عقل‌گرایی در منابع اخلاقی متأخر شیعه در نشریه «پرتو خرد»
تاریخ انتشار: ۱۷ خرداد ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۱۵۰۰۱۲
بیستمین شماره نشریه «پرتو خرد» به صاحب‌امتیازی جامعةالمصطفی(ص) العالمیة منتشر شد.
خبرگزاری شبستان، گروه اندیشه،در شماره جدید نشریه «پرتو خرد» مقالاتی با عناوین «الوهیت در اندیشه افلاطون»، «روش‌شناسی و بنیادهای نظری مدرنیته و روشنگری در فلسفه فرانسیس بیکن»، «اُنتولوژی هم‌چون اکنونیت؛ خوانشی از نسبت فارابی با یونان و اکنونش»، «سیر تطور فلسفه اسلامی از حکمت مشاء تا حکمت نوصدرایی با تأکید بر دیدگاه شهید مطهری»، «بررسی مقایسه‌ای «عشق متعالی» در اندیشۀ سنایی و اقبال(چیستی، کارایی و تقابل آن با عقل)» و «عقل‌گرایی در منابع اخلاقی متأخر شیعه (با محوریت محجة البیضاء، معراج السعادة و جامع السعادات)» منتشر شده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
الوهیت در اندیشه افلاطون
در طلیعه مقاله «الوهیت در اندیشه افلاطون» آمده است: امر الوهی نزد افلاطون چیست و تاریخ نگاران اندیشه چگونه خدای افلاطون را با خدای فیلسوفان مسلمان برابر انگاشته‌اند؟ این پرسش با استناد به آثار افلاطون و شارحان او بررسی گردیده و سر انجام به این نتیجه منتهی شده است که خدای افلاطون در اصل با خدای فیلسوفان مسلمان متفاوت است و خداشناسی او با همه کوشش‌های پیگیر سرانجام کمی بالاتر از خداشناسی اسطوره‌ای یونانی قرار دارد ولی خداشناسی فیلسوفان مسلمان تحت تأثیر اندیشه و اصول اساسی اسلام خداشناسی متعالی و توحیدی است. تفسیر ویژه از خداشناسی افلاطون در تاریخ اندیشه اسلامی در اثر عوامل گوناگون روی داده است. از نگاه نویسنده، رویارویی دو عالم فرهنگی و در نتیجه، بومی‌سازی اندیشه‌های بیگانه و هماهنگ‌سازی آن با اصول و مسلمّات اندیشه اسلامی، از مهم‌ترین عوامل تفسیر توحیدی از اندیشه افلاطون در باره امر الوهی بوده است. مهم ترین دستاورد و کارکرد فلسفه‌ورزی افلاطون در باره خدا، تأسیس خداشناسی فلسفی به نحو خاص و پایان دادن به سیطره خدایان افسانه‌‌ای یونان و تسریع در زوال و فروپاشی آنان، می‌تواند باشد.
سیر تطور فلسفه اسلامی از حکمت مشاء تا حکمت نوصدرایینویسنده مقاله «سیر تطور فلسفۀ اسلامی از حکمت مشاء تا حکمت نوصدرایی با تأکید بر دیدگاه شهید مطهری» در طلیعه مقاله خود آورده است: فلسفه اسلامی، از آغاز شکلگیری تاکنون فراز و فرود فراوان داشته است؛ رویایی با ظاهرگرایی برخاسته از فقه، جدالها و نقاشهای پیوسته با طیفهای مختلف اهل کلام به خصوص متکلمان اشعری، دفاع از حقیقت برهانی در برابر اتهامات عرفا و صوفیه، و انزوای اجتماعی در نزد تودههای مسلمانان، تنها بخشی از چالش همیشگی و مدام اصحاب فلسفه بوده است. مقاله پیش‌رو گزارش‌واره‌ی اجمالی از سیر تطور و چگونگی شکوفایی فکر فلسفی در جهان اسلام، در طی ادوار مختلف، با تکیه بر دیدگاه شهید مطهری است. آنچه در خلال این مقاله برجسته گردیده است، حرکت رو به تکامل فلسفه اسلامی تا تأسیس نظام حکمت صدرایی است. سیطره این نظام فلسفی بر مراکز و مغز اصحاب حکمت، چنان بوده است که اکنون حتی فلسفه مشاء نیز رواج و رونق و گرمی بازارش را از دست داده است. نحوه گفتوگو و تعامل فلسفه نوصدرایی با فلسفههای جدید و مسائل فکری و فلسفی معاصر از دیگر موضوعاتی که به صورت فهرست‌وار مورد اشاره قرار گرفته است. روایتِ شهید مطهری از سیر تطور تاریخ فلسفه اسلامی، فشرده و گزیده است، اما همین روایت کوتاه به خوبی کُلیّتِ تاریخ فلسفه اسلامی را بازتاب می دهد.
