«تبارشناسی ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبی در ایران» منتشر شد
تاریخ انتشار: ۹ تیر ۱۴۰۰ | کد خبر: ۳۲۳۹۹۹۵۶
کتاب «تبارشناسی ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبی در ایران» نوشته محمدحسین دلال رحمانی ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات منتشر شد.
به گزارش خبرگزاری شیستان به نقل از پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، این کتاب، روایتی از ظهور ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبیات در ایران است که تلاش می‌کند تبار ادبیات و تاریخ‌نگاری آن را بررسی کند و نسبت ظهور آن را با فرایند نوگرایی روشن سازد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
این مطالعه، دو هدف عمده را دنبال می‌کند؛ نخست اینکه با استفاده از پژوهش تاریخی، خطوط گسستی را نشان دهد که به روش‌های دانستن و انجام‌دادنی انجامیده است که امروزه بدیهی و مسلم گرفته شده‌اند و دوم اینکه تلاش‌های متعاقبی را برانگیزد که به‌واسطه نوعی اخلاق و سیاست تجربی به تغییر شکل‌های موجود بپردازد.
در پشت جلد این کتاب میخوانیم: «مسأله این اثر چگونگی تغییراتی است که از سویی در ادبیات فارسی و شیوه نگارش تاریخ آن و از سوی دیگر، در موقعیت‌های اجتماعی مرتبط با آن روی داده‌اند. از خلال چنین مسأله‌ای، مجموعه‌ای از مناسبات مطرح می‌شود که طی آن‌ها «ادبیات»، در معنای امروزین آن تصویر شده است و امکان بازبینی متون ادبی، فارغ از نسبت‌های پیشین، فراهم می‌شود.مسأله دیگر این کتاب، پرسش از شرایط تغییر موقعیت‌های اجتماعی تولیدکننده متون ادبی و نسبت آن با روابط قدرت در دورانی است که فرآیند نوگرایی ایران را فرامی‌گرفت. بدین منظور، به تبار مفاهیم جدیدی چون ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبیات می‌پردازیم و ظهور موقعیت‌های اجتماعی مرتبط با آن‌ها را بررسی می‌کنیم.»
کتاب «تبارشناسی ادبیات» خود را به‌مثابه گونه‌ای «کتاب تجربه» قلمداد می‌کند که نشان می‌دهد ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبیات در معنای امروزین ریشه در مناسبات بسیار پیچیده عصر قاجار دارند؛ مناسباتی که از سویی ناشی از شکست‌های نظامی و اصلاحات اداری متعاقب آن هستند که به تغییراتی عمیق در حیات سیاسی و اجتماعی ایرانیان می‌رسند و از سوی دیگر، حاصل تغییر موقعیت زبان فارسی و عربی در منطقه هستند.
نویسنده در این کتاب، تاریخ ایران را به سه دوره تقسیم کرده است. دوره باستان که تاریخ ایران تا پیش از حمله اعراب را شامل می‌شود؛ قرن‌های میانی که از حمله اعراب تا عصر مشروطه را دربرمی‌گیرد؛ و دوران معاصر که از عصر پهلوی تا روزگار حاضر تداوم دارد. قرن‌های میانی خود شامل سه دوره ابتدایی، میانی و انتهایی است. دوره ابتدایی تا حمله مغول است که تقریباً با دوره سبک خراسانی در شعر فارسی انطباق دارد؛ از آن پس تا انتهای دولت صفوی، میانه قرن‌های میانی و از سقوط صفویه تا مشروطه انتهای قرن‌های میانی نام گرفته است. این تقسیم‌بندی به‌طور مشخص به تغییرات ادبی در این دوران نظر دارد و آغاز هر دوره را بر تغییری در مناسبات رایج در نظم و نثر آن دوران منطبق کرده است.
