاده‌ای باید بیشتر تلاش کنند.

امام جمعه کیش با اشاره به فرا رسیدن روز شورا‌ها، گفت:مشورت مورد تاکید اسلام و شورا‌ها از ارکان مهم تصمیم‌گیری و اداره کشور هستند.

وی افزود: شورا‌ها باید زمینه مشارکت هرچه بیشتر مردم در اداره امور کشور را فراهم کنند.

حجت الاسلام والمسلمین بی‌نیاز با اشاره به ساختار ویژه شورا‌ها در مناطق آزاد کشور گفت: امیدواریم با افزایش تعامل سازمان منطقه آزاد با شورای شهر کیش شاهد ارتقای کیفیت و سطح زندگی مردم کیش باشیم.

وی با اشاره به فرهنگ پهلوانی و ورزش زورخانه‌ای، گفت: محیط ورزشی باید با ایمان، جوانمردی، فروتنی و پاکدامنی همراه باشد و ترویج ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای می‌تواند به تحقق این امر در جامعه کمک کند.