بررسی مقایسه‌ای «عشق متعالی» در اندیشه سنایی و اقبالدر طلیعه مقاله «بررسی مقایسه‌ای «عشق متعالی» در اندیشۀ سنایی و اقبال(چیستی، کارایی و تقابل آن با عقل)» می‌خوانیم: عشق نیرویی به عنوان موهبت الهی برای حرکت به سوی کمال در تمام آفریده‌های خداوند است. ازاین‌رو در عرفان و تصوف که درون‌مایه آنها سیر معنوی به سوی کمال و تعالی است، جایگاه والا و بسامد بالایی دارد. در این تحقیق با روش مقایسه‌ای و تحلیلی- توصیفی، چیستی و کارایی عشق متعالی و میانۀ آن با عقل در اندیشه سنایی و اقبال بررسی شده است. عشق متعالی در انسان که هدف سیرش غایت آفرینش است، از روح ملکوتی ناشی می‌شود و معیار شناختش حقیقت محض بودن و متعالی بودن متعلَّقش است. عشق متعالی در اندیشه سنایی کارکرد عرفانی محض دارد و در اندیشه اقبال، دو جنبۀ الهی و اجتماعی دارد که در عمق زندگی مادی و معنوی انسان جاری است و خودشناسی، خودشکوفایی و تعالیِ شخصیتی می‌آورد. عقل در نظر سنایی و اقبال جایگاه والا و عشق جایگاه والاتری دارد. به همین دلیل عشق در نظر هردو، سلطان وجود و عقل و عواطف انسانی است و عقل در مرتبه نازل‌تر به‌عنوان شاگرد عشق توصیف می‌شود. کشف ماهیت و کارکردهای عشق متعالی و جایگاه آن نسبت به عقل از نظر آنان، مسئله تحقیق و کشف وجوه اشتراک و افتراق اندیشه آنان در این زمینه، هدف تحقیق است.
عقل‌گرایی در منابع اخلاقی متأخر شیعهدر طلیعه مقاله «عقل‌گرایی در منابع اخلاقی متأخر شیعه (با محوریت محجة البیضاء، معراج السعادة و جامع السعادات) آمده است: عقل‌گرایی شیعه در اخلاق بر مدار اصل حسن و قبح عقلی می‌چرخد؛ اما به دلیل حدیث‌محور بودن اخلاق، تا قرن‌ها تنها کسانی مثل ابن مسکویه و خواجه نصیر طوسی به کارایی عقل در اخلاق اعتبار داده بودند. از قرن یازده به بعد علمایی چون فیض کاشانی و بعداً نراقی‌ها، این اعتباردهی را احیا کردند که تا کنون ادامه دارد. کارکرد عقل نظری در شناخت مبانی ارزش‌های اخلاقی و شناخت حسن و قبح افعال اخلاقی و کارکرد عقل عملی در ایجاد انگیزه برای ترک یا فعل آن افعال، نمود پیدا می‌کند.