این کتاب در کنار مقدمه، از سه فصل تشکیل شده است. فصل اول به مباحث نظری و روشی تعلق دارد و شامل دو بخش است. بخش نخست به بحثی کوتاه درباره نظریه‌های تاریخ‌نگاری ادبی در ایران اختصاص دارد و بخش دوم به توصیف نظریه و روش فوکو و چگونگی بهره‌گیری از آن در مطالعه حاضر می‌پردازد. فصل دوم به تبارشناسی ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبی اختصاص دارد و شامل نُه بخش است. بخش اول به تولیدکنندگان سه‌گانه متون نظم و نثر در قرن‌های میانی می‌پردازد، جایگاه نسبی آن‌ها را روشن می‌سازد و کارکرد نظم و نثر را در آن دوره بررسی می‌کند. بخش دوم سازوکارهای قدرت وصولگر و نسبت آن‌ها را با نظم و نثر آن دوره بررسی می‌کند. در بخش سوم، مفهوم ادب و نیز نبود ادبیات در قرن‌های میانی مورد بحث قرار می‌گیرد. در بخش چهارم، قواعد سنت تذکره‌نویسی بررسی و نسبت آن‌ها با قدرت وصولگر طرح می‌شود. در فصل پنجم، شرایط تغییر گفتمان و رخدادهای دوران‌سازی که به فروپاشی قدرت وصولگر انجامیدند، ازجمله شکست‌های نظامی، فروپاشی نظام دیوانی به‌منظور اصلاحات مالی و تغییرات روابط داخلی و خارجی، مورد بحث قرار می‌گیرند. در بخش ششم، ظهور قدرت جدیدی موردتوجه قرار می‌گیرد که بر اساس قاعده فایده‌مندی به نظم‌دهی امور می‌پردازد. در بخش هفتم، ظهور ادبیات ذیل این قاعده توضیح داده می‌شود؛ و بخش هشتم، لحظه برقراری پیوند آن با تاریخ موردتوجه قرار می‌گیرد. بخش نهم قواعد تاریخ‌نگاری ادبیات را بررسی می‌کند. فصل سوم نیز جمع‌بندی نهایی فصل‌ها و بخش‌های پیشین است.
نویسنده در پایان نتیجه می‌گیرد که فهم ما از ادبیات به‌عنوان هنر یا به‌عنوان وسیله روشنگری، درک ما از تاریخ ادبیات به‌عنوان بخشی از هویت ملی، درک ما از شاعران به‌عنوان استوانه‌های فرهنگی یا مبارزان راه آزادی و درک ما از شاعران و دبیران به‌عنوان اسطوره‌های آزادی و آزادگی، نه اموری واقعی و خدشه‌ناپذیر، بلکه تنها برساخته‌هایی تاریخمند و متأثر از گفتمانهای غالب از میانه عصر قاجار تاکنون بوده‌اند. به همین دلیل معتقد است هیچ‌یک از آن‌ها اموری بدیهی و تغییرناپذیر نیستند که استوار باقی بمانند بلکه امور تاریخی هستند که بر اساس شرایط خاصی پدید آمده و فهمیده شده‌اند که امکان تغییر آن‌ها نیز وجود دارد.
کتاب «تبارشناسی ادبیات و تاریخ‌نگاری ادبی در ایران» مجموعاً در ۳۳۹ صفحه و با قیمت ۷۰ هزار تومان ازسوی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات وارد بازار نشر شده است.
منبع: شبستان
کلیدواژه: دلال رحمانی پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات تاریخ نگاری ادبی در ایران تاریخ نگاری ادبیات نظم و نثر
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت shabestan.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «شبستان» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۲۳۹۹۹۵۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
«شیخ اجلّ» یکی از چهار عنصر ادبی ایران است
آیین اختتامیه هفته بزرگداشت «سعدی شیرازی» روز پنجشنبه ششم اردیبهشت ماه ۱۴۰۳ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزارشد. در این مراسم حسن انوری مصحح گلستان سعدی و عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی، محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، بلرام شکلا ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران و جمعی از ادیبان و دوست‌داران زبان و ادب فارسی حضور داشتند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با تاکید بر اینکه سعدی از بزرگترین و شاخص‌ترین ادیبان جهان به شمار می‌آید، در این باره توضیح داد: شعر سعدی با وسعت اطلاعات او در حوزه‌های مختلف به خصوص تجربیات او در امر گردشگری از او شخصیت خاصی ساخته بود، شعر سعدی در موضوعات مختلف سروده شده است، کمتر موضوعی می‌توان پیدا کرد که سعدی درباره آن سخن نگفته باشد.
محمود شالویی با بیان اینکه سعدی آثار مهم زمان خود را هم مورد بررسی قرار داده است، ادامه داد: ابوالحسن سَریّ بن المُغَلَّسی السَقَطی معروف به سری سقطی یکی از عرفای بزرگ جهان اسلام است که یکی از اتفاق‌های زندگی او در کتاب تذکرة الاولیای عطار نیشابوری هم ذکر شده است.
وی افزود: سعدی با بغداد و مردم آنجا آشنایی کامل دارد، زیرا ۵۰ سال در شهر بغداد زندگی کرده است. سقطی در بازار بغداد مغازه داشت. یک روز خبردادند که بازار بغداد گرفتار شعله و آتش شده است. سقطی پرسید آیا دکان من هم دچار آتش شد؟ گفتند نه دکان تو آسیب ندید و سقطی گفت «الحمدلله» و ۳۰ سال برای این لفظ استغفار کرد. زیرا او فقط به خود اندیشیده بود و به دیگران که زندگی خود را از دست داده بودند، اهمیت نداده بود.
شالویی با تاکید بر اینکه جشنواره‌ها و توجه به بزرگان در دوره جدید در مدت زمان یک هفته تا ۱۰ روز انجام می‌شود، ادامه داد: آغاز برنامه‌های سعدی در روز جمعه ۳۰ فروردین در آرامگاه سعدی بوده است، تا امروز که اختتامیه آن برگزار می‌شود. به کوشش انجمن آثار و مفاخر فرهنگی از اول اردیبهشت ماه جاری مصادف با روز بزرگداشت سعدی، به مدت یک هفته، رویداد‌های مختلف و متنوعی با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی و مجموعه سعدیه شیراز، دانشگاه علامه طباطبائی (ره)، موسسه فرهنگی اکو و سفارت هندوستان در ایران، در پاسداشت مقام فرهنگی، ادبی و حکمی این شاعر بلندآوازه ایرانی برگزار شده است.
مصحح گلستان سعدی که نسخه‌های متعدد سعدی را مورد بررسی قرار داده نیز در این آئین در این باره توضیح داد: در بررسی نسخه‌های خطی که در اختیار غلامحسین یوسفی بود و خانواده ایشان به دست من رساندند، بخش بزرگی از تحقیقاتم را انجام دادم.
به گفته حسن انوری، فارسی، انگلیسی، یونانی و ایتالیایی را می‌توان بزرگترین چهار زبان آن زمان دانست، هرچند امروزه کارکرد قبلی را ندارند، اما هنوز هم جز چهارزبان اصلی بشر هستند.
ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران نیز با بیان اینکه هندوستان یکی از مهد‌های زبان فارسی بوده است، ادامه داد: فارسی در هندوستان ۷۰۰ سال زبان رسمی بود. در این میان سعدی مطرح‌ترین شاعر در هندوستان بود. هنوز هم بسیاری یادگیری زبان فارسی را با استفاده از گلستان و بوستان سعدی شروع می‌کنند.
بلرام شکلا با اشاره به کتاب یکی از نویسندگان بزرگ هندوستان، گفت: او در کتابش از سعدی با عنوان «مهاتما شیخ سعدی» نام می‌برد. مهاتما صفتی به معنی بزرگ است که معمولا همراه گاندی نوشته می‌شود.
وی ادامه داد: برخی می‌گویند سعدی به هندوستان سفر نکرده است، در حالی که در بوستان حکایتی داریم که سعدی در هندوستان به عنوان برهمن بخشی از زندگی را گذرانده است و درباره گجرات، شمشیر و فلفل هند سخنانی بیان کرده است.
شکلا با اشاره به اهمیت شاعران برای ایرانیان، بیان کرد: به عنوان یک خارجی وقتی به ایران می‌آیم و می‌بینم که چقدر به شاعران خود احترام می‌گذارند، شگفت زده می‌شودم. ایرانیان همیشه بهانه‌ای می‌آورند تا به یاد شاعران باشند، خیابان و مترو را به نام شاعران نامگذاری می‌کنند و برنامه‌هایی درباره شاعران برگزار می‌کنند. ما باید این اقدامات ایرانیان درباره شاعران را یاد بگیریم. این دلیل بزرگی برای دوست داشتن ایران است.
بلرام شکلا ریاست مرکز سفارت هند در جمهوری اسلامی ایران
در پایان این مراسم از حسن انوری و همسر غلامحسین یوسفی قدردانی شد.
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان به‌مثابه یک انتحار اجتماعی است»