عقل در المحجةالبیضاء می‌تواند مفاهیم و مبانی اخلاقی را کشف و فهم و حتی افعال اخلاقی را داوری کند که وابستگی اخلاق به عقل را می‌رساند، اما در مکتب اخلاقی نراقی‌ها، برای فهمیدن احکام و افعال اخلاقی در کنار شرع قرار می‌گیرد، هرچند دامنه فهمش محدود است. دیگر قوای نفس را رهبری می‌کند و نتیجه این رهبری عقل، فرمان‌بری دیگر قوا و سعادت نفس است. در این مقاله با روش تحلیلی توصیفی، چگونگی عقل‌گرایی در آثار اخلاقی متأخر شیعی بررسی شده و تعیین جایگاه معرفتی و کارکردگرایانه عقل در اخلاق شیعی، هدف آن است.
پایان پیام/40
منبع: شبستان
کلیدواژه: عقل گرایی جامعه المصطفی اندیشه افلاطون شهید مطهری مقایسه ای سیر تطور
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۱۵۰۰۱۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
انتقاد دبیر کل حزب مجمع ایثارگران از حذف اندیشه و تصاویر امام
دبیرکل حزب مجمع ایثارگران نسبت به فعالیت جریان مرموزی هشدار داد که در سالهای اخیر نه تنها درصدد حذف اندیشه‌های امام بوده، بلکه سعی داشته تصاویر متعلق به ایشان را نیز از ادارات و نهادهای دولتی حذف کند.
به گزارش جماران، جواد امام به «صبح ما» گفت: به‌طور کلی، پروژه امام‌زدایی سالهاست که کلید خورده است و نشانه‌هایش را می‌توان در کنار گذاشتن مردم از اداره امور یا اختلال در انتخابات آزاد دانست.
این فعال سیاسی تأکید کرد: جایگزین کردن تئوری آقای مصباح یزدی به جای اندیشه‌های بنیانگذار نظام، کار را برای بسیاری از صاحبان قدرت آسان کرده است، زیرا از نگاه آنها مردم، حق و نقشی در اداره کشور ندارند و این یعنی حرکت برخلاف آرمان جمهوریت.
وی در پاسخ به اینکه مسئولین از حذف تصاویر امام و جایگزینی آن با تصویر رئیس جمهور چه هدفی را دنبال می‌کنند، گفت: علت این نوع اقدامات را باید در رفتارهای زشتی جست و جو کرد که بوی قدرت‌طلبی و انحصار می‌دهند. شما ببینید اگر با درشت‌گویی‌های یک معمم درباره پیامبر عظیم الشأن اسلام که خاتم پیغمبران را گوشت تلخ خطاب کرد، برخورد می‌شد، یک عده نیز که تمام موقعیت امروزشان مدیون کار بزرگ امام است، به خود اجازه نمی‌دادند تصویر ایشان را حذف کنند.
دبیرکل مجمع ایثارگران در تحلیل تازه‌ترین اقدام، یعنی تغییر نام خیابان یادگار امام دماوند و جایگزین کردن نام مرحوم عسگراولادی به جای آن افزود: آنچه دارد به مردم مخابره می‌شود، این است که نیازی به نام و اندیشه بنیانگذار جمهوری اسلامی نیست و گویا قرار است هر چیزی که منتسب به امام است، به مرور زمان کنار گذاشته شود. از تصاویر امام گرفته تا تابلوی خیابان‌ها به نام ایشان، به تدریج در حال حذف شدن هستند تا ماهیت افراد مستقر در قدرت، بیشتر از گذشته نمایان شود.
جواد امام در پایان، با اشاره به تفاوت‌های اندیشه‌ای امام با آنچه امروز وجود دارد، اظهار داشت: امام هیچ‌گاه، حکومت بر مردم را بدون مشارکت آنها جایز نمی‌دانست و همواره به کارگزاران نظام تشر می‌زد که مبادا در تصمیم‌گیری‌های خود، مردم را لحاظ نکنند. اسلام مدنظر ایشان هم، رحمانی بود، اما متأسفانه اسلامی که امروز از سوی مدعیان حذف نام امام ترویج می‌شود، شباهت زیادی به اسلام طالبانی دارد.
پلمب بیمارستان محب مهر به دلیل کشف حجاب صحت ندارد